P R O F. N A D Z W. D R H A B . D . S Z O S T E K

PRAWO PRYWATNE MIĘDZYNARODOWE

WYKŁAD I

POJĘCIE

POJĘCIE

POLAK

AMERYKANKA

POJĘCIE

SPOSÓB DOKONANIA CZYNNOŚCI

GLOBALNA WIOSKA

POJECIE

• PROBLEM

• GDY W DANEJ SYTUACJI PRAWNEJ• POJAWIAJĄ SIĘ WĄTPLIWOŚCI • JAKIE PRAWO MATERIALNE NALEŻY STOSOWAĆ DLA

JEGO OCENY

• ODPOWIEDZI NALEŻY SZUKAĆ W NORMACH KOLIZYJNYCH (KOMPETENCYJNYCH)

POJĘCIE

• Jakie prawo (prawo jakiego państwa) powinno stanowić podstawę rozstrzygnięcia w danej sprawie

• Normy kompetencyjne – kształtują kompetencję sądu do orzekania według treści norm wchodzących w skład takiego bądź innego systemu prawnego

PRAWO PRYWATNE MIĘDZYNARODOWE

• Prawo prywatne międzynarodowe na podstawie art. 1 ppm

• określa właściwość prawa

• dla stosunków międzynarodowych

• zwiąanych z więcej niż jednym państwem

„ELEMENT OBCY”

• Wystąpić musi jedna z przesłanek:• Podmiot stosunku prawnego znajduje się poza terytorium państwa

• np. gdy uczestnikiem stosunku prawnego jest obywatel innego państwa• Uczestnikiem stosunku prawnego jest osoba prawna, której siedziba

mieści się na terytorium obcego państwa

• Przedmiot stosunku prawnego znajduje się poza terytorium państwa

• Czynności prawne bądź zdarzenia prawne mają miejsce poza terytorium państwa

• Skutki prawne dokonanych czynności prawnych bądź zdarzeń prawnych występują poza terytorium państwa

NORMY OBOWIĄZUJĄCE W POLSCE

Prawo wspólnotowe – obowiązujące wprost

Prawo polskie

KonwencjeUmowy międzynarodowe

Inne kraje mają swoje źródła prawa

POJĘCIE (WĄSKIE – SENSU STRICTO)

• Prawo prywatne międzynarodowe

• stanowi zespół norm prawnych

• których jednym celem jest rozgraniczenie sfer działania różnych systemów prawnych państw,

• w zakresie jednak jedynie prawa prywatnego

WCZEŚNIEJSZA REGULACJA USTAWA Z 12 LISTOPADA 1965)

• PPM odnosił się do

• Określenia prawa właściwego dla międzynarodowych stosunków• osobistych i majątkowych• w zakresie • prawa cywilnego• prawa rodzinnego i opiekuńczego• oraz prawa pracy

• Przepisów nie stosowało się jeżeli umowa międzynarodowa której Polska jest stroną postanowiła inaczej

AKTUALNA REGULACJAUSTAWA Z 4 LUTEGO 2011

Art. 1

• Ustawa niniejsza reguluje właściwość prawa dla

• stosunków z zakresu prawa prywatnego

• związanych z więcej niż jednym państwem

SPÓR DOTYCZĄCY ELEMENTU OBCEGO

• I koncepcja - ppm ma zastosowanie • wyłącznie gdy występuje stosunek z elementem obcym• czyli stosunki międzynarodowe

• II koncepcja - ppm ma zastosowanie • do wszystkich stosunków powiązanych z danym

obszarem prawnym • dotyczy wszystkich stosunków powiązanych z obszarem

polskim (koncepcja prof. M. Pazdana)• W przypadku gdy stosunek jest powiązany obustronnie z

Polską i tak norma kolizyjna wskaże prawo polskie)

PODZIAŁ PPM

• Prawo prywatne międzynarodowe w znaczeniu wąskim (sensu stricte)• obejmuje wyłącznie normy kolizyjne (w kontekście charakteru norm)• w kontekście źródeł prawa odnosi się jedynie do prawa krajowego

• Prawo prywatne międzynarodowe w znaczeniu szerokim (sensu largo)• Obejmuje normy kolizyjne ale także merytoryczne (kontekst

charakteru norm)• Obejmuje prawo krajowe ale także normy prawa międzynarodowego• W tym znaczeniu prawo prywatne międzynarodowe obejmuje ppm w

znaczeniu wąskim + normy merytoryczne)

PODZIAŁ PPM

PPM sensu stricto

PPM sensu largo

PROBLEMY

• Każde państwo ma swoje ppm

• Unifikacja jest fragmentaryczna• na poziomie wspólnoty• Konwencje• Umowy międzynarodowe• unifikacja norm materialnych• unifikacja norm kolizyjnych

• Konsekwencje częściowej unifikacji:• europejskie ppm• krajowe ppm

PROBLEMY UNIFIKACJI

• Ograniczona ilość uczestników unifikacji

• Akt unifikacyjny obejmuje najczęściej tylko wybrane zagadnienia prawne, rzadziej ich kompleksy

• Niezwykle rzadko dochodzi do unifikacji zupełnej (prowadzącej do powstania norm, które po włączeniu do wewnętrznego systemu prawnego mają zastosowanie zarówno do oceny stosunków

• z elementem obcym • jak i krajowym

• Wyjątek - genewskie konwencje dotyczące prawo wekslowego i czekowego

UJEDNOLICENIE PRAWA UE

• Obejmuje 28 państw

• Możliwe na podstawie prawa prawa pierowtnego

• Realizowane poprzez prawo wtórne

UJEDNOLICENIE PRAWA UE

• Środki prawne unifikacji:

• Rozporządzenia

• Środki prawne ujednolicenia

• Dyrektywy• Zalecenia• Decyzje• opinie

PPM A PPG

• Prawo międzynarodowe publiczne

(sensu stricte) • zespół norm prawnych regulujących • wzajemne stosunki między PAŃSTWAMI • tworzącymi społeczność międzynarodową

(sensu largo)• zespół norm prawnych regulujących wzajemne stosunki • między podmiotami prawa międzynarodowego, • tworzącymi społeczność międzynarodową (państwami,

organizacjami międzynarodowymi itd.)

NORMY PPM – NORMAMI PRAWA PRYWATNEGO CZY PUBLICZNEGO ?

• Co do zasady są normami prawa prywatnego• mogą być zawarte • w kodeksie cywilnym• W odrębnej ustawie

• Ale prawo publiczne może wpływać na ppm • Umowy międzynarodowe• Konwencje

PRAWO MIĘDZYNARODOWE

Prawo międzynarodow

e

PPMstosunki z zakresu prawa prywatnego

PPG normy regulujące stosunki między podmiotami prawa między. publ.

Wg. Ulpiana: „Prawem publicznym jest to prawo które dotyczy ustroju cesarstwa rzymskiego, prywatnym natomiast to dotyczące korzyści jednostek”

RÓŻNICE PPM I PPG

Różnice

Źródła prawa

Sposób regulacji

Adresaci norm

Przedmiot regulacji

PRYMAT PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO PUBLICZNEGO

• Pierwszeństwo stosowania ratyfikowanych umów międzynarodowych w przypadku kolizji z ustawami

• Art.91 Konstytucji stanowi iż ratyfikowana umowa międzynarodowa po jej ogłoszeniu w Dz.U. stanowi część prawa krajowego.

• Umowa ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w formie ustawy ma pierwszeństwo przed ustawą jeżeli nie da się pogodzić z umową.

umowy ratyf. za uprzednią zgodą

ustawy

umowy ratyfikowane

Konstytucja

ROZWÓJ PPMUWAGI HISTORYCZNE

ŚREDNIOWIECZE

• Początków należy dopatrywać się w wiekach średnich• Konkurowały dwie zasady

Personalizmu – wiązała właściwość prawa z osobą (przynależność szczepowa)

Wystarczyło oświadczenie o przynależności

Terytorializmu – w pierwotnej postaci - wychodziła z założenia, że prawo ma bezwzględną moc wiążącą w obrębie obszaru (terytorium) na którym obowiązuje

Sądy orzekały według prawa swej siedziby

SZKOŁA STATUTOWA

Obejmuje dorobek doktryny do połowy XIX wieku

Prawa sądowego

Prawa materialnego

Zasada właściwości legis fori (legis loci processus)

System prawny prawa sądu

Autorstwa Jakuba Balduniego

SZKOŁA STATUTOWA

• Od XII wieku znany był podział:

Statut rzeczowy (statuta realia)

Obejmował wszystkie normy, które miały określić reżim prawny rzeczy. Dotyczył wszystkich rzeczy na danym terytorium

Lex loci, ubi res est.

Statut personalny (statuta personalia)

Odnosił się do osób. Statut „towarzyszy osobie”

Np. statut przyznający osobom prawa

SZKOŁA STATUTOWA

Statut mieszany (statuta mixta)

Odnosi się częściowo do osób, a częściowo do rzeczy

Odnosił się m.in. do formy czynności prawnej odnoszącej się do rzeczy

Np. Legi loci contractus

SZKOŁA HOLENDERSKA

• Paweł Voet i Jan Voet (XVII w>)

• Uważali że każde prawo jest z natury terytorialne i powiązane z danym terytorium

• Brak obowiązku stosowania prawa obcego

• Duży wpływ na doktrynę angielską i amerykańską.

KAROL VON SAVIGNY

• Twórca teorii „siedziby” stosunku prawnego.

• „SIEDZIBĘ” stosunku prawnego stanowi obszar prawny, z którym dany stosunek prawny jest najściślej związany, do którego ze względu na swóją naturę „należy”, „któremu podlega”.

• Np. zdolność prawną należy oceniać według legis domicilii• Prawa rzeczowe prawu miejsca położenia rzeczy• W zakresie zobowiązań – prawa wykonania zobowiązania• Prawo spadkowe – według miejsca zamieszkania spadkodawcy• W sprawach rodzinnych – miejsce zamieszkania ojca lub męża• Forma czynności – miejscu dokonania

KAROL VON SAVIGNY

• Ograniczenia stosowania prawa obcego:

• Ustawy bezwzględnie wiążące (które wymuszają stosowanie prawa sądu bez względu na to jakiemu prawu podlega stosunek)• Przepisy wprowadzające zakazy lub ograniczenia ze

względów obyczajowych (zakaz poligamii) • Lub ze względu na dobro publiczne

• Przepisy prawa obcego nie znane prawu obowiązującemu w siedzibie sądu (np. śmierć cywilna).

KAROL VON SAVIGNY

• Zasługa:• Zaproponowanie metody poszukiwania rozwiązań

kolizyjnych

• Zwrócenie uwagi na potrzebę badania istoty stosunków prawnych

• Zasada równorzędności systemów prawnych w procesie określania prawa dla danej sprawy właściwego

NOWA SZKOŁA WŁOSKA

• Twórcą Pasquale Mancini

• Podstawowe znaczenie należy przypisać zasadzie narodowości (legis patrie). Głownie odnośnie• stosunków osobistych, rodzinnych i spadkowych – strony tych norm

ograniczać nie mogą

• W zobowiązaniach pierwszeństwo ma wola stron, jej należy przyznać czynnik decydujący

• Zasada porządku publicznego – pozwalająca na niestosowanie norm wskazanych przez prawo kolizyjne (przepisy bezwzględnie obowiązujące)

NAUKA POLSKA

• Pierwsze prace – połowa XIXw – okres zaborów• Wpływ szkoły statutowej

• Rozkwit lata dwudzieste XX wieku. Pierwsze projekty 1920 (F. Zolla i M. Rostworowskiego)

• 2 sierpnia 1926 – pierwsza ustawa o prawie prywatnym międzynarodowym

• Prace K. Przybyłowskiego

• Po wojnie: K. Przybyłowski, H. Trammer, M. Pazdan, J. Gołaczyński

DZIĘKUJĘ I DO NASTĘPNEGO WYKŁADU