POLSKIE PAŃSTWO PODZIEMNE 1939-1945

RUCH OPORU

Ruchem oporu określa się walkę społeczeństwa znajdującego się pod okupacją lub społeczeństwa w państwie totalitarnym przeciwko władzom okupacyjnym i ich administracji lub przeciwko reżimowi totalitarnemu. Nazwa ta narodziła się we Francji (w jęz. franc. resistance)

PAŃSTWO PODZIEMNE

Sytuacja , gdy na terytorium okupowanym ruch oporu obejmuje wszystkie dziedziny życia społecznego, tworzy konspiracyjne struktury, stanowiące odpowiednik aparatu legalnego państwa, a jednocześnie jest w stanie spowodować przestrzeganie przez ludność wydawanych przez siebie norm prawnych i rozporządzeń

WYJĄTKOWOŚĆ POLSKIEGO RUCHU OPORU

1. Klęska wojenna wywołała w ludności chęć odwetu

2. Eksterminacyjna polityka okupanta zaostrzała opór

3. Terytorium Polski miało wyjątkowe znaczenie strategiczne

POLSKIE PAŃSTWO PODZIEMNE

• 1 Cele powstania Polskiego Państwa Podziemnego.

• koordynacja działań mających na celu wyzwolenie Polski spod okupacji niemiecko - sowieckiej i współpraca podziemia w kraju z rządem na emigracji.

• objęcie ziem polskich pod okupacją działalnością administracyjną , która reprezentowałaby legalne władze polskie w momencie wyzwolenia.

• scalenie wszystkich organizacji zbrojnych w jedną armię podziemną i podporządkowanie jej rozkazom Naczelnego Wodza.

• tworzenie programu odbudowy państwa polskiego po wojnie.

BIERNY OPÓR

1. Samoorganizowanie się społeczeństwa

Przeciwdziałanie nastrojom defetystycznym

Zwalczanie środowisk i osób kolaborujących

Bojkot zarządzeń okupanta Zwalczanie propagandy

niemieckiej Wydawanie i kolportowanie

własnych czasopism Dywersja psychologiczna

wśród Niemców

Dokument potwierdzający zdanie radia okupantowi.

BIERNY OPÓR

2. Przeciwdziałanie próbom wynaradawiania i niszczenia materii narodowej

Ochrona dzieł sztuki, zabytków, bibliotek

Organizowanie własnej sieci nauczania

Patriotyczna rola Kościoła Twórczość literacka Konspiracyjne teatry i

filharmonie Działalność naukowa

Kamil Baczyński Tadeusz Gajcy

Kto mi odda moje zapatrzenie i mój cień, co za tobą odszedł? Ach, te dni jak zwierzęta mrucząc, jak rośliny - są coraz młodsze.  I niedługo już - tacy maleńcy, na łupinie z orzecha stojąc, popłyniemy porom na opak jak na przekór wodnym słojom. K.K Baczyński

BIERNY OPÓR

3. Przeciwdziałanie skutkom okupacji w sferze gospodarczej i politycznej

Stworzenie własnego obiegu gospodarczego („ szmugiel”, „czarny rynek”)

Sabotaż w przemyśle „akcja

antykontyngentowa” na wsi

Odbudowa przedwojennych struktur życia politycznego

PION POLITYCZNO - ADMINISTRACYJNY

PION POLITYCZNY

Polityczny Komitet Porozumiewawczy ( II 1940-III 1943)

• konspiracyjny ośrodek polityczny stanowiący reprezentację głównych stronnictw politycznych w Polsce

• Skład przedstawiciele : SN, SP, SL, PPS-WRN ( przewodniczącym Kazimierz Pużak – PPS)

Krajowa Reprezentacja Polityczna ( III 1943- I 1944)

• Skład: przedstawiciele SN, SP,SL,PPS-WRN

Rada Jedności Narodowej ( I 1944- VII 1945)• Skład: przedstawiciele SN,SP,SL,PPS-WRN

oraz drobniejszych ugrupowań politycznych(poza komunistami)

• Deklaracja „ O co walczy naród polski” 15 III 1944

• - Granice Polski – poszerzone na północy i zachodzie,

• na wschodzie zgodnie z układem z 1921 r.• - reforma rolna( parcelacja majątków o

powierzchni• większej niż 50 ha; nadziały ziemi dla

chłopów 8-15 ha• - demokracja parlamentarna• - autonomia dla mniejszości narodowych

Kazimierz Pużak

PION ADMINISTRACYJNY

Delegatura Rządu na Kraj ( XII 1940-VII 1945)• Na czele delegat rządu ( od IV 1944 w

randze wicepremiera)• Kolejni delegaci: Cyryl Ratajski, Jan

Piekałkiewicz, Jan Stanisław Jankowski• Delegaturze Rządu na Kraj

podporządkowane delegatury okręgowe i powiatowe, departamenty: Informacji(prasa podziemna), Oświaty i Kultury (TON), Rada Pomocy Żydom „Żegota”

• Celem działalności: organizacja administracji w okupowanym kraju oraz przygotowanie warunków do objęcia władzy przez rząd londyński po wyzwoleniu Polski

Krajowa Rada Ministrów( 1944-III 1945)• organ władzy wykonawczej polskiego

państwa podziemnego• skład: delegat rządu na kraj( wicepremier) i

jego trzej zastępcy(w randze ministrów)• działalność KRM przerwało aresztowanie

członków przez NKWD

Cyryl Ratajski

Jan Piekałkiewicz

Jan Stanisław Jankowski

ARESZTOWANI PRZEZ NKWD PRZYWÓDCY POLSKI PODZIEMNEJ

PION WOJSKOWY – SŁUŻBA ZWYCIĘSTWU POLSKI

Służba Zwycięstwu Polski( 27 IX - 13 XI 1939)

• Dowódca: Michał Tokarzewski – Karaszewicz

• Organizacja polityczno – wojskowa

• Celem – przygotowanie kraju do działań konspiracyjnych

• Bazą organizacji – działacze sanacyjni

PION WOJSKOWY – ZWIĄZEK WALKI ZBROJNEJ

Związek Walki Zbrojnej ( 13XI 1939- 14 II 1942)

• Dowódcy: Kazimierz Sosnkowski, Stefan Rowecki(„Grot”)

• Celem głównym – przygotowanie powszechnego powstania zbrojnego, akcja scaleniowa

• Zadania bieżące: działalność wywiadowcza, propagandowa, ograniczona walka zbrojna

PION WOJSKOWY – ARMIA KRAJOWA

Armia Krajowa (II 1942- I 1945)• Dowódcy: Stefan

Rowecki(„Grot”), Tadeusz Komorowski („Bór”), Leopold Okulicki („Niedźwiadek”)

• Organizacja w zamierzeniu masowa – kontynuacja akcji scaleniowej(włączenie większości oddziałów NOW, większości BCH (III 1943), części NSZ(1944)

• Celem nadrzędnym – powstanie powszechne

• Bieżąca – informacja i propaganda, sabotaż, dywersja, wywiad

DZIAŁALNOŚĆ AK

działania zbrojne, takie jak sabotaż oraz dywersja. Niszczono zatem linie komunikacyjne (polski ruch oporu przeprowadził m. in. akcję o kryptonimie "Wachlarz"; niszczono szczególnie szyny kolejowe), dewastowano urządzenia przemysłowe, gromadzono i produkowano broń,

DZIAŁALNOŚĆ AK

• prowadzono działalność wywiadowczą, przeprowadzano akcje odwetowe na urzędnikach i funkcjonariuszach okupacyjnej administracji (np. zamach na Kutscherę). Działacze ruchu oporu prowadzili poza tym działania zbrojne, walki o charakterze partyzanckim, wywoływali powstania

Przechwycona przez wywiad AK rakieta V2

DZIAŁALNOŚĆ AK

• W okresie 1941-1944 oddziały AK wysadziły 38 mostów, wykoleiły bądź spaliły 1175 pociągów, uszkodziły ponad 19 000 wagonów, spaliły 272 wojskowe magazyny, poważnie uszkodziły 4326 samochody wojskowe. Tylko w latach 1943-1944 jej żołnierze zlikwidowali ponad 2000 agentów wroga.

Gen. August Emil Fieldorf ps. "Nil"

SZARE SZEREGI

• Szare Szeregi ( to kryptonim wiązku Harcerstwa polskiego przyjęty podczas wojny ) – zajmowały się głównie kolportażem wydawnictw prasy podziemnej , ulotek , służbą łącznikową i małym sabotażem)

PARTYZANTKA POWRZEŚNIOWA

• Działania związane z ruchem oporu pojawiły się już jesienią 1939 r.

• Pierwszymi partyzantami byli żołnierze , którzy nie złożyli broni po klęsce w kampanii wrześniowej

• Ich największe grupy działały w lasach województw : lubelskiego , kieleckiego i Borach Tucholskich.Najbardziej znanym był oddział majora Henryka Dobrzańskiego ( pseudonim Hubal )

ORGANIZACJE BOJOWE UGRUPOWAŃ POLITYCZNYCH

• Polski ruch oporu związany był najczęściej z ugrupowaniami politycznymi i tak : ramieniem zbrojnym :

• Stronnictwa Ludowego były Bataliony Chłopskie ( BCh )

• Stronnictwa Narodowego - Narodowa Organizacja Wojskowa ( NOW )

• Stronnictwo Pracy – Komenda Obrońców Polski• Polska Partia Socjalistyczna ( Wolność,

Równość ,Niepodległość ) – Gwardia Ludowa ( GL )

FORMY WALKI

• Wszystkie wymienione organizacje prowadziły walkę z okupantem w różnych formach :

a) organizowanie szkolenia wojskowego , przygotowanie do powstania , gromadzenie broni.

b) organizowanie sabotażu i dywersji na tyłach okupanta

c) informacja , propaganda , wydawnictwo prasy podziemnej , literatury , tajne komplety - nauczanie

d) pomoc Żydom (Rada Pomocy Żydom - ,,Żegota")

PLAN BURZA

• Plan ,, Burza ‘’. ( styczeń – lipiec 1944r )• przygotowany w 1943 r . Zakładał walkę z

wycofującymi się oddziałami niemieckimi w momencie wkroczenia Armii Czerwonej na ziemie polskie.

• Realizację planu rozpoczęto w styczniu 1944 r. na Wołyniu

• Zakładano iż Polacy mają odegrać rolę gospodarzy we własnym kraju , stąd też terenowym dowódcom AK nakazano ujawnianie się wobec wkraczającej Armii Czerwonej , wspólne wyzwalanie ziem polskich , oraz obejmowanie władzy wojskowej i cywilnej.

• Podobny charakter miał akcja ,, Ostra Brama ‘’ przeprowadzona na Litwie

• We wszystkich wypadkach po życzliwym współdziałaniu z Armią Czerwoną rozgrywał się ten sam scenariusz : po wyjściu wojsk liniowych na tereny wyzwolone wchodziły specjalne oddziały NKWD , które aresztowały , wywoziły i rozstrzeliwały ujawniających się dowódców i żołnierzy AK ( żołnierzom szeregowym AK dawana alternatywę wstąpienia do Ludowego Wojska Polskiego lub zsyłkę do łagru )

Lwów 27 VII 1944, żołnierze kpt „Czery” z Kedywu przed zdobytym gmachem politechniki