Page 1 of 19 کال 2931 د هارتیکلچر د څانګې محصیلدشپې پوهنځې کاکړ فواد احمد فوزانانجینر ژباړه او ترتیب:

T. RADHA adn L. MATHEW تالیف:

کاکړ فواد احمد فوزان انجینر ژباړه:

هاټیکلچر څانګهکندهار پوهنتون، د کرنې پوهنځۍ،

۲۹۳۱کال

Page 2 of 19 کال 2931 د هارتیکلچر د څانګې محصیلدشپې پوهنځې کاکړ فواد احمد فوزانانجینر ژباړه او ترتیب:

میوه جاتو طبقه بندی د

Classification of Fruit crops

ته ویشل شوی دي. لکه؛ د اقلیم، خاوره، وده او د میوې څخه د میوې په مختلفو ګروپونو نظر و شرایط

دوې مهمې په میوو کې انېاستفادې یا مصرف لمخه ویشل شوی دي. هارتیکلچري او بوتانیکي طبقه بندی

طبقه طبقه بندیانو څخه دي کوم چې د نبات په نوم ایښودولو او پیژندولو کې مرسته کوي. نوموړي

او پیوند کې هم مرسته Breedingبندیانې د میوو د ورته والۍ، او نژدې والۍ لمخې د نسل په اصالح

کوي. د میوو طبقه بندي نظر و شرایط ته په الندې ډولونه ویشل شوی دي.

د اقلیم په اساس طبقه بندي

Classification based on climate requirement

ي اړتیاوو او د پدې طبقه بندې کې میوې د هغوی د اقلیم

چاپیلایر سره د نبات توافق لمخې طبقه بندي کیږي. چې دې

ډول طبقه بندی ته د چاپیلایر په اساس طبقه بندی

Ecological classification په هارتیکچر کې وائي. هم

دا ډول طبقه بندی د میوو لپاره نسبت نورو طبقه بندیانو ته

میوه روزنکي باید میوو نظر منطقې او د هغې اقلیم مهمه ده.

پدی طبقه بندی کښې میوو په الندی ډولونو ته انتخاب کړی.

ویشل شوی.

Temperate Fruitد یخي اقلیم میوې

او انکشاف، ګل او میوه کولو لپاره مخصوصي اقلیمي شرایطو ته اړتیا پدې اقلیم کې میوو د خپلې ودې

زیات یخ ولري. دا یوازي په هغه سیمو کې کرل کیږي چې لری. دا میوو

دی او ژمني استراحت ته اړتیا Deciduousډول میوې پاڼي رژونکي

مرحلې و مخصوصي درجه حرارت chillingلري او د ګل کولو لپاره د

ارتفاع او زیات Frostدا میوې د یخ وهني ړتیا لري. او وخت ته ا

elevation .لکه؛ سیب، الوچه، شفتالو، ناک، په مقابل کښې مقاویم دي

بادام او جوز.

Page 3 of 19 کال 2931 د هارتیکلچر د څانګې محصیلدشپې پوهنځې کاکړ فواد احمد فوزانانجینر ژباړه او ترتیب:

Tropical fruitد استوائي اقلیم میوې

( عرض S 27 230دا ډول میوې په هغو سیمو کې د استوا د کرښې )

طول البلد په منځ کې واقع وی کرل کیږي. دا N 27 230)البلد او )

وي. او د لندبل لپاره معتدله اقلیم ته اړتیا Evergreenمیوې تل شنه

لري او په ځیني مواردو کې په وچ اقلیم کې هم مقاومت کوالی شی.

درجه حرارت، روښنائي او تاریکې کې دوي د تغیر خوړلې او ورځنې

، پپییا، سپوټا، ګووا.هم وده کوالی شي. لکه؛ آم، کیله

Sub-tropical fruitد نیمه استوائي اقلیم میوې

هغه میوې چې د یخ اقلیمي او استوائي اقلیمي شرایطو په منځ کې کرل کیږي

چې دا ډول میوې د نیمه استوائي میوه جات ویل کیږي. دا ډول میوې کیدای

شي تل شنه یا پاڼه رژونکې وی. د ټیټي درجې حرارت سره مقاویم خو د یخ

chillingسره حساس دی. ځیني میوې ئي د ګل کولو لپاره د frostوهنی

دوی هم ته اړتیا لري. bud differentiation د پنډک د تغیر خوړلو او

د روښنائي او تاریکې د تغیر خوړلو سره او ورځني درجه حرارت سره

، لوکټ، آملوک، litchiتوافق کوالی شي. لکه؛ انګور، د ستروس خاندان،

زیتون.

Arctic fruit plantsد زیات یخ اقلیم میوې

د کال په جریان کې د یخ کې کرل کیږي دا سیمي د هغوی لرونکو سیمو یخ زیات پههغه میوې چې

دا ډول اقلیم په طبیعي ډول د په اساس ویشل شوی دي. frostدرجه حرارت، اوږدې تاریکې، یخ وهنې

په یخ مالټې، کم ارزښته ځینو مهمو میوو د ودې مخنیوی کوي. ځیني میوې لکه؛ د بادام ځیني ورایټیاني

شمال او یخنی کې دوه کوالی شي لکه د سابیریا، الپین او د کاناډا په شمالي سیمو کي.

د روښنائي په اساس طبقه بندي

Classification based on photoperiodic responses

ګروپونو باندې ویشل شوی دي. 3د روښنائي په اساس نباتات په

Long-day plantsد اوږدې ورځې نباتات

Page 4 of 19 کال 2931 د هارتیکلچر د څانګې محصیلدشپې پوهنځې کاکړ فواد احمد فوزانانجینر ژباړه او ترتیب:

passion fruitهغه میوې چې د ګل کولو لپاره اوږدې ورځې ته اړتیا لري. لکه؛

Short-day plants د لنډي ورځې نباتات

د دوی سره د نښایستې په راټولولو، میتابولیکي او د هضم په پدې نباتاتو کې د اوږدې تاریکې موده

مرحله کې مرسته کوي. لکه؛ انناس او توت زمیني.

Day-neutral plants زیاتي روښنائي نباتات د

هغه نباتات چې د ورځې زیاتي روښنائی ته اړتیا لری او ګل غوړوي. لکه؛ ګووا، کیله او سپوټا.

په اساس طبقه بندی )سایه( د سیوري

Classification based on tolerance to shade

روښنائي ته اړتیا لری او په سایه کې وده نسی ځینې نباتات د خپلي نورمالې ودي او انکشاف لپاره

. خو ځیني بیا له نباتاتو څخه د سایه په مقابل کې مقاویم دی او روښنائي ته اړتیا نلری. دا دومره کوالی

باتات وکوالی شی په مختلفو ذخیرګاو کې بندي نده خو دا موږ ته یوه مفکر را کوی تر څو ن اړینه طبقه

ندي په الندي ډولو ویشل شوی دی.چې دا طبقه بوساتل شي.

Highly shade tolerantد زیاتي سیوري په وړاندي مقاویم نباتات

، bilimbiلکه؛ روزلی شو.تر سایې الندې او کامیابی سره پدې ګروپ کې نباتات په ښه ډول

announas

Moderately shade tolerant د عادي )اعتدالي( سیوري پر وړاندي مقاویم نباتات

په مختلف او شندل شوی روښنائي په حالت کې دوه کوالی شي. لکه؛ کیله، کې نباتات ګروپپه دې

mangosteen ،rose apple

Page 5 of 19 کال 2931 د هارتیکلچر د څانګې محصیلدشپې پوهنځې کاکړ فواد احمد فوزانانجینر ژباړه او ترتیب:

Highly shade sensitiveد سیوري پر وړاندي حساسی نباتات

خاندان، ګووا، آمپدي ګروپ کې نباتات زیاتي روښنائي ته اړتیا لری.لکه؛ د ستروس

د ګل کولو په اساس طبقه بندي

Classification based on Photo-thermal requirement (basis of

flowering)

ګروپه شامل دی. 4پدې طبقه بندی کې

Ever flowering plants همیشه ګل کوونکي نباتات

کوي. لکه؛ پپییا او انځر.پدې ګروپ کې نباتات د کل په جریان کې په دوامداره توګه ګل

Seasonal flowering plantsموسمي ګل کوونکي نباتات

ځکه دا اقلیم د دوي پر ګل کولو او زغونیدو باندې پدې ګروپ کې نباتات په ټاکلي موسم کې ګل کوي

، سیب، شفتالو، الوچه.litchiاغیزه کوي. لکه؛

Non-seasonal plantsبی موسمه نباتات

. دا ډول ګل ګل کوی د نبات او شاخو کې د نباتاتو مختلفي نوعي په مختلف وخت کې کېپدې ګروپ

دا نباتات خو .چې د استوا د کرښې نژدی کرل کیږي په میوئي نباتاتو کې ډیر مهم او ارزښتناکه دیکول

هله موسمي کیدای شي کله چې داستوا د کرښه څخه بهر ورکرل شي. لکه؛ آم، کوپړه.

Gregarious flowering plantsناڅاپې ګل کوونکې نباتات

د وړي په میشاتو کې باران وریدل، کله چې ناڅاپې اتموسفیریکي تغیرات په اقلیم کې رامنځ ته شي لکه،

chilling چې دا اعوامل نبات د کال په نامعلومه وخت کې پر ګل کولو راولي. او داسی نور فکتورونه

ټاکلي درجه لپاره او غوړیدو وده کوی او تغیرات صورت نسي خو د ګل خالصیدوپداسی حالت کې ګل

quinceحرارت ته اړتیا لري. لکه؛

Page 6 of 19 کال 2931 د هارتیکلچر د څانګې محصیلدشپې پوهنځې کاکړ فواد احمد فوزانانجینر ژباړه او ترتیب:

وچکالۍ په اساس طبقه بندي

Classification based on drought tolerance

نظر د دا طبقه بندي د کروندګرو لپاره ډیر د استفادې وړ دی تر څو دی وکوالی شی د مخصوصی سیمي

د وچکالۍ پروړاندي مقاویم نباتات ځیني مشخصات لري لکهکړي. میوئي نباتات انتخاب لندبل اړتیاوو ته

او زوزان لری.نري کیوتکل

، خرما، انځر، karonda, custard apple, ber, wood apple, aonla زیات مقاویم نباتات:

flacourtia, baelآملوک،

jackruit، انګور، آم، لیمو، سپوټا، Tamarind زیات مقاویم نباتات:

mangosteenمالټه، پپییا، سیب، کیله، حساس نباتات:

د مالګي په اساس طبقه بندي

Classification based on salt tolerance

ګروپو ویشل شوی دی. 3پدې ګروپ کې نباتات دمالګي پر وړاندي د مقاومت پر اساس په

amla, bael, khimiبیر، خرما، زیات مقاویم نباتات:

passion fruit, jamun, longanفالیسه، انځر، زیتون، کاجو، انار، زیات مقاویم نباتات:

avocadoسیب، ناک، توت زمیني، د ستروس خاندان، حساس نباتات:

د خاروي په اساس طبقه بندي

Classification according to soil reaction

ګروپو ویشل شوی دی. 4ته اړتیا لری او د همدی په اساس په PHمیوئي نباتات د خاوري مخصوص

سیب، شفتالو، بادام، کیوي، د ستروس خاندان، آم، ګووا، پپییا، کیله او کاجو تیزابو ته لږ مقاویم:

پوري. PH 6- 6.6د خاروي

انناس، مالټه. ,cranberry, loquat, litchi, longan, avocado, passion fruit تیزابو ته مقاویم:

Page 7 of 19 کال 2931 د هارتیکلچر د څانګې محصیلدشپې پوهنځې کاکړ فواد احمد فوزانانجینر ژباړه او ترتیب:

PH 5.5 -6.8

,blue berry, gooseberry, baelالوچه، توت زمینه، شاتوت، انځر، :تیزابو ته زیات مقاویم

PH 6.5 – 5.0

aonla, custard appleفالیسه، زیتون، ګووا، خرما، القلي خاورو ته مقاویم:

PH 7.2 – 8.0

اساس طبقه بنديد خاوري د ټکسچر په

Classification based on specificity to soil texture

کیفیت، اوسط او ښه ټکسچر مطالعه پدې طبقه بندې کې د خاروي د ټکسچر، د خاوري کوچني ذرات،

لوم، ریګی او ټولګیو ویشل شوی دی لکه 3د خاوري د ذراتو د جسامت په اساس بیا خاوره په کیږي.

ریګي لوم، کلی لوم او داسي نوري خاوري هم او دوې په منځ کې بیا نوري خاوری لکه کلې خاوره

ډوله خاورو کې ښه دوه کوالی شي. 3میوئي نبات په الندې شامل دی.

Sandy loamریګی خاوره

خرما، کوپړه، بیر، کاجو، هغه میوې چې په دا ډول خاوره کې وده کوالی شی عبارت دی له؛

Palmyra palm, khirni, wood apple

Loam soilلوم خاروه

خوښوي لکه؛ سیب، الوچه، د ستروس خاندان، انګور، آم، کیله، پپییا زیاتره میوئي نباتات دا ډول خاوره

او سپوټا.

Clay soilکلې خاروه

لږ تهویه او تو د کر لپاره مناسبه نده، ځکه کلې خاوره ډیر سره نغښتي، دا ډول خاوره د میوئي نباتا

پدې خاوره کې دغه میوې ښه دوه کوالی سی. لکه؛ جامن، انځر، کمزوره د زهکښي خاصیت لري.

water chest nut, Palmyra palm

Page 8 of 19 کال 2931 د هارتیکلچر د څانګې محصیلدشپې پوهنځې کاکړ فواد احمد فوزانانجینر ژباړه او ترتیب:

د خاوري د توپوګرافي په اساس طبقه بندي

Classification based on soil topography

سیمو د توپوګرافی او طبعیت په اساس دا طبقه بندي هله د استفادې وړ ده کله چې یو نبات د مختلفو

د زراعتي اقلیم په اساس توپوګرافي په الندي ډول دي. سیمو مختلفپه انتخابو.

Undulating uplandد څپو په شان هسک سیمي

پدې کې نیمه وچې منطقې شاملې دي او هغه میوې چې د دې منطقو لپاره مناسبي ده لکه؛ سیب،

jackfruit, tamarind

Arid sub-tropical regionوچ نیمه استوائي سیمي

amla, wood appleدغه میوې ښه وده کوي لکه؛ انځر، الوچه، بیر، پدې ډول سیمو کې

Semi-arid temperate regionوچ معتدله سیمي نیمه

pecan nut, chest nutپدی سیمو کې دغه میوې ښه وده کوي لکه؛

Arid temperate regionوچ معتدله سیمي

,gharis, oleaster (Jerusalem willow)پدې سیمو کې دغه میوې ښه وده کوي لکه؛ جوز،

chilgoza

Page 9 of 19 کال 2931 د هارتیکلچر د څانګې محصیلدشپې پوهنځې کاکړ فواد احمد فوزانانجینر ژباړه او ترتیب:

د هارتیکلچر په اساس طبقه بندي

Horticultural classification

ګروپو ویشل شوی. 6د عادت او طبعت سره سم میوئي نباتات په الندې

بیله پاڼو غوړیږي لکه؛ آم، الوبالو، د میوو پنډک د ترمینل په شکل انکشاف او ګل مکیhog

palm

پاڼیزي ریښې تولیدوی چې وروسته د ګل په برخه کې ل په شکل بیله کتهند میوو پنډک د ترمی

پای ته رسیږي. لکه؛ سیب.

د ګل او ګل په برخو کې پاڼیزي ریښې تولیدوي. لکه؛ د میوو پنډک د ترمینل په شکل بیله کته

ګووا.

او ګل مکی ئي بیله پاڼې یا د پاڼي سره د میوو پنډک په افقی ډول چې د ګل برخې یواځي لري

د دوي جسامت بیا کمږي. لکه؛ د ستروس خاندان.غوړیږي خو

د ترمینل په شکل د ګل په برخو کې تولیدوي. د میوو پنډک په افقي ډول بیله کته پاڼیزي ریښې

لکه؛ انکور او کاجو.

تولیدوي. لکه؛ د میوو پنډک په افقي ډول بیله کته د ګل د برخو او محور سره پاڼیزي ریښې

انځر.

Page 10 of 19 کال 2931 د هارتیکلچر د څانګې محصیلدشپې پوهنځې کاکړ فواد احمد فوزانانجینر ژباړه او ترتیب:

اوږدوالۍ په اساس طبقه بنديد نبات د

Based on longevity of plants

دا یو ډول اختیاري طبقه بندي ده چې نباتات د طبعیي فتکورنو لکه اقلیمي تاثیرات یا د ځینو تمریناتو په

کله چې غواړي یو اږدیږي. خو کروندګر باید د نبات د ژوند د دوران په اړه یوه مفکوره ولريمرسته

باغ جوړ کړي. نباتات د اوږدوالۍ لمخې په الندې ګروپو ویشل شوی دی:

د میوې د پخیدو په وخت کې د تنفس په اساس طبقه بندي

Based on rate of respiration during ripening

تنفس د په تیزي سره صورت نیسي، چې په ځینو میوو کې د پخوالۍ په وخت کې د تنفس عملیه

ه وخت باندې اغیزه کوي. خو په ځینو کې بیا د پخیدو پ میوې پر خوند، بوی، ښه کیفیت او ښې وده کولو

او دا کې ئي د تنفس عملیه کمیږي. همدارنګه د اقلیمي تغیراتو په راتلو سره هم د تنفس عملیه توپیر کوي

لکه؛ آم، پپییا او کیله. . وائي climacteric fruitمیوو ته

-nonاو دوی ته دانګه ځینې میوي شته چې ډیر بطي تنفس کوی د پخیدو په وخت کې هم

climactric fruits د ستروس خاندان، انګور. پدې ګروپ کې باید پخې شوی میوې څخه د وائي. لکه؛

، او نومړې ګروپ میوې د ذخیره کولو او په فابریکو کې د پروسیس حاصل واخیستل شی ښه کیفیت

ټور دي.لپاره ډیر ګ

Page 11 of 19 کال 2931 د هارتیکلچر د څانګې محصیلدشپې پوهنځې کاکړ فواد احمد فوزانانجینر ژباړه او ترتیب:

د میوې د جسامت په اساس طبقه بندي

Classification based on size of fruits

ګروپو باندې ویشل شوی دی. دی ګروپ ته مصرف کوونکي 7د میوې د جسامت په اساس میوې په

طبقه بندي هم وائي چې په فابریکو کې د پروسیس په موخه ډیر ګټور تمامیږي.

Page 12 of 19 کال 2931 د هارتیکلچر د څانګې محصیلدشپې پوهنځې کاکړ فواد احمد فوزانانجینر ژباړه او ترتیب:

ارزښت په اساس طبقه بنديد غذائي

Classification based on nutritional aspects

غذائي ارزښت لرونکې د روغتیا او د صنعت لمخې دا طبقه بندي ډیره مهمه ده. هغه میوې چې مختلفې

دی الندې ذکر شوی دی )غذائي ارزښت یئ په قوسو کې لیکل شوی دی(.

Page 13 of 19 کال 2931 د هارتیکلچر د څانګې محصیلدشپې پوهنځې کاکړ فواد احمد فوزانانجینر ژباړه او ترتیب:

ديد ساقې د مورفولژي په اساس طبقه بن

Classification based on stem morphology

دا ډول طبقه بندی د نبات د ساقې جګوالۍ او لرګینوالۍ مطالعه کوي.

Highly developed stemسختي ساقې

( لری. د canopyساقې لری او څو فرعې شاخونه ولري او ښه سایوان )هغه ونې چې سختي او قوي

کړی دی. لکه؛ آم، جک فروټ، جوز، املیریښو سیستم یې پراخ او ډیر انکشاف

Moderately developed stemنیمه سختې ساقې

متره پوري جګوالۍ درلودلی 01لږ کمزوزي دی خو تر دا ډول نباتات د سختې ساقې لرونکو په نسبت

، سپوټا، ګووا.litchiلکه؛ سیب، شي. په دغه ډول نباتاتو کې شاخونه یې هم کمزوره وي.

Shrub – like treesوښنې ساقې

ریښې یې په وښینو نباتاتو غټ دي، ښاخونه یې انکشاف کړی خو کمزوزي وي. د دې ګروپ نباتات تر

rose appleلکه؛ شفتالو، انار، انځر، پومیلو، پراخه اندازه ندی غزیدلی.

Shrub درختچه)وښین نباتات(

د نبات د الندي څخه شاخونه باسي، کمزورې ساقه او وشین قدی او لږ لرګین څو کلن نباتات دی، دا ټیټ

، کارونډا.Barbados cherry، لیمو، limeظاهری جوړښت لري. لکه؛

(Semi shrubs or brambles) نیمه وښین نباتات

او دا نباتات زیاتي ښاخونه لری او ځینې وخت اغزي لرونکي وی. خو دوی د ونې په شان شکل نلری

، بلیک بیری.indian hog plumهم د تاک په شان ندی. لکه؛

Page 14 of 19 کال 2931 د هارتیکلچر د څانګې محصیلدشپې پوهنځې کاکړ فواد احمد فوزانانجینر ژباړه او ترتیب:

Vineتاک

تکیې ته دا نباتات غځیدونکي خاصیت لری خو سختی ساقې لری. دوی پورته کیدو او غځیدو لپاره قوي

.passion fruitاړتیا لري. لکه؛ انګور،

Herbaceous perennialsڅو کلن بوټي

دوی د ځمکې پر سطح غځیږي. لکه؛ توت زمیني، کیله، دا غوښین نباتات دی چی لرګین ساقه نلري.

پپییا.

Herbaceous annualیو کلن بوټي

خپل د ژوند دوران تکمیلوي. دا نباتات غوښیني ساقې لري، ډیر نه جګیږي او د یو کال په جریان کې

cape gooseberryلکه؛

Ramblersهموار غځیدونکي نباتات

( قوي او د مال brambelsد شاخونه یی تر وشین نباتات ) جوړښتونه لري،دا نباتات د غځیدولو مختلف

cranberryجوړښت لري. لکه؛ د تیر په شان

د میوې د مورفولوژي په اساس طبقه بندي

Classification based on fruit morphology

لویو ګروپونه وشیل شوی. 3لمخې او د القاح او تخمدان لمخې په میوې د مورفولوژي

Simple fruitساده میوې

ساده میوې بیا په نورو الندنیو ډولونه او اقسام وشیل دا میوې د یوه ګل د یوه تخمدان څخه انکشاف کوي.

شوی دی.

Page 15 of 19 کال 2931 د هارتیکلچر د څانګې محصیلدشپې پوهنځې کاکړ فواد احمد فوزانانجینر ژباړه او ترتیب:

Berry: کیله، انګور، سپوټا

Modified berry: Balaust :انار

Amphisarca: Wood apple

Pepo: هندواڼه

Pome: سیب، ناک

Drupe (stone): آم، الوچه، شفتالو

Hesperidium: ستروس

Aggregate Fruit مجتمع میوې

ګروپو وشل شوی دی. 2. دا بیا په دا میوې د یوه ګل د زیاتو تخمدانو څخه انکشاف کوی

Aerio of berries: custard apple

Etaerio of drupelets: black berry, longan

Multiple fruitڅوګوني میوې

څو انفرادي سره نږدې نغښتي ګالن چې د ډیرو تخمدانونو استازیتوب کوي او په یوه ګلي ساقي یا غنچه

او ډوله لري. کې واقع وي.

Syconium (syconus): انځر

Sorosis: jackfruit, breadfruit, اناناس، توت

Page 16 of 19 کال 2931 د هارتیکلچر د څانګې محصیلدشپې پوهنځې کاکړ فواد احمد فوزانانجینر ژباړه او ترتیب:

بوتانیکي طبقه بندي

Botanical classification

نبات پیژندونکو لخوا د نبات د مورفولوژی، حجره دا ډول طبقه بندی یوه اساسي طبقه بندی ده چې د

تقریباً تولې د ګالن بیالوژی، سیمه او داسي نورو فکتورونو ته په کتو سره طبقه بندي کیږي.پیژندني،

یومشیمه او دوه مشیمه. –نورو کالس ویشل کیږي 2میوې په مخفی البذز پوري اړه لری چې دا بیا په

وروسته بیا دا کالسو په آرډر، کورنئ، جنس، نوع، ورایټي او کلټیوار باندی ویشل کیږي.

هغه میوې چې په مختلفو کورنیو پورې اړه لري په الندې ډول دي:

Page 17 of 19 کال 2931 د هارتیکلچر د څانګې محصیلدشپې پوهنځې کاکړ فواد احمد فوزانانجینر ژباړه او ترتیب:

Page 18 of 19 کال 2931 د هارتیکلچر د څانګې محصیلدشپې پوهنځې کاکړ فواد احمد فوزانانجینر ژباړه او ترتیب:

Page 19 of 19 کال 2931 د هارتیکلچر د څانګې محصیلدشپې پوهنځې کاکړ فواد احمد فوزانانجینر ژباړه او ترتیب: