1.De exploratieve fase: verkennen en afbakenen van het onderwerp

1.1 Van algemeen domein tot specifiek onderwerp

Exploratieve verkenningDoel:

- Informeren over het thema- Nagaan welke (eventuele) deelthema’s dit domein bevat

o Vb. ‘klimaatverandering op aarde’ Relevante trefwoorden = ‘climate change’ -> ‘global warming’

Functies van google - Zoekmachines met clustering:

Na een zoekopdracht met een bepaald trefwoord wordt er naast de lijst met zoekresultaten een lijstje weergegeven van deelaspecten van het domein en/of aanverwante onderwerpen.

o Vb. (www.yippy.com) en (www.dogpile.com)

- Google – related searchesDeze functie staat in de linkerkolom van de zoekresultaten bij Google en kan helpen bij het zoeken naar deelonderwerpen. Als je na het intypen van een trefwoord klikt op ‘Related searches’, krijg je een lijst van voorgestelde deelonderwerpen.

o Vb.

1.2 Online encyclopedieën

Online encyclopedieën= zeer snel een onderwerp te exploreren zonder veel bronnen raad te plegen. Bestaat meestal uit een beschrijving van het onderwerp, illustraties en referenties naar andere bronnen.

o Vb. www.wikipedia.org Niet 100% betrouwbare site

www.encyclopedia.comwww.reference.com…

1.3 (Wetenschappelijke) Webgidsen

Webgidsen (Directories) = een soort internetcatalogi die worden samengesteld door mensen die continu websites bekijken, beoordelen en in categorieën onderbrengen.

Gebruiken op twee manieren:1. Progressief afdaken in de boomstructuur1

2. Met een trefwoord in het zoekveld van de webgids rechtstreeks naar specifieke bronnen zoeken.

Twee soorten webgidsen:1. Algemene webgidsen2. Gespecialiseerde webgidsen o Vb. wetenschappelijke webgidsen

1.3.1 Algemene webgidsen

De meest aangewezen algemene webgids is (www.dmoz.org/) vanwege de omvang en de kwaliteit van de resultaten.

o Vb. masterproef over journalistiek:Via DMOZ onderwerp verkennen via één van deze pistes:

- Science > social sciences > communication > journalism- News > Mecia > Journalism

1.3.2 Wetenschappelijke webgidsen

Wetenschappelijke webgidsen = meer gespecialiseerde webgidsen die nog relevantere resultaten opleveren.

- Een groot aantal wetenschappelijke webgidsen zijn gespecialiseerd in een bepaald domein.

o Vb. zie (www.academicinfo.net/subject-guides)

- Er zijn ook webgidsen die geografisch of thematisch zijn gespecialiseerd.o Vb. zie (http://www.finderseeker.com) en

(http://www.philb.com/countryse.htm)

1 Bij exploratie maak je best gebruik van de eerste methode

1.4 Online woordenboeken

Online woordenboeken = Niet geschikt voor een brede verklaring van een onderwerp maar kunnen nuttig zijn bij een exploratie om begrippen te vertalen, om een definitie op te zoeken of de biografie van een bepaald persoon.

Drie soorten (online) woordenboeken:1. Vertaalwoordenboeken2. Verklarende woordenboeken3. Biografische woordenboeken

1.4.1 Vertaalwoordenboeken

- Zeer uitgebreide en meertalige vertaalwoordenboekeno Vb. (http://www.dictionaries.travlang.com), (http://www.iate.europe.eu) en

(http://www.woordeboek.eu)

- Vertaalmiddel van zoektermen, kleine tekstjes en zelfs van hele websiteso Vb. (http://www.google.com/language_tools)

- Vertalen van trefwoorden en websiteso Vb. Translated foreign pages (linkse kolom onder All results)

1.4.2 Verklarende woordenboeken

Verklarende woordenboeken = handig voor snel de betekenis van onbekende termen op te zoeken.

o Vb. (http://www.vandale.nl) Nederlandstalig

o Vb. (http://www.merriam-webster.com/) , (http://oxforddictionaries.com) en (http://www.onelook.com/) Engelstalig

1.4.3 Biografische woordenboeken

Biografische woordenboeken = Verzamelingen van biografieën van bekende personen, zoals schrijvers, politici, atleten, wetenschappers, …

Er zijn algemene biografische woordenboeken waarin alle thema’s worden opgenomen.

o Vb. (http://www.s9.com/) (http://www.biography-center.com)

Er zijn (geografisch of thematisch) gespecialiseerde biografische woordenboeken.o Vb. (http://www.biografischportaal.nl)

(http://www.oxfordmusiconline.com/subscriber/browse?type=biography) (http://www.biblio.com/authors.php)

(http://reference.allrefer.com)

2. Gebruik van relevante zoektermen en filters

2.1 Relevante zoektermen

2.1.1 Gebruik de correcte terminologie

Tweefasig zoeken.

2.1.2 Baken voldoende af

Zo specifiek mogelijk Bv. info over burgers die meewerken aan online nieuwsmedia

NIET journalism, maar "citizen journalism"

2.1.3 Gebruik synoniemen

Opgepast voor homoniemen2. Bv. bit (zowel i.v.m. computer als 'a little bit')

Java (eiland, koffie, programmeertaal)

2.1.4 Zoek in verschillende talen

Aan te raden om in het Engels te zoeken (bv m.b.v. google language tools), buiten als er specifiek gevraagd word naar Nederlandstalige resultaten (zoekresultaten met domeinfilter site:be ; zie 2.3.1).

2.1.5 Vermijd schrijf – en spellingfouten

Google helpt om de juiste naam te vinden!

2.1.6 Hoofdletters, accenten en leestekens

Worden door de meeste zoekrobots genegeerd.

2.2 Zoektermen combineren

2.2.1 Combineren van booleaanse operatoren

Trefwoorden kunnen worden gecombineerd aan de hand van de booleaanse operatoren OR,AND(of een plusteken) en NOT(of een minteken).

Met de AND-operator wordt naar documenten of webpagina's gezocht waarin alle opgegeven trefwoorden voorkomen. (Bij google en LIMO gebeurd dit automatisch tussen 2 opgegeven trefwoorden)

Met OR moet minstens één van de opgegeven trefwoorden voorkomen.

2 Woorden met een gelijke vorm maar een verschillende betekenis.

Met NOT kunnen trefwoorden worden uitgesloten.2.2.2 Frases ("dubbele aanhalingstekens")

Worden gebruikt wanneer je verschillende trefwoorden in een bepaalde volgorde (dus letterlijk) wilt opzoeken.Bij google is dit handig als je een vraag wil stellen.

Bv. "was de eerste koning van Nederland", "the capital of Alaska is"

2.3 Het gebruik van filters (facets)

Zijn functies die in een zoekopdracht kunnen worden gebruikt om de zoekresultaten te beperken. Meeste online zoekfuncties beschikken al over filters, zoals titel, de auteur, de uitgever en het soort publicatie. ( zie de advanced searchfunctie)

2.3.1 Domeinfilter

Gebruikt om een bepaalde 'regio' op het web af te bakenen.Dit kan

Een land (.be), Een bepaald soort site (.edu, .gov), Een specifieke website (bbc.co.uk) zijn.

De domeinfilter kan worden gebruikt door het intypen van een of meer trefwoorden, gevolgd door de term site:, gevolgd door het domein.

Bv. biografie "hugo claus" site:be Zoekt in Belgische sites naar webpagina's met de termen "biografie" en

"hugo claus"Bv. job OR vacature OR werkaanbieding programmeur java site:KULeuven.be

Zoekt op de website van de KULeuven naar een vacature voor een javaprogrammeur

2.3.2 Plaatsfilter

Via deze filter kan je bij de zoekopdracht aangeven dat de ingevoerde trefwoorden in de titel van de webpagina moeten voorkomen.

Bv. als je zoekt naar de symptomen van internetverslaving Allintitle:"internet addiction" symptoms

2.3.3 Fileformatfilter

Als je documenten in een ander soort bestandsformaat zoekt, is dit de aangewezen filter, namelijk filetype:soort bestandsformaat.

Word: trefwoord(en) filetype:doc Powerpoint: trefwoord(en) filetype:ppt Excel: trefwoord(en) filetype:xls Acrobat reader: trefwoord(en) filetype:pdf Rich text: trefwoord(en) filetype:rft Postscript: trefwoord(en) filetype:ps

2.3.4 Combinatie van filters

Je kan verschillende filters combineren. Bv. intitle: "cursus HTML" filetype:pdf Bv. intitle:"mobile marketing" filetype:pdf site:be

3. Soorten wetenschappelijke informatiebronnenIngedeeld op basis van de mate van oorspronkelijkheid van de informatie en van de mate waarin gegevens uit diverse andere bronnen zijn verzameld en samengevat.

3.1 Primaire bronnen

Bronnen waarin de informatie in de oorspronkelijke vorm wordt gepubliceerd. Bv. theoretische werken Bv. de neerslag van onderzoeksresultaten Bv. nieuws

Vooral artikels die in kranten, tijdschriften, vakbladen en wetenschappelijke tijdschriften worden gepubliceerd. Maar ook boeken, rapporten, congresbijdragen, octrooien, arresten, biografieën, product – en bedrijfsgegevens.

3.2 Secundaire bronnen

Bronnen waarin gegevens over primaire informatie worden verzameld. Ze bestaan uit teksten die het resultaat zijn van analyse en/of synthese van andere literatuur. Ze bieden vaak een overzicht, een introductie of een commentaar op het werk van anderen. Denk hierbij aan studieboeken, bibliografieën, algemene literatuur over een bepaald domein met literatuurverwijzingen, vakpublicaties of recensies die een overzicht geven van een bepaald gebied, onderwerp of auteur. Bijvoorbeeld:

Vakbibliografieën Bibliografische databases Onderwerpsgidsen of webgidsen op het internet Adresboeken Tabellenboeken Bestanden met bedrijfsgegevens

3.3 Tertiaire bronnen

Bronnen waarin gegevens over secundaire bronnen worden verzameld. Dit zijn naslagwerken. Bijvoorbeeld:

Verklarende woordenboeken Encyclopedieën Vakspecifieke catalogi/gidsen met overzichten van bronnen binnen bepaalde

domeinen

3.4 Van tertiair tot primair

Tertiaire bronnen zijn vooral interessant voor het verkennen van een onderwerp/domein. Secundaire bronnen zijn vooral interessant voor het samenstellen van een wetenschappelijke bibliografie en het zijn vooral de primaire bronnen die de basis moeten vormen van een wetenschappelijke publicatie. Het informatieverzamelingsproces verloopt dan ook via een traject van tertiaire bronnen over secundaire bronnen tot primaire bronnen.

4. Samenstellen van een bibliografie

4.1 Exploratieve fase

4. 1.1 Encyclopedieën

Wikipedia.org

4.1.2 Webgidsen

Zie 1.3

4.1.3 Sociale bookmarkingsites

Dit zijn websites via dewelke internetgebruikers hun favoriete websites, artikels, blogs, foto's en video's kunnen beoordelen en met andere internetgebruikers delen.Bijvoorbeeld:

www.digg.com www.citeulike.org www.diigo.com www.google.com/reader

4.1.4 Indirect zoeken

Via kernwoorden, auteurs, referenties, … gevonden in de bron kan je verdere informatie zoeken over je onderwerp. Zie verder bij zoeken in LIMO, citatiedatabanken e.a..

4.2 Zoeken naar bronnen via bibliografische catalogi en databanken

4.2.1 LIMO

LIMO is een meta-zoekmachine voor het opzoeken van gedrukte en online publicaties, zoals boeken, tijdschriften en andere soorten publicaties. LIMO is zelf géén databank, maar hij doorzoekt verschillende andere externe databanken zoals LIBISnet-catalogus (catalogus van gedrukte boeken en tijdschriften,dissertaties e.d.), Primo Central (centrale index van publicaties uit diverse wetenschappelijke databanken en e-tijdschriftcollecties) en Lirias (een databank met de academische bibliografie van de KULeuven en de geassocieerde hogescholen).

4.2.1.2 Browse – en findfuncties

4.2.1.2.1 Browse databases

Drie zoekfuncties: Category Subject Type

4.2.1.2.2 Find E-journal

Vier zoekfuncties: Title Category Locate: nagaan welke uitgevers een licentieovereenkomst hebben met de

KULeuven en voor welke e-tijdschriften Citation linker: informatiefiche per tijdschrift

4.2.1.3 Zoeken via LIMO

4.2.1.3.1 Simple search (via de centrale zoekbalk)

Phrase searching ( "aanhalingstekens") Truncatie (?-teken): met truncatie kan je geen of één karakter vervangen

Bv. met colo?r kan je zowel zoeken naar color als colour Wildcard (een *): hiermee kan je meerdere karakters vervangen

Bv. met adverti* kan bijvoorbeeld LIMO trefwoorden in de zoekopdracht betrekken als advertising, advertisements, advertisers

Trefwoorden groeperen Bv. addiction ("smart phone" OR "mobile phone")

4.2.1.4.1 Filteren van de resultaten

Expand my resultsMeer resultaten maar zonder online full text

Limit my results Physical items: enkel publicaties uit de LIBISnet catalogus Peer-reviewed Full text online Cited in WOS: artikels uit de citatie-index Web of Science die minstens één keer

zijn geciteerd

Refine my results Resource type: bijvoorbeeld alleen boeken of alleen tijdschriften Creation date Creator Topic Laguage Source

Journal title Library

4.2.2 Citatiedatabanken

Een citatiedatabank is een databank waarmee je kan nagaan welke artikels worden geciteerd in recentere publicaties omtrent een bepaald onderwerp. De citatiebank is ook bepalend voor de impactfactor van een tijdschrift (= een maat van belang van een wetenschappelijk tijdschrift aan te geven).

4.2.2.1 Web of Science (Wos)

Web of science is één van de databanken van de host Web of Knowledge en bestaat uit 3 verschillende databanken:

Science citation index (SCI) Social sciences citation index (SSCI) Arts & humanities citation index (AHCD)

4.2.2.2 EBSCO-databanken

Academic search elite Business source premier Communication and mass media complete

4.2.2.3 Google scholar

4.2.3 Andere bibliografische catalogi

4.2.3.1 Unicat (= Union Catalogue of Belgian Libraries)

Is een overkoepelende catalogus die de collecties van verschillende Belgische wetenschappelijke bibliotheken ontsluit.

4.2.3.2 Bib.Belgium

Is een gemeenschappelijke catalogus van de federale bibliotheken(bv. binnenlandse zaken, economie, defensie, …)

4.2.4 Wetenschappelijke zoekmachines

Zijn gespecialiseerd in het indexeren van wetenschappelijke publicaties.

4.2.4.1 Google scholar

Library links: hierdoor kan je een connectie maken met het bibliotheeksysteem van de eigen school

4.2.4.1.2 Zoeken met google scholar

Zoeken op auteur:Dit kan met de filter author:gevolgd door de familienaam van de auteur en eventueel de initialen van de voornaam( in dit geval moet de naam tussen "", als de achternaam uit 2 delen bestaat moet dit ook).

Zoeken in titel en/of tekst:Dit kan met de filter intitle:.

4.2.4.2 google books

Om een boek van een bepaalde auteur te zoeken kan je de filter inauthor: gebruiken.

4.2.4.3 Scirus

Is één van de meest omvangrijke wetenschappelijke zoekmachines op het internet.Op titel kan gezocht worden met de filter title:.

5. Gespecialiseerde online bronnen

5.1 Online nieuwsbronnen

5.1.1 Bronnen voor actueel nieuws

Dit kunnen individuele of overkoepelende nieuwssites zijn. Voor oud nieuws zijn er nieuwsarchieven.

5.1.1.1 Overkoepelende nieuwssites

Dit zijn websites waarop nieuws wordt bijeen gebracht van verschillende individuele nieuwssites.

Nationaal (België/Vlaanderen) Internationaal: Google Nieuws (www.news.google.com): doorzoekt permanent

in totaal zo'n 4500 nieuwsbronnen van over heel de wereld en presenteert op basis van een specifiek rankingmechanisme het meest relevante nieuws bovenaan.

Zoekfilters:

Bron:Gebruik hierbij de sourcefilter samen met het zoekwoord, zoals clinton source:"new york times".

Site:

Je kan de site-filter gebruiken om info te zoeken op een specifieke nieuwssite, zoals bijvoorbeeld BHV site:demorgen.be, football site:uk, verkiezingen site:be of cybersecurity site:edu.

Datum:In de linkerkolom aangeven.

Trefwoorden:Je kan zoeken in de titel of het webpagina-adres (URL):Intitle:"social networks".Inurl:emailmarketing

5.1.1.2 Individuele nieuwssites

Belgische nieuwssites Buitenlandse nieuwssites (verzamelsites)

www.onlinenewspapers.com www.kidon.com/media-link www.newspapers.com www.newspapersonline.info

5.1.1.3 Nieuwsarchieven

De meeste individuele nieuwssites beschikken over een online archief.Er zijn ook overkoepelende nieuwsdatabanken,met andere woorden, databanken met archieven van verschillende kranten en/of weekbladen/tijdschriften.

World news (www.archive.wn.com) Newspaper archive (www.newspaperarchive.com) Newsbank (www.newsbank.com Mediargus (www.mediargus.be) Google news/archives (google news > archives) Internet archive (www.wayback.archive.org/web/)

5.1.1.3.1 Mediargus

Dit is een archief van de Vlaamse kranten, een aantal weekbladen en de berichten van de persagentschappen Belga en Stampmedia.

EENVOUDIG ZOEKENBij eenvoudig zoeken kan je enkel zoeken in de volledige tekst met alle trefwoorden, één van de trefwoorden of de exacte zin. Je kan ook zoeken op publicatiedatum en bron.

GEAVANCEER ZOEKENHierbij kan je ook zoeken in de inleiding, de titel en/of de auteur.

5.1.1.3.2 Westlaw

Deze databank biedt via de optie "global news" in de taakbalk toegang tot nieuws in internationale kranten en weekbladen.In de databank kan je dan de naam van een krant intypen die je wil doorzoeken.

5.1.1.3.3 Google news – archives

5.1.1.3.4 The internet archive

Dit is archief van internet(web)pagina's sinds het ontstaan van het huidige, moderne internet. Ook van nieuwssites.

5.2 Online statistische bronnen

(niet kennen)

5.3 Online bronnen van overheidspublicaties/wetgeving

(niet kennen)

6. Elektronische attenderingen

Hier zal worden ingegaan op het nut en het gebruik bij systematisch literatuuronderzoek van verschillende soorten attenderingen (alerts). In plaats van elke keer opnieuw op zoek te gaan naar nieuwe artikels is het handiger om deze info automatisch op regelmatige tijdstippen te laten doorsturen. Dit kan worden uitgevoerd door elektronische attenderingen. Dit kan via e-mail of RSS-feeds.

6.1 TOC alerts

Bij TOC alerts krijg je automatisch bericht over de inhoudstafel van een nieuw tijdschriftennummer.Er bestaan ook bepaalde TOCs services. Dit zijn toepassingen die RSS-feeds van duizenden tijdschriften samen aanbieden.

ticTOCs journal TOCs

6.2 SEARCH alerts

Hier wordt een zoekactie in een bepaalde databank automatisch op regelmatige tijdstippen herhaald.

6.3 CITATION alerts

Hier gaat het om attenderingen die betrekking hebben op afzonderlijke artikels. Er wordt namelijk een bericht gestuurd wanneer een bepaald artikel wordt geciteerd in nieuwe(re) publicaties.

7. Evalueren van wetenschappelijke bronnen en – informatie

7.1 De autoriteit van de bron

De bron(naam van auteur of uitgever van de info) moet bekend zijn.Stel dat op de website geen info staat over de uitgever of auteur, dan zijn er volgende mogelijkheden:

- Kijk in de URL of er geen vermelding wordt gemaakt van de auteur of de organisatie

- Kan de bron worden gecontacteerd via email?- Via registratiesites (dit zijn websites waar nieuwe websites moeten worden

geregistreerd). Voor op de site de domeinnaam in(bijvoorbeeld KULeuven, bbc, harvard,…) en dan krijg je een aantal gegevens over de website.

www.dns.be (Belgische website) www.nic.nll (Nederlandse website) www.allwhois.com (Amerikaanse website) www.checkdomain.com (Amerikaanse website)

- Het aantal verwijzingen van externe websites kan je gemakkelijk controleren via de link-filter bij google. Bijvoorbeeld link:KULeuven.

7.2 De accuraatheid van de informatie

Accuraatheid is een evaluatiecriterium dat vooral gebruikt kan worden bij internetbronnen. De accuraatheid van een bron kan worden bepaald aan de hand van een aantal variabelen, zoals actualiteit, inhoud, bibliografie en opbouw van het document. - Het belang van actualiteit van de informatie is afhankelijk van het soort onderwerp waarvoor bronnen worden gezocht. Het is evident dat de variabele actualiteit minder relevant is voor een studie van ‘de impact van popmuziek op de jongerencultuur in de jaren zeventig’ dan voor ‘het gebruik van sociale media als marketingtool’. En toch is het nuttig om ook voor het eerste onderwerp naar recente publicaties te zoeken omdat deze een nieuw licht kunnen werpen op bevindingen uit ouder onderzoek. Bij artikels en boeken is de datum van publicatie vrijwel steeds duidelijk weergegeven. Bij internetbronnen is dit niet steeds zo evident. Indien op een website bij een tekst geen datum is vermeld, kan je volgende actie ondernemen:

kijk of er een datum van laatste update op de webpagina/site staat (meestal onderaan);

kijk naar de publicatiedatum van de publicaties van een eventuele bibliografie. De tekst die je hebt gevonden, zal in elk geval recenter zijn dan de publicaties in de bibliografie;

contacteer – indien mogelijk – de auteur en/of uitgever van de publicatie. - De inhoud moet uiteraard goed aansluiten bij de doelstellingen van je eigen publicatie. Soms dekt de titel van een publicatie niet helemaal met de inhoud zodat de bron dus niet bruikbaar is. - Ga na of er een literatuurlijst (bibliografie) is toegevoegd aan de publicatie en/of dat alle gebruikte bronnen zijn vermeld. Een gebrek aan bronnenvermelding gaat in tegen de regels van wetenschappelijke schrijven.

- Controleer of de tekst logisch opgebouwd is en dat de verschillende delen (hoofdstukken) van het document goed op elkaar aansluiten (geen ‘woolly writing’ dus). Ook taalfouten wijzen op een gebrek aan zorgvuldigheid en zijn eveneens een argument om de waarde van de publicatie in vraag te stellen.

7.3 De objectiviteit van de informatie

- Net zoals bij nieuwsberichtgeving is ook voor wetenschappelijke informatie objectiviteit van zeer groot belang. Objectiviteit is vooral afhankelijk van het doel waarvoor de informatie is gepubliceerd. Bij commerciële websites is het natuurlijk de bedoeling om bezoekers te overtuigen eerder dan te informeren. Daarom is het altijd veiliger om informatie te betrekken van niet-commerciële sites, namelijk deze waarvan de URL eindigt op .edu, .gov, .info, of .org. - De voorzichtigheid met betrekking tot de objectiviteit van de informatie hangt natuurlijk ook samen met de aard van de informatie en de aard van de bron. Het is evident dat het probleem van objectiviteit kleiner is bij de zogenaamde bèta (of exacte) wetenschappen dan bij de alfa (of humane) wetenschappen. Bij informatie over bijvoorbeeld controversiële onderwerpen of politieke items dient goed gelet te worden op de eventuele band tussen de bron (bijvoorbeeld een politieke partij) en de informatie. Het gaat hier dus duidelijk over het verschil tussen een mening/standpunt en een bevinding op basis van wetenschappelijk onderzoek. Eén en ander betekent natuurlijk niet dat standpunten niet belangrijk kunnen zijn in een wetenschappelijk werk, maar dan wel als standpunt en niet als objectieve, neutrale informatie.

7.4 De graad van wetenschappelijkheid

- De aard en graad van ‘wetenschappelijkheid’ is heel erg afhankelijk van de doelgroep van de publicatie. Een geschiedenisboek voor leerlingen van het lager secundair onderwijs zal op een heel andere manier worden opgevat en uitgewerkt dan een geschiedenisboek voor studenten van een universiteit of hogeschool. Dit betekent niet dat het eerste werk minder wetenschappelijk is maar wel dat er minder ‘diepgang’ is, m.a.w. dat de materie minder grondig en gedetailleerd is uitgewerkt dan bij de tweede publicatie.- De graad van wetenschappelijkheid hangt dan ook samen met de aard van de publicatie. Het is bijvoorbeeld al vaak bewezen dat Wikipedia.org een vrij grote betrouwbaarheid heeft als wetenschappelijke bron (vooral vanwege de zogenaamde peer-controle). Maar dit betekent niet noodzakelijk dat Wikipedia.org een goede bron is voor een academische publicatie. De meeste Wikipedia-artikels zijn immers geschreven voor een zeer ruim publiek en hebben niet dezelfde graad van wetenschappelijkheid dan bijvoorbeeld artikels en boeken die geschreven zijn voor academische doelgroepen. Eén en ander betekent niet dat dergelijke algemenere bronnen niet kunnen worden ingezet bij het schrijven van een paper of eindwerk. Ze kunnen in eerste instantie nuttig zijn voor het verkennen van een domein (zie hfst. 1 ) maar ook voor het opzoeken van bepaalde termen en begrippen.

7.5 De mening van (andere) experten

Het is altijd nuttig om – indien mogelijk - je eigen evaluatie van een document te toetsen aan de appreciatie van andere onderzoekers en experten uit de academische en wetenschappelijke gemeenschap. Dit kan op vier manieren, namelijk via peer review, citaties, impactfactor en recensies.

7.5.1 Peer review

- Het Engelse woord ‘peer’ (‘gelijke’) kan in dit verband het beste vertaald worden door ‘medeonderzoeker’. Peer reviewers (‘keurlezers’) beoordelen of een artikel aan bepaalde eisen voldoet, zoals originaliteit, toegankelijkheid en een goede onderbouwing van de resultaten. De reviewers blijven vaak anoniem. Pas na de peer reviews beslist de redactie van het tijdschrift of het artikel al of niet wordt gepubliceerd. - Bijna alle wetenschappelijke tijdschriften werken met een dergelijk systeem om de kwaliteit van in dat tijdschrift opgenomen artikels te waarborgen. - Bij een aantal databanken (zoals bijvoorbeeld JSTOR, Project MUSE, PsycINFO) kan je enkel zoeken naar peer reviewed tijdschriften of tijdschriftartikels.

7.5.2 Citaties

Veel citaties naar een bepaalde bron zegt niet noodzakelijk iets over de (positieve) waardering van deze bron. Het geeft wel dat voor een aantal auteurs de bron interessant genoeg is om er naar te verwijzen. In die zin is dit toch een zekere vorm van appreciatie of op zijn minst vertrouwen in de kwaliteit van de bron. 105

7.5.3 Impactfactor

De impactfactor is een maat waarmee je kan nagaan hoe belangrijk een bepaald tijdschrift is voor een bepaald wetenschapsdomein. Voor het bepalen van de maat wordt vertrokken van hoeveel keer er gerefereerd is naar alle artikels die in een recente periode in dat bepaalde tijdschrift zijn verschenen. Dat getal wordt dan gedeeld door het totaal aantal artikels dat in die periode in het tijdschrift is verschenen. Het resultaat van deze deling is de impactfactor van het tijdschrift.

7.5.4 Recensies

- Je kan ook op zoek gaan naar recensies van een bepaald boek of artikel. Voorbeeld zoekactie: titel publicatie review OR comment. Recensies vind je in tijdschriften en op het internet (bijvoorbeeld op de specifieke webpagina’s van publicaties bij Amazon.com). - Houd er rekening mee dat recensies niet noodzakelijk komen van experten maar vaak van peers die het boek zelf hebben gelezen.

8. Refereren naar wetenschappelijke bronnen

- Het citeren van bronnen gebeurt aan de hand van bibliografische verwijzingen, ook referenties genoemd. De functie hiervan is de bron nauwkeurig te identificeren maar ook de lezer in staat te stellen deze bron op te zoeken en eventueel te consulteren. - De referenties die je gebruikt in een publicatie (zoals een artikel, een masterproef of een paper) moeten apart worden vermeld in een bibliografie (literatuurlijst), die meestal achteraan aan de publicatie wordt toegevoegd. - In de tekst zelf staan (in zeer verkorte vorm) echter ook referenties (zogenaamde bronvermeldingen) achter elke zin of paragraaf die verwijst naar een bepaalde bron. - Er zijn nu verschillende methoden om naar bronnen te refereren. We zullen het hier enkel hebben over de referentiemethode die het meest wordt toegepast en die ook wordt ook aanbevolen binnen de faculteit Sociale Wetenschappen, namelijk de zogenaamde A-stijl, ook nog Harvardstijl, Angelsaksische stijl of auteur-jaarsysteem genoemd.

8.1 refereren volgens de A-stijl

Bij deze methode van citeren wordt in de tekst zelf tussen haakjes de familienaam en het publicatiejaar vermeld. Op het einde van de publicatie staat dan - alfabetisch gerangschikt volgens de auteursnaam - een lijst met alle referenties (de bibliografie dus). Alleen de tekst over refereren volgens de A-stijl is verplichte literatuur !

8.2 plagiaat

Plagiaat wordt door de KULeuven gedefinieerd als “elke overname van het werk (ideeën, teksten, structuren, beelden, plannen, …) van zichzelf of van anderen, op identieke wijze of onder licht gewijzigde vorm en zonder adequate bronvermelding” Enkele voorbeelden:

werk van iemand anders inleveren en doen alsof je het zelf geschreven hebt; korte of lange stukken tekst uit een bron kopiëren zonder bronvermelding; woorden of ideeën ‘lenen’ van een ander auteur zonder bronvermelding; ‘vergeten’ om aanhalingstekens te plaatsen bij een letterlijk citaat; zoveel woorden of ideeën overnemen uit een bron dat dit het grootste deel van je

werk uitmaakt, geldt als plagiaat, zelfs als je wel naar de bron hebt verwezen; onvolledig of incorrecte bronverwijzing geven, zodat de bron niet te traceren is.

- Citeren (het letterlijk overnemen van een tekst) is wel toegestaan als: de tekst niet te lang is; het citaat tussen “aanhalingstekens” staat; de bron op de juiste manier wordt vermeld.

- Parafraseren is het op je eigen wijze weergeven van ideeën van anderen. Ook dit kan, als:

aangegeven wordt wat van wie je het hebt overgenomen; de bron op de juiste manier wordt vermeld; er een duidelijke scheiding wordt aangegeven tussen de eigen ideeën en die van

de ander.

8.3 refereren met bibliografische software

- Er zijn nogal wat softwareprogramma’s die je kunnen helpen voor: het opslaan, bewaren en beheren van bibliografische gegevens; het importeren van bibliografische gegevens uit online databanken en

bibliotheekcatalogi en het exporteren ervan naar een bepaalde publicatie; het automatisch laten aanmaken van bronverwijzingen en een bibliografische lijst

door het tekstverwerkingsprogramma. - Bekende voorbeelden van dergelijke programma’s zijn Reference Manager en EndNote voor de PC en Bookends en Papers voor de Mac-gebruikers. - Tegenwoordig zijn er echter versies van deze programma’s die volledig webgebaseerd zijn (moeten niet meer worden gedownload en geïnstalleerd op de PC) en die een aantal Web 2.0-toepassingen bevatten, zoals het toevoegen van opmerkingen en tags aan de referenties, referenties delen met andere gebruikers, automatisch aanbevelingen ontvangen op basis van gelijkaardige referenties in de collectie van andere gebruikers, e.d. Voorbeelden hiervan zijn RefWorks, EndNoteWeb en CiteULike. - Voor de meeste van de programma’s moet je een licentie betalen. Voor personeel en studenten van de Associatie KULeuven is EndNoteWeb echter gratis (dankzij de licentie die de Associatie heeft op Web of Knowledge/Web of Science).

9. Beheren van de verzamelde informatie

Wanneer je als student de opdracht krijgt om een verslag te schrijven of wanneer je de resultaten van je onderzoekswerk neerschrijft in een masterproef of wetenschappelijk artikel, dan verwerk je hierin steeds informatie die afkomstig is van andere auteurs. Belangrijk hierbij is dat je op een correcte manier verwijzingen of referenties opneemt. Om dit op een zo efficiënt mogelijke manier te doen, houd je best van bij het begin van je onderzoek een bibliografie bij waarin je alle publicaties die relevant zijn voor je onderzoek verzamelt.

9.1 Tools voor het beheer van een bibliografie

- Om het beheren van een bibliografie en het correct en consequent refereren te vergemakkelijken, kan je gebruik maken van één van de volgende tools. Je kan met deze (overigens betalende) tools heel wat doen, zoals (uiteraard) referenties van publicaties bewaren van de meest verscheiden types documenten (inclusief websites), maar ook rechtstreeks in je tekstverwerker voetnoten aanbrengen en een bibliografie genereren vanuit de door jouw aangelegde databank. - De bronverwijzingen kan je eventueel ook meteen aanvullen met persoonlijke nota’s met een programma als Microsoft OneNote 2010 (http://office.microsoft.com/nl-nl/onenote/) . Met OneNote kan je tekst, afbeeldingen en video- en audionotities vastleggen. Als je de notitieblokken deelt (sharing), kan je notities maken/bewerken met verschillende deelnemers op verschillende locaties.

9.2 Bookmarking van een webbibliografie

- Voor het bijhouden van websites kan je uiteraard met bookmarks (favorieten) werken, maar daar zijn wel wat beperkingen aan: ze staan gewoon op de PC waarop je werkt en zijn dus niet overal beschikbaar. - Met bookmarkingtoepassingen (9.2.1) of bookmarkingsites (9.2.2) kan je veel meer dan louter het vastleggen en bewaren van bladwijzers. Er kunnen ook trefwoorden (tags) aan de bladwijzers worden toegevoegd en je kan de bladwijzers delen (share) met andere gebruikers.

9.2.1 Bookmarkingtoepassingen

- Er zijn heel wat bookmarkingtoepassingen (tools) op de markt die je kunnen helpen bij het bijhouden, beheren en gebruiken van de bookmarks. - Als je vanop verschillende toestellen en plaatsen jouw bookmarks wil bekijken/gebruiken, is het aanbevolen om een tool te gebruiken die de bookmarks ‘in the cloud’ plaatst. Dit wil zeggen dat de bookmarks niet op de computer worden opgeslagen maar worden bijgehouden op een internetserver die je overal en steeds kan raadplegen. Meer informatie over interessante tools vind je op:

- http://webtrends.about.com/od/pro5/tp/bookmarking-tools-bookmarklets.htm - http://www.educatorstechnology.com/2012/06/4-awesome-video-

bookmarking-tools-for.html

9.2.2 Bookmarkingsites

- Social bookmarking is het fenomeen waarbij websitegebruikers hun favoriete websites toevoegen aan een centrale database op het internet. Ook via Google Bookmarks kan dat (zie 9.2.1), maar bij sociale bookmarkingsites (zoals Delicious en Diigo) is dat een doel op zich en niet één van de vele functies.- Je kan dan tijdens het surfen bijvoorbeeld een site bookmarken naar delicious, met eventueel commentaar en tags. Opgelet: deze bookmarks zijn wel publiek beschikbaar!