Sporda Duygusal Zekânın Kullanımı ve İş

Performansına Yansıması

Hentbol Örneği

Yrd. Doç. Dr. Melih N. Salman

ASÜ BESYO-Aksaray

Zeka nedir � Birçok bilim adamı zekayı, kendi bilim dünyaları

uygun bir bakış açısıyla ve yine kendi pencerelerinden bakarak tanımlamaya çalışmışlardır.

� Eğitimcilere göre ; öğrenme yeteneği

� Bilgisayar Bilimcilerine göre; bilgi işleme yeteneği

� Biyologlara göre; çevreye uyma yeteneği

� Psikologlara göre; muhakeme yoluyla sonuca ulaşma yeteneği olarak tanımlanmaktadır.

Zeka’ya İlişkin eski ve yeni yaklaşımlar

Zekaya İlişkin Eski Bakış Açısı Zekaya İlişkin Yeni Bakış Açısı

. Zeka sabittir

.Zeka niceliksel olarak ölçülebilir

.Zeka tekildir

.Zeka gerçek yaşamdan soyutlanarak ölçülebilir

.Zeka öğrencileri sıralamak ve olasıbaşarılarını kestirmek için kullanılır.

.Zeka geliştirilebilir

.Zeka herhangi bir performansta veya problem

çözme sürecinde sergilendiğinden dolayı sayısal

olarak hesaplanamaz

.Zeka çeşitli yollarla ortaya konulabilir

. Zeka gerçek yaşam koşullarında ölçülür

.Zeka bireylerde var olan gizil güçlerini ve

onların başarılı olabilecekleri farklı yolları

anlamak için kullanılır.

Gardner’a göre zekanın özellikleri

� İnsan kendi zekasını artırma ve geliştirme yeteneğine sahiptir,

� Zeka sadece değişmekle kalmaz aynı zamanda başkalarına da öğretilebilir,

� Zeka , beyin ve zihin sistemlerinin birbiriyle etkileşimi sonucu ortaya çıkan çok yönlü bir olgudur,

� Her insan zeka alanlarının tümüne sahiptir,

� Her insan, zeka alanlarının tamamını belli bir düzeyde geliştirebilir,

� Çeşitli zeka alanları genellikle bir arada ve belli bir uyum içinde çalışır,

� Bir insanın her alanda zeki olabilmesinin bir çok yolu bulunmaktadır.

GardnerGardner’’ıın zeka tn zeka tüürleri rleri ssıınnııflamasflamasıı

� Sözel-Dilsel zeka,

� Mantıksal-Matematik zeka

� Görsel-Mekansal zeka

� Kişisel-İçsel zeka

� Müziksel-Ritmik zeka

� Doğa-Varoluşçu zeka

� Bedensel-Kinestetik zeka

� Kişilerarası-Sosyal zeka olmak üzere 8 tür zeka vardır.

Duygusal zekâ kavramı öncelikli olarak;

Thorndike, Salovey ve Mayer (1990), Goleman ve Bar-On (1997) gibi bilim adamları tarafından ele alınmış ve açıklanmaya çalışılmıştır.

Bar-On duygusal zekâyı, kişisel beceriler, kişiler arası ilişkilerde beceriler, uyumluluk, stresle başa çıkma, genel ruhsal durum ve bu boyutlarla ilgili yetenek ve beceriler olarak açıklanmaktadır.

� Goleman ve Thorndike ise, sosyal zeka kavramıüzerinde durarak duygusal zeka kavramını ortaya atmışlardır.

� Duygusal zeka;

� Kendini harekete geçirebilme yeteneği,

� Aksiliklere rağmen yoluna devam edebilme,

� Dürtüleri kontrol ederek doyumu erteleyebilme,

� Ruh halini düzenleyebilme

� Sıkıntıların düşünmeyi engellemesine karşı direnç,

� Umut besleme olarak açıklamışlardır.

Duygusal Zekayı oluşturan alt faktörler� Başkalarının Duygularını anlama

� Kendi duygularını anlama

� Duyguları yönetme

� Sosyal Beceriler

� Duyguların Kullanımı

� İyimserlik

olmak üzere altı ana başlıkta toplanmaktadır.

Belirli kurallara dayandırılarak gerçekleştirilen sportif mücadelerde başarılı olmak isteyen sporcular;

kendi yeteneklerini sergilerken,

rakibe veya doğaya saygılı olmayı,

stresle başa çıkmayı,

takım arkadaşıyla beraber aynı amaca odaklanmayı,

birlikte hareket etme gibi becerilerini

oyun içinde en üst düzeyde kullanmak durumundadır.

� İşte bu noktada sporcunun duygusal zekâsını ortaya koyma ve mevcut duruma en uygun çözüm yolunu üretmesinin önemi ortaya çıkmaktadır.

� Günümüzde duygusal zekâ ile spor arasında ilişkiyi açıklamaya yönelik araştırmalar sayısal olarak oldukça azdır.

� Nitekim son beş yılda, spor araştırmacıları ve uygulayıcıları da giderek duygusal zekânın (EI) spor alanındaki önemini artan bir şekilde seslendirmeye başlamışlardır.

Ajax Modeli (Takım Sporları )

� Takım sporları içerisinde önemli bir yere sahip olan futbolda Ajax Spor Kulübünün uygulamış olduğu model, Dünya literatürüne geçmiş model bir uygulamadır.

� Ajax modeli olarak bilinen bu model kısaca TIPS olarak ta adlandırılmaktadır.� Alt yapıda sporcu yetiştirmede kullanılan bu yöntem psikolojiyi de içermektedir.

� TIPS � T= technique/teknik, � I=intelligence/zeka, � P= personality/kişilik, � S= speed/ hız.)

harflerinin kısaltılmasıyla isimlendirilen bu yöntem,

teknik ve zeka sahibi, aynı zamanda yüksek performans ortaya koyabilecek kişiliğe kavuşmuşsüratli oyuncular yetiştirmeyi amaçlamaktadır.

Tenis (Bireysel Sporlar )� Spor psikologlarından Groppel ve Murray;

Tenisi bireysel bir spor olması nedeniylegerek kort içerisinde, gerekse gerçek hayatta rekabetin, zorluklarla mücadele etmenin ve iniş-çıkışlarla başa çıkabilmenin başarıya giden yoldaki önemini kavrayabilmede önemli bir spor dalı olarak görmektedirler.

Bu nedenle tenis kortlarında elde edinilen deneyimlerin getirdiği başarıların ve kazanılan psikolojik avantajların hayatın genel işleyişine de çok olumlu etkileri olduğu kanısındadırlar.

Utku Ergüder Milli HentbolcüRöportaj Uğur Kılıç

Hentbol Magazin Sayı:2 Şubat 2011

� ‘’Planlama yapmak çok önemli .� Daha az uyuyorum daha çok sorumlu davranıyorum.� Çalışmaktan kesinlikle vazgeçmeden kendinize bir

program oluşturunca işler daha kolay yürüyor.’’

� Ugur Kılıç;� Senin sporcu kişiliğin,başarıların haricinde bütün

gençlere örnek olacak profesyonel bir iş hayatın var. Bu konuya da değinmek istiyoruz. Eğitim hayatınızdan bahsedermisiniz ? Okul hayatınız ve hentbol kariyeriniz hiç çakışmadımı? Şu an hentbol oynayan gençlere, iki yolda da başarılı olmaları için neler tavsiye edersiniz.?

� Zonguldak’tan geldiğim yıl 1988’de Deneme Lisesinde son sınıfa kayıt olmuştum. Burada hem okul,hem dershane hem de idman üçgenine girmiştim……..

� ………..ben bir çok kez tercih etmek zorunda bırakıldım ama kabul etmedim… Her ikisi için savaştım ve halada savaşıyorum……….

� …….olayın maddi tarafı çekici geliyor sanıyordum ama son birkaç yıldır anlıyorum ki iş hayatımdaki başarımın en büyük payı HENTBOLUN……….

� Özel bir bankada yatırım biriminin bölge müdürlüğünü yapmaktayım. Çok büyük bir ekibim var ve aynen bir takımın kaptanı gibi davranıyorum orada da. Önemli olan ilişkileri yönetmek ve sabırlıolup çalışmak…………………

� Hem spor hayatınızda hem iş yaşantınızda bu kadar yoğun tempoyu nasıl yönlendiriyorsunuz? Hentbol ve iş hayatınız birbirini nasıl etkiliyor?

� ………….yönetici olana kadar daha zordu ama şimdi Türkiye’nin bir çok noktasına gidiyorum ve oralarda hem bankacılığın hem de sporun getirdiği ciddi ilişkilerden faydalanıyorum.

� ….önemli olan neyi ne zaman ve nasıl yapacağınızıbilmek. Bazen inanılmaz yoğun olduğum anlar oluyor ama spordaki stres altında iyi oynamak zorunluluğunun aynısı iş hayatınızda da karşınıza çıkıyor. Zaten idmanlı olduğunuz için çok zorlanmıyorsunuz. Aslında etkileşim inanılmaz. Hentbol olmasaydı ben bugün bu pozisyonda ve durumda olamazdım diyecek kadar iddialıyım………..

Sportif Performans sadece sporcunun saha içindeki performansı ve ortaya koyduğu verimlilikle sınırlandırılmamalıdır.

� Asıl olan hayat boyu sürdürülebilir performansın ve verimliliğin iş yaşantısına da aktarılması olmalıdır. Bu nedenle spor

� Günümüzde iş dünyasıda sporlan ilgilenmenin işperformansı üzerindeki etkisini fark ederek çalışanlarına yönelik olarak bazı sporlarıyapmalarına destek vermeye çalışmaktadır. Bu sporların başında;

� Yelken ve Yat yarışları,

� Paint-ball

� Golf

� Bocce vb. sporlar gelmektedir.

İşte bu noktada asıl olan,

� Antrenörlerin sadece fiziksel performansa odaklanmamaları gerekir.

� Sporcuyu bir bütün olarak ele alıp onu duygusal yönden de desteklenmeleri sporcunun saha içi performansını artırmasının yanı sıra onu gerçek hayatta da daha hazır hale gelmesine yardımcıolacak ve hayat başarısını artıracaktır.

Kaynaklar� Armstrong T., Multiple İnteligences in the Classroom 2nd edit.,Associationfor

Supervision and Curriculum Development,Alexandria,USA,2000

� Cengiz,Ş.Ş., 8-10 yaş Grubu çoçukların Çoklu Zekas >Türlerine Göre Dağılımı ve Futbol Eğitiminin Çoklu Zeka Düzeylerine Etkisi, (Yayınlanmamış Doktora Tezi) Gazi

Üniversitesi, Beden Eğitimi ve Spor ABD. Ankara,2008

� Günçe G., Piaget Kuramına Toplu Bakış,Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi,Baylan Matbaası,Ankara,1973.

� Gardner H., ( çev:Klıç E) Zihin Çerçeveleri Çoklu Zeka Kuramı,Alfa Yayınları,İstanbul,2004

� Selçuk, Z ve ark.,Çoklu Zeka Uygulamaları,Nobel Yayınları,Ankara,2003