Бие даалт • Бодисын солилцооны хам шинж

• Ясны сийрэгжилт

• Иодын дутагдал

Áîäèñûí ñîëèëöîîíû õàì øèíæ

Õóâü õ¿íä íýãýí çýðýã èëýðñýí ç¿ðõ ñóäàñíû õýä õýäýí ýðñäýëò õ¿чèí ç¿éëñ áóþó áîäèñûí ñîëèëöîîíû õÿìðàëûí á¿ðäëèéã ÁÑÕØèíæ ãýäýã.

Õàì øèíæèä :

• Öóñàí äàõü ãëþêîçûí èõñýëò

• Òºâèéí òàðãàëàëò

• Öóñàí äàõü ººõ òîñíû õàðüöàà àëäàãäàõ

• Àðòåðèéí äàðàëò èõñýëò çýðýã õàìààðíà.

¯íäñýí øàëòãààí

Èíñóëèíä

òýñâýðòýé áàéäà

ë

Òºâèéí

òàðãàëàëò

ÈÒÁ

ÒÒ

Ì.Ñèíäðîì

×Ø-2

Òàìõè

Ç¿ðõ ñóäàñíû ºâ÷èí

Инсулинд тэсвэрт чанар

ихсэхСудас хатуурах Эндотелийн

гэмтэх

Èíñóëèíä òýñâýðòýé áàéäàë

ÁÑÕØ-èéã îíîøëîõ øàëãóóð

1. Òºâèéí òàðãàëàëò

2. Öóñàí äàõü òðèãëèöåðèäûí ò¿âøèí

3. ÈÍËÏðîòåéäûí õýìæýý

4. Öóñíû äàðàëò

5. Çàõûí öóñíû ãëþêîç

1.Òºâèéí òàðãàëàëò • Бүсэлхийн òîéðîã õýìæèõýä :

I. Эрэгтэй хүнд 90см-ээс дээø

II.Эмэгтэй хүнд 80см-ээс дээш

2. Öóñàí äàõü òðèãëèöåðèäûí ò¿âøèí

• ≥150мг/дл-ээс их буюу тэнцүү /1.7 ììîëü/ë/ áóþó öóñíû ººõ áóóðóóëàõ ýì õýðýãëýæ áàéãàà ¿åä

3. ÈÍËÏðîòåéäûí õýìæýý

• Их нягтралтай липопротейд

I.Эрэгтэй хүнд ≤40мг/дл

II.Эмэгтэй хүнд ≤50мг/дл

4. Öóñíû äàðàëò

• 130/85ммуб-аас их буюу тэнö¿¿

5. Çàõûí öóñíû ãëþêîç

• Öóñàí äàõü ãëþêîç ≥110мг/дл

• Ýñâýë чèõðèéí øèæèí õýâ øèíæ 2-îîð îíîøëîãäñîí ¿åä

Үүнээс үндэслээд :

• БСХШ- илэрсэн – төвийн таргалалттай бөгөөд бусад шинжээс 2 ба түүнээс дээш шинж хавсарсан

• БСХШ – ийн эрсдэлтэй – төвийн таргалалттай бөгөөд бусад шинжээс аль 1 шинж хавсарсан

• БСХмШ илрээгүй – төвийн таргалалтгүй гэж ангилдаг .

Эмчилгээ • Сургалт : ихэвчлэн амьдралын буруу хэв маягийн үр дүнд үүсдэг тул өвчнийх нь мөн чанар, шалтгааныг нь ойлгуулах , зөв амьдрах арга барилд сургах , цаашдын хүндрэлийг таниулж, түүнээс хэрхэн урьдчилан сэргийлэх талаар зөвлөгөөг үйлчлүүлэгч болон түүний ар гэрийнхэнд өгнө.

•Сургалт •Хоол эмчилгээ•Дасгал эмчилгээ•Эмийн эмчилгээ

Хоол эмчилгээ

• Хоолны дэглэм барихад хамгийн гол ямар дэглэм гэдгээсээ илүү тухайн дэглэмээ хэр удаан хугацаагаар барих нь чухал байдаг.

• Хоногийн хоолны илчэгийг багасгах• Балансыг тэнцвэржүүлэх.

Хөдөлгөөн эмчилгээ

• Өдөр болгон тогтмол 60-90минутыг дасгал хөдөлгөөнд зарцуулж байх ёстой. Хэрвээ үйлчлүүлэгч энэ ачааллыг даах чадваргүй бол өдөрт доод тал нь 30 минутын турш дунд зэргийн эрчимтэй дасгал хөдөлгөөнийг хийж хэвших шаардлагатай.

•  Эмийн эмчилгээ - хоолны дуршлыг бууруулах болон өөх тосны бие махбодод шимэгдэлтийг хориглох нөлөөтэй эмүүдийг хэрэглэнэ.

Хоолны дуршил бууруулах эмүүд /богино хугацааны үйлдэлтэй,3 сар хэрэглэнэ. /

- phentermine

- sibutramine

Өөх тосны шимэгдэлтийг хориглох эмүүд

- оrlistatМэс заслын эмчилгээ - пластик болон ходоодны эзэлхүүн багасгах мэс засал эмчилгээ, 12 хуруу гэдэсний шунт тавих гэх мэт.

Ясны сийрэгжилт Ясны масс багасах, ясны микроархитектур элэгдэх зэргээр тодорхойлогддог системийн араг ясны өөрчлөлт юм. Үүний улмаас яс хэврэгшиж , бага хэмжээний гэмтлийн дараа хугарал болох эрсдэл нэмэгддэг.

Тархалт

• 50- аас дээш насны гурван эмэгтэй тутмын нэгд нь эцсийн дүндээ остеопорозын хугарал илэрдэг бол энэ нь 5 эрэгтэй тутамд нэг байна.

• Нийт тохиолдлын хүйсийн харьцаа 4:1 (эм:эр)

• Цагаан болон Ази хүмүүст остеопорозын эрсдэл өндөртэй .

• Нас : 50-70насны эмэгтэйчүүдэд цэвэршилтийн дараах тархалт өндөр, 70-аас дээш насныханд түгээмэл

• Хоёрдогч нь ямарч насныханд тохиолдоно.

АНУ-д : ойролцоогоор 10 сая хүн .

Нэмэлтээр 33,6 сая хүмүүс гуяны ясны нягт буурсан эрсдэлтэй байна.

Олон улсад : дэлхий даяар ойролцоогоор 200 сая хүмүүс өртсөн.

Европ, Нэгдсэн улс болон Японд ойролцоогоор 75 сая хүмүүс

Эмнэлзүйд

• Анамнезид:

• Нас , хүйс , арьсны өнгө

• Удамшлын анамнези (ялангуяа ээжид хугарал байсан эсэх)

• Нөхөн үржихүй

• Хорт зуршил

• Амьдралын хэм маяг

• Дасгал хөдөлгөөний идэвх

• Кальци витД-ын хэрэглээ

• Бэртэл гэмтлийн анамнези

Хугарал тохиолдохоос өмнө тодорхой шинж илрэхгүй.

шалтгаан

• Хоёрдогч остеопорез

• Дотоод шүүрлийн эмгэгээс үүссэн- эндо ба экзогенийн Кушингийн хам шинж, тиреотоксикоз, гиперпаратириоз,гипогонадизм

Анхдагч шалтгаан

Климаксын дараах остеопорез

50-75 насны эмэгтэйчүүдэд тохиолддог. Үндсэн хүндрэл нь: нурууны их бие. Шууны чсны хугарал юм.

Насжилтын остеопорез

70-аас дээш насны эрэгтэй эмэгтэй хүмүүст тохиолддог. Үндсэн хүндрэл : дунд чөмөг ясны хүзүү,бугалга ба шилбэний ясны проксималь хэсэг, аарцагны ясны хугарал

Идиопатийн остеопорез

хүүхэд, өсвөр үе, эрэгтэйчүүд, эмэгтэйчүүдэд тохиолддог. Эмгэг жам тодорхойгүй. Том хүн ба өсвөр насны гэж ангилдаг.

Оношлогоо Лабораторын шинжилгээ: өлөн үеийн Ca, P, паратиреод даавар тодорхойлно.

Хоногийн шээсэнд Ca тодорхойлно.

Багажийн шинжилгээ:

Рентгенографи: жирийн рентгенограмм дээр ясны масс 30-50% багассан үед л остеопени илэрдэг.

Ясны денситометр

Зарим тохиолдолд 99mТс –тэй сцинтографи,КТГ, хэргэлдэг.

ясны эдийн биопси

Эмчилгээ Биеийн ачаалал, /явган алхах , хөнгөн дасгал хийх/

Кальци хангалтай хэрэглэх Калцийн хоногийн хэрэгцээ

1-3 нас 500мг/өдөрт

4-8нас 800мг/өдөрт

9-18нас 1300мг/өдөрт

19-49нас 1000мг/өдөрт

50-с дээш 1200мг/өдөрт

Жирэсэн хөхүүл 1300мг/өдөрт

Эстроген

Дифосфонат эсвэл кальцитонин хэрэглэх нь үндсэн эмчилгээ юм.

Настай хүмүүст витамин Д-ийн дутагдлын шинж байвал эргокальциферол 400-800 нэгж/хо поливитамин байдлаар хэрэглэх. /хоногт 1-2 таб/

Иод дутлын эмгэг тархалт

• Иод дутагдалтай бүс нутагт амьдардаг хүмүүст тохиолддог бамбай булчирхайг аажмаар томруулдаг нутагшмал өвчин.

• Далхий дахинд иод дутагдалтай нутаг дэвсгэрт амьдарч буй 1,6тэрбум хүний 655 орчим сая нь бамбайн бахлууртай, 44сая орчим нь иод дутагдалтай холбоотой оюуны хомсдолтой байна.

• Иод дутлын эмгэг нь далай тэнгисээс алслагдсан бүс нутагт тухайлбал Альпийн нуруу,Алтай,Гималай,Кавказ гэх мэт орнуудад тохиолддог.

Йодын дутал • Хоол хүнс , ус агаараар

авах иод дутагдсанаас иодын туйлын дутагдал үүсдэг.

• Хоол хүнс, гадаад орчноос авч байгаа йод хангалттай боловч ХГЗ-ын өвчний улмаас йодын шимэгдэлтэнд өөрчлөлт орох, бамбайд йод хуримтлагдахыг саатуулж өгдөг эмийн бодисын нөлөө, төрөлхийн бамбайн гормон нийлэгжлийн алдагдалтай холбоотой үүсэж буйг нь йодын харьцангуй дутагдал гэнэ.

• НӨЛӨӨЛӨХ ХҮЧИН ЗҮЙЛ

• Удамшил• Бамбайн даавар үүсэлтийн

төрөлхийн алдагдалтай• Нийгэм ахуйн таагүй орчин• Хоол хүнсэнд CA,

F2,Тиомочевин, Тиоуратын илүүдэл

• Агаар ус хоол тэжээлд бусад микро элементийн дутагдал

• Бамбайн томролтонд нөлөөлдөг эмийн болон бусад бодис

• Уураг ,аминдэмийн дутагдал

• Тамхи татах• Жирэмслэлт• Архаг халдварт болон

үрэвсэлт өвчин• Хоол тэжээлээр авах йод

удаан хугацаагаар дутагдах

Эмгэг жам

Биед орох йод дутагдах

T3; T4 дааврын нийлэгжилт буурна

Тиреотропин даавар ихсэнэ.

Бамбай дааврыг идэвхижүүлж бамбай булчирхай өөрийн нөөцөө шавхан ажиллаж цаашдаа тиреоцит эс хуваагдаж эсийн тоо олширч бамбай булчирхай томорно.

Гипотиреоз

ангилалҮйл ажиллагааны байдал

эутиреоз-бамбайн үйл ажиллагаа хэвийн

гипотиреоз-бамбайн үйл ажиллагаа доройтох

кретинизм-одойрол тэнэгрэл илэрч хүний асрамжинд орох

Эмгэг бүтэц тархмал

зангилаат

холимог

Бамбай булчирхайн томрол:

0зэрэг харагдахгүй,тэмтрэгдэхгүй

1-зэрэг тэмтрэгдэнэ,харагдахгүй

2-р зэрэг тэмтрэгдэнэ, харагдана

Бамбай булчирхайн байрлал

• хүзүүний урд хэсэгт хэвийн байрлалтай

• өвчүүний цаагуур байрлалтай

• цагаан мөгөөрсөн хоолойг тойроод бөгжилсөн байрлалтай

• хэлэн доор байрлалтай

• цагаан мөгөөрсөн хоолойн цаана байрлалтай

эмнэлзүйУргийн үед

амьдрах чадвар муудах

тархи мэдрэлийн хөгжил саатах

ураг зулбах

дутуу болоэ амьгүй ба жин багатай хүүхэд төрөх

Насанд хүрэгчдэд

бамбай томрох

бамбайн үйл ажиллагааны доройтол илрэх

Хүүхэд насанд

бамбай томрох

оюун ухаан хомсдох

сэтгэхүйн хөгжил хоцрох

сонснол хэл яриан согог илрэх

биеийн гажиг хөгжил

хөдөлгөөний эрхтнүүд саажих

оношлогоо• Бамбай булчирхайн

томролын тархалт

• 5% хүртэл-йод дутагдалгүй

• 5-19,9%- хөнгөн зэрэг

• 20-29,9%-дунд зэрэг

• 30%-иас дээш хүнд

• Хоногийн шээсээр ялгарах йодын хэмжээгээр

• 100мкг/л –ээс дээш иод дутлын эмгэггүй

• 50-99мкг/л-хөнгөн

• 20-49мкг/л дунд

• 20мкг/л-ээс бага – хүнд

оношлогоо• Цусан дахь даавар

• T3,T4 бараг хэвийн эсвэл T3 үл мэдэг ихэсч ,T4үл мэдэг буурсан-эутиреоз

• T4 буурч T3 бага зэрэг буурах,ТТГ ихсэх гипотиреоз

• Иод дутал их байх тусам цусанд тиреоглобулин ихэснэ.

• Бамбай булчирхайн сканировани

• Бамбайд изотопын шингээлт эрс багассан байх нь гипотиреозыг харуулна.

• Йод 131 шингээлт

• Бамбайн биопси \

Ялган оношлогоо

Иод дутлын эмгэг

Аль ч насанд тохиолдоно

Йод дутлын бүс нутант амьдардаг хүмүүст тохиолдоно

Хоногийн шээсээр ялгарах йод багасах

Цусанд T3 T4 багасч, ТТГ ихэссэн.

• Энгийн хордлогогүй бахуу

• Өсвөр нгасны хүүхдүүд, төрөх насны эмэгтэйчүүдэд ихэнхдээ тохиолдоно.

• Йодын хэрэгцээ ихэссэнээс шалтгаална

• Хоногийн шээсээр ялгарах йодын хэмжээ хэвийн

• цусандT3 T4 ТТГ хэвийн .

Эмчилгээ

• Эутириозын үед иоджуулсан давс,иодын тосон бэлдмэл , калийн йодид хэрэглэнэ.

• Гипотиреоз үед L-тироксин,трийодтиронин,тиреотом

Мэс заслын эмчилгээ

• Эмийн эмчилгээ хийгээд бамбай булчирхайн томрол жижгэрэхгүй,хажуу дахь эрхтнээ дарах шинж илэрвэл мэс засал хиих заалттай.

Урьдчилан сэргийлэлт

Сургалт

Йод дутагдлын бүс нутагт амьдардаг хүмүүсийн хүнсний бүтээгдэхүүнийг йоджуулна. Ж/нь талх давс г.м