POZNAVANJE ROBEPOZNAVANJE ROBE

1.1. KVALITET ROBEKVALITET ROBE

2.2. KONTROLA ROBE U TRANSPORTUKONTROLA ROBE U TRANSPORTU

3.3. DEKLARACIJA ROBE, OZNAKE ZA DEKLARACIJA ROBE, OZNAKE ZA KVALITET I ZAŠTITNI ZNACIKVALITET I ZAŠTITNI ZNACI

Šta je kvalitet?Šta je kvalitet?

Kvalitet – merilo upotrebne vrednosti nekog proizvodaKvalitet – merilo upotrebne vrednosti nekog proizvoda Merilo njegove sposobnosti da udovolji zahtevima Merilo njegove sposobnosti da udovolji zahtevima

odgovarajućih potrošača i tržištaodgovarajućih potrošača i tržišta M. JuranM. Juran: : ‚‚Kvalitet proizvoda ili usluga je njihova ‚‚Kvalitet proizvoda ili usluga je njihova

podobnost za upotrebu‚‚podobnost za upotrebu‚‚ Po Kramer-u i Trvigg-u to je: Po Kramer-u i Trvigg-u to je: ‚‚Skup onih svojstava po ‚‚Skup onih svojstava po

kojima se pojedini proizvodi razlikuju i koja se uzimaju kojima se pojedini proizvodi razlikuju i koja se uzimaju u obzir pri određivanju stepena prihvatljivosti jednog u obzir pri određivanju stepena prihvatljivosti jednog proizvoda od strane potrošača‚‚proizvoda od strane potrošača‚‚

Metode za upoznavanje određenih svojstava Metode za upoznavanje određenih svojstava robe dele se u tri grupe:robe dele se u tri grupe:

1.1. Organoleptička ispitivanjaOrganoleptička ispitivanja

2.2. Fizičko-mehanička ispitivanjaFizičko-mehanička ispitivanja

3.3. Hemijska ispitivanjaHemijska ispitivanja

Ogranoleptička ili subjektivna ispitivanjaOgranoleptička ili subjektivna ispitivanja - U organoleptičke komponente kvaliteta spadaju ona U organoleptičke komponente kvaliteta spadaju ona

svojstva proizvoda koja se identifikuju neposredno svojstva proizvoda koja se identifikuju neposredno čovekovim čulimačovekovim čulima

- Kontaktom između receptora čula i proizvoda nastaje Kontaktom između receptora čula i proizvoda nastaje signal koji dospeva do mozga , gde se stvara odgovarajuća signal koji dospeva do mozga , gde se stvara odgovarajuća slika o svojstvu proizvodaslika o svojstvu proizvoda

- Osobine kao što su: miris, ukus, zvuk najčešće određuju Osobine kao što su: miris, ukus, zvuk najčešće određuju probanjem, posmatranjem, i sl.probanjem, posmatranjem, i sl.

- Zasniva se na čulnim percepcijama – opažanjima pomoću Zasniva se na čulnim percepcijama – opažanjima pomoću čula vida, dodira, sluha, mirisa, ukusa, tj., kao senzor se čula vida, dodira, sluha, mirisa, ukusa, tj., kao senzor se koristi čovekkoristi čovek

- Kod prehrambenih proizvoda prednost imaju organolepti-Kod prehrambenih proizvoda prednost imaju organolepti-čka ispitivanja čka ispitivanja

Fizičko-mehanička ispitivanjaFizičko-mehanička ispitivanja – sprovode se – sprovode se objektivnim metodama ( u laboratoriji)objektivnim metodama ( u laboratoriji)

Vrednosti dobijenih rezultata – jedinicama Vrednosti dobijenih rezultata – jedinicama Međunarodnog sistema SIMeđunarodnog sistema SI

Najvažnija fizičko-mehanička svojstva robe su:Najvažnija fizičko-mehanička svojstva robe su:

1.1. Gustina (specifična masa)Gustina (specifična masa) – masa jedinice – masa jedinice zapremine (masa 1dcmzapremine (masa 1dcm³³ izražena u kg), izražena u kg),

2.2. Zapreminska (nasipna ) težinaZapreminska (nasipna ) težina – kada je neka – kada je neka roba nesređeno ubacana u transportno sredstvoroba nesređeno ubacana u transportno sredstvo

3.3. PoroznostPoroznost – – sadržaj praznih prostora u sklopu sadržaj praznih prostora u sklopu proizvoda proizvoda iizrađenog od čvrste supstancezrađenog od čvrste supstance

- Suprotno od poroznosti je stepen gustine ili kompaktnost- Suprotno od poroznosti je stepen gustine ili kompaktnost - Rastresitost (kod zrnastih i praškastih materijala)- Rastresitost (kod zrnastih i praškastih materijala)

ViskozitetViskozitet – unutrašnje trenje između molekula – unutrašnje trenje između molekula homogenih tečnostihomogenih tečnosti

- Viskozitet zavisi od temperatureViskozitet zavisi od temperature- Tečnosti – viskozitet opada sa porastom temperatureTečnosti – viskozitet opada sa porastom temperature- Gasova - raste (obrnuto)Gasova - raste (obrnuto)- Najvažnija komponenta kvaliteta kod kojeg proizvoda?Najvažnija komponenta kvaliteta kod kojeg proizvoda?

5.5. Specifična toplotaSpecifična toplota – količina toplote koja je potrebna da – količina toplote koja je potrebna da se jedinica količine neke materije zagreje za 1se jedinica količine neke materije zagreje za 1°°CC

6.6. HigroskopnostHigroskopnost – svojstvo nekih materija da lako upijaju – svojstvo nekih materija da lako upijaju vlaguvlagu

7.7. TopljivostTopljivost – svojstvo materije da menja svoje agregatno – svojstvo materije da menja svoje agregatno stanje, kada mu se temperatura povećava do tačke stanje, kada mu se temperatura povećava do tačke topljenjatopljenja

8.8. IsparljivostIsparljivost – svojstvo materije da iz čvrstog ili tečnog – svojstvo materije da iz čvrstog ili tečnog stanja pređe u gasovito agregatno stanje na temperaturi stanja pređe u gasovito agregatno stanje na temperaturi tačke ključanjatačke ključanja

9.9. TvrdoćaTvrdoća – mehaničko svojstvo materijala, a predstavlja – mehaničko svojstvo materijala, a predstavlja otpor prema prodiranju nekog alata u njegaotpor prema prodiranju nekog alata u njega

Mosova skalaMosova skala

Pokazatelji tvrdoćePokazatelji tvrdoće MineralMineral Karakteristika tvrdoćeKarakteristika tvrdoće

11 talktalk Lako se para noktomLako se para noktom

22 gips gips Para se noktomPara se noktom

33 kkalcitalcit Lako se para čeličnim nožemLako se para čeličnim nožem

44 fluoritfluorit Para se čeličnim nožem pod malim Para se čeličnim nožem pod malim pritiskompritiskom

55 apatitapatit Para se čeličnim nožem pod Para se čeličnim nožem pod velikim pritiskom; ne para staklo velikim pritiskom; ne para staklo

66 feldspatfeldspat Lako para staklo; ne para se Lako para staklo; ne para se čeličnim nožemčeličnim nožem

77 kvarckvarc Vrlo lako para staklo; ne para se Vrlo lako para staklo; ne para se čeličnim nožemčeličnim nožem

88 topaz topaz ""

99 korundkorund ""

1010 dijamantdijamant ""

Danas postoje i savremenije metode: Brinelova Danas postoje i savremenije metode: Brinelova (utiskivanje čelične kuglice određenog prečnika), (utiskivanje čelične kuglice određenog prečnika), Rokvelova i VikersovaRokvelova i Vikersova

10.10. Čvrstoća Čvrstoća – otpor materijala prema dejstvu – otpor materijala prema dejstvu spoljašnjih sila koje teže da mu promene oblikspoljašnjih sila koje teže da mu promene oblik

11.11. Elastičnost Elastičnost – svojstvo materije da nakon prestanka – svojstvo materije da nakon prestanka sile koja ju je deformisala, odmah i potpuno sile koja ju je deformisala, odmah i potpuno poprimi pređašnji oblikpoprimi pređašnji oblik

12.12. PlastičnostPlastičnost – delovanjem na neke materijale – delovanjem na neke materijale spoljne sile promene oblik i zadrže ga iako je spoljne sile promene oblik i zadrže ga iako je prestalo delovanje sileprestalo delovanje sile

13.13. Krtost Krtost – materijal nazivamo krtim kada se kida ili – materijal nazivamo krtim kada se kida ili lomi opterećenjem ispod 2% preko granice lomi opterećenjem ispod 2% preko granice elasticitetaelasticiteta

Hemijska ispitivanjaHemijska ispitivanja

- Hemijski sastav proizvoda se utvrđuje odgovarajućom Hemijski sastav proizvoda se utvrđuje odgovarajućom hemijskom analizom (potpuna i delimična)hemijskom analizom (potpuna i delimična)

- Određuje se količina osnovnog sastojka i količina primesa Određuje se količina osnovnog sastojka i količina primesa (koji bitno utiču na nivo kvaliteta proizvoda)(koji bitno utiču na nivo kvaliteta proizvoda)

- Sastav robe može se izraziti na dva načina: elementarno ili Sastav robe može se izraziti na dva načina: elementarno ili preko sadržaja pojedinih prostijih jedinjenjapreko sadržaja pojedinih prostijih jedinjenja

- Elementarno – odrediti sadržaj svakog elementa posebnoElementarno – odrediti sadržaj svakog elementa posebno- Izražavanje sastava preko pojedinih prostijih jedinjenja – Izražavanje sastava preko pojedinih prostijih jedinjenja –

češće se primenjuje (belančevine u prehrambenim češće se primenjuje (belančevine u prehrambenim proizvodima)proizvodima)

- Ispituje se sadržaj suve materije, sadržaj pepela i kiselostIspituje se sadržaj suve materije, sadržaj pepela i kiselost

Kontrola robe u transportuKontrola robe u transportu

Pored poznavanja komponenti kvaliteta robe treba da poz-Pored poznavanja komponenti kvaliteta robe treba da poz-naju i uzročnike promene kvalitetanaju i uzročnike promene kvaliteta

Uzročnici: vlaga, temperatura, svetlost, dužina skladište-Uzročnici: vlaga, temperatura, svetlost, dužina skladište-nja, transport, način manipulisanjanja, transport, način manipulisanja

Zašto je neophodna kontrola robe u transportu?Zašto je neophodna kontrola robe u transportu?- Zaštitili državni interesiZaštitili državni interesi- Sprečilo prenošenje raznih biljnih i stočnih bolestiSprečilo prenošenje raznih biljnih i stočnih bolesti- Sačuvalo inostrano tržište (kod izvoza)Sačuvalo inostrano tržište (kod izvoza)- Unovčila roba u svojoj punoj vrednostiUnovčila roba u svojoj punoj vrednosti

Vrste zvanične kontrole robe u transportu:Vrste zvanične kontrole robe u transportu:

a)a) Kod izvoza: - carinska Kod izvoza: - carinska

- veterinarska- veterinarska

- fitopatološka- fitopatološka

- kontrola kvaliteta spoljnotrgovinskih organa- kontrola kvaliteta spoljnotrgovinskih organa

b)b) Kod uvoza i tranzita: - carinskaKod uvoza i tranzita: - carinska

- veterinarska- veterinarska

- fitopatološka- fitopatološka

c)c) U unutrašnjem prometu: - veterinarska U unutrašnjem prometu: - veterinarska

- fitopatološka- fitopatološka Način vršenja ovih kontrola strogo je regulisan propisimaNačin vršenja ovih kontrola strogo je regulisan propisima Izvoznu robu kontrolišu i tzv. revizori za kvalitet robeIzvoznu robu kontrolišu i tzv. revizori za kvalitet robe