porta3 208

ГРАДЕЖНИШТВОАРХИТЕКТУРАЕКОЛОГИЈА

90 денари / БРОЈ 208 / ПЕТОК 31.05.2013 година IX

Од дискретни интервенции до масивни амбиентални поставки

олафур елиасон

елпида хаЏи василева:

„Моите дела нема никого да остават рамнодушен“

Темните сценарија на технологијата

06

БРОЈ 208 ПЕТОК 31.05.2013 ГОДИНА IX

„Проектот со кој ќе го претставувам нашиот павилјон на 55. Венециско биенале го носи насловот ’Silentio Pathologia‘, наслов кој има повеќеслојна и преносна детерминација, и со неговото медицинско но и со преносно значење – кованица од англискиот збор path и латинскиот logia, апликативно во двете варијанти“, вели Елпида Хаџи Василева, нашата претставничка на претстојното 55. Биенале на уметноста во Венеција. Нејзината инсталација, која е поставена во Scuola dei Laneri, е направена со ѕидови од метал, мрежа од кожурци, мрежа од свила и канапи од кожи од бели лабораториски стаорци. Доколку нашата земја ги следи препораките на ЕУ за енергетска ефикасност и користење обновливи извори на енергија, потребно е годишно да реновира 1.157 милиони квадратни метри станбен фонд. За тоа, според предвидувањата на Стопанската комора, во градежниот сектор ќе треба да се вработат нови од 9.800 до 14.000 работници. Според првичните пресметки, за обука по работник, зависно од нивото на квалификации, се неопходни од 100 до 300 евра или 4,5 милиони евра за околу 1.500 лица.

Олафур Елиасон е познат во светот по своите визуелни интервенции и амбиентални дела, во кои нематеријалните сензации како температура, светлина и воздух стануваат скулптурални елементи, кои гледачите мошне силно ги доживуваат. Во последните неколку години архитектурата зазема позначајна позиција во неговите дела. Неговата недамнешна, и можеби најамбициозна архитектонска интервенција е стаклената фасада за објектот Харпа, која во здружен дизајн со данското архитектонско студио „Хенинг Ларсен“ ја освои наградата „Мис ван дер Рое“ за 2013 година. „Отворена академија“ во Норфлок, Велика Британија, дело на архитектот Шепард Робсон, е еден од најголемите и најмодерните едукативни објекти изградени од дрво со капацитет за 950 студенти. Со префабрикување на градбените елементи - панели, објектот бил подигнат за само 10 недели, наместо предвидените 18 недели, додека придружните четири спортски сали биле поставени само за четири дена.

ОД РЕДАКЦИЈАТА

Сакаме да ве информираме дека нашето и ваше омилено списание „Порта 3“ започнува нов период во своето постоење. Во време кога информатичката технологија брзо се менува, а следејќи ги истовремено светските медиумски трендови и навиките на читателите, се одлучивме како редакција за неколку промени во издавањето на нашето списание. Така, од јуни 2013 година, „Порта 3“ како единствено списание за градежништво, архитектура и екологија кај нас, станува месечник, кој ќе имате можност да го читате секој последен петок во месецот. Според нашите планови, новиот концепт ќе биде насочен кон унапредување на професионалниот квалитет на рубриките и содржините, за да креираме пред вас еден врвен материјал, кој ќе го задржи вашето внимание 30 дена. Истовремено, се работи и на зголемување на тиражот, од причина што постојано расте интересот за нашите теми и содржини, не само кај нас туку и во регионот. Во меѓувреме, во текот на летниот период, ќе се фокусираме на креирање на нешто ново – комплетно нов веб портал „Порта 3“, чија основна цел ќе биде зголемена и поинтензивна интеракција со вас драги читатели, и секојдневно пласирање на корисни и интересни информации од областите што ги разработуваме и во самото списание. Земајќи го предвид фактот што публиката полека, но сигурно, се сели на интернет-просторот, веруваме дека порталот ќе биде катче каде редовно ќе ги следите темите од градежништвото, архитектурата, екологијата, енергетската ефикасност, дизајнот, ентериерите, уметноста, хортикултурата... Отворени сме за ваши предлози и сугестии за нашето онлајн издание - [email protected].

ДРАГИ ЧИТАТЕЛИ,

Насловна страница: „ОТВОРЕНА АКАДЕМИЈА“, НОРФЛОК, ВЕЛИКА БРИТАНИЈА

Автор: ШЕПАРД РОБСОН

Редакција:

главен и одговорен уредник:Дејан БУЃЕВАЦ

новинари:Катерина СПАСОВСКА-ТРПКОВСКА

надворешни соработници:Ангел СИТНОВСКИАлександар ПЕТРОВАлександар ЧЕРЕПНАЛКОСКИАлександра ШЕКУТКОВСКААнастасија НИКОЛОВСКААндреа ЈАМАКОСКА Билјана САВИЌБојана ФИЛИПОВИЌБиљана СТОЈАНОВИЌВладимир Б. ЛАДИНСКИ (AНГЛИЈА)Даниела МЛАДЕНОВСКАДраган РИСТОВЃорѓе ЈОКИЌ (СРБИЈА)Ивана ГРУПЧЕКате АНТЕВСКАМихаил ТОКАРЕВСандра ДОНЧЕВА ТЕОХАРОВАСашо КУЗМАНОВСКИТрајче СТОЈАНОВФилип ФИЛИПОСКИФранческо ЧИТРО (ИТАЛИЈА)

графички уредник: Дејан ДАВИТКОВ

фоторепортер: Кире ПОПОВ

лектор: Костадинка СОЛЕВА

Издавачки совет:Љупчо АТАНАСОВСКИ, дипл.инж.арх. - претседателпроф. д-р Мери ЦВЕТКОВСКА,дипл.град.инж.Вања ДОНЧЕВА, дипл.инж.арх.Александра ПЕТРОВСКАдипл.инж.арх.проф. д-р Катерина ДОНЕВСКАдипл.град.инж.

Издавач: „Биропрес“ ДОО СкопјеУл. Васил Ѓоргов број 21,влез 2, локал 9, 1000 Скопје

Тел: 3109 311; 3151 311; Факс: 3132 924e-mail: [email protected]

Печати:

Маркетинг:

[email protected]@porta3.com.mkТел: 3243 790; 3243 797Fax: 3243 796Моб: 072 248 796

ГОДИШНА ПРЕТПЛАТА: 1.500 ден.жиро сметка: 300000001995035 во Комерцијална банка АД СкопјеЕДБ: 4030004528485

Првиот број на списанието Порта3 излезе на 29.12.2004 година

Редакцијата на Порта3, не се согласува со сите ставови објавени во списанието.

ГРАДЕЖНИШТВО 08СЕ БАРА РАКАТА ШТО ЌЕ

ЈА НАПРАВИ МАКЕДОНИЈА ЕНЕРГЕТСКИ ЕФИКАСНА

ЕНЕРГЕТИКА 12ПОЧНА ИЗГРАДБАТА НА

ПВЕ „БОГДАНЦИ“

ДРВНА АРХИТЕКТУРА 17МУЛТИФУНКЦИОНАЛЕН „ФОРУМ“

АРХИТЕКТУРА И УМЕТНОСТ 24

ОД ДИСКРЕТНИ ИНТЕРВЕНЦИИ ДО МАСИВНИ АМБИЕНТАЛНИ ПОСТАВКИ

РЕПОРТАЖА 34АРХИТЕКТ КОЈ ЈА ГЛЕДА

АРХИТЕКТУРАТА НА СВОЈ НАЧИН

ТЕХНОЛОГИИ 40ТЕМНИТЕ СЦЕНАРИЈА НА

ТЕХНОЛОГИЈАТА

ЕКОЛОГИЈА 48ЗАШТИТЕНИ ПОДРАЧЈА -

ПРОНАЈДЕТЕ КОЕ Е НАЈБЛИСКУ ДО ВАС И ИСТРАЖЕТЕ ГО

ИНТЕРВЈУ 56ЕЛПИДА ХАЏИ ВАСИЛЕВА:

„МОИТЕ ДЕЛА НЕМА НИКОГО ДА ОСТАВАТ РАМНОДУШЕН“

ГРАДЕЖНИШТВОАРХИТЕКТУРАЕКОЛОГИЈА

90 денари / БРОЈ 208 / ПЕТОК 31.05.2013 година IX

Од дискретни интервенции до масивни амбиентални поставки

ОЛАФУР ЕЛИАСОН

ЕЛПИДА ХАЏИ ВАСИЛЕВА:


Темните сценарија на технологијата

,

ПОЧИТУВАНИ ПРИЈАТЕЛИ И ВЕРНИ ЧИТАТЕЛИ НА „ПОРТА 3“

ПОРТА 31 мај 201334

4

инфо

- ВОДОВОДНИ СИСТЕМИ

- ГАСОВОДНИ СИСТЕМИ

- KAНАЛИЗАЦИСKИ СИСТЕМИ

ИНОВАТИВНА ТЕХНОЛОГИЈА ПО СИТЕ ИНТЕРНАЦИОНАЛНИ СТАНДАРДИ

ПОЛИЕТИЛЕНСКИ И ПОЛИПРОПИЛЕНСКИ

Tel:00 389 034 212 06400 389 034 211 75700 389 034 215 22500 389 034 215 226

Fax:00 389 034 211 964

e-mail: [email protected]: [email protected] bb 1480 GevgelijaMACEDONIA


31 мај 2013 ПОРТА3 5

5

- ВОДОВОДНИ СИСТЕМИ

- ГАСОВОДНИ СИСТЕМИ


ИНОВАТИВНА ТЕХНОЛОГИЈА ПО СИТЕ ИНТЕРНАЦИОНАЛНИ СТАНДАРДИ

ПОЛИЕТИЛЕНСКИ И ПОЛИПРОПИЛЕНСКИ

Tel:00 389 034 212 06400 389 034 211 75700 389 034 215 22500 389 034 215 226

Fax:00 389 034 211 964

e-mail: [email protected]: [email protected] bb 1480 GevgelijaMACEDONIA

инфо

Б


6

инфо Градежен факултет

Промовирани дипломирани студенти и магистри

Вкупно 56 дипломирани градежни инженери, 48 геодетски инженери и 17 геотехнички инженери, од кои дел се од Проектот 45 на Владата на Република Македонија, како и 15 магистри на технички науки од областа на градежништвото, и тројца магистри на

технички науки од областа на геодезијата, за периодот од април 2012 до април 2013 година, беа промовирани на свеченоста што се одржа на Градежниот факултет при УКИМ. На свеченоста присуствуваа претставници на Ректоратот на УКИМ, професори, претставници на градежните компании, на Комората на овластени архитекти и овластени инженери на Македонија, на Инженерска институција на Македонија и други гости. Деканот на факултетот Милорад Јовановски, посакувајќи им успешна кариера на сите промовирани, истакна дека пред нив е период во кој максимално треба да ги искористат нивните потенцијали и знаења, а Градежниот факултет секогаш е тука за секаква помош и останува нивен втор дом. „Вреди да се спомене дека кај нас во фаза на изведба или во најава за изведба се голем број капитални објекти од инфраструктурата, како автопатишта, гасоводи, железнички линии, големи брани, згради и слично. Со нивната градба, Вие ќе бидете дел од плејадата градители, која ќе ги изведе овие објекти со кои заедно ќе се гордееме“, додаде Јовановски.

Дел од присутните на свеченоста

Дипломите ги врачуваа деканот и продеканот на Градежниот факултет,

Милорад Јовановски и Тодорка Самарџиоска


7

инфо

Промовирани дипломирани студенти и магистринајдобриНајдобриот дипломиран студент за минатата година, кој студиите ги завршил со просек од 9,97 е Ристо Анастасов. Нему му беше врачена пригодна плакета од Инженерската институција на Македонија и наградата Инженерски прстен, која ќе му се додели на почетокот на јуни во Охрид на традиционалниот собир под покровителство на претседателот на државата Ѓорѓи Иванов. Традиционално, претставник на еден од најголемите поддржувачи на Градежниот факултет, реномираната фирма АДИНГ, додели награда за најдобра дипломска работа каде се третирани проблеми на примена на различни хидроизолациони материјали или материјали кои се применливи за решавање на проблеми поврзани со енергетската ефикасност. Оваа година изборот падна на студентката Љупка Танчева за темата со наслов „Енергетска ефикасност во градежништвото“. Наградата за најдобра дипломска работа од областа на геотехниката, која беше доделена од страна на реномираната фирма Градежен институт Македонија, ја доби Бојан Јаневски за темата „Општи принципи и пресметување на почвени анкери“.

Првиот човек на ИИМ, Александар Димитров, му ја врачи плакетата на најдобриот студент Ристо Атанасов

Бојан Јаневски се заблагодарува за наградата што му ја врачи Силјан Михалјовски од ГИМ

Претставникот на АДИНГ, Даниел Цеков


8

градежништво расте потребата од специјализирани работници

Се бара раката што ќе ја направи Македонија енергетски ефикаснаПотребата од квалификувани работници е минимум 9.600, а максимум 16.200, а меѓу нив, за енергетска ефикасност се предвидени ѕидари, фасадери, столари, покривачи на кровови, термоизолатери, инсталатери, електричари и електромонтери

Ѕидари, фасадери, столари, покривачи на кровови, термоизолатери, инсталатери, електричари и електромонтери се професиите што треба да се дообучуваат за да

може Македонија да има градби кои ќе бидат енергетски ефикасни. Приоритет е надградба на системот за образование на возрасни, следење и трансфер на европските искуства за дизајнирање на програми за енергетска ефикасност и обновливи извори на енергија за примена на сертификациони шеми, градење на капацитет на образовните

институции за испорака на обуки согласно потребите за квалификувани работници и идентификување и надминување на бариерите за реализирање на зацртаните цели. Овие цели за напредокот на градежниот сектор се дадени во Патоказот за развој на капацитетите на градежниот сектор во областа на енергетската ефикасност и обновливи извори на енергија, а кој пред членките на Здружението на градежништвото, индустријата на градежни материјали и неметалите го презентираше Ристо Иванов, експерт во проектот ‘Buld up Skills’. Како што истакна Иванов, намерата на

Патоказот е да придонесе во остварувањето на националните енергетски цели преку обезбедување квалификувани работници во градежниот сектор за енергетска ефикасност и обновливи извори на енергија. Документот ги презентира идентификуваните потребни вештини за различните занимања на градежните работници и бариерите што треба да се надминат за обезбедување на потребниот број квалификувани работници, директно инволвирани во градба. Потребата од квалификувани работници е минимум 9.600, а максимум 16.200. Меѓу нив, за енергетска ефикасност се предвидени ѕидари, фасадери, столари, покривачи на

Катерина СпаСовСКа-ТрпКовСКа


9

градежништво

кровови, термоизолатери, инсталатери, електричари и електромонтери. Акциониот план за реализирање на мерките за четирите приоритети е изработен за периодот 2013-2016 година, а со него се опфаќа обука на 4.800 работници, кои се директно инволвирани во градбата, кои би требало да имаат свое учество во реализација на Националните енергетски цели во однос на ЕУ Стратегијата 20/20/20. Бидејќи високоградбата, односно станбените објекти на домаќинствата се поголемите потрошувачи на енергија, приоритетно е да се пристапи кон зајакнување на потребните вештини на градежните работници, било да се во текот на образованието, а повеќе во совладување на вештините преку дообука и преквалификација на возрасни.

Компаниите ги истакнаа интересот и потребата од обучен кадар, кој ќе може да биде вклучен во градбата, иако самоиницијативно во повеќе компании се врши едукација. Сепак, законската регулатива, која сè уште во овој сегмент не е целосно заокружена, засега претставува пречка за постигнување на барањата за квалитетна изградба и задоволување на барањата на енергетска ефикасност во објектите. Но компаниите сметаат дека за обука на нивните работници во овие сегменти се потребни многу финансиски средства кои помалите градежни фирми нема да може да си ги дозволат. Доколку нашата земја ги следи препораките на ЕУ за енергетската ефикасност и користење обновливи извори на енергија, потребно е годишно

да реновира 1.157 милиони квадратни метри станбен фонд. За тоа, според предвидувањата на Стопанската комора, во градежниот сектор ќе треба да се вработат нови од 9.800 до 14.000 работници. Најпотребни ќе бидат ѕидари, фасадери и инсталатери, како и за струки поврзани со инфраструктурата за енергија, електричари, изолатори. Според првичните пресметки, за обука по работник, зависно од нивото на квалификации, се неопходни од 100 до 300 евра или 4,5 милиони евра за околу 1.500 лица. Во согласност со новата директива на ЕУ, од 2014 година секоја држава, вклучувајќи ја и нашата, ќе мора да спроведе најмалку три отсто енергетска ефикасност на годишно ниво, а до 2018 година треба да има имплементирано до девет проценти.

спасот е во летно-зимско работно времеГрадежниците се залагаат за распоредување на работното време на годишно ниво, како би се избегнале празните одови во зимско време, а на сметка на времето кога е најпогодно за градење и производство на градежни и неметални материјали, наменети за градење на објектите. За реализација на оваа одредба, се формира работна група, која заедно со Синдикатот во компаниите

ќе предложат мерки и решенија за реализирање на оваа одредба, која можеби ќе биде вградена и во законска одредба. Останува отворено прашањето, дали во најкраток рок ќе се постигне некаков договор или, пак, преговорите ќе траат додека е лето, а потоа во зима повторно ќе затаат, сè додека не почне повторно екот на градежната сезона во која градежниците ќе мора да работат само онолку време колку што им дозволува законот.

„Биро проект“ со лиценца за вршење процена од областа на недвижен имот

„Биро проект“ е македонска компанија за проектирање, маркетинг и хортикултура, која од неодамна се здоби со лиценца за вршење на процена од областа на недвижен имот. Со тоа, „Биро проект“ стана овластена компанија за процена на пазарната вредност на

недвижнини: станбени куќи и згради, деловни згради и простории, административни објекти и простории, згради за одмор и рекреација, како и други објекти (гаражи, амбари, штали, плевни и шупи). Исто така, со оваа лиценца, компанијата е овластена и за процена на градежно земјиште, земјоделско земјиште, шуми и пасишта. Специјализираниот тим за процена стои на располагање на сите компании кои имаат потреба од проценител на пазарната вредност на недвижен имот, како основ за:

- пренос на право на сопственост;- определување на вредност на капитал во случаи во кои доаѓа до промена на вредноста и структурата на капиталот и при статусни измени;- стечајна постапка и ликвидација;- финансирање и подигање на хипотекарен и заложен кредит;- пребивање на побарување;- постапка на експропријација;- инвеститорски консалтинг и во други случаи предвидени со закон.

Повеќе информации можете да пронајдете на www.biroproekt.com.mk.


10

региони

8 Mарт, бр. 2, 1000 СкопјеТел.: +389 2 3110 624

+389 2 3110 901Факс: +389 2 3110 546

[email protected]

DVORNIKЛична заштитна опрема

од 1990Lexan* поликарбонатни плочи и системи;Акрилни плочи Plexy и производи од ПММА;Звучни и сигурносни бариери; Профили, гума и трака;

Архитектонска подготовка и изведба

+389 2 3114 360

www.liting.mk

31 мај 2013 ПОРТА3 11

11

региони

8 Mарт, бр. 2, 1000 СкопјеТел.: +389 2 3110 624

+389 2 3110 901Факс: +389 2 3110 546

[email protected]

DVORNIKЛична заштитна опрема

од 1990Lexan* поликарбонатни плочи и системи;Акрилни плочи Plexy и производи од ПММА;Звучни и сигурносни бариери; Профили, гума и трака;

Архитектонска подготовка и изведба

+389 2 3114 360

www.liting.mk

ЛИЗГАЧКА ВРАТА ЗА ЛАДИЛНИЦИ

тел: +389 75 80 77 00

ЛИЗГАЧКА ВРАТА ЗА ЛАДИЛНИЦИ

тел: +389 75 80 77 00


12

енергетика пилот проект парк на ветерни електрани

Почна изградбата на ПВЕ „Богданци“Проектот се очекува да профункционира за неколку месеци. Во првата фаза е предвидено да има 16 ветерници, моќност од 36,8 мегават-часови и годишно производство од 100 гигават-часови ветерна енергија. Ќе снабдува 15.000 домаќинства или вкупно 60.000 граѓани.

Со поставување камен-темелник неодамна и официјално беше означен почетокот на изградбата на Паркот на ветерни електрани „Богданци“. Овој

прв од ваков тип капацитет во земјава ќе обезбеди чиста енергија од обновлив извор, користејќи го ветерот како погонска сила. Проектот се очекува да профункционира за неколку месеци. Во првата фаза е предвидено да има 16 ветерници, моќност од 36,8 мегават-часови и годишно производство од 100 гигават-часови ветерна енергија. Ќе снабдува 15.000

домаќинства или вкупно 60.000 граѓани. - Со почетокот на овој проект почнуваме ново поглавје во енергетската стратегија и портфолио на Република Македонија. Ваквата тенденција е неминовно потребна ако се имаат предвид високите цени на нафтата како енергенс, ограниченоста на природните енергетски суровини и делумно искористениот хидропотенцијал во земјава, истакна претседателот на Владата на Република Македонија г. Никола Груевски, пред поставувањето на камен-темелникот. Со изградбата на вакви паркови на ветерници, додаде, македонското стопанство ќе добие

сигурен, обновлив, незагадувачки и долгорочен извор на енергија. Според генералниот директор на ЕЛЕМ г. Дејан Бошковски, турбините што ќе бидат вградени во ветерниот парк се меѓу најдобрите во својата класа. Инсталираната моќност на секоја од нив е 2,3 мегавати, висината на столбот изнесува 84 метри, а дијаметарот на елисата 93 метри. - Монтажата на овие ветерници ќе обезбеди вкупна инсталирана моќност од 36,8 мегавати со што ќе се заокружи првата фаза од изградбата на паркот. Локацијата нуди можност во иднина да се постават дополнителни ветерни турбини кои би

Проектот ќе се реализира за време на периодот 2011 - 2013 година

31 мај 2013 ПОРТА3 13

13

енергетика

го заокружиле проектот со инсталирана моќност до 50 мегавати, рече Бошковски. Моментно се работи на изведба на потребната инфраструктура и на придружните објекти преку договор со конзорциумот „Терна Сименс“ за изведба на патна инфраструктура, приклучен далековод, командна зграда и 20/110 киловолтна трафостаница. Почната е и подготовката на фундаментите на конкретните локации планирани за подигнување на ветерниците, како и проширување на трафостаницата „Валандово“ за поврзување на паркот на електроенергетскиот систем. На поставувањето камен-темелник присуствуваше и германската амбасадорка Гудрун Штајнакер, која во обраќањето изрази убедување дека од овој ветерен парк ќе произлезе значајна развојна енергетско-политичка порака. - Преку овој проект заеднички ќе докажеме дека ветерната енергија е реална опција во Македонија и дека може да се надминат сите логистички и регулаторни предизвици, рече Штајнакер. Дел од средствата за изградба на ветерниот парк „Богданци“ се обезбедени преку кредит од Германската КФВ банка, потпишан во април минатата година. За проектот чија вредност е 55,5 милиони евра, КФВ обезбеди 32,9 милиони евра, а останатите 22,6 милиони се сопствени средства на АД ЕЛЕМ. Согласно утврдената динамика, во наредните два месеца се очекува да пристигнат првите турбини и да почне нивната монтажа, а во последниот квартал од годинава паркот ќе влезе во електроенергетскиот

систем на Македонија и ќе почне со производство на електрична енергија. Приказната за ветерните електрани во земјава започна уште во 2004 година. Се знае дека од сите обновливи извори највисока стапка на развој во светот во последните две децении има енергијата на ветер. Овој тренд се совпаѓа со стратегијата на владата на Република Македонија за развој на обновливите

извори на електрична енергија, како и стратегијата на ЕУ за развој на овој вид капацитети. Изградбата на електрани на ветер би имала позитивни импликации за целиот електроенергетски сектор на Македонија, како и за локалната економија. Одлуката за вклучување на енергијата на ветерот како дел од портфолиото на АД ЕЛЕМ е донесена во јуни 2004 година, кога Секторот за развој и инвестиции објави Јавен повик за изработка на Прелиминарен атлас на ветровите за Република Македонија. Со атласот е утврдено дека најдобри ресурси на ветер во Македонија има на планинските сртови, додека во низините и долините има значително помала просечна брзина на ветерот. Резултат од Атласот беа 20 локации – кандидати ширум земјата, со потенцијал за инсталирање на постројки со капацитет од 25 MW до 33 MW. Стратешката цел на ЕЛЕМ е изградба на првиот ветерен парк во Република Македонија за производството на електрична енергија од ветерна енергија и евалуација на нејзиниот потенцијал во државата. Една од главните цели на проектот уште од самиот почеток, како пилот проект, беше да ја помине целокупната законски предвидена процедура за изградба и да претставува позитивен сигнал за сите заинтересирани инвеститори. За достигнувањето на овие цели беше изработен Генерален план

Мапа со локации на четири градежни места

Приказ на 16 од вкупно 22-те турбини


14


составен од три фази, и тоа:1. Изработка на Атлас на ветрови за Република Македонија2. Обезбедување на висококвалитетни мерни податоци од најповолни локации3. Изработка на Физибилити студија за најповолните локации Првата фаза беше имплементирана во 2005 година, и во јуни истата година американската компанија AWS Truewind LLC го изработи Прелиминарниот атлас на ветровите за Република Македонија. Користен е mesoscale модел за проценка на ветерот и тој се користи како извор на метеоролошки податоци кои се анализираат повторно. Треба да се напомене дека методата и извештајот може да се користат за идентификување на потенцијалните области за понатамошни испитувања, но не можат да се користат за квантификација на потенцијалот на ветерот на специфична локација. Втората фаза започна во април 2006 година, со склучување на договор меѓу АД ЕЛЕМ, ФЕИТ (Факултет за електротехника и информациски технологии) и NTE (Nordrondelag Electricitetsverk in Norway). Оваа фаза беше спонзорирана од норвешкото Министерство за надворешни работи и имплементирана од компаниите NTE и КVT (Kjeller Vindteknikk). Проектот, меѓу другото, опфаќа монтажа на четири мерни станици со висококвалитетна мерна опрема, инсталирана во периодот јуни/јули 2006 година на четири

локации со доволен претпоставен енергетски потенцијал на ветерот. Следниот чекор, односно третата фаза, беше подготовка на Физибилити студија. Од крајот на 2008 година, активностите за ветерна енергија се поддржани од Канцеларијата за инфраструктурни проекти за Западна Европа IPF (Western Balkan Infrastructure Projects Facility), дел од

програмата на Европска Унија CARDS. Физибилити студијата, која е завршена во 2010 година, нуди информации за физичките карактеристики, економската и финансиската изводливост, можностите за финансирање и еколошките, социјалните и другите влијанија на проектот, според кои, оној што предложува би можел да донесе одлука дали да продолжи со проектот или не. Стратешката цел е воспоставување на првиот ветерен парк во Република Македонија со цел демонстрирање на производството на електрична енергија од ветерна енергија и евалуација на нејзиниот потенцијал во државата. За својот прв проект, ЕЛЕМ си постави за цел минимално годишно производство од 100 GWh од ветерна енергија или приближно 2 отсто од моменталното годишно производство. Пресметувањето врз основа на широко употребуваните турбини со инсталиран капацитет помеѓу 2 и 2,5 MW, ја одреди големината на паркот на ветерни електрани од 50 MW, за исполнување на претходната цел. Деталната евалуација на локацијата покажа дека оваа големина на паркот на ветерни електрани ја оптимизира употребата на достапниот простор и ветерните ресурси. По прифаќање на Нацрт-физибилити студијата, ЕЛЕМ во март 2010 година организираше конференција за проектот и ги објави резултатите од студијата. За време на оваа конференција беа одредени првите контакти со потенцијалните финансиски институции. KfW Entwicklungsbank од Германија го покажаа својот интерес за обезбедување финансии на Паркот на ветерни електрани „Богданци“. Обезбедувајќи иницијатива за нови инвестиции за употреба на достапна ветерна енергија, како обновлив извор на енергија, Регулаторната комисија за енергетика на Република Македонија донесе Одлука за одредување на повластена тарифа за продажба на произведена електрична енергија и доставена од ветерниците, која е одредена да изнесува 8,9 €cents/kWh. Привилегираниот произведувач е под обврска да користи привилегирана тарифа во период од 20 години. Една од главните цели на овој проект, уште од самиот почеток е, како Пилот проект, тој да ја помине целокупната законски предвидена процедура за изградба и да претставува позитивен сигнал за сите заинтересирани инвеститори. Од овие причини, а согласно постојната законска регулатива, АД ЕЛЕМ ја започна постапката за обезбедување на сите неопходни документи, како Анализа на влијание на ПВЕ Богданци

Мапа која ги покажува сите четири локации на кои би можело да се изгради Парк на ветерни електрани (S/S: Трафостаница)

Локација Богданци - Мерен столб

31 мај 2013 ПОРТА3 15

15


на мрежата до МЕПСО, изработена од страна на МЕПСО во февруари 2010, изработена е Геолошка проспекција на теренот на идниот парк, Идеен проект за Паркот на ветерни електрани „Богданци“, како и Студија за оцена на влијанието врз животната средина. Земајќи ги предвид достапните финансиски ресурси, беше договорено паркот на ветерни електрани да се инсталира во две фази: првата

фаза со 36,8 MW и нето годишното производство од 90 GWh и втората фаза со останатите 13,8 MW и дополнително нето производство од 33 GWh. Шемата за паркот на ветерни електрани се состои од вкупно 22 WECs кои се наредени во една линија, до највисокиот дел на гребенот. Во првата фаза, треба да се постават 16 ветерни турбини од околу 80-95 метри дијаметар на секој ротор.

Шемата е прикажана на следниот начин: Fichtner GmbH &Co. KG беше назначен од страна на АД ЕЛЕМ со задача консултант за имплементација за време на инженеринг, наддавање и период за доделување на договор (Фаза I), и да помага за време на извршувањето на проектот, вклучувајќи надзор на локација (Фаза II). Проектот ќе се реализира за време на периодот 2011 - 2013 година.

Паркот на ветерни електрани ќе се инсталира во две фази


16

рубрика архитектура

MY

KC

MY

KC

Кнауф дооел Скопје, бул. Александар Македонски бб, 1000 Скопје, МакедонијаТел: 02 3235750, [email protected], www.knauf.com.mk

Кнауф фасаден системСистеми со плочи од камена волна и стиропор (EPS)

Измазнета структура Загребана структура

1,5 mm 2 mm 3 mm 2 mm 3 mm

2,3 2,7 3,6 2,4 3,0


1,5 mm 2 mm 3 mm 2 mm 3 mm

2,3 2,7 3,6 2,4 3,0


1,5 mm 2 mm 3 mm 2 mm 3 mm

2,3 2,7 3,6 2,4 3,0

Addi Акрилен фасаден малтер, 25 kg

ConniСиликонски фасаден малтер, 25 kg

KatiСиликатен фасаден малтер, 25 kg

Putzgrund FassadeПодлога пред нанесување на завршни фасадни малтери, 20 kgПотрошувачка: 0,3 – 0,5 kg/m2

MosaicМалтер за цокле, 25 kgПотрошувачка: 0,3 – 0,5 kg/m2

Thermokleber Малтер за лепење стиропор (EPS) плочи, 25 kgПотрошувачка: 5 kg/m2

Styrokleber Малтер за лепење на стиропорни (EPS) плочи, 25 kgПотрошувачка: 5 kg/m2

KlebeSpachtel Малтер за лепење на стиропор (EPS) армирање и глетување, 25 kgПотрошувачка:за лепење: ca. 5 kg/m2 за армирање: ca. 6 kg/m2

KlebeSpachtel MМалтер за лепење, армирање и глетување на плочи и ламели од камена волна, 25 kgПотрошувачка:за лепење: ca. 6 kg/m2 за армирање: ca. 7 kg/m2

Knauf Macedonia




1,5 mm 2 mm 3 mm 2 mm 3 mm

2,3 2,7 3,6 2,4 3,0


1,5 mm 2 mm 3 mm 2 mm 3 mm

2,3 2,7 3,6 2,4 3,0


1,5 mm 2 mm 3 mm 2 mm 3 mm

2,3 2,7 3,6 2,4 3,0










Knauf Macedonia

1

2

3

4

5

1

2

3

4

5

6

Фасаден систем со плочи од стиропор (EPS)

Фасаден систем со плочи од камена волна

Минерални завршни фасадни малтери

Предности на минералните малтери:

• Паропропустливост• Економичност• Доверливост• Едноставна употреба

Силиконска егализациска (изедначувачка) боја, 15 kgПотрошувачка: ca. 0,2 l/m2

SP 260Минерален завршен фасаден малтер-измазнета структура, 25 kg

Гранулација Потрошувачка1,5 mm 2,3 kg/m2

2 mm 2,9 kg/m2

RP 240Минерален завршен фасаден малтер-загребана структура, 25 kg

Гранулација Потрошувачка2 mm 2,9 kg/m2

2,5 mm 3,1 kg/m2

1. Styrokleber *2. Stiropor (EPS)3. KlebeSpachtel со мрежичка4. Putzgrund Fassade5. Addi **

* За лепење ЕРЅ плочи може да се употреби и Thermok-leber. Kaj Styrokleber-от кај објекти со висина до 8m нема потреба за типлување, додека при употреба на Thermokleber-от секогаш е потребно типлување.

** Наместо Addi може да се нанесат и други завршни фасадни нанесувања (Kati, Conni или SP 260, односно RP 240 со егализациска боја)

1. KlebeSpachtel M2. Камена волна*3. KlebeSpachtel M со мрежичка4. Putzgrund Fassade5. SP 260 **6. Егализациска (изедначувачка) боја

* Кај плочите од камена волна неопходно е типлувањето со типли со челично јадро

** Наместо SP 260 и егализациска боја може да се употребат и силикатно завршно нанесување Knauf Kati, силиконско завршно нанесување Knauf Conni или RP 240 во комбинација со егализациска боја.




1,5 mm 2 mm 3 mm 2 mm 3 mm

2,3 2,7 3,6 2,4 3,0


1,5 mm 2 mm 3 mm 2 mm 3 mm

2,3 2,7 3,6 2,4 3,0


1,5 mm 2 mm 3 mm 2 mm 3 mm

2,3 2,7 3,6 2,4 3,0










Knauf MacedoniaКнауф дооел Скопје, бул. Александар Македонски бб, 1000 Скопје, МакедонијаТел: 02 3235750, [email protected], www.knauf.com.mk



1,5 mm 2 mm 3 mm 2 mm 3 mm

2,3 2,7 3,6 2,4 3,0


1,5 mm 2 mm 3 mm 2 mm 3 mm

2,3 2,7 3,6 2,4 3,0


1,5 mm 2 mm 3 mm 2 mm 3 mm

2,3 2,7 3,6 2,4 3,0










Knauf Macedonia




1,5 mm 2 mm 3 mm 2 mm 3 mm

2,3 2,7 3,6 2,4 3,0


1,5 mm 2 mm 3 mm 2 mm 3 mm

2,3 2,7 3,6 2,4 3,0


1,5 mm 2 mm 3 mm 2 mm 3 mm

2,3 2,7 3,6 2,4 3,0










Knauf Macedonia

1

2

3

4

5

1

2

3

4

5

6









2 mm 2,9 kg/m2



2,5 mm 3,1 kg/m2







MY

KC

MY

KC




1,5 mm 2 mm 3 mm 2 mm 3 mm

2,3 2,7 3,6 2,4 3,0


1,5 mm 2 mm 3 mm 2 mm 3 mm

2,3 2,7 3,6 2,4 3,0


1,5 mm 2 mm 3 mm 2 mm 3 mm

2,3 2,7 3,6 2,4 3,0










Knauf Macedonia




1,5 mm 2 mm 3 mm 2 mm 3 mm

2,3 2,7 3,6 2,4 3,0


1,5 mm 2 mm 3 mm 2 mm 3 mm

2,3 2,7 3,6 2,4 3,0


1,5 mm 2 mm 3 mm 2 mm 3 mm

2,3 2,7 3,6 2,4 3,0










Knauf Macedonia

1

2

3

4

5

1

2

3

4

5

6









2 mm 2,9 kg/m2



2,5 mm 3,1 kg/m2










1,5 mm 2 mm 3 mm 2 mm 3 mm

2,3 2,7 3,6 2,4 3,0


1,5 mm 2 mm 3 mm 2 mm 3 mm

2,3 2,7 3,6 2,4 3,0


1,5 mm 2 mm 3 mm 2 mm 3 mm

2,3 2,7 3,6 2,4 3,0













1,5 mm 2 mm 3 mm 2 mm 3 mm

2,3 2,7 3,6 2,4 3,0


1,5 mm 2 mm 3 mm 2 mm 3 mm

2,3 2,7 3,6 2,4 3,0


1,5 mm 2 mm 3 mm 2 mm 3 mm

2,3 2,7 3,6 2,4 3,0










Knauf Macedonia




1,5 mm 2 mm 3 mm 2 mm 3 mm

2,3 2,7 3,6 2,4 3,0


1,5 mm 2 mm 3 mm 2 mm 3 mm

2,3 2,7 3,6 2,4 3,0


1,5 mm 2 mm 3 mm 2 mm 3 mm

2,3 2,7 3,6 2,4 3,0










Knauf Macedonia

MY

KC

MY

KC




1,5 mm 2 mm 3 mm 2 mm 3 mm

2,3 2,7 3,6 2,4 3,0


1,5 mm 2 mm 3 mm 2 mm 3 mm

2,3 2,7 3,6 2,4 3,0


1,5 mm 2 mm 3 mm 2 mm 3 mm

2,3 2,7 3,6 2,4 3,0










Knauf Macedonia




1,5 mm 2 mm 3 mm 2 mm 3 mm

2,3 2,7 3,6 2,4 3,0


1,5 mm 2 mm 3 mm 2 mm 3 mm

2,3 2,7 3,6 2,4 3,0


1,5 mm 2 mm 3 mm 2 mm 3 mm

2,3 2,7 3,6 2,4 3,0










Knauf Macedonia

1

2

3

4

5

1

2

3

4

5

6









2 mm 2,9 kg/m2



2,5 mm 3,1 kg/m2










1,5 mm 2 mm 3 mm 2 mm 3 mm

2,3 2,7 3,6 2,4 3,0


1,5 mm 2 mm 3 mm 2 mm 3 mm

2,3 2,7 3,6 2,4 3,0


1,5 mm 2 mm 3 mm 2 mm 3 mm

2,3 2,7 3,6 2,4 3,0













1,5 mm 2 mm 3 mm 2 mm 3 mm

2,3 2,7 3,6 2,4 3,0


1,5 mm 2 mm 3 mm 2 mm 3 mm

2,3 2,7 3,6 2,4 3,0


1,5 mm 2 mm 3 mm 2 mm 3 mm

2,3 2,7 3,6 2,4 3,0










Knauf Macedonia




1,5 mm 2 mm 3 mm 2 mm 3 mm

2,3 2,7 3,6 2,4 3,0


1,5 mm 2 mm 3 mm 2 mm 3 mm

2,3 2,7 3,6 2,4 3,0


1,5 mm 2 mm 3 mm 2 mm 3 mm

2,3 2,7 3,6 2,4 3,0










Knauf Macedonia

Дозволете им на нашите системи за контактна фасада, трајно да Ви покажат дека "Изгор лето-кочан зима" не е опис и за Вашиот дом.Вдишете голема доза чист и свеж воздух, овозможена од единствените Кнауф системи со изолација од камена волна и паропропусност на целиот фасаден ѕид.Конечно можете да го добиете посакуваниот квалитет на живот во Вашиот дом.

31 мај 2013 ПОРТА3 17

17

дрвна архитектура

Мултифункционален „форум“Академијата во Норфлок претставува врвен израз во употреба на модерни методи на дрвни конструктивни решенија. Со префабрикување на градбените елементи - панели, објектот бил подигнат за само 10 недели, наместо предвидените 18 недели. Исто така, придружните четири спортски сали биле поставени само за четири дена.

„Отворена академија“ во Норфлок, Велика Британија, е еден од

најголемите и најмодерните објекти изградени од дрво со капацитет за 950 студенти. Проектот почнал со изградба во 2009 година, а површината на која се простира објектот изнесува 9.000 метри квадратни. Визијата на главниот архитект Шепард Робсон (Sheppard Robson) за изградба на академијата била да се создаде едно живописно и привлечно место за продлабочување на знаењето кај младите, а во исто време да служи и како простор за промовирање на отворено општество. Главниот дел од академијата е поставен на три ката, а училниците се изградени околу еден централен „форум” – мултифункционален, социјален и наставен простор. Овалниот простор има три основни функции:

александар черепналКоСКи, дипл. инж. по дрвна индустрија

„отворена академија“, норфлок, велика британија


18


надворешниот дел со прозорци предвиден за наставните простории има најмногу дневна светлина и вентилација, средниот дел од овалот е предвиден за помошни простории како складишта, канцеларии и друго, додека внатрешниот дел во срцето на овалот е со отворен простор и со балкони и транспарентен кров. „Отворената академија“ оригинално била планирана да се изгради со традиционална конструкција од армиран бетон, но сепак била направена ревизија за избраната бетонска конструкција во

процесот на подготвување на тендерот за изградба. Оваа ревизија предложила да се изгради објектот со дрвна конструкција, употребувајќи лепени ламелирани носачи и попречно слепени дрвни плочи. Овалната форма на објектот и големите распони во училниците биле голем предизвик за конструктивно решавање, но сепак инженерите ангжирани на проектот успеале да го решат со употреба на дрвото како конструктивен материјал. Академијата во Норфлок претставува врвен израз на употреба на модерни методи на конструктивни решенија и изградба од дрво. Со префабрикување на градбените елементи – панели, објектот бил подигнат за само 10 недели, наместо предвидените 18 недели. Придружните четири спортски сали биле поставени за само четири дена.

Брзото темпо на подигање на објектот отворила можност побрзо да се почне со работите внатре во објектот, и да се изработувааат внатрешните работи како што се поставување на инсталации, подови, внатрешна столарија, санитарни простории и друго. Брзото темпо на изградба, исто така, значително заштедило во време и финансии за изведувачот.Во ентериерот и екстериерот на објектот може да се забележи голема употреба на дрвото. Фасадата е обложена со декоративното дрво кедар, додека во ентериерот во некои делови можат да се забележат масивните дрвни плочи. Природниот изглед на дрвните плочи може да се види во деловитеод зградата, како што се скалите, внатрешните балкони, училниците и

31 мај 2013 ПОРТА3 19

19


друго. Спортските сали однадвор се обложени со фасадна цигла, додека во внатрешноста, исто така, може да се видат дрвните плочи. Привлечните и декоративни детали во објектот се повторно изработени од дрво, како на пример дел од гелендерите на скалите, лизгачките дабови врати, кои ја затвораат главната рецепција на влезот и друго. Овалниот форум во внатрешноста го краси целина од прекрасни дрвни конструкции. Благо свиениот кров, изработен од префабрикувани дрвни панели, е налегнат на 12 масивни лепени ламелирани носачи, кои исто така се благо свиени. Кај објектот на „Отворена академија“ може да се забележи дека дрвните конструкции може да постигнат финансиски остварлива програма и

архитектонски одржлив предлог. Со направените проценки од страна на инженерите на Универзитетот Бат, употребата на дрво во самиот проект значително ќе влијае врз заштита на животната средина. Проценките укажуваат на двојно помалку загадување, во споредба со употреба на традиционалните градежни материјали челик и бетон. За изградба на академијата биле употребени приближно 3.500 м3 дрво. Ова количество дрво употребено во конструкцијата, во неговиот животен циклус преработило приближно 2.700 тона јаглероден диоксид. Огромното количество на преработен јаглероден диоксид на зградата и овозможува да почне оперативно да функционира со негативен баланс на јаглероден диоксид во времетраење од 10 години.

Ñ Î Î Ï Ø Ò Å Í È Å Ä Î £ À Â Í Î Ñ Ò À

çà ïðîòèâïðàâíî êîðèñòå�å íà èìåòî íà Óíèâåðçèòåòîò �Ñâ� Êèðèë è �åòî�è¼� âî Ñêîï¼å

Èì ñå ñîîïøòóâà íà äåëîâíàòà è íà ïîøèðîêàòà ¼àâíîñò äåêà Çàâîäîò çà è�ïèò�âà�å ìàòåðè¼àëè è ðàçâî¼ íà íîâè òåõíîëîãèè Ñêîï¼å - Ñêîï¼å, îä 2009 ãîäèíà ïðîòèâïðàâíî âî íàçèâîò íà ñâî¼àòà ôèðìà ãî êîðèñòè èìåòî íà Óíèâåðçèòåòîò �Ñâ. Êèðèë è Ìåòîäè¼� âî Ñêîï¼å. Íà îâî¼ íà÷èí ãè äîâåäóâà âî çàáëóäà äåëîâíèòå è äðóãèòå ñóá¼åêòè âî Ðåïóáëèêà Ìàêåäîíè¼à è ïîøèðîêî äåêà ñå ðàáîòè çà èíñòèòóöè¼à âî ñîñòàâ íà Óíèâåðçèòåòîò �Ñâ. Êèðèë è Ìåòîäè¼� âî Ñêîï¼å.

Óíèâåðçèòåòîò �Ñâ. Êèðèë è �åòîäè¼� âî Ñêîï¼å ñîîïøòóâà äåêà ñòàòóñîò ïðèäðóæíà ÷ëåíêà íà Óíèâåðçèòåòîò, Çàâîäîò çà èñïèòóâà�å ìàòåðè¼àëè è ðàçâî¼ íà íîâè òåõíîëîãèè Ñêîï¼å - Ñêîï¼å ãî èìà èçãóáåíî ñî Îäëóêà íà Óíèâåðçèòåòñêèîò ñåíàò è ñî ïðàâîñèëíà è èçâðøíà ïðåñóäà íà Îñíîâíèîò ñóä Ñêîï¼å 2 - Ñêîï¼å, à ñî òîà ãî èìà èçãóáåíî è ïðàâîòî äà ãî êîðèñòè èìåòî íà Óíèâåðçèòåòîò.

Óíèâåðçèòåò �Ñâ� �èðèë è �åòîäè¼� âî Ñêîï¼å


20

адреса: ул. Никола Карев бр. 20, 1000 Скопје, п. фах: 356 тел./факс: +389 2 2465 467e-mail: [email protected]/izgradba

ПАРКИНГ СИСТЕМИ

архитектура

Дом за гости

Комплексот Nowhere but Sajima обезбедува привремен дом за сопствените гости. Тој е сместен во мало рибарско село во областа Канагава, Јапонија, и е дел од програмата што вклучува неделно изнајмување на вили. Се работи за идеја на архитектонското студио "Yasutaka Yoshimura Architects", со која се предлага

еден нов урбан животен стил со претпоставка дека природата ќе се приближи повеќе до урбаниот човек и неговото забрзано живеење. Објектот е конципиран како триаголен блок со долги и тесни простори налик на туби, кои се соединуваат во единствена станбена единица. Целиот концепт е со отворени визури кон пејзажот на океанското пространство, и додека опкружувањето директно се

андреа ЈамаКоСКа

31 мај 2013 ПОРТА3 21

21

адреса: ул. Никола Карев бр. 20, 1000 Скопје, п. фах: 356 тел./факс: +389 2 2465 467e-mail: [email protected]/izgradba

ПАРКИНГ СИСТЕМИ


пресретнува со океанските води и водниот канал, истовремено е ориентиран и кон објектите од спротивната страна на каналот. Со цел да се овозможи адекватна приватност без никаква употреба на завеси или слични бариери, тесните и издолжени единици се соединуваат меѓу себе под одреден агол, отворајќи ги погледите кон водната површина. Така, самата ориентација на „тубите“, т.е. станбените единици, природно ја спречува линијата на визурите кон соседните апартмани. Вака формираниот концепт ја контролира и одржува приватноста, но и општествената слика за комплексот. Служејќи како простор за одмор, семејни прослави, приватни изложби но и за работа и бизнис, објектот е лесно адаптибилен кон имагинацијата и намерата на корисникот, и во тој контекст дозволува безбројни редефинирања и менувања на можните активности, кои би можеле да бидат секојдневен дел од еден дом. Неделниот сервис за изнајмување на станбени единици претставува релативно нов метод за управување со јапонските недвижнини. Ваквиот концепт, во споредба со стандардното месечно изнајмување или пак со хотелски престој, е вистинска можност за „неделно живеење во дом“ за секого.


22

архитектура вилата „свети леон“, кејп таун, јужна африка

Одбрани текстури на материјали и дезениангел СиТновСКи, дипл.инж.арх.

Вилата на „Свети Леон“, се наоѓа во предградието Bantry Bay, каде што живеат побогатите слоеви на граѓани од Кејп Таун, во Јужна Африка. Од овој

дел на градот се пружа извонреден поглед кон карпестиот морски брег. Елегантниот ентериер на оваа куќа се состои од смеса на вкусно одбрани текстури на материјали и дезени. Оваа куќа

е заеднички проект на архитектонското биро SAOTA (Stefan Antoni Olmesdahl Truen Architects) и Antoni Associates. Проектот е завршен во 2006 година. Објектот е проектиран за семејство кое сака простор за опуштени и интимни семејни средби, но и за поголеми средби на семејството со своите роднини и пријатели. Локацијата овозможува неповторливи погледи кон планините наречени „12 Апостоли“, плажата Клитон и островот

Робен. Теренот е во пад и објектот со својот заден дел е приближно 50% навлезен во косината на теренот. Горните нивоа на куќата, кои се направени со големи стаклени површини, завртени кон југозапад, лебдат преку сутеренот и ја зголемуваат, визуелно, висината на објектот. Вилата е организирана на еден, би рекле, линеарен начин на проектирање, со сите простории насочени со поглед кон морето. Задниот дел од куќата нуди

31 мај 2013 ПОРТА3 23

23


Одбрани текстури на материјали и дезениприватност, без многу отвори и погледи, освен стаклениот волумен, кој го оформува влезниот простор. Овој простор е заштитен за погледите од улицата и соседството со челични врамени лајсни. Двојниот волумен на влезниот простор води кон главното крило на куќата во која се одвиваат секојдневните активности, а во него се вклучени два салони, трпезаријата и кујната. Скулптурално поставените скали водат од влезот кон вториот кат,

каде што се наоѓаат спалните соби. Во приземјето, од ниво на улицата од задната страна на објектот, се пристапува преку истиот скалишен простор. Овде се наоѓа базен свртен кон морето, простор за забава во кој е поставен бар изработен од оникс, како и винарска визба. Просторијата за вежбање со гимнастички справи, како и втората гостинска соба, исто така, се сместени на ова ниво. Професионалците од бирото Antoni

Associates беа повикани да го изработат проектот за ентериерот на овој објект. Влезот во дневната соба се сведе на неутрална палета со суптилна игра на текстури и избрани материјали и ткаенини. Меко обработени кожи во крем боја и дрвени обработки се завршници на овој едноставен, но луксузен ентериер. Целото чувство кое го предизвикува ентериерот, е топлина и покана да дојдете и повторно да го посетите овој дом.


24

архитектура и уметност олафур елиасон

Од дискретни интервенции до масивни амбиентални поставкиВо неговите сè повеќебројни „беспредметни“ дела, целта е секогаш иста - активно учество и поттикнување на луѓето да размислуваат и чувствуваат вон границите во кои се навикнати да се движат

Олафур Елиасон е познат во светот по своите визуелни интервенции и амбиентални дела, во кои нематеријалните сензации како температура, светлина и воздух стануваат скулптурални елементи,

кои гледачите мошне силно ги доживуваат. Наспроти конвенционалната визуелна средба, настојувањето на овој уметник е активно вклучување на публиката во физичката природа на делото или инсталацијата. Роден во Копенхаген, но од исландско потекло, тој денеска работи во студиото за просторно истражување (Institut fur Raumexperimente) на уметничкиот универзитет во Берлин. Во своето дваесетгодишно искуство, Елиасон креира скулптури и инсталации, во кои природата и науката се спојуваат со фантазијата. Инспириран од исландскиот пејзаж и атмосфера, неговата уметност реконтекстуализира елементи какви што се вода, светло, лед, магла, арктичка мов или вулкански камен. Целта на Олафур е секогаш иста - поттикнување на свеста и чувство за простор кај гледачот.

кристален калеидоскопВо последните неколку години архитектурата зазема позначајна позиција во делата на Олафур Елиасон. Неговата недамнешна, и можеби најамбициозна архитектонска интервенција е стаклената фасада за објектот Харпа, која во здружен дизајн со данското архитектонско студио „Хенинг Ларсен“ ја освои наградата „Мис ван дер Рое“ за 2013 година. Тродимензионалната фасада на концертната сала и конференцискиот центар во Рејкјавик, како и другите дела на Елиасон, укажуваат на неговата опседнатост со атмосферата и светлото. Во случајов, разнобојното фасадно стакло е инспирирано од исландските предели и природното „северно“ осветлување. Неговиот драматичен дизајн го рефлектира светлото на градот, океанот и небото во заслепувачки ефект. Обвивката на објектот е базирана на репетиција на челични и стаклени модуларни системи кои теоретски се повторливи (ad infinitum). Неговата дванаестстрана

Бојана Филиповиќ, дипл.инж.арх.

„Харпа“, Рејкјавик, Исланд

31 мај 2013 ПОРТА3 25

25

архитектура и уметност

Од дискретни интервенции до масивни амбиентални поставкигеометрија е базирана на структурата на квазикристал. Но, пред сè, овој елемент е инспириран од базалтните кристали кои се уникатен природен феномен на Исланд. Вил Аретс, претседател на жири-комисијата за наградата „Мис ван дер Рое“, ќе изјави: „Иконичната и транспарентна фасада на Харпа доловува постојано менлива игра на обоена светлина, промовирајќи дијалог меѓу градот и внатрешниот живот на зградата. Со создавање на идентитет на општество кое долго време е познато по својата сага, овој проект е порака за исполнување на неговиот долгоочекуван сон“.

дематеријализацијаКонцептуализирањето на уметноста наспроти препознатливиот уметнички објект, во доцните 80-ти и почеток на 90-тите години на минатиот век било, помалку или повеќе, ’idée recu‘, кога Елиасон започнува да ја создава својата уметност како студент на Кралската академија на уметности во Копенхаген. Иако неприфатена како формален естетски предлог, „дематеријализацијата“ му дава отворена задача за надминување на ограничувањето на специфичните уметнички интереси, како што неговите дела еволуираат од дискретни интервенции во масивни музејски поставки. Сите тие содржат менливи рамки на референца, кои се споделени со наука, психологија и архитектура. Во неговите сè повеќебројни „беспредметни“ дела, искуството и перцепцијата, наспроти објекти без медијатор, стануваат негова недофатлива тема. Внатрешниот динамизам на делата е она поради што Елиасон ги проширува своите рамки на презентација - од објекти во изложби, од изложби во институции и кон поголеми политички и социјални рамки, како што е самиот град.

рефлектираЧка убавинаОние што го погледнале сонцето на Елиасон од Weather Project во музејот Tate Modern во Лондон, знаат дека данскиот уметник ги создава своите инсталации со учество на ум. The Weather Project ги повикува посетителите на интеракција со уметничкото дело преку рефлексија во огромно огледало. Елиасон ја зема оваа универзална тема како основа за истражување на идејата за искуство, медитација и репрезентација. Во инсталацијата, претставите на сонце и небо доминираат во големата сала на музејот.

„Спирални скали“, Минхен, Германија

"The Weather Project", Tate modern


26


Магла го исполнува просторот, како да навлегува однадвор и создава формации од облаци пред целосно да се изгуби. Погледот нагоре открива дека плафонот е исчезнат преку рефлексија на просторот долу. Сонцето, поставено на самиот крај на големата сала, е создадено од илјадници еднофреквентни ламби кои трансформираат визуелно поле околу него во пејзаж со единствено жолта и црна боја. Неговата форма, повторена во плафонското огледало, создава сфера со заслепувачки блесок, кој го поврзува реалниот простор со рефлексијата. Идејата за спонтана, социјална култура во музејскиот простор е поддржана од 60 волонтери, кои со своите легнати тела на подот рефлектираат големи човечки иницијали. „Мој интерес е субјектот во релација со неговото социјално опкружување. Моите дела ги поддржуваат менливите состојби,

каде е присутна размена и движење; состојби кои секогаш создаваат внатрешни и надворешни изведби“, вели уметникот. Размерот на ова дело го надминува она што кој било го очекува од уметничкото дело, вкрстувајќи го со идеја за архитектура, како древен храм со незастаклен кружен светларник кој е отворен кон небото. И како во сон, овој нереален ефект ја брише границата помеѓу внатрешноста и надворешноста. Чувството е пријатно регресивно - повторно поврзување со нашите корени, со колективното, со зачетокот на уметноста. Всушност, она на што оваа инсталација најмногу потсетува, гледајќи ги луѓето што лежат под синтетичко сонце, е модерен друидски собир.

ГледајЌи се себеси како ГледаШИзложбата Take Your Time, која првпат е видена во Музејот на модерна уметност во

Сан Франциско во 2007 година, е збир од повеќе инсталаци, фотографии и скулптури поставени во серија на поврзани соби и коридори. И во овој случај, уметникот креира визуелно привлечни амбиенти, кои се во интеракција со гледачот. Елиасон го менува осветлувањето во галериите, поставува огледала на плафонот, создава мал ефект на магла, исполнува соба со воден базен и претвора светларник во блескав диско калеидоскоп, со цел да проникне во начинот на кој го доживуваме просторот и светлото. Преку физичко навлегување во инсталациите, опкружувањето ги вклучува сите човечки сетила и ги поврзува сите елементи на дизајнот во единствено значење.Инсталацијата, која Елиасон ја нарекува „Еднонасочен колоритен тунел“, е атриумски мост оформен од призматични разнобојни триаголници од акрил кои

Павилјон на галеријата „Серпентин“ во Лондон

„Еднонасочен колоритен тунел“

31 мај 2013 ПОРТА3 27

27


се шират во логороритамски образец. Природното светло кое навлегува во тунелот создава фрагментиран колаж од боја и светло додека гледачот поминува низ него. Но, гледајќи од другиот крај на тунелот, призмите стануваат непрозрачна метална структура; своевидна мутирана верзија на колоритниот калеидоскоп. Ова сензитивно дело му овозможува на гледачот да препознае како функционира перспективата, како се прикажуваат работите, и како често се различни кога на нив гледаме од друга страна. „Инсталациите се експериментални поставки и се надевам дека посетителите тоа го чувствуваат. Ако делата те поттикнат да размислиш што си видел и како го гледаш, мислам дека ја имам постигнато целта. И ова е нешто што можеш да го понесеш со себе надвор од музејот“, вели Елиасон. Елиасон го опишува овој феномен како „гледајќи се себеси како гледаш“, односно го принудува гледачот на зголемена состојба на самосвест, што е дел од неговата уметност колку и самите објекти во галеријата. Уметноста веќе не е само визуелна. Како што докажува самата изложба, може да биде тактилна, аудитивна и искуствена, сè додека е сè уште ограничена на музејска поставка. Оваа идеологија продолжува да се провлекува во сите негови понатамошни изложби: Your chance encounter и The body as brain од 2009 година, Innen Stadt Aussen од 2010 година или Your body of work и Your emotional future од 2011 година.

сала на планинскиот кралСо дизајнот на Олафур Елиасон, во соработка со норвешкиот архитект Кјетил Торсен од студиото ”Snohetta“, летниот павилјон на галеријата Серпентин во Лондон од 2007 година добива динамична, театрална и космички димензија.

Патинираниот бронзен конус, кој однадвор потсетува на планетариумот во Гринич, во внатрешноста има извртена геометрија која креира илузија на огромна пештера, која се крева кон небото. Кружниот подиум го обвиткува спирална пешачка рампа која е отворена кон надвор, но ја обвиткува јато од најлонски кабли. Движењето води кон малиот балкон, кој го надгледува централното место на средба или продолжува кон својот крај - на врвот од планината од која се шират погледи кон градината Кенсингтон. Ова суптилно архитектонско дело, чиј ентериер и екстериер комбинира пештера и планина, се поигрува со просторната свест на посетителот. Живата скулптура, како и во останатите павилјони од серијата, е форум за настани и во оваа едиција кулминира со дводневна маратонска лабораторија, која ја истражува архитектурата на сетилата.

во сите бои на спектарот„Панорамата од виножито навлегува во дијалог со постоечката архиектура и го зајкнува погледот на градот. Креирав простор кој виртуелно ги брише границите помеѓу внатрешноста и надворешноста; каде луѓето сануваат малку несигурни дали влегле во поставка или во дел од музејот. Оваа несигурност ги поттикнува луѓето да размислуваат и чувствуваат вон границите во кои се навикнати да се движат“, ќе каже авторот. Уникатната кружна патека поставена на кровот на данскиот музеј ARoS во Орхус, Елиасон ја изведува во разнобојно стакло, кое потсетува на виножито. Под лебдечкото уметничко дело, кровната градина е опремена како рекреативен простор и видиковец над градот. Видлива од голема дистанца и осветлена во вечерните часови, оваа панорама станува своевиден компас на Орхос.

Feelings are facts, Олафур Елиасон и Ма Јансонг

„Панорама од виножито“, музеј ARoS во Орхус, Данска

Павилјон на галеријата „Серпентин“ во Лондон


28

архитектура инфо

барселона, Шпанија

Објект: музејски комплекс Museu del Disseny de Barcelona Архитектонско студио: MBM Arquitectes

Седумкатниот музејски комплекс е сместен на работ на плоштадот Plaça de les Glories до административната кула Torre Agbar, проектирана од архитектот Жан Нувел. Заради денивелациите на локацијата, дел од објектот е вкопан во земја, а пристапните влезови се позиционирани на две различни катни нивоа. При оформувањето на концептот, архитектонското студио ја поделило формата на објектот на две пловини – долната секција претставува масивен волумен со застаклена фасадна обвивка и озеленета покривна обвивка, додека пак горната секција е дефинирана како „тешка“ структура обвиткана со алуминиумски панели на секоја страна. Музејот треба да се отвори на пролет во 2014 година, а изложбената поставка ќе претставува комбинација на колекции од декоративна уметност, керамика, текстил и графички дизајн од четири веќе постоечки музеи кои се неодамна затворени.

Гвадалупе, мексико

Објект: екстензија на католичкиот универзитет на санта фе Архитекти: Javier Mendiondo & Lucila Gómez

Проектот за проширување на универзитетот нуди можност за ресоздавање на специфичните и препознатлви карактеристики на Гвадалупе, како што се вегетацијата и начинот на креирање на јавните простори. Новиот ојбект го менува енвиронменталистичкиот карактер на уличните коридори од населбата, приближувајќи ги кон самиот ентериер преку имплементација на вегетацијата, истовремено преку фасадното обликување како природен филтер и со присуството на розовото дрво Lapacho. Исто така, отвореното и транспарентно приземје отвора можности за нов дијалог помеѓу објектот и градот, како и поврзување помеѓу централниот коридор и улицата.

мијазаки, јапонија

Објект: хотелски комплекс Garden Terrace Miyazaki Архитектонско студио: Kengo Kuma and AssociatesЛоциран на местоположба на некогашен индустриски комплекс во близина на железничката станица, овој хотелски комплекс е дефиниран како двокатна структура која се карактеризира со обвивка од бамбусни прачки и кровна покривка со голем наклон и надвиснати настрешници. Функционалните содржини на хотелот како соби за изнајмување, простории за банкети и ресторан, се организирани така што го заобиколуваат централниот атриум. Дизајн концептот е осмислен со цел да го оформи просторот како една тивка и мирна средина, каде пејзажното бамбусово опкружување и базените обезбедуваат сценска слика во однос на целосно транспарентната капела за свадби и јадрото на комплексот.

31 мај 2013 ПОРТА3 29

29

архитектура инфо

мексико сити, мексико

Објект: куќа CorMAnca Архитектонско студио: Paul Cremoux Studio

Засегнати од недостатокот на самоодржливи конструкции во државата, архитектите креирале објект кој се користи со растенија за регулација на

внатрешната температура, истовремено обезбедувајќи им на резидентите сопствена внатрешна градина. На тој начин, присутната вегетацијата не претставува само контролна направа за регулација, создавајќи пријатна глетка, туку таа истовремено служи и како природна завеса. Изградена на 12 метри, од вкупно 13 колку што зафаќа парцелата, монолитниот волумен е

трансофрмиран на начин да се постигне природно осветлување во внатрешните простори. Камената фасадна обвивка како екстериерен детаљ е контрастирана со нежна дрвена декоративна обработка, постигнувајќи совршена дефиниција за единство на просторот.

барселона, Шпанија

Објект: куќа Mediterrani 32 Архитект: Daniel Isern

Проектот на објектот произлегува од идеја на едноставна премиса – да се изгради архитектонска структура на стрмно парче земја со косина, која достигнува скоро 100% со обезбедени извонредни визури и примена на ограничен буџет. Редуцираните и ограничени димензии на земјиштето и комплексната топографија од една страна, и желбата да се остави минимален белег во однос на опкружувањето од друга страна, довеле до создавање на основа која соодветствувајќи со околната вегетација се издигнува како масивно стебло фиксирано за земјиштето, и во облик на гранки се отвора на секој кат, така што секоја „гранка“ добива тераса во покривната зона, истовремено создавајќи трем за подолниот кат.

подготви: андреа ЈамаКоСКа


30

50 Години обнова и изГрадба на скопје

михаил Токарев1963 2013

ИСТОРИСКО-КРИТИЧКИ ПОГЛЕД НА АРХИТЕКТУРАТА (10)

На преминот од 80-тите во 90-тите години, во тогашна СФР Југославија се случуваат драматични промени на сите нивоа, што доведува до нејзино болно распаѓање. Тоа е придружено со воени разорувања, со големи човечки загуби, како и со многу влошена општествено-економска состојба во сите конститутивни делови на дотогашната заедничка држава. Република Македонија успева на мирен начин во 1991 година да се раздружи од дотогашната Федерација, но опасностите за нејзиниот опстанок не се целосно отстранети. Општествено-политичката транзиција во 90-тите години создава речиси сосема неповолни услови во градителството. Со трансформацијата на сопственоста на земјиштето целосно се менува претходното социјалистичко самоуправно планирање на просторот. Цената на градежното земјиште бележи голем пораст, а реализацијата на новите урбанистички планови станува сè потешка. Во процесот на приватизација се распаѓаат дотогашните големи проектантски

и градежни претпријатија, а секој ден се регистрираат нови помали фирми, кои се занимаваат со инженеринг. Многубројните нови мали фирми настојуваат до максимум, а честопати над законски дозволеното ниво, да ги искористат условите на локацијата. Новите објекти ги пренатрупуваат старите градски квартови, чија инфраструктура има ограничени можности. На таков начин, настанува еден нов вид урбан хаос, што често предизвикува граѓанско незадоволство и немири. Најнегативен

Архитектурата во 90-тите години

Карактеристичен фрагмент од „урбаниот неред“ во Дебар Маало

Слободан Здравков. Станбените објекти во

населбата Вардар (1990)

31 мај 2013 ПОРТА3 31

31

пример од таа област во последната деценија на ХХ век е Дебар Маало во Скопје. Сепак, состојбата во македонската архитектура кон средината на 90-тите години, во споредба со она што ќе се случува кон крајот на деценијата, од оваа временска дистанца изгледа релативно поволна. За тогашната афирмација на нашата архитектура, во наметнатите неповолни општествено-економски услови, придонесува Сојузот на архитектите на Македонија. Тоа се потврдува со сè подобрата организација на Биеналето на македонската архитектура во Скопје (БИМАС), со реафирмацијата на институцијата „јавен конкурс“, како и со напорите за реактивирање на архитектонската публицистика. Позитивната улога во афирмацијата на домашната архитектура Сојузот на архитектите на Македонија ќе ја продолжи

и во следниот период во услови на константно влошување на општествено-економската состојба. Биеналните средби ќе бидат редовно одржувани и во услови на релативно сиромашна архитектонска продукција. Каталозите од одржаните биенални средби, придружени со стручни трибини, претставуваат најдобро сведоштво за состојбата на македонската архитектура во тој период. Својата улога Сојузот на архитектите на Македонија ќе ја зачува и кога во текот на 90-тите години ќе дојде до негово расцепување, реформа и преименување во Асоцијација на архитектите на Македонија (1999). Паралелно со Асоцијацијата, а надвор од неа, ќе продолжи да работи Здружението на архитектите на Скопје, формирано од претходното раководство на Сојузот. Со распаѓањето на СФР Југославија, ја снемува и 35-годишната традиција за доделување на Борбината награда

за архитектура, како и соодветните плакети доделувани на републичко ниво. Наградата и плакетите за последен пат се доделени во 1990 година. Тогаш, поимот ,,југословенска архитектура“ станува анахрон, како и самиот поим југословенство. Во такви услови, Сојузот на архитектите на Македонија, се чини дека го почувствува моментот за дефинитивна афирмација на посебноста на македонската архитектура. Во 1989 година, Сојузот на архитектите на Македонија ја воспоставува наградата за животно дело Андреја Дамјанов, која е наречена Повелба за ред и развиток на македонската архитектура. Нејзини добитници се архитектите кои имаат дадено најголем придонес за развојот и афирмацијата на македонската архитектура на практично и на теориско

ниво. Добитниците на таа награда го сочинуваат составот на Архитектонската академија при Асоцијацијата на архитектите на Македонија. Празнината што се појави со исчезнувањето на годишната Борбина награда за архитектура на извесен начин е надополнета со воведувањето на Големата годишна награда за архитектурата за најуспешно реализиран објект. На предлог од Асоцијацијата на архитектите на Македонија, почнувајќи од 1994 година оваа награда ја доделува Претседателот на државата. Сепак, мора да се признае дека има евидентни разлики во постапката за доделување на нововоспоставената награда, во однос на претходната. Архитектонската јавност е целосно исклучена од постапката за кандидирање и одлучување, така што таа добива извесен масонски призвук, што ќе потрае до 2002 година.

Трифун Јанев. Станбено-деловниот објект Б 12 во населбата Ново Лисиче (1989)

Рита Митревска-Стојческа и Г. Јорданова. Домот за постдипломци

во населбата Тафталиџе (1990)

Бистата на големиот градител Андреја Дамјанов, наменета за добитниците на наградата за животно дело



32


За зголемувањето на интересот на културната јавност за случувањата во областа на архитектурата, од средината на 90-тите години придонесува и новововедената годишна изложба Архитектура Скопје, во организација на главниот градски архитект. Наградите што се доделуваат на таа манифестација ја затоплуваат конкурентската клима меѓу архитектите во Скопје. Посебен придонес за таа манифестација претставува организирањето на изложби и трибини за архитектонските состојби во одделни европски градови. Напорите за реафирмација на архитектонската теорија и практика во македонската архитектура кон крајот на ХХ век се потврдуваат со појавата на списанието за архитектура, урбанизам и

дизајн ,,Аршин“. Тоа започнува да излегува во 1995 година и нуди висок уредувачки и технички квалитет. Како негови уредници се појавуваат наставници и соработници од Архитектонскиот факултет, кои обезбедуваат реномирани соработници од Македонија и од странство. Таквиот

Ѓорѓи Банишки. Административно-управната зграда на Пиварницата (1991)

Лидија Блажевска-Јовановиќ. Станбениот блок во населбата Козле (1991)

амбициозен настап, со мал тираж тешко може да опстане на осиромашениот и тесен пазар. За жал на архитектонската струка, ова списание веќе со третиот број во 1996 година доживува слична судбина како и списанието за култура на просторот ,,А:“ во претходната деценија. Зрелоста на македонската архитектура во втората половина на ХХ век се потврдува и со завршувањето на творечката активност на авторите што го имаат одбележано претходниот период. Како резултат на тоа, започнуваат да се организираат ретроспективни изложби за животното дело на некои од нив (Славко Брезоски, Трајко Димитров, Јанко Константинов, Петар Муличкоски), па и да се издаваат монографски изданија за нивното творештво (Трајко Димитров, 2004).

Забележливо е дека во 90-тите години, меѓу наведените релативно многубројни архитектонски манифестации, институцијата ,,јавен конкурс“ претставува еден од битните услови за разбистрување на архитектонската мисла. За жал, оваа релативно поволна клима, речиси целосно ќе се промени кон крајот на деценијата. Недостигот од спротивставување на архитектонски идеи придонесува за создавање на една голема некохерентност во македонската архитектура, која веќе не се труди доволно да го продолжи својот пат чие трасирање го има започнато во 70-тите години. Архитектонскиот факултет на крајот од 90-тите години го одбележува својот 50-годишен јубилеј, чиј резултат претставува продукцијата на голем број архитекти кои ја прославуваат

31 мај 2013 ПОРТА3 33

33

архитектонската мисла на домашно и на меѓународно ниво. Факултетот се наоѓа во постојано напрегање за реформирање и за усовршување на архитектонското образование, меѓутоа состојбата во практикувањето на архитектурата тешко се менува. Наметнатите услови на нерегулирана пазарна конкуренција го прават своето. Бидејќи Факултетот и Асоцијацијата на архитектите не изнајдоа начин да ги здружат своите напори, трасирањето на сопствениот пат на македонската архитектура во иднина станува сè понеизвесно. За регулирање на односите во архитектонската струка во почетокот на новиот милениум, е покрената иницијатива за формирање на Комора на архитектите на Македонија. И покрај наведените тешкотии од различен вид, во последната деценија на ХХ век во македонската архитектура се создадени многубројни објекти, пред сè во областа на едносемејната станбена архитектура. Исто така, во почетокот на деценијата се довршуваат некои објекти со поголема програмска содржина, чија изградба беше започната во 80-тите години. Архитектонските дострели на преминот од 80-тите во 90-тите години

се прикажани на изложбата БИМАС VI (1991), која тогашниот Сојуз на архитекти на Македонија наоѓа сили да ја организира во времето на нагласени општествени и политички проблеми. На изложбата е претставен континуитетот во развојот на македонската архитектура, при што од ,,втор план“ на површината се појавуваат архитектите кои дотогаш ја бараа својата афирмација. Главната награда на Биеналето ја освојуваат Рита Митревска-Стојческа (1942) и Благородна Грозданова Грчева (1946) со станбената зграда на ул. Ленинова во Скопје (1988-1990). Преку нејзиниот сензибилен архитектонски израз, тие ја дооформуваат физиономијата на оваа улица, во која се спојуваат влијанијата на европскиот интернационализам со карактеристиките на традиционалната градска куќа меѓу двете светски војни. Креативната врска со минатото на регионот, Рита Митревска Стојческа со Слободан Здравков (1931) ја истражуваат и преку Домот за примарна здравствена заштита во населбата Јане Сандански (1985-1991), каде што со просторно-волуменските мери, со ритамот и пропорцијата настојуваат да се приближат до квалитетите на т.н. традиционална архитектура.


Рита Митревска-Стојческа и Благородна Грозданова-Грчева. Станбената зграда на ул. Ленинова (1988-90). Основа и изглед

Катарина Маџароска. Станбениот објект Б 4 во населбата Тафталиџе I (1991-93)

Рита Митревска-Стојческа и Слободан Здравков. Домот за примарна здравствена заштита во населбата Јане Сандански (1985-91)


34

репортажа уметноста во јавен простор, виена

Архитект кој ја гледа архитектурата на свој начин

Уметноста во јавниот простор подразбира уметничко дејствување на отворено, кое ја зајакнува вредноста на заедницата и привлекува внимание.

Присуството на уметноста, која веќе не

е ограничена само на музеи и галерии, поддржува различни погледи, го гради критичкото мислење и нуди запознавање со сопствениот идентитет. Ваквиот пристап ѝ ја брише улогата на заедницата како набљудувач, давајќи му на уметничкото дело единствен карактер, трансформирајќи ја

сликата за еден град. Освен позитивното влијание врз идентитетот, овој начин на прифаќање на уметноста ја зголемува и вредноста на имотот, директно влијаејќи врз квалитетот на животниот простор. Пример за кохезија на уметноста со урбаната градска површина е преубавиот

Пример за кохезија на уметноста со урбаната градска површина е преубавиот град Виена во содејство со големата креативна личност на Хундертвасер

Биљана СТоЈановиќ, дипл.град.инж.

Ликовната уметност на Хундертвасер

31 мај 2013 ПОРТА3 35

35

репортажа

град Виена во содејство со големата креативна личност Хундертвасер. Фриденстрејх Хундертвасер е еден од најпознатите австиски современи сликари на крајот од 20 век, роден во Виена на 15 декември 1928 година. Освен со сликарство, тој се занимавал и со вајарство, дизајн на знамиња, поштенски марки, парички, плакати, но во историјата е забележан како „Архитект кој ја гледаше архитектурата на свој начин“. Стилот во чиј дух создаваше е трансаутоматизам - делото треба да го провоцира искуството на гледачот, а не на уметникот. Ваквиот став испраќа јасна порака и јак израз кој ѝ се наметнува на публиката. Поради тоа и ја избрал фасадата како платно на кое сликал неправилни облици, закривени форми и природни карактеристики на пејзажи, користејќи светли бои.

Неговото создавање се темели на два постулати, првиот е враќање кон природата, а вториот неправилната форма. Разбирајќи ја архитектурата како инструмент за повторна материјализација на природата, создал објекти кои претставуваат уметничко дело на отворено, со јасна порака до посетителите. Во својата архитектура Хундертвасер ја замени монотонијата со разиграноста, мрежниот систем со органски и неконтролирани неправилности, со што создал објекти во кои дрвјата излегуваат од прозорците, подните површини се без рабови, а покривот е зелена кровна површина со засадена вегетација. Творел многу, творел секаде, а меѓу најпознатите и најпосетуваните објекти се: Музејот на уметноста, резиденцијата и тоалетот на модерната уметност во Виена, железничката станица во Уелзен, Зелената цитадела во Магдебург, црквата Св.Барбара во Брнбах, спа центарот Бад Блумау и многу други.

„Ние мораме да склучиме мир со природата“

Музеј на уметноста во Виена

Тоал

етот

на

мод

ерна

та

умет

ност

во

Виен

а

Спа центарот Бад Блумау


36

репортажа

реонска топлана во виенаНајнестандрадната топлотна станица сигурно се наоѓа во областа Спителау (Spittelau), редизајнирана од Хундертвасер, кој со својата магија овој типски објект го претворил во замок од бајка. Со неговата ексцентрична фасада, декоративните столбови со златни топки и дизајниран фабрички оџак, оваа градба претставува повеќе оптичка илузија отколку една инфраструктурна урбана единица. Реплика на оваа постојка, со истиот дизајн е направена и во Осака, Јапонија, позната под името Маишима.

Шумска спирала во дармстадОвој објект претставува резиденцијален комплекс со 105 станови, со форма на спирала која расте од едно до дванаесеткатница, за на крај да заврши со кула видиковец од 41 метар. Фасадата е дизајнирана како алегорија на земјиниот состав, на седиментот што бил создаван милиони години. Кровната површина е засадена со различни видови на цвеќиња, дрвја и трева, издигната како рампа во „у“ форма. Овој објект има над 1.000 прозорци, сите со различна форма и големина. Целосно комплетирана во 2000 година, спиралната зграда претставува еден од најекстравагантните станбени објекти во светот.

црквата св. барбара во брнбахЕдна од најголемите атракции, кога станува збор за религиозен објект, е црквата Св. Барбара во Брнбах, Австрија, колоритно, пријатно и позитивно место за богослужење. Оваа црква е изградена во педесеттите години на минатиот век, но во текот на 1987/1988 е предизајнирана од Хундертвасер во уметничко дело кое прерасна во позната туристичка атракција. Со проектирањето на дванаесетте порти, кои ги претставуваат

„Правата линија е тотален вонземјанин за човештвото, за животот и за сите суштества“

Една од портите на црквата Св.Барбара

Шумската спирала во Дармстад

Реонската топлана во Виена

31 мај 2013 ПОРТА3 37

37

репортажа

сите светски религии и ги носат нивните симболи, Хундертвасер покажува гест на екуменизам и верска толеранција. Оригиналната и нескротлива артистична визија на Хундертвасер создаде неповторливи дела со биоморфични форми, зелена архитектура и строг индивидуализам. Екстравагантни и незасенети од времето, неговите градби опстојуваат, украсувајќи го урбаниот простор со неповторлив шмек на слобода и разиграност. Затоа и заслужено стои на пиедесталот на најзаслужни архитекти кои работеле на разубавување на јавниот простор, на улиците, на градовите. А град кој ја негува уметноста и фантазира е град кој сака да игра. Градот што сака да игра, воедно мисли и чувствува заедно со своите жители.

Црквата Св.Барбара


38

ентериер мансарда во праГа, ЧеШка

Чиста внатрешност без вишок декорација

Во овој број пишуваме за една мансарда во преубавата чешка престолнина Прага. Мансардата се наоѓа на улицата „Теронска“ во населбата

Бубенеч, а е проектирана од архитектот Далибор Хлавачек.Станот е елегантно декориран и создава удобен амбиент, надвор од рамките на својот ограничен простор, со својата

комбинација на промислени неутрални, дрвени подови и изведени ѕидови од тула. Проектот на ентериерот на мансардата се стреми не само да ги задоволи желбите на инвеститорот, како и желбите и умешноста на архитектот, туку и да постигне видливи чувства на сите сетила со помош на употребените материјали, бои и комбинации на форми. Оваа мансарда се наоѓа во зграда, која е изградена во триесеттите години

од минатиот век. Основниот распоред на концептот е во согласност со составот на урбаното опкружување на средината. Погледот од мансардата е кон паркот Стромовка и зоолошката градина во Троја. Високи стари дрвjа се наоѓаат пред зградата креирајќи фина сенка, и придонесувајќи за пониски температури во просторот во топлите и летни денови. Целиот концепт при проектирањето произлегол од две спротивставени

ангел СиТновСКи, дипл.инж.арх.

31 мај 2013 ПОРТА3 39

39

ентериер

барања; обид за поефективно користење на ограничениот простор и во исто време, креирање на чист и богат простор. Мансардата е замислена како двоен стан; кујната – дневната соба е двокатна и нуди поглед на кровната конструкција. Мирниот дел од просторот (спална соба, бања и тоалет) се протега покрај отворена галерија која содржи работна соба. По потреба, работната соба може веднаш да се пренамени како гостинска соба. Исто така, за во иднина се планирало галеријата да

функционира како родителска спална соба, а сегашната спална соба да се пренамени во детска спална соба. До галеријата се доаѓа преку скали и челичен „пешачки мост“, кој создава една одвоена и интимна атмосфера и овозможува овој простор да се гледа од поинаква перспектива. Целта на проектот била да се создаде чиста внатрешност во просторот без вишок декорација. Секој сантиметар од просторот е искористен како простор за сместување на разни работи. Употребените

материјали во ентериерот создаваат дијалог помеѓу постоечките грубо изведени оџак и ѕидови од тули и чистите површини на новите делови изведени од гипс картон конструкција. Санитариите се обложени со сиви керамички плочки. Целиот простор одгоре е осветлен преку кровен прозорец.


40

технологии

Темните сценарија на технологијата Темната страна на

технологијата е онаа за која знаеме дека постои, слушаме за неа секојдневно, но не нè допира бидејќи лошите работи им се случуваат на „другите“ луѓе, оние што тоа го „заслужиле“, таму некаде далеку, подалеку од нас...

Македонија е мала земја, па злоупотребите на технологијата се минимални. Дали оваа констатација не е погрешно размислување

од едноставна причина - технологијата денес не признава граници. Ако сте корисници на Интернетот, а интернет-статистиката (www.internetworldstats.com) вели дека 2,4 милијарди луѓе низ светот се, тогаш Вие сте потенцијална жртва. Дека големината на државата не е важна, говори и фактот што Македонија се најде на листата на корисници на FinFisher, светски озлогласениот софтвер за шпионирање, кој веќе една година е предмет на критики и дискусии. На 30 април годинава, CitizenLab (www.citizenlab.org) - истражувачка лабораторија при Munk School of Global Affairs, University of Toronto во соработка со Canada Centre for Global Security Studies, го издаде извештајот насловен „Само за нивните очи: Комерцијализација на дигиталното шпионирање“, во кој се

објаснети наодите, односно начините како FinFisher (FinSpy) функционира. Во извештајот се споменува и Македонија како една од дотогаш познатите 36 земји во која овој софтвер оперира, односно каде што „се идентификувани FinFisher командни и контролни сервери“. На листата на земји кориснички се наоѓаат: Германија, САД, Австралија, Канада, Јапонија, Австрија, Велика Британија, но и земји кои потфрлаат во областа на демократските слободи: Египет, Бахреин, Туркмекистан, Брунеи, Бангладеш и многу други. Мора да се напомене дека FinFisher (FinSpy) се продава легално како Governamental IT Intrusion and Remote Monitoring Solutions (владини ИТ решенија за пресретнување и далечинско следење). Gamma International, како дел од Gamma Group, е компанија која е специјализирана за опрема, софтвери и тренинг за набљудување и мониторинг. Таа го продава софтверот, како што вели, исклучиво на државни институции со цел истиот да не се злоупотреби. Токму тука се лоцира проблемот. Колку

е можно да се одржи контрола над користењето на ваквите алатки? Јасно е дека безбедносните служби во модерното време имаат оправдана потреба од вакви специјализирани софтвери заради вршење на посебни истражни мерки во борбата со криминалот и тероризмот. Проблемот лежи во евентуалната злоупотреба. Веќе има сомнежи за злоупотреба на FinFisher за следење на политички неистомисленици и новинари во Египет, Бахреин, Етиопија, Малезија, Виетнам итн. Во текот на Арапската пролет во Египет, бунтовниците при освојувањето на просториите на Тајната полиција, заплениле документ - договор со кој се докажува дека режимот на Хосни Мубарак го користел софтверот за надомест од 287.000,00 евра. Истражувачите од CitizenLab во друга пригода откриле заразени меилови на политички активисти во Бахреин. Од Gamma International демантираа дека го продале својот производ во Бахреин, сомневајќи се дека можеби станува збор за украдена или модифицирана демо верзија.

Трајче СТоЈанов, дипл.инж.арх.

31 мај 2013 ПОРТА3 41

41


Токму поради ова, но и поради начините на кои FinFisher работи, беа доволна причина на 12 март годинава, органзацијата „Репортери без граници“ да ја смести Gamma International во групата на петте најголеми „Корпоративни непријатели на Интернетот“ заради продажба на производи кои биле или се употребени од владите при кршење на човековите права и слободата на информирање. Во таа насока, судски спорови поднесе и Privacy International,

меѓународна невладина организација која ја штити приватноста на Интернет. Сепак, проблемот е комплексен. Citizen Lab, подвлекува дека не е во состојба да потврди дека токму владите се оние што ги користат FinFisher серверите во спомнатите земји. Постои голем страв дека бројката на корисници е многу поголема и дека меѓу нив не се само владини институции. Впрочем, цената од околу 287.000,00 евра (која

е спомната како цена на софтверот) и не е така голема дури и за наши услови. Дополнително загрижува тврдењето на Gamma International дека откриената верзија во Бахреин не е оригинална, што остава простор таа да се најде на црниот пазар и да направи поголема штета од очекуваната. Замислете, наместо владините безбедносни институции да го користат софтверот против терористи и криминалци, вториве да го користат


42


против првите. Или пак компаниите да го користат како алатка за индустриска шпионажа. Мрачни сценарија има на претек. И сега, најважното: Зошто е FinFisher толку извикан? Пред сè поради неговиот квалитет. Тоа е софистициран софтвер кој е невидлив за 40 познати антивирус пакети. Исклучително е способен инкогнито и брзо да навлезе во уредите (компјутери, телефони...) што се користат и да испрати мноштво информации до серверите и командните центри. На удар се поважните апликации како имеил клиенти (Gmail, Yahoo Mail), сервиси (iTunes), чет апликации (Skype), веб прелистувачи (Mozilla Firefox, Google Chrome) кои работат на Windows, Mac OSX, Linux, Android, Blackberry. На www.wikileaks.org/spyfiles се поставени брошури и видео материјали кои Gamma International ги користи како тренинг и маркетинг средства. Во нив, претставени се начините на кои органите на власта со голема леснотија навлегуваат во уредите. Гамата на софтвери предводени од FinFisher се прикачуваат на уредот на следеното лице откако тоа ќе прифати да инсталира лажна надградба на некој од познатите софтвери, без притоа да биде детектиран од антивирус програмите. Штом еднаш вгнезден, малверот (malware) ги следи активностите на уредите и испраќа информации до командниот центар. Тивко го снима системот и пренесува податоци од хард дискот, но податоците што ги испраќа може да бидат и аудио и видео комуникации во реално време. Дополнително, FinFisher поседува напреден филтер на информации, кој овозможува лоцирање и следење на приоритетни активности/податоци. Поради употреба на лажни надградби на познатите софтвери во најава се судски спорови. Голем

број на експерти и безбедносни компании веќе работат на разобличување на овој софтвер, така што се очекува резултатите за негова распространетост да бидат фрапантни. Засега, FinFisher е изолиран и се детектира како Win32/Belesak.D Trojan. Не е познато дали и како се распространува, но се очекува посочените софтвери, жртви на малициозниот софтвер да добијат интни безбедносни закрпи. Наивен е оној што верува дека тоа ќе го спречи дигиталното шпионирање. За кратко, многу веројатно е дека и самиот FinFisher ќе добие надградби кои повторно ќе го направат господар на дигиталните комуникации. На крајот на краиштата, FinFisher е еден од многуте шпионски софтвери во светот. За многу се знае, но уште многу други софтвери остануваат неоткриени, движејќи се тивко по темната страна на технологијата.

31 мај 2013 ПОРТА3 43

43

експерт

Проектирање според потребите на лицата со деменција

Од 19 до 25 мај оваа година во Обединетото Кралство се одбележа Неделата на запознавање со деменцијата, организирана од страна на британското Друштво за Алцхајмерова болест. Станува збор за манифестација која

веќе подолго време се одржува, а преку која се обидува населението во земјата да се запознае со оваа група на заболувања, како и на заинтересираните да им се даде можност подетално да се информираат за изворите на помош и поддршка која е достапна во земјата. Според британското Друштво за Алцхајмерова болест, со терминот деменција се опишува група на симптоми, кои вклучуваат губиток на памтење, промени во расположението, како и проблеми со комуницирањето и разбирањето, а кои се јавуваат како резултат на оштетување на мозокот предизвикани од одредени болести, како што е на пример Алцхајмеровата болест и оштетувањата предизвикани од низа мали мозочни удари. Станува збор за прогресивно заболување, каде што симптомите постепено се влошуваат. Постојат лекарства со кои само времено можат да се ублажат симптомите, но не и да се излечат. Согледувањата на британското Министерство за здравство укажуваат дека деменцијата е еден од најзначајните предизвици со кои се соочува земјата како нејзиното население старее. Според истиот извор, се проценува дека во Англија има околу 670 илјади лица заболени од деменција, а оваа бројка се очекува двојно да се зголеми во текот на наредните децении. Врз основа на извршените анализи, се проценува дека демецијата го чини општеството околу 23 милијарди евра годишно (околу 430 евра по жител годишно) со тенденција да порасне до 60 милијарди евра годишно во наредните 30 години (DH, 2012; ONS, 2012). Од прикажаното јасно може да се согледа големината на проблемот и зошто на оваа проблематика треба да се посвети соодветно внимание.

британска недела на запознаваЊе со деменција

Според британското Министерство за здравство, дури две третини

од лицата сместени во домови за нега имаат деменција, а во 25% од

акутните болнички кревети во земјата се сместени лица со деменција.

Затоа, веќе повеќе од една деценија се врши обука на архитектите,

внатрешните и пејзажните архитекти за тоа како да проектираат за

потребите на лица со деменција.д-р владимир Б. ладинСКи, дипл.инж.арх. (Велика Британија)


44

експерт

вознемируваЧки бројкиСпоред компаративна студија спроведена од страна на Организацијата за економска соработка и развој (OECD, 2012), во 2009 година просечната стапка на деменција во 27-те земји на Европската Унија била 5,5% кај населението на возраст од 60 или повеќе години. За разлика од овој просек, во Обединетото Кралство просечната стапка била околу 13% поголема и изнесувала 6,6%. Наспроти ова, просечната стапка на деменција во Република Македонија во 2009 година била проценета на 4,7%, што е помалку не само во однос на онаа од Обединетото Кралство туку и од просечната за 27-те земји на Европската Унија. Ваквата проценка на Организацијата за економска соработка и развој, според која Република Македонија спаѓа во редот на земјите со помала стапка на деменција во однос на поголемиот број европски земји опфатени со ова истражување, иако укажува на тоа дека ситуацијата е нешто подобра во земјата во однос на другите анализирани земји, не дава можности за поголем оптимизам со оглед на општите тенденции за стареење на населението во Република Македонија во иднина.

македонијаНеодамнешното истражување во рамките на оваа област од Крлиу

(2013) не успеа да дојде до локални податоци за бројот на лицата заболени од деменција во земјата. Затоа е добро да се направи барем некоја груба проценка за тоа колку лица боледуваат од оваа болест во Република Македонија. Според податоците на Државниот завод за статитика (2013) во Република Македонија при последниот попис од 2002 година вкупното население во земјата било 2.022.547 лица, од кои 89.822 биле на возраст од 60 до 64 години, а 213.712 на возраст од 65 или повеќе години. Оттука произлегува дека во 2002 година 303.534 лица, или 15% од вкупното насление на земјата, биле на возраст од 60 или повеќе години. Доколку на оваа старосна група ги примениме податоците на Организацијата за економска соработка и развој, ќе дојдеме до податок дека во Република Македонија најверојатно имало барем 14.266 лица заболени од деменција, што претставува

31 мај 2013 ПОРТА3 45

45

експерт

околу 0,7% од вкупното население или седум на секои 1.000 лица. Секако, оваа проценка во себе вклучува одредено ниво на грешка, со оглед на тоа што станува збор за статистички податоци за население од 2002 година. За очекување би било дека оваа проценка е на конзервативната страна зашто помеѓу 2002 и 2009 година веројатно вкупното насление во земјата и на сегментот на лица на возраст од 60 или повеќе години се имаат покачено.

потреби и објектиВеројатно се поставува прашањето каква врска има стапката на деменција со градежништвото, архитектурата и екологијата? Постои повеќеслојна врска помеѓу градежништвото, архитектурата и екологијата од една страна, и деменцијата од друга страна. Од аспект на градежништво и архитектура, сите лица со деменција живеат во објекти без разлика дали станува збор за стан, куќа, дом за нега или болница. Во најголемиот број случаи како напредува развојот на деменцијата, така физичката средина која ги опкружува почнува да станува ограничувачки фактор за нивната самостојност и квалитет на живот. Ваквата состојба е препознаена во поразвиените западни земји. Искуствата

од овие средини укажуваат на потребата покрај терапијата со лекови и негата, дека на овие лица им е неопходен простор кој ќе биде испроектиран и изведен на начин кој ќе одговори на специфичните потреби коишто произлегуваат од нивното заболување. При ова, средината се јавува како терапевтски фактор, кој може да го продолжи независното живеење на оваа категорија лица и да овозможи подобар квалитет на живот, не само за нив, туку и за нивното опкружување, без оглед на тоа дали станува збор за негователите или домашните. Во Обединетото Кралство веќе повеќе од една деценија се врши обука на архитектите, внатрешните и пејзажните архитекти за тоа како да проектираат за потребите на лица со деменција. Ваквите активности се пресликуваат и во други поразвиени земји во светот. Оттука, сè

повеќе се налага потребата изградената средина да се проектира и гради не само на универзален начин кој ќе ги задоволи основните потреби и определбите за пристапност во објектите, туку и специфичните потреби за проектирање според потребите на лицата со деменција. Врската на деменцијата и екологијата е на едно пошироко ниво, кое се однесува на одржливиот развој и неговите три основни компоненети: социјалната, економската и енвиронменталистичката. Притоа, потребите на лицата со демнција засегаат во сите три компоненти на одржливиот развој.

болниЧки просторииКомпаративното истражувањето на Крлиу (2013) јасно укажува на разлики во нивото на пристап кон внатрешното уредување на домови за лица со Алцхајмерова болест во поразвиените земји на примерот на Канада во споредба со оној во Република Македонија. Ова наполно е разбирливо со оглед на разликите во степенот на социјален и економски развиток, како и на релативно помалата стапка на деменција во нашата средина. Според британското Министерство за здравство (DH, 2012) дури две третини од лицата сместени во домови за нега имаат дименција, а во 25% од акутните болничките кревети во земјата се сместени лица со деменција. При ова, болничките простори претставуваат особен предизвик за лицата со деменција, а што придонесува за полоши и фатални исходи во однос на болничкиот престој на овие лица. Ова се проценува дека просечна британска болница ја чини по околу 7,2 милиони евра годишно. Затоа се разбирливи британските определби за подобрување на квалитетот на присториите во кои престојуваат лицата со деменција. Овогодишната британска Недела на запознавање со деменцијата, веројатно е добар повод за поттикнување на активности, преку кои ќе се работи на подобрување на просториите во кои престојуваат лица со деменција во нашата средина, и тоа преку согледување на најдобрите искуства од другите средини и нивно приспособување на нашиот локален контекст.


46

еко инфо

лондон

силна закана за биодиверзитетотСпоред научните сознанија објавени во списанието Nature Climate Change, до 2080 година како последица на климатските промени, околу 57% од растенијата и 34% од животните ќе изгубат половина од сега расположливите живеалишта со клима која им одговара. Најтешко ќе биде погоден биодиверзитетот во Субсахарска Африка, Австралија, Амазонија и Средна Америка. Научниците исто така укажуваат дека прогнозираните загуби може да се намалат за 60%, доколку глобалните емисии на стакленички гасови го достигнат својот максимум во 2016 година, и потоа почнат да паѓаат.

(HRT)

анкара

нова нуклеарка во турцијаТурција и Јапонија потпишаа спогодба за изградба на нова нуклеарна електрана во Турција. Тоа ќе биде втора турска нуклеарка, и ќе има капацитет од 4800 MW. Договорено е уделот на Јапонија во овој проект да не надминува 51%, а со неговата реализација Турција ќе стане земја извозник на електрична енергија.

(Energy observer)

москва

европскиот пазар на природен гас во лоша состојбаЕвропскиот пазар на природен гас е во катастрофална состојба, поради намалената потрошувачка на електрична енергија, порастот на производството од обновливи извори и конкуренцијата од термоелектричните централи на јаглен. Од друга страна, историски најниските цени на пазарот на сертифицирани намалувања на емисиите на стакленички гасови, исто така не одат во прилог на користењето на природниот гас. На пример во Велика Британија, уделот на природен гас во вкупната потрошувачка на енергија падна од 40% во 2011 година, на 25% во 2012 година, додека уделот на јагленот забележува пораст од 30% на 42% во истиот период.

(Oil and Gas Eurasia)

31 мај 2013 ПОРТА3 47

47

еко инфо

москва

„росњефт“ и „фолксваген“ со заеднички проектНајголемата руска нафтена компанија „Росњефт“ и германскиот производител на автомобили „Фолксваген“ потпишаа спогодба за заеднички развој на пазарот на компримиран природен гас (КПГ). „Росњефт“ ќе ја развие неопходната инфраструктура на своите бензиски пумпи, додека „Фолксваген“ ќе пласира на пазарот поголем број возила на овој погон. Двете компании се спонзори на зимските олимписки игри 2014 во Сочи, каде КПГ ќе биде промовирано како еколошки и економски прифатливо гориво.

(energetika-net)

праГа

ČEZ ја тужи албанија за надомест на штетаЧешката електроенергетска компанија ČEZ ја тужи Албанија за надомест на штета поради одземањето на лиценцата за работа. Во 2009 година ČEZ го откупи мнозинскиот пакет акции од компанијата Shp�rndarje. По судирот со албанската влада, и неможноста за редовна наплата на сметките за испорачана енергија, во јануари 2013 година албанската регулаторна комисија (ERE) му ја одзеде на ČEZ лиценцата за работа, со образложение дека не се исполнети условите за модернизација на енергетската мрежа. Медиумите проценуваат дека загубите на ČEZ во Албанија достигнуваат 190 милиони евра.

(Prague Monitor)

Њујорк

азиската индустрија - најголем непријател на животната срединаЦената на сертифицираните намалувања на јаглеродни емисии на Лондонската берза падна на историски најниското ниво од 2,63 евра за еден метрички тон CO2. Ваквата состојба уследи по одбивањето на Европскиот парламент да го реши проблемот со вишокот на дозволи за загадување, поради стравувањето дека раздвижувањето на пазарот за јаглеродни емисии ќе доведе до неминовно поскапување на електричната енергија.

(energetika.ba)

подготви: даниела младеновСКа


48

екологија

Заштитени подрачја - пронајдете кое е најблиску до вас и истражете го

биолоШка разновидност

Заштитените подрачја во Европа играат главна улога во одржувањето и заштитата на биодиверзитетот. Уште позначајна е директната корист што овие подрачја ја обезбедуваат за луѓето, за нивното здравје, обезбедувањето чиста вода за пиење и чист воздух, развој на туризмот и рибарството и за образованието, коментираат експертите

Кањонот Матка, Маркови кули, Орлово брдо, Катлановскиот предел, Осогово, националните паркови „Маврово“, „Галичица“ и „Пелистер“ и Дојранското Eзеро се само дел од заштитените подрачја во нашата земја, кои можат да се пронајдат на интерактивната мапа што деновиве ја објави

Европската агенција за животна средина (ЕЕА), преку линкот http://discomap.eea.europa.eu/map/EEABasicviewer/?appid=8c6ce24548b344ae852ab6308ac3c50a. Токму на Меѓународниот ден на биолошката разновидност, 22 мај, ЕЕА упати апел

до Европејците преку оваа мапа да откријат кој природен резерват или национален парк се наоѓа во нивна близина и да го посетат. Од Агенцијата потсетуваат дека во Европа има дури 105.000 заштитени подрачја, од арктичките поларни пустини и бореалните шуми на северот до густите грмушести подрачја и мозаикот на шумските стопанства на југот, што вреди да се запознаат, истражуваат и многу подобро да се заштитат. Некои од овие подрачја се единствени по својата појава и недопреност. Други, пак, ја отсликуваат длабоката врска меѓу луѓето и животната средина. Домаќини се на бројни

Сашо КузмановСКи

31 мај 2013 ПОРТА3 49

49

екологија

растителни и животински видови, од кои голем број ендемични. Најголемиот дел од загрозените видови во Европа може да се најдат во овие заштитени подрачја, велат од ЕЕА. - Заштитените подрачја во Европа играат главна улога во одржувањето и заштитата на биодиверзитетот. Уште позначајна е директната корист што овие подрачја ја обезбедуваат за луѓето, за нивното здравје, обезбедувањето чиста вода за пиење и чист воздух, развој на туризмот и рибарството и за образованието. Следењето на заштитените подрачја ни помага рано да ги утврдиме промените што може да бидат критични за нашата иднина - вели Жаклин Мекглејд, извршниот директор на ЕЕА. Годинава, Меѓународниот ден на биодиверзитетот се одбележува под мотото „Вода и биодиверзитет“, тема која одговара на годината 2013 што од Обединетите нации е прогласена за Меѓународна година за соработка во областа на водите. Со цел да се нагласи значењето на водата за одржливиот развој, темата на денот се фокусира на решенијата што ги нуди биодиверзитетот за да се справиме со претстојните проблеми во врска со недостигот од чиста вода. Водата го поддржува биодиверзитетот, коментираат експертите, а без доволно вода се зголемувз загубата на видовите.

од европа се бара поГолема заШтитаЗемјите членки на Европската Унија мора да ги засилат мерките за заштита на видовите и целосно да ја имплементираат европската стратегија за биодиверзитет до 2020 година за да спречи исчезнување на загрозените видови, апелираат од Меѓународната унија за конзервација на природата (IUCN) по последната анализа на европската Црвена листа на загрозени видови. Анализата што деновиве ја презентира IUCN покажува дека најголемиот број загрозени видови во

Европската Унија се наоѓа во пределот на Медитеранот, кој всушност е најбогатиот со биодиверзитет регион во Европа.Според објавената листа, Шпанија, Португалија, Грција, Италија и Кипар бројат најмногу загрозени видови на европско ниво. Од 2.233 проценети видови во Шпанија, 21 отсто се сметаат за загрозени на европско ниво. Петнаесет проценти од 1.215 европски видови што се сретнуваат во Португалија се загрозени, проценуваат од IUCN. Слатководните видови - рибите, мекотелите и водоземците се под најголем ризик, а особено се нагласуваат европската јагула (Anguilla anguilla) и слатководната школка (Margaritifera margaritifera). Видовите на европско тло, како и секаде во светот, се под постојана закана од деградација или целосна загуба на своите живеалишта, како резултат на урбанизација, земјоделие или загадување на водите.Итна конзервација е особено потребна во пределот на Медитеранот, но во анализата на IUCN се повикуваат сите земји членки на Европската Унија на здружена акција за заштита на биодиверзитетот.


50

пејзажна архитектура улица „ломбард“, сан франциско, сад

НАЈКРИВАТА УЛИЦА ВО СВЕТОТУлицата „Ломбард“ во Сан Франциско е најпознатата крива улица во светот. Некои од најскапите имоти во Сан Франциско се наоѓаат токму на оваа адреса. Во пролет и лето кога ќе расцветаат сите цвеќиња покрај улицата, таа

претставува вистински рај за очи. За уникатниот пејзаж од колоритна разиграност придонесуваат големиот број расцветани хидрангеи од двете страни на улицата. Овие цвеќиња не се засадени само за да се подобри естетскиот впечаток, туку и за да се спречи евентуалната ерозија на земјиштето. Самата местоположба е одлична за раст и развој на хидрангеите, бидејќи преку летото имаат потреба од постојан доток на свеж воздух, а преку зимата овој вид одлично се справува и со пониски температури. Друга нивна предност е тоа што немаат особени барања во однос на одгледувањето, а исто така немаат преголема потреба за полевање преку вегетациониот период. Многумина често се прашуваат зошто оваа улица е толку крива. Одговорот е едноставен, а тоа е од безбедносни причини. Природната стрмнина по која се спушта улицата, во минатото претставувала сериозен ризик по безбедноста на тие што управувале со автомобилите, а и на пешаците. Првенствено, улицата била права и изградена од калдрма. Луѓето што живееле во таа област, заради потребата од автомобили почнале да бараат најразлични решенија за тоа како би се движеле по неа,

Филип ФилипоСКи, дипл.шум.инж.

31 мај 2013 ПОРТА3 51

51

рубрика

поради тоа што се протегала под агол од 27о. Во 1920 година е прифатен предлогот на Карл Хенри, еден од локалните жители, кој поседувал голема површина земја покрај улицата, да го добие сегашниот изглед, а деловите по кои не се движат превозни средства да се уредат, со што би се зголемил естетскиот изглед на улицата. Овој проект бил поддржан и од градот, кој делумно ја финансирал изградбата, а за таа цел бил специјално ангажиран инженерот Клајд Хили. Со завршување на овој проект се добила побезбедна сообраќајница со пад од 16о. За да се зголеми безбедноста во сообраќајот, во 1939 година се воведува еднонасочен сообраќај, додека движењето на тешки возила во целост е забрането во 1980 година. Денес, улицата е составена од осум кривини, поплочена со павер елементи, протегајќи се во еден блок, а за пешаците има посебни скалести патеки од двете страни на улицата, со должина од околу 250 стапки. Иако улицата „Ломбард“ секаде се потенцира како најкривата улица во светот, всушност таа дури не е најкривата улица во Сан Франциско. Таа чест ѝ припаѓа на улицата „Вермонт“. Сепак, сета слава оди на адреса на улицата „Ломбард“, пред сè поради целокупната просторна организација околу улицата и фотографиите што може да се направат, а кои се особено атрактивни за туристите.


52

саеми меѓународен саем за мебел iSaloni 2013, милано

Впечатливи идеи и голем ентузијазам Сандра дончева Теохарова, дипл.инж.арх.

Манифестацијата Salone Satellite за прв пат е формирана во 1998 година, како изложба за најперспективните млади дизајнери

од целиот свет, а е во состав на iSaloni. Темата на 16. издание е поттикната од двете клучни компоненти во светот на дизајнот и таквата индустрија - „дизајнот на предметите“ како и „уметноста во начинот на изработката“.

Самата селекција на дизајнерите и претставниците од меѓународните училишта за дизајн се избрани од страна на компетентни личности од светот на дизајнот, архитектурата и медиумите. Овие млади креативци оставија толку

31 мај 2013 ПОРТА3 53

53

саеми

силен впечаток врз посетителите со својата иновативност, што буквално не знаевме на кој штанд сакавме повеќе да го поминеме времето. Секогаш полни со нови идеи и голем ентузијазам, овие млади автори навистина имаа што да

покажат. Иако нивните решенија и производи најчесто се претставени како прототипи, повеќето од нив стануваат дел од нечие производство, а самите автори важни креативни умови на големите дизајнерски компании...

Ќе ви ги претставиме годинешните победници на трите најдобри производи. Првото место го освои Tania da Cruz, дизајнерка од Португалија, која работи како независен дизајнер во Милано. Наградата и припадна за нејзиниот

Yoy-idea

Danielle Trofe

Funf German Studios


54

саеми

производ ‘Braque’, акустични модуларни панели за звучна изолација, изработени од експандирана плута. Во состав на нејзиниот штанд беа презентирани и останатите производи, столче „2 во 1“,

како и висечки лустер (со лед светилка), изработени од експандирана плута. Второ место освоија Re Design Studio-Hadwa Omran, Hend Riad и Mariam Hazem oд Египет. Нивната идеја

се состои во намерата да ги вратат пластичните ќеси, кои се фрлаат или злоупотребуваат во нов облик, со цел да се вклопат во секојдневниот живот. Иновацијата лежи во материјалот,

Прво место - Tania da Cruz

Второ место - Re Design Studio, Hadwa Omran, Hend Riad и Mariam Hazem

31 мај 2013 ПОРТА3 55

55

саеми

OnTime å ñïåöè¼àëèçèðàíî ñòóäèî çà äèçà¼í,èçðàáîòêà è ïðîäàæáà íà ¾èäíè ÷àñîâíèöè, êàêî è çàñòàïíèê íà ðåíîìèðàíèîò øïàíñêè áðåíä çà ¾èäíè ÷àñîâíèöè Nomon.Ñïî¼îò íà âðåìåòî, îáëèêîò è âèñîêèîò åñòåòñêè èçðàç íà ÷àñîâíèöèòå ãî èñïîëíóâààò àìáèåíòîò ñîñâî¼àòà óíèêàòíîñò.Ñåêî¼ ïðîèçâîä îä êîëåêöèèòå Nomon è Signumïðåòñòàâóâà åäèíñòâåíà êðåàöè¼à, ïîìèíàòà íèç ïðîöåñ íà ðà÷íà èçðàáîòêà, âî êî¼ ñå âãðàäåíèíå÷ó¼íè ìåõàíèçìè ïðîèçâåäåíè âî Ãåðìàíè¼à.

*OnTime å äåë îä ìàêåäîíñêàòà êîìïàíè¼à ÒÍ - ÒÂ ïðèñóòíàíà ïàçàðîò óøòå îä 1992 ãîäèíà.

www.ontime.mk [email protected] +389 75 431 135

âðåìå ïðåòâîðåíî âî óìåòíîñò

повторната употреба на ќесите во облик на ткаенина. Така, нивните производи се составени од тапацирот на столчињата и корпи за нечисти алишта. Третото место го добија Hanhsi Chen и Shikai Tseng, двајцата од Тајван, а работат

како дизајнери во Лондон. Наградата ја добија за производот ‘Ripple’, ламба која се состои од стаклена капа, поставена на база која има мотор кој ја ротира, и има мал испакнат дел каде што е поставена лед светилка. Светлото удира во стаклото

и ја шири рефлексијата на ѕидот и опкружувањето. Другиот производ, кој го претставија беше ѕиден часовник, наречен „Сенка“. Зад металниот дел се наоѓа лед светилка, која прави сенка на сказалките и го рефлектира времето на самиот ѕид.

Трето место - Hanhsi Chen и Shikai Tseng Shadowclock


56

интервју елпида хаЏи василева, претставник на 55. биенале на уметноста во венеција

„Моите дела нема никого да остават рамнодушен“Некои уметнички дела не можат да се заборават. Токму такви се делата на Елпида Хаџи Василева, нашата претставничка на претстојното 55. Биенале на уметноста во Венеција. Нејзината инсталација, која е поставена во Scuola dei Laneri, е направена со ѕидови од метал, мрежа од кожурци, мрежа од свила и канапи од кожи од бели лабораториски стаорци.

проектот „Кожата е идентитет и површина за проекција, репрезентација на душата“ ќе ја претставува македонија на претстојното 55. Биенале на уметноста во венеција. објаснете за што станува збор, идејно и физички. Проектот со кој ќе го претставувам националниот павилјон на 55. Венециско биенале го доби финалниот наслов „Silentio Pathologia“, наслов кој има повеќеслојна и преносна детерминација – и со неговото медицинско, но и со преносно значење

- кованица од англискиот збор path и латинскиот logia, апликативно во двете варијанти. Проектот концепциски третира неколку аспекти: патот на транспортот на свилата од Исток кон Запад, патот на пренесувањето на заразната болест чума по овој трговски пат, трансмијата како феномен (идеи, стоки, искуства, добра, информации, но и нуспојави како заразните болести дури и во современ контекст), кожата како заштита и идентитет, и уште

многу други мултислоевити дискурси се провлекуваат во суштината на идејата на проектот, кои опфаќаат различни дисциплини: историја, географија, биологија, економија, социологија, медицина и друго. Визуелно, делото е просторно специфична инсталација, разрешена во неколку слоеви, во облик на лавиринт, за да се дојде до срцевината на зададената патека на движење. Патеката ја чинат ѕидови од кородиран метал,

Кате анТевСКа, историчарка на уметност

"Silentio Pathologia", фрагмет од делото што ќе ја претставува Македонија на Венециско биенале

31 мај 2013 ПОРТА3 57

57

интервју


мрежа од кожурци, мрежа од свила, канапи од кожи од бели лабораториски стаорци за на крајот да дојде моментот на изненадување - живи црни глувци во кафези.

делото е направено од органски материјали, зошто баш кожа? Делото е направено од четири различни типови на материјали, значи не само кожа, но кожата како медиум е честопати присутна во моите дела. Една

од причините за користење на кожи и органски елементи од животинско потекло е концептот на создавање на една нова естетика со начелно грди нешта, со отпад, со нешто што се третира за ѓубре. А кожата е мошне специфичен медиум кој го користам, бидејќи кожата ја перципирам како оклоп, контејнер кој го штити ткивото, ја чува сржта, содржината. Таа од друга страна е и елемент за дефинирање на идентитетот, припадноста.

Затоа мошне често го користам како материјал за визуелна експлорација.

познато е дека користите органски материјали за создавање на уметничките дела. Што значи да се биде припадник на т.н. биоуметност? Мојата уметност има одредени аспекти според кои може да се класифицира делумно во биоуметноста, но јас во мојата уметност не останувам никогаш само на

"Silentio Pathologia"


58

интервју

експеримент. Соработувам со биолошки институти, лаборатории, стручњаци во различни области од медицината, биологијата, фармакологијата, со кои разговарам за додетерминирање на некоја зародишна моја идеја или пак со надеж за

меѓудисциплинарна соработка, која досега неколкупати сум ја остварила. Кај мене мануелната работа и личното третирање на органскиот материјал е повеќе од пресудно. Јас со рачната работа создавам визуелна естетика. Физичката поетика

која ја отелотворувам има нарација, има специфична поврзаност со местото каде ја реализирам инсталацијата, има историја.

„инхерентна убавина“, „пеперутки во стомакот“ и други ваши дела се составени

Проект "Reoccurring Undulation"

Проект "Butterflies in the Stomach"

31 мај 2013 ПОРТА3 59

59

интервју

од ципи од свински желудници, коски и кожи од риба... Колку време одзема и колку е макотрпно собирањето на овие материјали? Собирањето на материјали не е толку макотрпно, бидејќи веќе имам остварено соработка со хотели, кланици, месарници кои ми ги набавуваат или ми го чуваат отпадот. Но работата е доста макотрпна, процесот на презервација и препарација на органски материјали е долготраен и бавен. Бара голема концентрација и многу внимание. Се работи како во лабораторија, со ракавици, маски, киселини, ножеви, скалпели и други алатки. Да се спречи процесот на распаѓање е клучниот аспект кон кој приоѓам во тој процес на мануелна изработка, заедно со визуелизација на естетскиот паноптикум.

Како реагираат вегетаријанци на вашите дела? Моите дела на некого му се допаѓаат, на некого не, секако предизвикуваат одреден вид на гадење, морбидност, дури и ужас, по спознанието за

природата на материјалот. Често тој прв аспект на ужас и морбидност го заменува чувството на воодушевување и на почит кон мануелниот труд и кон идејата, но не секогаш. Но и тој момент е сосема дозволен во процесот на рецепција на моите дела. Сепак, никого нема да го остави рамнодушен, а тоа е и една од улогите на уметноста.

уметноста може да биде убава, грда, шокантна, да зборува, но не и да биде рамнодушна. за вас, каква треба да биде уметноста? Да биде сето тоа што вие го напишавте, но и многу повеќе, да биде возвишена, на едно посебно ниво, да има многу подслоеви, подфази, многу наративи кои се дел од големата нарација на самиот проект. Да има и срж и душа и визуелен импакт, чиста идеја за мене не е доволна. Затоа, во мојата уметност, иако третирам еден мошне современ визуелен јазик и лексикон, сепак занаетчискиот дел, работата со раце никогаш не изостанала. Посветено и пожртвувано се предавам на уметноста.

Проект "Bad Hair Day"


60

најчудни градби „вир кули“, лас веГас

Две златни возвишенија во срцето на Вегас

Велат, ако сакаш да видиш уникатна архитектура, тогаш оди во Дубаи или во Лас Вегас. Кога сме кај Вегас, велат „сè што се случува во Вегас, останува во Вегас“.

Но, не и архитектурата, која е предизвик за око и предмет на контиунирана размена и воздишки. Таму најмногу доаѓа до израз комбинацијата на парите со архитектонскиот дизајн, иако понекогаш уметничкото, трајното или вредното, честопати е надминато од чистиот кич и комерцијала. Но, други би рекле, каде има пари и масовна култура, тешко дека ќе најдете вредности, но искрено да ви кажам, на оние што биле во Лас Вегас, воопшто не им е гајле дали градбите се кич, дали е тоа архитектура на моментот или вредност за паметење. Едноставно, сето тоа се сведува на храна за очи. Тука, несомнено спаѓаат врвните хотелски комплекси, какви што се „Париз, Лас Вегас“, во кој се вметнати и основите на репликата на Аејфловата кула, потоа

„Цезарс Палас“ кој е во римски стил, па сè до „Екскалибур“, кој асоцира на средновековието, или хотелот „Луксор“ со легендарната стаклена пирамида. Без оглед на оценката, никој не останал рамнодушен на глетките на овие објекти. А сите тие, сами по себе заслужуваат да бидат дел од нашето катче наречено најчудни градби на светот. Градските власти во 2007 година почнаа да развиваат нов концепт во срцето на главната авенија Вегас-Стрип. Едноставно го нарекоа „Градски центар“, кој вклучува околу десетина облакодери со основна намена: хотелски и казино комплекси. Како најкарактеристични во овој дел се сметаат т.н. „Вир кули“. Станува збор за две кули или згради, кои се високи по 37 ката, а секоја од нив содржи апартмани со површина од 45 до 140 м². Карактеристично за двете кули (она што ги прави предмет на нашата рубрика) е тоа што двете се навалени од својата основа за околу пет степени во спореден правец, и така изгледаат како да се разминуваат, формирајќи целина која се разликува од останатите комплекси

драган риСТов

31 мај 2013 ПОРТА3 61

61

најчудни градби

во градот. Кулите се во непосредна близина на луксузниот хотел „Мандарин Ориентал“, и првично биле наречени „Собел Резидентс Кули“. На врвот на двете кули постои цел систем од забавни комплекси како што се сауна, спа центар, базени, фитнес центар, синџир забавни кина и друго. Објектот е дизајниран од архитектот Хелмут Јан, кој има своја канцеларија во Чикаго, Илионис. Што се однесува до лобијата и јавниот простор, дизајнот е на Франциско Гонзалес Пулидо, кој се погрижил основна компонента да биде природната светлина. Дизајнерката Дијана Вонг и нејзината агенција за внатрешен дизајн се погрижиле да ја уредат внатрешноста на секој од апартманите на автентичен начин без оглед на површината. На 20 ноември 2009 година, комплексот добил „Златен медал“ (Leed gold certificate) по што на 14 јули 2010 година „Вир кули“ беа официјално отворени за јавноста и за продажба. Во декември минатата година, сопственикот „Градски центар“ ги продал сите 427 апартмани на „Ледер Капитал Фајнанс“ за 119 милиони долари. Според планот, во првиот период овие апартмани само се издаваат, а во наредните години тие ќе бидат продадени. Целиот компкекс е збогатен со уметнички центар, продавници и голем трговски центар. Додека преостантите згради се со сребрен тен, вклучително и големите прозорци, „Вир кули“ се комбинација на кафеаво и жолто, заради што во вечерните часови изгледаат како две златни возвишенија во срцето на Вегас. Најимпресивен е базенот, кој е на самиот врв на едната од двете кули, од каде Вегас има единствен поглед.


62

совети

Идејата за спојување на двете гарсониери во еден двособен стан, кој е осветлен само од предната потесна страна,

наложува дневната и спалната соба да бидат во еден простор, но сепак спалната соба која има своја специфична функција, на некој начин треба да се оддели од дневната. Решението на овој проблем е во дијагоналното поставување на дел од ѕидовите, со што ќе се скуси долгата влезна комуникација, ќе се отворат долги визури и ќе се создаде пријатно, комотно чувство во дневната соба. Така, влегувајќи во станот, десно се позиционира мирната зона со бањата, дегажманот, гардеробата и спалната соба, која преку дијагонално поставената шибер врата по потреба се отвора и го проширува просторот на дневната соба. Дијагоналната поставеност на креветот овозможува формирање на голема триаголна гардероба која е многу потребна во малите станови. Со спојувањето на двете гарсониери, наместо два одделни тоалети се прави еден поголем, а и кујната се проширува и ориентира кон трпезаријата и дневната соба. Тркалезната маса во трпезарискиот дел е практична бидејќи секогаш може да се додаде уште едно столче повеќе. Дневната соба има убав поглед преку застаклените шибер врати на терасата. Ѕидот меѓу терасите треба да се урне за да се добие убава голема тераса. При изборот на мебел, одлучете се за лесен, негломазен и лесно подвижен.

Билјана СТевКовСКа-Савиќ, дипл.инж.арх.

[email protected]

Во можност сме да купиме две гарсониери во градба од по 20м2 кои се една до друга и да ги адаптираме во двособен стан. Бидејќи гарсониерите се со издолжена форма и природно осветлени само од предната страна преку стаклените шибер врати на терасата, уредувањето на станот ни претставува проблем. Дали треба да го урнеме целиот ѕид меѓу становите или има и друго решение?

Мирко и Слаѓана Ристови, Скопје

Дијагонала како решение

потоа

пред

31 мај 2013 ПОРТА3 63

63

спортски храмови"монте карло", монте карло, монако

Тесни улици и многу гламур

Градските улици на Монте Карло и просторот околу пристаништето на кнежеството Монако, секоја година се вистинска атракција за вљубениците во Формула 1 натпреварувањето.

Идејата за градски трки во кнежеството била на Ентони Ножес, кој како близок пријател на семејството Грималди ја инаугурирал првата авто-трка низ градските улици уште во 1929 година. Подготовката на патеката и објектите потребни за одржување на Формула 1 трката низ улиците на Монте Карло трае цели шест недели. Уште толку време е потребно таа да се демонтира и сè да дојде во нормална функција на градот. Карактеристика на оваа трка е тоа што станува збор за особено тесна патека, со остри кривини, па оттука ја прават една од најсложените патеки во Формула 1. На неа се познаваат големите мајстори зад воланите, велат познавачите на приликите во автомото спортот. Иако низ годините има претрпено серија промени, сепак, Монте Карло ја задржа спецификата на патека со најостар агол во Формула 1, но и делница на која можат да се развијат и големи брзини. Особено се специфични висинските промени на повеќе делови, кои му даваат посебен шарм на целиот натпревар. Познатиот тунел под хотелот „Фермон“ е особено специфичен,

затоа што при големи брзини тешко може да се исконтролира ефектот на брзо префрлување од темен простор на дневна светлина. Освен проблемот со промената на светлината, при излезот од тунелот може да се загубат и 20 до 30% од влечната сила на моторот, поради уникатните аеродинамични својства на тунелот. Не случајно, овде се регистрирани и бројни незгоди на досегашните трки во Ф1. Низ улиците на Монте Карло тимовите особено внимаваат на просецот на ладење на моторите, затоа што низ историјата се случуваше ова прашање да биде

главно во трката за место на подиумот. Со оглед на концентрираната топлина на патеката и неможноста за доволен проток на свеж воздух, со години се прават посебни специфики во подобрувањето на перформансите за ладење на моторите. Ова особено се однесува на сопирачките, кои поради посебните карактеристики на температурата на патеката често тешко функционираат. За првпат во 1969 година се поставени заштитни бариери во одредени делови и сегменти на патеката. Дотогаш патеката се користеше комплетно отворена, како што функционира секоја улица.

Сашо КузмановСКи

ФаКТи за "МОНТЕ КАРЛО“ - Монте Карло, Монакодолжина на еден круг: 3340 метриКапацитет: 120.000 меставо функција од: 1929 годинареконструкции: 1973, 1976, 1986, 1997 и 2002


64

излог 52.MEѓународен саем за мебел - SalonE inTERnaZionalE DEl MoBilE

1. „Фламинго“ е столна ламба од Friday Project, изработена од челик чии линии се едноставни и елегантни. Горниот дел има отвори изработени на ласер кои сценографски ја рефлектираат светлината во просторот.

2. Група студенти од универзитетот Seconda во Наполи ги дизајнирале „ротирачките саксии“. Заедничката оска со која меѓусебно се поврзани саксиите овозможува едноставно движење и разигрување на цвеќињата во просторот. Просторот до секоја саксија и материјалот врз кој може да се пишува остава голем простор за слободна креативност.

3. Најновите креации на DoCSTonE се ламбите наречени "The mister boom" и "little Miss Dynamite". Двете ламби изгледаат и работат како традиционалните експлозиви. Потисокот на рачката ја зголемува или намалува светлината.

4. Подна ламба, лустер и масичка од челик од Bomipark.

5. Прототип на маса и столче од челик и стакло, претставени од студентите од accademia italiana.

подготви: Сандра дончева Теохарова, дипл.инж.арх.1

2

5

31 мај 2013 ПОРТА3 65

65

излог

3

4


66

јавни набавки

СЛУЖБЕН ВЕСНИК БР. 67/2013

ОДЛУКАЗА ДАВАЊЕ НА СОГЛАСНОСТ

ЗА ТРАЈНА ПРЕНАМЕНА НА ЗЕМЈОДЕЛСКО ВО ГРАДЕЖНО

ЗЕМЈИШТЕ, ЗА ОДОБРУВАЊЕ НА ПРОЕКТ ЗА ИНФРАСТРУКТУРА ЗА ИЗГРАДБА НА РЕГИОНАЛЕН ПАТ

Р-2138, ВРСКА НА РЕГИОНАЛЕН ПАТ Р-2134 СО НАСЕЛБА СОНЧЕВ ГРАД


ОПШТИНА ПРОБИШТИПОБЈАВА број 16

ЗА ОТУЃУВАЊЕ НА ГРАДЕЖНО ЗЕМЈИШТЕ СОПСТВЕНОСТ НА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА ПО ПАТ НА ЕЛЕКТРОНСКО ЈАВНО НАДДАВАЊЕ ВО ОПШТИНА

ПРОБИШТИП

ОГЛАСИ ЗА ДОДЕЛУВАЊЕ НА ДОГОВОР ЗА ЈАВНА НАБАВКА

БРОЈ: 02/2013Назив на договорниот орган:Македонска акадамеска истражувачка мрежа МАР нет Скопје, бул. Партизански Одреди, бр. 17, 1000, Скопје.ПРЕДМЕТ:Набавка за изградба на Систем сала за Македонската точка за размена на Интернет Сообраќај-MatrIX.Контакт тел/факс: 02 3256-561, лице за контакт: Александар Попоски.Јавно отворање на понудите на ден 01.07.2013 год.

БРОЈ: 01-81/2013Назив на договорниот орган:АД Електрани на Македонија – Скопје, ул. “11-ти Октомври“ бр. 9, 1000, Скопје.ПРЕДМЕТ:Ангажирање на консултант за избор на приватен партнер за развој, изградба, финансирање, користење, управување и одржување на скијачки центар Попова Шапка врз основа на постапка за воспоставување на јавно-приватно партнерство како концесија за јавна работа.Контакт тел/факс: 02 3149-171, 02 3111-309, лице за контакт: Катерина Буцевска.Јавно отворање на понудите на ден 28.06.2013 год.


ЗАКОНЗА ИЗМЕНУВАЊЕ НА ЗАКОНОТ ЗА ЗАДОЛЖУВАЊЕ НА РЕПУБЛИКА

МАКЕДОНИЈА СО ЗАЕМ КАЈ ЕВРОПСКАТА БАНКА ЗА ОБНОВА

И РАЗВОЈ ПО ДОГОВОРОТ ЗА ЗАЕМ ЗА ПРОЕКТОТ ЗА ИЗГРАДБА НА АВТОПАТОТ НА КОРИДОРОТ Х, НА ДЕЛНИЦАТА ДЕМИР КАПИЈА –

СМОКВИЦА

ЗАКОНЗА ГАРАНЦИЈА НА РЕПУБЛИКА

МАКЕДОНИЈА НА ОБВРСКИТЕ ПО ДОГОВОРОТ ЗА ЗАЕМ ЗА ПРОЕКТОТ ЗА ИЗГРАДБА И ИНСТАЛАЦИЈА НА

ЕЛЕКТРОНСКИ СИСТЕМ ЗА НАПЛАТА НА ПАТАРИНИ ДОЛЖ КОРИДОРОТ

Х, КОЈ ЌЕ СЕ СКЛУЧИ МЕЃУ ЕВРОПСКАТА БАНКА ЗА ОБНОВА И РАЗВОЈ И ЈАВНОТО ПРЕТПРИЈАТИЕ

ЗА ДРЖАВНИ ПАТИШТА

ЗАКОНЗА ПРОСТОРНО И УРБАНИСТИЧКО ПЛАНИРАЊЕ (“Службен весник на Република Македонија“ број 51/05, 137/07, 91/09, 124/10, 18/11, 53/11 и

144/12)(Пречистен текст)

ЗАКОН ЗА ГРАДЕЊЕ

(“Службен весник на Република Македонија“ Бр. 130/09, 124/10,

18/11, 36/11, 54/11, 13/12, 144/12 и 25/13)

(пречистен текст)

ОПШТИНА ПЕТРОВЕЦ

ИЗВЕСТУВАЊЕЗА ПРОДОЛЖУВАЊЕ НА ПОСТАПКА

ВО ВРСКА СО ОБЈАВА БР. 09-1804/1 ОД 28.12.2012 ГОДИНА И ИЗВЕСТУВАЊЕ ЗА ПРЕКИН

НА ПОСТАПКА БР. 14-143/1 ОД 28.01.2013 ГОДИНА ЗА ОТУЃУВАЊЕ

НА ГРАДЕЖНО НЕИЗГРАДЕНО ЗЕМЈИШТЕ СОПСТВЕНОСТ НА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА ПО ПАТ НА ЕЛЕКТРОНСКО ЈАВНО НАДДАВАЊЕ ВО ОПШТИНА

ПЕТРОВЕЦ


ЗАКОНЗА ИЗМЕНУВАЊЕ И ДОПОЛНУВАЊЕ НА ЗАКОНОТ ЗА ПОСТАПУВАЊЕ СО

БЕСПРАВНО ИЗГРАДЕНИ ОБЈЕКТИ

ОДЛУКАЗА ДАВАЊЕ СОГЛАСНОСТ ЗА ТРАЈНА ПРЕНАМЕНА НА

ЗЕМЈОДЕЛСКО ВО ГРАДЕЖНО ЗЕМЈИШТЕ, ЗА ИЗМЕНА И ДОПОЛНА НА ГЕНЕРАЛЕН УРБАНИСТИЧКИ ПЛАН ЗА УЕ 2 БЛОК 12 КО БАШИНО СЕЛО

ОПШТИНА ВЕЛЕС



БРОЈ: 34/2013Назив на договорниот орган:Министерство за образование и наука, ул. “Св. Кирил и Методиј“ бр. 54, 1000, Скопје.ПРЕДМЕТ:Изработка на проектна документација за градење на Студентски дом “Невена Георгиева Дуња“ – комплекс клинички центар.Контакт тел/факс: 3222-038, 02 3118-414, лице за контакт: Наташа Хаџилега.Јавно отворање на понудите на ден 10.06.2013 год.

БРОЈ: 39/2013Назив на договорниот орган:Град Скопје, бул. Илинден 82, 1000, Скопје.ПРЕДМЕТ:Изработка на Проект за инфрастурктура за фекален колектор Ф800 за дел од бул. Србија со вклучена ревизија и изработка на Основен проект за инфраструктура за фекален колектор Ф800 за дел од бул. Србија.Контакт тел/факс: 3297-222, 3297-292, лице за контакт: Ирена Стоименова.Јавно отворање на понудите на ден 10.06.2013 год.




ЗЕМЈИШТЕ. ЗА ОДОБРУВАЊЕ НА ДРЖАВНА УРБАНИСТИЧКА ПЛАНСКА

ДОКУМЕНТАЦИЈА ЗА СТАНИЦА ЗА СНАБДУВАЊЕ СО ТЕЧНИ ГОРИВА И ТЕЧЕН ГАС СО ПРОПРАТНИ ОБЈЕКТИ

КО РЕЧАНЕ, ОПШТИНА ГОСТИВАР

ОДЛУКА ЗА ДАВАЊЕ НА СОГЛАСНОСТ


ЗЕМЈИШТЕ ЗА ДОНЕСУВАЊЕ НА ЛОКАЛНА УРБАНИСТИЧКА ПЛАНСКА

ДОКУМЕНТАЦИЈА ЗА ИЗГРАДБА НА БАЗНА СТАНИЦА ЗА МОБИЛНА ТЕЛЕФОНИЈА “БУЧИН“ КО ПРЕСИЛ МИЛОШЕВО, ОПШТИНА КРУШЕВО


ЗА ТРАЈНА ПРЕНАМЕНА НА ЗЕМЈОДЕЛСКО ВО ГРАДЕЖНО ЗЕМЈИШТЕ ЗА ОДОБРУВАЊЕ

НА УРБАНИСТИЧКИ ПЛАН ВОН НАСЕЛЕНО МЕСТО ЗА

ПОВЕЌЕНАМЕНСКИ КОМПЛЕКС ВО КО ДОБРОШАНЕ, ОПШТИНА

КУМАНОВО

ОДЛУКАЗА ДАВАЊЕ СОГЛАСНОСТ ЗА ТРАЈНА ПРЕНАМЕНА НА

ЗЕМЈОДЕЛСКО ВО ГРАДЕЖНО ЗЕМЈИШТЕ ЗА ИЗРАБОТКА НА

УРБАНИСТИЧКИ ПЛАН ВОН НАСЕЛЕНО МЕСТО ЗА ИЗГРАДБА

“СПОРТСКО-РЕКРЕАТИВЕН КОМПЛЕКС“ КО БОГДАНЦИ ВОН Г.Р.,

ОПШТИНА БОГДАНЦИ

ОПШТИНА КАРПОШИЗВЕСТУВАЊЕ ЗА ПРОДОЛЖУВАЊЕ

НА ПОСТАПКА ПО ОБЈАВА БР. 08/2012

ЗА ОТУЃУВАЊЕ НА ГРАДЕЖНО ЗЕМЈИШТЕ СОПСТВЕНОСТ НА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА ПО ПАТ НА ЕЛЕКТРОНСКО ЈАВНО

НАДДАВАЊЕ ЗА ИЗГРАДБА НА ОБЈЕКТИ ЗА ДОМУВАЊЕ ВО

СТАНБЕНИ КУЌИ ВО ОПШТИНА КАРПОШ


БРОЈ: 53/2013Назив на договорниот орган:Јавно претпријатие за државни патишта, ул. “Даме Груев“ бр. 1, 1000, Скопје.ПРЕДМЕТ:Изградба на мост на државен пат Р2434 (Р602) кај Рич.Контакт тел/факс: 02 3118-044, 3220-535, лице за контакт: Жаклина Стефановска-Богдановска.Јавно отворање на понудите на ден 13.06.2013 год.



БРОЈ: 42/2013Назив на договорниот орган:Град Скопје, бул. Илинден 82, 1000, Скопје.ПРЕДМЕТ:Изработка на инфраструктурни проекти со вклучена ревизија и изработка на основни проекти.Контакт тел/факс: 3297-222, 3297-292, лице за контакт: Ирена Стоименова.Јавно отворање на понудите на ден 12.06.2013 год.

porta3 208

Documents