POZNAVANJE MOTORNIH VOZILA

Asistent: Mr Miljana Popić dipl. inž. saobraćaja

LITERATURA

Jovanov G., J.Vasiljević, “Poznavanje motornih vozila”, Internacionalni univerzitet – Brčko, Saobraćajni fakultet, 2012. god.Adamović, Ž., Jovanov, G., i dr. ˝Dijagnostika putničkih automobila˝, ADAM Institut, Beograd 2007. god.Duboka, Č., “Tehnologija održavanja motornih vozila I”, Mašinski fakultet, Beograd, 1992. god.Janićijević, D. Janković, J. Todorović, J., "Konstrukcija motornih vozila" - Mašinski fakultet Beograd, 1998. god.Popović M., Priručnik za tehnički pregled vozila, Univerzitet u Novom Sadu, Fakultet tehničkih nauka Institut za mehanizaciju, Beograd, 1996. god.Tomić,M., Petrović, S., Motori sa unutrašnjim sagorevanjem, Mašinski fakultet, Beograd, 2004

DEFINICIJA MOTORA

Motor je uredjaj koji u lancu transformacije energije stvara rad, pa zato sva postrojenja i svi uredjaji koji se krecu ili vrse rad moraju imati motor.

Zavisno od broja karika u lancu transformacije primarne energije radi stvaranja rada motore mozemo podeliti na: Motore koji rad stvaraju u jednostepenoj transformaciji energije Motore koji rad stvaraju u vise stepeni (karika) transformacije energije u energiju okoline

U prvu grupu spadaju toplotni i hidraulicki motori, dok u drugu grupu spadaju elektricni, pneumatski, inercioni, s akumulatorima potencijalne energije …

DEFINICIJA MOTORA SUS

Prema standardu SRPS (JUS) M.F2.010, pod motorom sa unutrašnjim sagorevanjem (motori SUS) podrazumeva se mašina, koja sagorevanjem goriva unutar samog motora, hemijsku energiju goriva prevodi u mehanički rad i pri tome radni medijum su sagoreli gasovi, a proces transformacije energije se odvija u samom motoru.

DEFINICIJA MOTORA SUS

Zavisno od postupka transformacije unutrasnje energije produkata sagorevanja u unutrasnju energiju okoline motori SUS se dele u 2 grupe, u tzv. strujne motore i motore promenljive zapremine radnog prostora.

Glavni predstavnik strujnih motora je gasna turbina, a ovde se mogu svrstati i mlazni raketni motori.

PREDNOSTI I NEDOSTACI MOTORA SUS U ODNOSU NA MOTORE SSS

Prednosti motora SUS Nedostaci motora SUS

Viša ekonomičnost - bolji stepenkorisnosti [ηe]

Mali dijapazon broja obrtaja sa visokomstepenom korisnosti

Znatno manja specifična masa [kg/kW] Ne trpi preopterećenje (najviše do 15%)

Kompaktnost konstrukcije (manji gabarit)

Komplikovanost gradnje

Povoljno rešavanje problema snabdevanja i uskladištenja goriva

Koriste gorivo visoke energetske moći(zavisnost od kvaliteta goriva)

Brzo su spremni za rad Nesamostalan početak rada (upuštanje u pogon spoljnim pokretanjem)

Troše gorivo samo dok rade Visoka stručna obučenost osoblja zaeksploataciju i održavanje

Problemi i skupo rešavanje štetne emisije izduvnih gasova

PODELA MOTORA SUS

Pokušaji ali i potrebe da se reše neki od osnovnih nedostataka motora sa unutrašnjim sagorevanjem rezultovalo je nizom različitih načina izvođenja motora, počev od vrste goriva i načina sagorevanja, načina hlađenja, položaja i rasporeda cilindara, ali i brojnim drugim različitostima.

PODELA MOTORA SUS

a) Prema nameni klipni motori SUS se dele na:

Stacionarne (primenjuju se na generatorima elektricne struje, pumpama za polivanje…)

Transportne (ugradjuju se u lokomotive, automobile, traktore, avione, camce, brodove)

b) Prema vrsti primenjenog goriva klipni motori SUS dele se na:

Motore koji koriste laka tecna goriva (benzin, kerozin) Motore koji koriste teska tecna goriva (dizel, mazut) Motore koji koriste gasna goriva (zemni gas, tecni naftni

gas)

PODELA MOTORA SUS

c) Prema nacinu pripremanja smese za sagorevanje klipni motori SUS dele se na:

Motore sa spoljasnjim obrazovanjem smese Motore sa unutrasnjim obrazovanjem smese

U ovoj podeli spoljasnja priprema smese podrazumeva da se smesa za sagorevanje (mesavina goriva i gasova) priprema spolja, van cilindra motora, u posebnom uredjaju. To su OTO motori sa karburatorom, mesacem za gas ili ubrizgavanjem benzina u usisni sistem.

PODELA MOTORA SUS

d) Prema nacinu upaljenja smese klipni motori SUS dele se na: Motore sa stranim upaljenjem smese Motore sa samopaljenjem smese goriva i vazduha usled visoke temperature

U prvu grupu spadaju OTO motori koji imaju posebne sisteme a stvaranje stranog izvora upaljenja smese – varnica na elektrodama svecice koja se nalazi u komori za sagorevanje. Varnicu stvara sistem za paljenje. U drugu grupu motora SUS spadaju dizel motori koji nemaju sistem za paljenje, ali zato moraju imati velike stepene kompresije radi stvaranja dovoljno visokih temperatura smese na kraju sabijanja. Vrednosti temp. smese na kraju sabijanja moraju prevazilaziti temperaturu samopaljenja smese.

PODELA MOTORA SUS

e) Prema nacinu ostvarenja radnog ciklusa klipni motori SUS dele se na: Jednotaktne sa i bez nadpunjenja Dvotaktne sa i bez nadpunjenja Trotaktne sa i bez nadpunjenja Cetvorotaktne sa i bez nadpunjenja

Pod jednim taktom podrazumevamo jedan hod klipa od SMT do UMT ili obrnuto, odnosno jedan poluobrtaj kolenastog vratila. Kod jednotaktnih motora se citav radni ciklus u cilindru motora ostvari za jedan takt – jedan poluobrtaj kolenastog vratila. Kod dvotaktnih motora radni ciklus se zavrsava za dva takta – za jedan pun obrtaj kolenastog vratila. Kod trotaktnih motora za obavljanje radnog ciklusa potrebna su tri hoda ili tri poluobrtaja kolenastog vratila, dok kod cetvorotaktnih motora radni ciklus se ostvari za dva puna obrtaja kolenastog vratila, odnosno cetiri takta.

PODELA MOTORA SUS

f) Prema nacinu regulisanja pri promeni opterecenja klipni motori SUS dele se na:Motore sa kvalitativnim nacinom promene opterecenja Motore sa kvantitativnim nacinom promene opterecenja Motore kod kojih se opterecenje menja kombinacijom prethodna dva nacina

U prvu grupu motora spadaju dizel motori kod kojih se snaga menja tako sto se u priblizno istu kolicinu vazduha na kraju sabijanja ubrizgava razlicita kolicina goriva. Povecanje snage se ostvaruje ubrizgavanjem vece kolicine goriva i obrnuto. U drugu grupu spadaju OTO motori kod kojih se snaga menja promenom kolicine smese koja ulazi u cilindar pri priblizno const odnosu goriva i vazduha – kvalitetu. U trecu grupu spadaju tzv hibridni motori koji snagu menjaju promenom i sastava i kolicine smese.

PODELA MOTORA SUS

g) Prema brzohodnosti motori se dijele na sporohode cm<6,5 m/s srednje brzohode sa 6,5 m/s< cm<10 m/s brzohode motore sa cm>10 m/s

h) Prema odnosu hoda i precnika klipa (s/D) motori mogu biti:

kratkohodi s/D≤1 dugohodi s/D>1

PODELA MOTORA SUS

Prema načinu punjenja motori se dijele na:

usisne motor, gdje se usisavanje zraka u motor vrši prirodnim putem na osnovu razlike pritiska u okolini i u radnom prostoru, koja nastaje kretanjem klipa,

nadpunjene motore, gdje se zrak prethodno sabije i kao takav dovodi u cilindar. Zrak se sabije u kompresoru, koji može biti pogonjen od motora ili pogonjen od turbine, koju pokreću izduvni gasovi svojom ekspanzijom (tzv. turbokompresor)

PODELA MOTORA SUS

j) Prema vrsti sistema za hladjenje klipni motori SUS dele se na:

Motore SUS hladjene tecnostima Motore SUS hladjene vazduhom Motore SUS sa kombinovanim hladjenjem (glava motora

se hladi tecnoscu, a blok vazduhom – Porsche 959)

k) Prema načinu izvođenja motornog mehanizma Motori sa krivajnim motornim mehanizmom prikazanim

na sl. 4. Motori sa ukrsnom glavom (sl. 6).

PODELA MOTORA SUS

Prema konstrukciji klipni motori SUS dele se na:

Klipne motore sa pravolinijskim kretanjem klipova Klipne motore sa rotacionim kretanjem klipa –

Wankel motori