praca, kapitaŁ, ziemia cd

PRACA, KAPITAŁ, ZIEMIA CD.

1

2

WYKŁAD ĆWICZENIA

1. Co to jest ekonomia? Co to jest ekonomia 1? Literatura: Podręcznik: Wprowadzenie.

2. Co to jest ekonomia?/Narzędzia ekonomisty.

Co to jest ekonomia?/Narzędzia ekonomisty. Literatura: Podręcznik: Wprowadzenie; rozdział 1.

3. Narzędzia ekonomisty. Narzędzia ekonomisty. Literatura: Podręcznik: rozdział 1.

4. Rynek 1

Rynek 1. Literatura: Podręcznik: rozdział 2.

5. Rynek 2

Rynek 2. Literatura: Podręcznik: rozdział 2.

6. Konsument Konsument

7. Producent 1 Producent 1. Literatura: Podręcznik: rozdział 3.

8. Producent 2 Producent 2. Literatura: Podręcznik: rozdział 3.

9. Formy rynku 1

Formy rynku 1. Literatura: Podręcznik: rozdział 4.

10. Formy rynku 2 Formy rynku 2. Literatura: Podręcznik: rozdział 4.

11. Praca, kapitał, ziemia. Praca, kapitał, ziemia. Literatura: Podręcznik: rozdział 5.

12. Praca, kapitał, ziemia/Ryzyko

Praca, kapitał, ziemia. Literatura: Podręcznik: rozdział 5.

13. Ryzyko Ryzyko

14. Państwo Państwo Literatura: Podręcznik: rozdział 6.

15. Kolokwium Omówienie kolokwium/ Wpisy zaliczeniowe.

S E M E S T R 1 – M I K R O E K O N O M I A

Uwaga! W styczniu 2010 r. na wykładzie zrobimy sobie kolokwium z mikroekonomii. Zaraz potem odbędzie się egzamin.

Popyt na czynniki produkcji – przypadek konkurencji doskonałej. KRÓTKI OKRES

3

4

Konfrontacja pożytku ze zwiększenia wykorzystywanej ilości zaso-bu o jednostkę ze spowodowanym tym kosztem wyjaśnia wielkość zapotrzebowania przedsiębiorstwa na zasób (popyt na zasób).

Firma zwiększa zapotrzebowanie na zasób, aż MRP z zasobu (MRP =MP•P) zrówna się z ceną zasobu, PF. W efekcie linia popytu na zasób, DF, pokrywa się z linią MRP.

5Zmiany ceby zasobu są przyczyną przesunięć wzdłuż linii popytu na zasób, DF, a np. zmiany ceny wytwarzanego dobra powodują szoki popytowe.

6

Popyt na czynniki produkcji – przypadek konkurencji doskonałej. DŁUGI OKRES

7

W DŁUGIM OKRESIE popyt na zasób zaczyna zależeć m. in. od zmian technologii produkcji (techniki i organizacji produkcji). (Do-konanie zmiany technologicznej z natury rzeczy wymaga wiele cza-su). Ważne znaczenie mają wtedy: EFEKT SUBSTYTUCJI ZASOBÓW (ang. substitution effect) i EFEKT ZMIANY PODAŻY (ang. output effect).

8

EFEKT SUBSTYTUCJI ZASOBÓW (ang. substitution effect) pole-ga na zastępowaniu zasobu, który podrożał, zasobem względnie ta-niejącym.

EFEKT ZMIANY PODAŻY (ang. output effect) oznacza zmianę po-pytu na zasoby, spowodowaną zmianą ich cen oraz pochodną zmia-ną kosztów i wielkości produkcji.

Q L C 14 1 5A 15 4,5 5B 15 2 6A 16 8 5,5B 16 4 7

ZADANIEOto wycinek funkcji produkcji firmy wolnokon-kurencyjnej (L to praca, a C - kapitał). Stała ce-na produktu wynosi 4,0000001. Praca kosztuje 1, a kapitał 2. a) Dla poszczególnych wielkości produkcji oblicz koszt całkowity, TC, i krańco-wy, MC.

9

Tablica zawierają niezbędne obliczenia.

Q – wielkość produkcji; L – nakład pracy; C – nakład kapitału; CL – koszt pracy; CC – koszt kapitału; TC – koszt całkowity; MC – koszt krańcowy.

Q L C 14 1 5A 15 4,5 5B 15 2 6A 16 8 5,5B 16 4 7

Q L C CL CC TC MC14 1 5 1 10 1115 4,5 5 4,5 10 14,515 2 6 2 12 14 316 8 5,5 8 11 1916 4 7 4 14 18 4


10

b) Ile zostanie wyprodukowane?

a) Tablica zawierają niezbędne obliczenia.


Q L C 14 1 5A 15 4,5 5B 15 2 6A 16 8 5,5B 16 4 7

Q L C CL CC TC MC14 1 5 1 10 1115 4,5 5 4,5 10 14,515 2 6 2 12 14 316 8 5,5 8 11 1916 4 7 4 14 18 4


11

b) Ile zostanie wyprodukowane? Produkcja przy cenach pracy i kapitału równych 1 i 2 wynosi CO NAJ-MNIEJ 16 (dla większej produkcji koszt krańcowy, MC, równy 4 przewyż-szy stały utarg krańcowy, P = MR, wynoszący 4,0000001). c) Teraz ceny zasobów wynoszą 1 i 3. Ile wynosi nowa wielkość produkcji?



Q L C 14 1 5A 15 4,5 5B 15 2 6A 16 8 5,5B 16 4 7

Q L C CL CC TC MC14 1 5 1 10 15 11 1615 4,5 5 4,5 10 15 14,5 19,5 3,515 2 6 2 12 18 14 20 316 8 5,5 8 11 16,5 19 24,5 516 4 7 4 14 21 18 25 4


12

b) Ile zostanie wyprodukowane? b) Produkcja przy cenach pracy i kapitału równych 1 i 2 wynosi co najmniej 16 (dla większej produkcji koszt krańcowy, MC, równy 4 przewyższy stały utarg krańcowy, P = MR, wynoszący 4,0000001). c) Teraz ceny zasobów wynoszą 1 i 3. Ile wynosi nowa wielkość produkcji? Po podwyżce ceny kapitału zmienia się koszt całkowity produkcji 15 i 16 jed-nostek. (Tablica zawierają niezbędne obliczenia; sytuacji po zmianie cen pracy i kapitału z 1 i 2 na 1 i 3 dotyczą liczby pisane kursywą).

W obu przypadkach opłacalna okazuje się zmiana metod produk-cji. Przy nowym poziomie kosztu krańcowego produkcja maleje do 15.

d) Wskaż: (i) Efekt substytucji zasobów.



Q L C 14 1 5A 15 4,5 5B 15 2 6A 16 8 5,5B 16 4 7

Q L C CL CC TC MC14 1 5 1 10 15 11 1615 4,5 5 4,5 10 15 14,5 19,5 3,515 2 6 2 12 18 14 20 316 8 5,5 8 11 16,5 19 24,5 516 4 7 4 14 21 18 25 4


13

b) Ile zostanie wyprodukowane? Produkcja przy cenach pracy i kapitału równych 1 i 2 wynosi co najmniej 16 (dla większej produkcji koszt krańcowy, MC, równy 4 przewyższy stały utarg krańcowy, P = MR, wynoszący 4,0000001). c) Teraz ceny zasobów wynoszą 1 i 3. Ile wynosi nowa wielkość produkcji? Po podwyżce ceny kapitału zmienia się koszt całkowity produkcji 15 i 16 jednostek. (Tablica zawierają niezbędne obliczenia; sytuacji po zmianie cen pracy i kapitału z 1 i 2 na 1 i 3 dotyczą liczby pisane kursywą).

W obu przypadkach opłacalna okazuje się zmiana metod produk-cji. Przy nowym poziomie kosztu krańcowegoprodukcja maleje do 15.

d) Wskaż: (i) Efekt substytucji zasobów. Dla wielkości produkcji 15 i 16 zmiana ceny kapitału zachęca do zmiany metody produkcji z drugiej na pierwszą. Występuje efekt substytucji zasobów, który – w tym przypadku – polega na zastępo-waniu drożejącego kapitału pracą. Konkretnie: dla wielkości pro-dukcji 15 zapotrzebowanie na taniejącą pracę wzrasta z 2 do 4,5, zaś zapotrzebowanie na drożejący kapitał maleje z 6 do 5; natomiast dla wielkości produkcji 16 zapotrzebowanie na pracę wzrasta z 4 do 8, zaś na kapitał maleje z 7 do 5,5.



Q L C 14 1 5A 15 4,5 5B 15 2 6A 16 8 5,5B 16 4 7

Q L C CL CC TC MC14 1 5 1 10 15 11 1615 4,5 5 4,5 10 15 14,5 19,5 3,515 2 6 2 12 18 14 20 316 8 5,5 8 11 16,5 19 24,5 516 4 7 4 14 21 18 25 4


14

b) Ile zostanie wyprodukowane? Produkcja przy cenach pracy i kapitału równych 1 i 2 wynosi co najmniej 16 (dla większej produkcji koszt krańcowy, MC, równy 4 przewyższy stały utarg krańcowy, P = MR, wynoszący 4,0000001). c) Teraz ceny zasobów wynoszą 1 i 3. Ile wynosi nowa wielkość produkcji? Po podwyżce ceny kapitału zmienia się koszt całkowity produkcji 15 i 16 jednostek. (Tablica zawierają niezbędne obliczenia; sytuacji po zmianie cen pracy i kapitału z 1 i 2 na 1 i 3 dotyczą liczby pisane kursywą).

W obu przypadkach opłacalna okazuje się zmiana metod produk-cji. Przy nowym poziomie kosztu krańcowegoprodukcja maleje do 15.

d) Wskaż: (ii) Efekt zmiany podaży.



Q L C 14 1 5A 15 4,5 5B 15 2 6A 16 8 5,5B 16 4 7

Q L C CL CC TC MC14 1 5 1 10 15 11 1615 4,5 5 4,5 10 15 14,5 19,5 3,515 2 6 2 12 18 14 20 316 8 5,5 8 11 16,5 19 24,5 516 4 7 4 14 21 18 25 4


b) Ile zostanie wyprodukowane? Produkcja przy cenach pracy i kapitału równych 1 i 2 wynosi co najmniej 16 (dla większej produkcji koszt krańcowy, MC, równy 4 przewyższy stały utarg krańcowy, P = MR, wynoszący 4,0000001). c) Teraz ceny zasobów wynoszą 1 i 3. Ile wynosi nowa wielkość produkcji? Przy nowym poziomie kosztu krańcowegoprodukcja maleje do 15.

d) Wskaż: (ii) Efekt zmiany podaży. Ten efekt polega na wzroście kosztów i wywołanym nim spadku pro-dukcji, który powoduje spadek zapotrzebowania na czynniki. Rze-czywiście, po zmianie ceny kapitału rośnie koszt całkowity i koszt krańcowy produkcji. Produkcja maleje do 15, co powoduje zmniej-szenie się popytu na pracę i kapitał, i to niezależnie od metody pro-dukcji. Konkretnie: kiedy stosowana jest 1. metoda produkcji spa-dek produkcji z 16 do 15 powoduje zmniejszenie się zapotrzebo-wania na pracę z 8 do 4,5, zaś na kapitał z 5,5 do 5. Przy 2. metodzie produkcji zapotrzebowanie na te zasoby zmniejsza się – odpowied-nio – z 4 do 2 i z 7 do 6 jednostek.

16

W długim okresie na popyt przedsiębiorstw na zasoby wpływają również ZMIANY TECHNIKI WYTWARZANIA SPOWODOWA-NE POSTĘPEM TECHNICZNYM.

17*Z poziomu przedsiębiorstwa przenieśmy się teraz na poziom rynku zasobu...

Otóż przyjmiemy (jest to uproszczenie!), że rynkowa linia popytu na zasób powstaje w wyniku „poziomego” zsumowania linii popytu pojedynczych firm.

DLA POSZCZEGÓLNYCH CEN CZYNNIKA RYNKO-WE ZAPOTRZEBOWANIE NA CZYNNIK ZNAJDUJEMY, SU-MUJĄC ZAPOTRZEBOWANIE WSZYSTKICH FIRM NA TEN CZYNNIK.

18

W efekcie przyczyną szoków popytowych na rynku czynnika okazu-ją się te zdarzenia, które powodują szoki popytowe w przedsiębior-stwach , np.:

• zmiany cen czynników i spowodowane nimi zmiany tech-

nologiczne (efekty: substytucji zasobów i zmiany podaży);

• postęp techniczny i spowodowane nim zmiany techno-

technologiczne;

• zmiany popytu na dobra wytwarzane za pomocą wcho-

dzącego w grę czynnika).

19

Poznawszy ogólne prawidłowości rządzące popytem na czynniki, po kolei zbadamy teraz działanie rynków:

• PRACY,

• KAPITAŁU (RZECZOWEGO),

• ZIEMI.

20

RYNEK PRACY

Na rynku pracy handluje się USŁUGAMI PRACY. Handel samymi pracownikami (niewolnictwo!) współcześnie prawie nie istnieje.

Kiedy na rynku pracy panuje konkurencja doskonała, linia podaży pracy dla pojedynczego przedsiębiorstwa jest pozioma.

21

Jednak zwykle na całym rynku podaż zachowuje się wtedy (konku-rencja doskonała na rynku pracy!) normalnie.

22

Przesunięcia PO LINII PODAŻY PRACY, SL , (zmiana płacy!) a przesuniecia CAŁEJ LINII PODAŻY PRACY, SL (zmiany docho-dów z innych niż praca źródeł; zmiana kosztów podjęcia pracy; zmiana norm kulturowych).

23WYJĄTEK: ZAWRACAJĄCA LINIA PODAŻY PRACY, SL .

Kiedy czas wolny jest DOBREM LUKSUSOWYM, a także Z PRZYCZYN KULTUROWYCH, na niektórych rynkach pracy pod-wyżka płacy (np. z W1 do W2) może spowodować skrócenie czasu pracy (np. z L1 do L2).

24

WPŁYW ZWIĄZKÓW ZAWODOWYCH NA ZATRUDNIENIE I PŁACE

ZWIĄZKI ZAWODOWE są organizacjami pracobiorców,broniącymi ich interesów na rynku pracy.

25


Dążąc do zwiększenia zatrudnienia i (lub) wynagrodzeń, związki za-wodowe mogą zwiększać popyt na pracę lub zmniejszać podaż pra-cy.

26


Dążąc do zwiększenia zatrudnienia i (lub) wynagrodzeń, związki zawodowe mogą wymuszać wzrost płac (rysunek b).

27

MONOPOL OBUSTRONNY (ang. bilateral monopoly).

Niekiedy pracobiorcy zorganizowani w związki zawodowe natrafia-ją na pracodawcę, który jako jedyny na rynku oferuje zatrudnienie, czyli jest MONOPSONISTĄ.

MONOPSON jest jedynym nabywcą pewnego dobra (np. pracy) na rynku.

28

Po stronie popytu MONOPSON jest odpowiednikiem monopolu.

UWAGA! O monopolu zakładalismy zwykle, że nie różnicuje ceny SPRZEDAWANEGO dobra (w efekcie P ≥ MR)…

O MONOPSONIE będziemy zwykle zakładać, że nie róż-nicuje ceny KUPOWANEGO dobra. W efekcie PF≤MCF, gdzie:

PF - cena czynnika produkcji; MCF - krańcowy koszt czynnika produkcji.

29

Wynikiem istnienia MONOPOLU OBUSTRONNEGO jest wyrów-nanie sił na rynku pracy. Skutkiem mogą okazać się „rozsądne” pła-ce przy sporym zatrudnieniu.

30

RYNEK KAPITAŁU

Na rynku kapitału handluje się USŁUGAMI DÓBR KAPITAŁO-WYCH i samymi DOBRAMI KAPITAŁOWYMI.

Charakterystyczną cechą podaży na rynku kapitału jest NIEWIELKA ELASTYCZNOŚĆ CENOWA PODAŻY KAPITA-ŁU w krótkim okresie. (Z przyczyn technicznych często nie da się z dnia na dzień zwiększyć oferowanej na sprzedaż ilości powierzchni biurowej i reaktorów atomowych.)

31

Popyt na DOBRA KAPITAŁOWE ma charakter pochodny w stosunku do popytu na USŁUGI KAPITAŁU.

Wzrost popytu sprawia, że rosną cena i obroty na rynku USŁUG KAPITAŁU (rysunek a). Na rynku DÓBR KAPITAŁOWYCH skutkiem jest pochodny szok popytowy. Także tutaj dochodzi do wzrostu cen i obro-tów (rysunek b).

32

Na rynku dóbr kapitałowych skutkiem jest pochodny szok popyto-wy...

Dobra kapitałowe powstają w wyniku INWESTYCJI. INWESTYCJE ODTWORZENIOWE pozwalają zachować, a IN-WESTYCJE NETTO – powiększyć zasób dóbr kapitałowych. In-westycje netto i inwestycje odtworzeniowe stanowią łącznie INWES-TYCJE BRUTTO.

33

RYNEK ZIEMINa rynku ziemi handluje się BOGACTWAMI NATURALNYMI, w tym – ziemią. Największą osobliwością rynku ziemi jest to, ze podaż ziemi stosunkowo często BYWA STAŁA (zwłaszcza w krótkim okresie).

34

Podaż ziemi BYWA STAŁA (zwłaszcza w krótkim okresie) .

Zmiany cen na rynku ziemiGdy podaż ziemi jest zupełnie nieelastyczna, jej cena zależy tylko od popytu. Zwiększenie się popytu podnosi cenę, oferta się nie zmienia (rysunek a). Zmniejszenie się popytu powoduje spadek ceny; oferta pozostaje stała (rysunek b).

35

Gdy podaż ziemi jest zupełnie nieelastyczna, jej cena zależy tylko od popytu. (UWAGA! Podobne sytuacje zdarzają się także na rynkach innych czynnników produkcji). Takie sytuacje wygodnie jest analizować, odwołując się do za REN-TY EKONOMICZNEJ (ang. economic rent, pure rent).

36

RENTA EKONOMICZNA (ang. economic rent, pure rent) stanowi nadwyżkę wynagrodzenia właściciela zasobu ponad kwotę, za którą byłby on skłonny udostępnić ten zasób nabywcom (tzw. DOCHODY TRANSFEROWE) (zob. np. pola W*EL’0 oraz W*EAWMIN na ry-sunkach poniżej).

A

37

Kiedy podaż jest zupełnie nieelastyczna, cena zasobu składa się wyłącznie z RENTY EKONOMICZNEJ (ang. economic rent, pure rent). Przedsiębiorstwa GONIĄ ZA RENTĄ (ang. rent seeking). Przykładem POGONI ZA RENTĄ są wszelkie próby zmonopolizo-wania rynku.

A

38DOCHODY WŁAŚCICIELI ZASOBÓW

Na rynkach czynników produkcji powstają dochody właścicieli pra-cy, kapitału i ziemi.

Podział wartości wytworzonych dóbr między właścicieli pracy, kapi-tału i ziemi nosi nazwę FUNKCJONALNEGO PODZIAŁU DO-CHODÓW w gospodarce.

FUNKCJONALNEGO PODZIAŁU DOCHODÓW nie na-leży mylić z podmiotowym (ostatecznym) podziałem dochodów mię-dzy gospodarstwa domowe, który powstaje w wyniki działań państ-wa nakladającego podatki i wypłacającego zasiłki (transfery)).

39

WYNAGRODZENIE PRACY: PŁACADane statystyczne potwierdzają TEORIĘ PRODUKCYJNOŚCI KRAŃCOWEJ. Zgodnie z tą teorią istnieuje silna korelacja pozio-mu płac realnych i wydajności pracy (MRPL).

Ogólnie, poziom płac zależy do popytu na pracę i od poda-ży pracy.

40Kiedy krańcowy przychód z pracy, MRPL, jest mały, popyt na pra-cę, DA, i płaca, WA, są niskie (rysunek a). Odwrotnie, kiedy krań-cowy przychód z pracy, MRPL, jest duży, popyt na pracę, DA, i pła-ca, WA, są wysokie (rysunek b).

41Także podaż pracy wpływa na poziom płac.

42INNE CZYNNIKI WPLYWAJĄCE NA WYSOKOŚĆ WYNA-GRODZEŃ ZA PRACĘ:

•WYRÓWNAWCZE ZRÓŻNICOWANIE PŁAC kompensuje szcze-gólną atrakcyjność (lub nieatrakcyjność) wykonywania konkretnego zawodu w konkretnych warunkach (np. wynagrodzenie elektryka na platformie wiertniczej na Morzu Północnym i wynagrodzenie elektryka w fabryce samochodów).

• DYSKRYMINACJA, czyli sytuacja, kiedy WŁAŚCICIELE ZA-SOBÓW O PODOBNEJ PRODUKCYJNOŚCI DOSTAJĄ OD-MIENNE WYNAGRODZENIE.

• BRAK INFORMACJI, NIEWIELKA MOBILNOŚĆ PRACY, BA-RIERY WEJŚCIA NA RYNEK…

43WYNAGRODZENIE WŁASNOŚCI: ZYSK I RENTAZYSK to wynagrodzenie kapitału.

Zysk jest m. in. wynagrodzeniem umiejętnosci organizacji produk-cji, innowacyjności i skłonności do ryzyka.

Jednak przyczyną zysku może byc także pogoń za rentą i monopoli-zacja.

Zysk ma charakter rezydualny, co może sprawić, ze jest on wysoki. *

Bardzo trudno jest rozróżnić zysk „zasłużony” i „niezasłużony”, co jest jedna z przyczyn przewlekłości sporów o wysokość podatku od zysku.

44

WYNAGRODZENIE WŁASNOŚCI: ZYSK I RENTARENTA (dzierżawna, gruntowa) to wynagrodzenie ziemi. Stałość podaży, pojawiająca się niekiedy np. na rynku ziemi, spra-wia, że wynagrodzenie zasobu składa się niemal wyłącznie z renty ekonomicznej. Zachęca to do wysokiego opodatkowania tego wyna-grodzenia. Wszak nie zmieni to oferowanej na sprzedaż ilości zaso-bu i nie spowoduje ubytku nadwyżki całkowitej.

S’

A

BC

B A

45

POMYŚLMY JESZCZE O ALOKACYJNEJ FUNKCJI WYNA-GRODZEŃ CZYNNIKÓW PRODUKCJI…

Podobnie jak inne ceny WYNAGRODZENIA WŁAŚCICIELI ZA-SOBÓW PEŁNIĄ FUNKCJĘ ALOKACYJNĄ, czyli ROZDZIELA-JĄ DOBRA (w tym przypadku: PRACĘ KAPITAŁ i ZIEMIĘ) MIĘDZY RÓŻNE ZASTOSOWANIA W GOSPODARCE.

46

Podobnie jak inne ceny WYNAGRODZENIA WŁAŚCICIELI ZA-SOBÓW PEŁNIĄ FUNKCJĘ ALOKACYJNĄ, czyli ROZDZIELA-JĄ DOBRA (w tym przypadku: PRACĘ KAPITAŁ i ZIEMIĘ) MIĘDZY RÓŻNE ZASTOSOWANIA W GOSPODARCE.

Na przykład, atrakcyjne płace informatyków skłaniają do studiowania informatyki. Wysokość zysku decyduje, czy budynek pełni funkcje biura, hotelu, czy magazynu. Od poziomu renty dzier-żawnej i gruntowej zależy, czy działka zostanie wzięta pod uprawę (np. pszenicy, cebuli, pietruszki), czy też staną na niej budynki.

47

Pamiętasz? GOSPODARKA RYNKOWA JEST JAK SŁONECZ-NIK…

Słonecznik obraca swoją tarczę ku wędrującemu po niebie słońcu. Natomiast gospodarka rynkowa dostosowuje strukturę pro-dukcji do zmiennych potrzeb nabywców.

48

Jednak warunkiem tego, aby gospodarka rynkowa, ku zadowoleniu nabywców, zachowywała się jak słonecznik, jest właśnie spełnianie przez wynagrodzenia właścicieli czynników FUNKCJI ALOKA-CYJNEJ, czyli rozdzielanie PRACY KAPITAŁU i ZIEMI) między różne zastosowania w gospodarce. To dziala tak oto:

Nabywcy „głosują” swoimi pieniędzmi na pewne dobra. Zysk zachęca producentów do wytwarzania tych właśnie dóbr. Jed-nak aby je wytworzyć, producenci potrzebują PRACY, KAPITA-ŁU i ZIEMI. Wynagrodzenia PRACY, KAPITAŁU i ZIEMI kie-rują te zasoby ku tym zastosowaniom, które zapewniają największy zysk producentom.

49

Wesołych Świąt!

praca, kapitaŁ, ziemia cd

Documents