policimi në kosovë

Policimi në Kosovë

Shkurt 2008


Produksioni: Rrota, www.rrota.com Layout: Arbër Matoshi Korab Etemi Foto: OSCE/Hasan Sopa

Forumi për Iniciativa Qytetare (FIQ) është një organizatë joqeveritare kosovare që promovon përfshirjen e qytetarëve të Kosovës në proceset shoqërore dhe ato të vendim-marrjes përmes programeve të ideuara që

përqëndrojnë vëmendjen në vlerat dhe funksionimin e një shoqërie të hapur dhe demokratike.

Saferworld është një organizatë e pavarur joqeveritare që punon me qeveritë dhe shoqëritë civile në planin ndërkombëtar për të hulumtuar, promovuar dhe zbatuar strategji të reja për të rritur sigurinë e njerëzve dhe për

të parandaluar dhunën e armatosur.

© 2007 Forumi për Iniciativa Qytetare dhe Saferworld


3

Mirënjohje

Ky raport u shkrua nga ekipi i projektit VendiSigurtë në Forumin për Iniciativa Qytetare dhe Saferworld. Ne dëshirojmë që t’i falënderojmë Qeveritë e Mbretërisë së Bashkuar dhe Gjermanisë për financimin e këtij hulumtimi përmes përkrahjes së tyre për projektin VendiSigurtë.


4


Përmbledhje

Ky dokument është pjesa e dytë e një seri hulumtimesh për të përcjellur ndryshimin e përceptimeve të qytetarëve lidhur me sigurinë, përhapjen e armëve dhe garantuesit e sigurisë në Kosovë. Fokusi kryesor është në perceptimet mbi policimin në Kosovë. Rezultatet janë të bazuara në informacionet e mbledhura në qershor 2007, nga një hulumtim shtëpiak në mbarë Kosovën me 1,200 të intervistuar, si dhe nga disa diskutime në fokus grupe. Raporti analizon se si perceptimet mbi sigurinë kanë ndryshuar brenda gjashtë muajve, duke filluar nga dhjetori 2006 deri në qershor 2007, duke i vështruar kështu marrëdhëniet e fak-torëve të ndryshëm, përfshirë edhe besimin në polici, pozitën gjeografike dhe etnitetin mbi perceptimet e politikës në Kosovë.

Hulumtimi zbuloi se njerëzit ndjeheshin paksa më të sigurt në qershor të vitit 2007 se në dhjetor të vitit 2006. Në përgjithësi, kërcënimi më serioz ndaj sigurisë ishte niveli i lartë i krimit, pas të cilit vijnë edhe problemet me infrastrukturën e dobët dhe trafikun. Shqiptarët e Kosovës dhe serbët e Kosovës vazhdojnë t’i identifikojnë shqetësimet e sigurisë me dallime të mëdha: të intervistuarit shqiptarë të Kosovës më së shpeshti përmendën problemet e lidhura me mungesën e kualitetit të shërbimeve në nivelin lokal dhe komunal, derisa serbët e Kosovës më së shpeshti përmendën problemet me dimensione politike.

Shërbimi Policor i Kosovës (ShPK) është institucioni i dytë më i besuar në Kosovë sipas rezultateve të hu-lumtimit (pas Trupave Mbrojtëse të Kosovës- TMK). Niveli i besimit është ndikuar nga disa faktorë, sido-mos nga vendbanimi, por lidhjet në mes faktorëve janë komplekse. Ekziston një lidhje në mes niveleve të sigurisë dhe besimit në ShPK: të intervistuarit të cilët ndjeheshin shumë të sigurt në komunitetet e tyre i besonin ShPK-së më shumë. Sidoqoftë, nuk ka ndonjë lidhje të qartë në mes nivelit të sigurisë dhe asaj se sa shpesh të intervistuarit kanë parë policinë duke patrulluar. Diskutimet në fokus grupe treguan se ndjesia e sigurisë dhe besimit shpesh lidhen me përvojat personale dhe përvojat e shoqërisë ose familjes me policinë.

Edhe pse prania e një nën-stacioni policor pati një ndikim të vogël pozitiv në ndjesinë e sigurisë, përsëri nuk ka përmirësuar nivelet e sigurisë në komunitet, e as nuk ka kontribuar në uljen e niveleve të krimit të raportuara në polici. Serbët e Kosovës ishin më në dijeni në lidhje me praninë e nën-stacionit policor se shqiptarët e Kosovës. Nga rezultatet e hulumtimit duket se prania e përhershme e policisë në formën e nën-stacionit kontribuon në nivelet më të larta të sigurisë më shumë se patrullimet e policisë. Nevojitet hulumtim më i madh për të përcaktuar nëse prania e një nën-stacioni kontribuon në nivelet e ulëta të krimit, dhe raportimet më të pakta të krimeve në polici.

Të intervistuarit shqiptarë të Kosovës mendonin se ShPK-ja është përmirësuar në tri vitet e fundit, ndërsa serbët e Kosovës kanë mendim të kundërt për këtë çështje. Edhe pse ShPK-ja u përmend si institucioni i cili më së paku pranon mito, të intervistuarit u pajtuan që nevojitet përmirësim i mëtutjeshëm në mënyrë që ShPK-ja të zhvillohet në një forcë policore më moderne dhe profesionale e cila do të garantonte siguri për të gjithë banorët e Kosovës.

Ekzistojnë rekomandime të qarta nga të intervistuarit mbi mënyrën e përmirësimit të punës së ShPK-së. Në fakt, publiku kosovar është duke kërkuar nga policët që të vazhdojnë me reformat e tyre dhe të punojnë më shumë në komunitet. Më specifikisht, të intervistuarit dëshirojnë që patrullimet e ShPK-së të jenë më të shpeshta dhe përgjigja e tyre ndaj incidenteve të jetë më e shpejtë. Gjithashtu kërkohet nga policët e ShPK-së që të sillen më profesionalisht, të luftojnë korrupsionin brenda shërbimit dhe të trajtojnë publikun me më shumë respekt. Të intervistuarit gjithashtu kërkojnë nga policët e ShPK-së që të përmirësojnë aftësinë e tyre për zgjidhjen e marrëveshjeve në mes njerëzve si dhe të punojnë më shumë me komunitetin që të zgjidhin problemet e sigurisë në nivelin e komunitetit.

Policimi në Kosovë Policimi në Kosovë

5

Përmbajtja

Akronimet dhe shkurtimet. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6Hyrje dhe metodologjia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7Perceptimet mbi sigurinë . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8Frika nga krimi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9Besimi në Shërbimin Policor të Kosovës. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11Profesionalizmi i ShPK-së. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16Raportimi i krimit. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18ShPK-ja në komunitet. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20Strukturat e sigurisë në komunitet. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22Rekomandimet për ShPK-në. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24Përmbyllje. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26

Figura 1a: Çështjet më serioze të sigurisë për shqiptarët e Kosovës, e Para,e Dyta, dhe e Treta. . . . . . 8

Figura 1b: Çështjet më serioze të sigurisë për serbët e Kosovës, e Para, e Dyta, dhe e Treta. . . . . . . . . . 9

Figura 2: Frika nga krimi, e ndarë sipas etnitetit, qershor 2007. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10

Figura 3: Shpeshtësia e ndodhjes së llojeve të ndryshme të krimit. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10

Figura 4: Besimi në institucionet e Kosovës. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

Figura 5: Besimi në ShPK sipas nivelit të edukimit. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12

Figura 6: Besimi në polici dhe ndjenja e sigurisë. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13

Figura 7: Siguria në komunitet dhe numri i ditëve në vit kur policët e ShPK-së janë parë në

atë komunitet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14

Figura 8: Siguria në lagje dhe prania e nën-stacionit të policisë. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14

Figura 9: Të intervistuarit të cilët i shohin policët e ShPK-së dhe UNMIK-ut së

paku disa herë në javë. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15

Figura 10: Institucionet që kanë kërkuar mito gjatë 12 muajve të fundit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16

Figura 11: Kënaqësia me veprimet e ShPK-së, e ndarë sipas edukimit. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18

Figura 12: Besimi se rasti do të zgjidhet, ndarë sipas etnitetit. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20

Figura 13: Informimi mbi Këshillat Komunal të Sigurisë në Komunitet. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23

Figura 14: Si do të mund të përmirësonte punën ShPK-ja. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24

Lista e figurave


6


Akronimet dhe shkurtimet

BE Bashkimi Evropian

FIQ Forumi për Iniciativa Qytetare

PZhBV Person i Zhvendosur Brenda Vendit

RSSB Rishikimi i Sektorit të Sigurisë së Brendshme

KFOR Forcat e Kosovës (NATO)

UÇK Ushtria Çlirimtare e Kosovës

TMK Trupat Mbrojtëse të Kosovës

ShPK Shërbimi Policor i Kosovës

KLSP Këshilli Lokal për Siguri Publike

KKSB Këshilli Komunal për Siguri në Bashkësi

NATO Organizata e Traktatit Veri Atlantik

OJQ Organizatë Jo-Qeveritare

IPVQ Institucionet e Përkohshme Vetëqeverisëse

AVL Armët e Vogla dhe të Lehta

UNDP Programi Zhvillimor i Kombeve të Bashkuara

UNMIK Misioni i Administratës së Përkohshme të Kombeve të Bashkuara në Kosovë

Hyrje dhe metodologjia


7

Ky hulumtim është i ndarë në dy pjesë, ku njëra është pjesë e disa hulumtimeve të krijuara për të

përcjellur ndryshimin e përceptimeve të qytetarëve lidhur me sigurinë ,përhapjen e armëve dhe ga-rantuesit e sigurisë në Kosovë, dhe tjetra pjesë që merret me çështjet e veçanta të sigurisë në baza të menjëhershme (ad hoc). Hulumtimi i kryer në qer-shor të vitit 2007 është fokusuar në perceptimet mbi policimin në Kosovë, dhe ky raport është i bazuar në ato shënime. Pyetësori dhe shënimet e papërpunu-ara mund të gjenden në faqen e internetit: www.safeplaceproject.org

Secili nga këto hulumtime përcjellëse përbëhet nga një hulumtim shtëpiak dhe disa fokus grupe. Hu-lumtimi shtëpiak i qershorit 2007 u krye në tërë Ko-sovën, dhe një numër prej 1,200 të intervistuarve u zgjodhën për të mbledhur shënime dhe informa-cione. Margjina standarde e gabimit është 2.89 për-qind me një nivel të besimit prej 95 përqind. Shën-imet për këtë studim janë mbledhur kryesisht nga intervistat me kryefamiljarët dhe, aty ku ishte e për-shtatshme, me femra (pavarësisht nga pozita e tyre në familje). Për shkak se shumica e kryefamiljarëve në Kosovë janë meshkuj, për të ofruar një barazi të përshtatshme gjinore, femrat janë intervistuar në

çdo të dytën dhe të katërtën shtëpi. Në përgjithësi, 53.2 përqind e të intervistuarve ishin meshkuj dhe 46.8 përqind femra, dhe që të gjithë mbi moshën 18 vjeçare.

Gjashtë fokus grupe mbi masat e sigurisë u përdorën për validimin e shënimeve nga hulumtimi shtëpiak dhe për hulumtimin më të detajizuar të çështjeve të ndjeshme në lidhje me masat e sigurisë. Këto grupe ishin si në vazhdim:

Mitrovica Jugore, meshkuj dhe femra, ●shqiptarë të Kosovës, mosha 18-25 vjeç

Mitrovica Veriore, meshkuj dhe femra, ser- ●bë të Kosovës, mosha 18-25 vjeç

Gjakovë, meshkuj, shqiptarë të Kosovës, ●mosha 18-25 vjeç

Gjakovë, femra, shqiptarë të Kosovës, mo- ●sha 18-25 vjeç

Suharekë, meshkuj dhe femra, shqiptarë të ●Kosovës, mosha 18-25 vjeç

Lipjan, meshkuj, serbë të Kosovës, mosha ●18-25 vjeç

Hyrje dhe metodologjia


8


Në përgjithësi, të intervistuarit mendonin se nivelet e sigurisë janë përmirësuar paksa gjashtë muajt

e fundit, në mes dhjetorit 2006 dhe qershorit 2007, ku 17.0 përqind u pajtuan se “nivelet e sigurisë janë përmirësuar”, 77.4 përqind mendojnë se “nivelet e sigurisë janë të njëjta”, dhe vetëm 4.4 përqind mendojnë se “nivelet e sigurisë janë keqësuar”. Të intervistuarit serbë të Kosovës ishin mesatarisht më pesimist, ku vetëm 4.5 përqind mendonin se “nive-let e sigurisë janë përmirësuar”, ndërsa 13.6 përqind mendojnë se janë keqësuar.

Nivelet e larta të krimit ishin çështjet më serioze të sigurisë me të cilat komunitetet ballafaqohen, dhe kjo sipas 10.7 përqind të intervistuarve, të përcjellura nga problemet e infrastrukturës dhe trafikut (që të dyja 8.9 përqind). Sidoqoftë, siç është njoftuar më

parë,1 një përqindje e madhe e të intervistuarve shqiptarë të Kosovës – 29.9 përqind – nuk dëshiro-jnë apo nuk mund t’i përgjigjen pyetjeve që kanë të bëjnë me sigurinë e komunitetit të tyre. Për më shumë, shumë të intervistuar kanë refuzuar t’i përgjigjen pyetjes në lidhje me llojet e krimit, ose janë përgjigjur “Nuk di”. Në qershor 2007, kjo u ng-rit në 38.1 përqind të të intervistuarve, krahasuar me 24.3 përqind në dhjetor 2006 dhe 25.7 përqind në

___________________________________________1 Shih Siguria Njerëzore në Kosovë: Hulumtim i Perceptimeve (Forumi i Iniciativës Qytetare dhe Saferworld, Qershor 2007) f10, Sokolová, J. et. al.,

Hulumtimi i AVL-ve në Kosovë, (SEESAC, 2006), f36 dhe Kaltër e Çelë: Perceptimet Publike dhe Puna e Policisë në Kosovë (UNDP Kosovë, Qershor 2004), f19.

mars 2006. Ky ngurrim kërkon hulumtim më të de-tajizuar dhe gjithashtu tregon mosbesimin në au-toritetet, i cili jo domosdo reflektohet në pyetjet e lidhura direkt me besimin.

Shqiptarët e Kosovës dhe serbët e Kosovës vlerëso-jnë shumë ndryshe shqetësimet e sigurisë, siç edhe mund të shihet nga figura 1a dhe 1b më poshtë. Kur u pyetën se cilat janë tri shqetësimet e tyre më seri-oze në lidhje me sigurinë, përgjigjet më të shpeshta të intervistuarve shqiptarë të Kosovës ishin “infra-struktura e dobët” (21.1 përqind), “problemet me trafik” (15.1 përqind) dhe “ndotja” (13.0 përqind), që të gjitha të lidhura me mungesën e kualitetit të shërbimeve në nivelin lokal dhe komunal. Për dallim, shqetësimet më serioze për serbët e Kosovës ishin “zgjidhja jo e favorshme e statusit të Kosovës” (55.1 përqind), “nivelet e larta të krimit” (53.5 përqind) dhe “marrëdhëniet e dobëta ndëretnike” (40.9 për-qind) – të gjitha shqetësime politike me dimensione lokale dhe ndërkombëtare.

Është habitës fakti se numri i shqiptarëve të Kosovës që theksuan statusin e Kosovës si problemin më serioz të sigurisë nuk ishte i madh, sidomos duke marrë parasysh që 80.3 përqind e serbëve të Kos-ovës mendonin se siguria e tyre “do të përkeqëso-het më shumë” nëse “zgjidhja e statusit të Kosovës është pavarësia”, një mendim i ndarë nga vetëm 0.6 përqind e të intervistuarve shqiptarë të Kosovës. (70.4 përqind e të intervistuarve shqiptarë të Kos-ovës mendonin se “do të përmirësohet shumë” në të njëjtën situatë krahasuar me serbët e Kosovës.)

Perceptimet mbi sigurinë

“Sa i përket sigurisë, situata tashmë është duke u përmirësuar. Policët janë duke u bërë më të aftë dhe më kompetent.”

- Student, Shqiptar i Kosovës, 21 vjeçar, pjesëmarrës në një fokus grup në Gjakovë.

0% 5% 10% 15% 20% 25%

Zgjidhja e pafavorshmee statusit të Kosovës

Moszgjidhja e statusittë Kosovës

Shkallë e lartë e krimit

Ndotja e ambientit

Probleme të trafikut

Infrastruktura e dobët

Figura 1a: Çështjet më serioze të sigurisë për shqiptarët e Kosovës, e Para, e Dyta, dhe e Treta (Numri bazë: 954)


9

Edhe pse perceptimet e njerëzve mbi sigurinë mund të bëhen deri diku më pozitive, sipas hulumtimit

frika nga krimi, në përgjithësi, duket se është rritur në mes dhjetorit 2006 dhe qershorit 2007. Në hulum-timin e kryer në dhjetor 2006, 34.1 përqind deklaruan se nuk ishin “aspak të frikësuar” që ata ose familja e tyre mund të bëhen viktimë e krimit, dhe 15.9 për-qind se ishin “shumë të frikësuar”.2 Sidoqoftë, në qershor, shifrat u kthyen: 28.6 përqind e njerëzve “nuk ishin të shqetësuar fare” që ata ose familja e tyre mund të bëhet viktimë e krimit, derisa 33.3 për-qind ishin “shumë të shqetësuar.”

Serbët e Kosovës mund të ndjehen se lagjet e tyre janë më pak të sigurta se të shqiptarëve të Kosovës, por sipas hulumtimit serbët e Kosovës janë duke u frikësuar më pak nga krimi, derisa frika nga krimi e shqiptarëve të Kosovës është duke u rritur. Ky trend gjithashtu mbështetet nga diskutimet në fokus

grupe. Shumë pjesëmarrës shqiptarë të Kosovës të fokus grupeve mendonin se krimi në komunitetin e tyre ishte serioz, ku disa theksuan si shembull rritjen e përdorimit të drogës.

Numri i serbëve të Kosovës të shqetësuar se ata ose familja e tyre mund të bëhet viktimë e krimit është

___________________________________________ 2 Siguria Njerëzore në Kosovë: Hulumtim mbi perceptimet, në adresën:

http://www.saferworld.co.uk/images/pubdocs/Human_Security_in_Kosovo_English.pdf, f 14-15.

ulur në mes dhjetorit 2006 dhe qershorit 2007: Në dhjetor 2006, 69.8 përqind e të intervistuarve serbë të Kosovës ishin “shumë të frikësuar” se ata ose ndonjë anëtar i familjes së tyre mund të bëhet viktimë e krimit, dhe 26.7 përqind ishin “të frikësuar”. Në qershor 2007, përqindja e serbëve të Kosovës të cilët ishin “shumë të shqetësuar” se mund të bëhen viktimë e krimit u ul në 43.9 përqind, ndërsa 34.3 përqind ishin “të shqetësuar”.

Derisa serbët e Kosovës ende mbesin të frikësuar nga krimi, si duket frika e tyre është duke u zbutur secilën herë. Një shpjegim i mundshëm për këtë mund të jetë komenti i një studenti mashkull 23 vjeçar në një fokus grup në Mitrovicë: ”Njerëzit e pranojnë se kriminelët janë përreth nesh dhe krim-inaliteti është biznesi më i zhvilluar në shoqërinë tonë. Ai është bërë pjesë e realitetit tonë, pjesë e jetës tonë të përditshme.” Nëse perceptohet se krimi është i gjithëpranishëm, është e mundur që njerëzit nuk e konsiderojnë më si diçka të jashtë-zakonshme dhe në këtë mënyrë nuk paraqitet si problem serioz siç është paraqitur në hulumtimet e shumta. Gjithashtu, mund të jetë se krimi në fjalë është në mes grupeve kriminale dhe ka shumë pak efekt në jetën e përditshme të qytetarëve të zakonshëm. Sigurisht, statistikat që tregojnë uljen e frikës nga krimi në mesin e serbëve të Kosovës duhen trajtuar me kujdes.

3Llojet e krimeve të cilat të intervistuarit i percepto-jnë si ato që ndodhin më shpesh në vendin e tyre ndryshojnë sipas muajve, siç mund të shihet në

“Tani edhe përdorimi i drogës është rritur. Kështu, përqindja e krimit është rritur.”

- Një mashkull 20 vjeçar nga Suhareka

Probleme të trafikut

Ndotja e ambientit

Mungesa e lirisë sëlëvizjes në Kosovë

Relacionet e dobëtandër-etnike

Shkallë e lartë e krimit

Zgjidhja e pafavorshmee statusit të Kosovës

Figura 1b: Çështjet më serioze të sigurisë për serbët e Kosovës, e Para, e Dyta, dhe e Treta (Numri bazë: 198)

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60%

Frika nga krimi


10


figurën 3 më poshtë.4 Grabitja/vjedhja mbetet lloji më i zakonshëm i krimit sipas të intervistuarve, ku 49.4 përqind në mars 2006, 36.3 përqind në dhjetor 2006 dhe 43.3 përqind e të intervistuarve në qer-shor 2007 përmendën këtë si përgjigjen e parë. Dis-kutimet në fokus grupe konfirmojnë këtë, ku disa pjesëmarrës deklaruan se atyre ose ndokuj që ata

njohin u është grabitur më së shpeshti telefoni mo-bil ose radio e veturës, por gjithashtu edhe veturat. Shumë pjesëmarrës gjithashtu komentuan edhe mbi rritjen e përdorimit të drogës dhe krimeve të lidhura me drogë, të cilat mund të jenë të lidhura me grabit-jet e vogla të cilat janë në nivel shumë të lartë sipas pjesëmarrësve.5

Frika nga krimi

Figura 2: Frika nga krimi, e ndarë sipas etnitetit, qershor 2007 3

32.1%

19.8%

6.4%

3.9%

33.4%

3.1%1.3%

43.9%

34.3%

10.1% 9.1%

2.0%0 0.5%

14.6%

22.9%

12.5%

4.2%

41.7%

4.2%

00%

5%

10%

15%

20%

25%

30%

35%

40%

45%

50%

Shumë i shqetësuar

Deri diku i shqetësuar

As i shqetësuar as i pashqetësuar

Deri diku i pashqetësuar

Aspak i shqetësuar

Nuk e di Pa përgjigje

Shqiptarë të KosovësSerbë të Kosovës

Tjerë

Figura 3: Shpeshtësia e ndodhjes së llojeve të ndryshme të krimit

Vjed

hje

(vikt

ima n

uk e

din)

Sulm

/Rra

hje

Kërcë

nim

Shitje

e dr

ogës

Mos

pajtim

e

pron

ësor

e

Dhunë

fam

iljare

Përle

shje/

Përle

shje

me a

rmë Rr

ëmbim

Kërcë

nim m

e arm

ë

Vras

je

Plaçk

itje e

arm

atos

ur

Dhunë

lidhu

r me

kont

raba

ndim Dhu

nim

Tjetë

r (sp

ecifik

o)

Pa p

ërgji

gje /

Nuk e

di

Përq

indj

a e

të in

terv

istu

arve

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

Qer-07

Dhje-06

Mar-06

___________________________________________3 Numrat bazë për secilën kategori: shqiptarë të Kosovës: 954; serbë të Kosovës: 198; Të tjerë: 48.4 Shënimet për mars 2006 janë nga Hulumtimi i Armëve të Vogla dhe të Lehta në Kosovë (SEESAC), f 41. Disa nga fushat në tabelë janë të përafërta:

fusha “krimi i lidhur me drogë” këtu është përfshirë nën fushën “përdorimi i drogës”; “përleshjet” është përfshirë nën “të shtëna/përleshje me armë” dhe “dhunimi” është përfshirë nën “sulmin seksual”. Fusha “dhuna familjare” nuk është përfshirë në Hulumtimin e marsit 2006. Shënimet për dhjetor 2006 janë nga Siguria Njerëzore në Kosovë: Hulumtim i Perceptimeve, f 19, i cili gjithashtu përdori metodologjinë e shembujve. Fusha “sulmi seksual” nuk është përfshirë në hulumtimin e Dhjetorit 2006.

5 Vërehet një ngritje në numrin e krimeve të cilat njerëzit i perceptojnë dhe të cilat përfshijnë ose mund të përfshijnë armët, si p.sh. “të shtënat/përleshjet me armë”, “grabitje/vjedhje me armë”, “vrasje” dhe “kërcënim me armë”. Në Mars 2006 25.6 përqind e të intervistuarve i përmendën këto si krime, në krahasim me 7.2 përqind në dhjetor 2006 dhe 6.1 përqind në qershor 2007. Sidoqoftë, tregimet mbi krimet e lidhura me armë janë treguar disa herë në disa diskutime të fokus grupeve në qershor 2007, ku pjesëmarrës individual kanë qenë dëshmitar të krimeve që kanë përfshirë armët e zjarrit.


11

Siç shihet nga figura 4, Shërbimi Policor i Kosovës është institucioni i dytë më i besuar i Kosovës, ku

77.2 përqind e të intervistuarve i besojnë ose “shumë”

ose “plotësisht”, dhe kjo pas Trupave Mbrojtëse të Ko-sovës (79.8 përqind e të intervistuarve). Derisa policia e UNMIK-ut, KFOR-i, Qeveria e Kosovës, mediat dhe gjyqësori nuk besohen aq shumë, përsëri mbi 50 për-qind e të intervistuarve u besojnë këtyre institucioneve ose “shumë” ose “plotësisht”.6

Disa variabla ndikojnë në atë se sa i besojnë njerëzit ShPK-së, përfshirë etnitetin, vendin dhe edukimin. Për shembull, 95.1 përqind e të intervistuarve shqiptarë të Kosovës i besonin ShPK-së “plotësisht” ose “shumë”, 85.4 përqind e të intervistuarve jo-ser-bë dhe jo-shqiptarë i besonin ShPK-së “plotësisht” ose “shumë”, por vetëm 5.1 përqind e të intervistu-arve serbë të Kosovës i besonin ShPK-së.

Në përgjithësi, besimi në ShPK ndryshonte varësisht prej faktit nëse një komunë dominohej nga shqiptarë të Kosovës ose kishte shumicën e banorëve serbë të Kosovës, siç është cekur në Siguria Njerëzore në Kosovë.7 Besimi në ShPK ishte veçanërisht i ulët në katër komunat me shumicë serbe të Kosovës, duke reflektuar kështu perceptimet në mesin e shumë serbëve të Kosovës se ShPK-ja është një institucion i shqiptarëve të Kosovës dhe vetëm për shqiptarët e Kosovës. Në Zubin Potok, Leposaviq dhe Zveçan, vetëm 20.0 përqind, 10.0 përqind dhe 4.0 përqind e të intervistuarve i besonin ShPK-së “plotësisht” ose “shumë”, dhe në Shtërpcë, në jug të Kosovës, dhe pa kufi të caktuar mirë me Serbinë – asnjë i in-tervistuar nuk i besonte ShPK-së “plotësisht” ose “shumë”.

Ekziston një lidhje në mes nivelit të edukimit të in-tervistuarve dhe asaj se sa besojnë në ShPK, siç edhe

Besimi në Shërbimin Policor të Kosovës

Figura 4: Besimi në institucionet e Kosovës

32.724.4 25.4

11

37.831.9

38.833.1 34.1

19.6

52.8 50.6

68.8 16.7

19.513.5

18.421.4

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

Policija e UNMIK-ut

SHPK KFOR TMK AutoriteteveKomunale

Gjyqeve Media Qeverisë së Kosovës

BE-sënë Kosovë

Përq

indj

a

ShumëPlotësisht

“Bashkëpunimi në mes popullsisë dhe policisë është duke u përmirësuar secilën ditë më shumë.”

- Student 21 vjeçar nga Gjakova

“Njoh shumë policë të rinj të cilët nuk e marrin punën e tyre aq seriozisht sa duhet, dhe vozisin shpejtë vetu-rat e policisë dhe gjithashtu janë shumë agresivë.”

- Student 22 vjeçar nga Mitrovica

___________________________________________6 Për më shumë shënime mbi besimin në institucione, shih Raportin e UNDP-së mbi Paralajmërimin e hershëm, janar-mars 2007, Nr.16 , që mund të

gjendet në adresën: http://www.kosovo.undp.org/repository/docs/EWR16_eng%5Bfinal%5D.pdf dhe Siguria Njerëzore në Kosovë: Hulumtim mbi Perceptimet, f 28-30.

7 Siguria Njerëzore në Kosovë: Hulumtim mbi Perceptimet, f 27.


12


mund të shihet në figurën 5 më poshtë. Sa më pak edukim që ka një i intervistuar, aq më shumë pritet t’i besoj ShPK-së “plotësisht”, ndërsa sa më shumë edukim ai/ajo ka, aq më i matur do të jetë dhe do të jap përgjigjen për besimin në ShPK si “shumë” e jo “plotësisht”. Të intervistuarit që kanë përfunduar shkollën e mesme dhe nuk kanë vazhduar më tutje me shkollim janë më pak të prirur t’i besojnë ShPK-së, ku 65.0 përqind i besojnë ShPK-së ose “shumë” ose “plotësisht”, krahasuar me 92.6 përqind e të in-tervistuarve pa edukim formal dhe 84.3 përqind të cilët kanë përfunduar fakultetin.8

Siç mund të shihet nga figura 6 më poshtë, ekzis-ton një lidhje e fortë në mes të besimit në ShPK dhe niveleve të sigurisë të cilat të intervistuarit ndiejnë se i kanë në lagjet e tyre. 90.2 përqind e të interv-istuarve të cilët ndienin se komuniteti i tyre ishte “shumë i sigurt” i besonin ShPK-së “shumë” ose

“plotësisht”, derisa 4.4 përqind e të intervistuarve që ndienin se komuniteti i tyre ishte “shumë i sigurt” i besonin ShPK-së ose “pak” ose “aspak”. Për dallim, 54.1 përqind e të intervistuarve të cilët mendonin se komuniteti i tyre ishte “shumë i pasigurt” i besonin ShPK-së ose “pak” ose “aspak”. Sidoqoftë, lidhja në mes sigurisë dhe besimit nuk është pa ndërlikime, ku 40.5 përqind e të intervistuarve të cilët mendonin se komuniteti i tyre ishte “shumë i pasigurt” i besonin ShPK-së “plotësisht” ose “shumë”. Prandaj, ndry-shimet tjera gjithashtu ndikojnë në perceptimet mbi siguri, dhe derisa ShPK-ja mund të bëjë më shumë që të përmirësoj perceptimet e njerëzve mbi sigurinë nëpërmes veprimeve të saj, prapë do të ketë disa faktorë që nuk mund t’i kontrolloj dhe të cilët do të vazhdojnë të kontribuojnë në ndjesinë e pasigurisë. (Shih pjesën mbi Perceptimet mbi Sigurinë për dis-kutimin e disa faktorëve të ngjashëm.)


Figura 5: Besimi në ShPK sipas nivelit të edukimit

Përq

indj

a

13.2%20.0%

24.5% 23.0% 23.2%28.9%

41.1%

79.4% 66.1% 59.0%55.7%

41.8%

47.9%

43.2%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

Pa ar

simim

form

al

Shko

lla fi

llore

e pa

përfu

ndua

r

Shko

lla fi

llore

e pë

rfund

uar

(klas

a 8 e

krye

r)

Shko

lla e

mes

me e

pap

ërfu

ndua

r

Shko

lla e

mes

me e

për

fund

uar

(viti

4 i k

ryer)

Shko

lla e

lartë

tekn

ike/p

rofe

siona

le

ose f

akult

eti i

papë

rfund

uar

Faku

lteti

i për

fund

uar

ShumëPlotësisht

___________________________________________8 Mosha e të intervistuarve deri në 60 vjeç nuk kishte ndonjë efekt në besimin e tyre në ShPK, me përjashtimin e të intervistuarve mbi moshën 60

vjeçare ku 62.8 e të intervistuarve i besonin ShPK-së “plotësisht” në krahasim me një mesatare prej 52.8 përqind.


13

Niveli i sigurisë i ndjerë nga të intervistuarit nuk ishte i ndikuar nga ajo se sa shpesh i kanë parë policët e ShPK-së në rrugë. Lidhja e ngushtë në mes dy lako-reve në figurën 7 më poshtë tregon se ndjenjat e të intervistuarve mbi sigurinë janë ngritur ose ulur pa-varësisht nga ajo se sa shpesh i kanë parë policët.

Prandaj, fakti sa shpesh një person e sheh policinë nuk është domosdo një masë e sigurisë. Përkundra-zi, lidhja në mes ndjenjës së sigurisë dhe besimit në ShPK është e ndërlikuar, ku këta dy faktorë ndiko-jnë në njëri tjetrin si dhe në faktorë tjerë të rëndë-sishëm. Përvoja personale, në veçanti, duket të jetë e rëndësishme në atë se sa u besohet policisë, një gjetje që vjen nga shumë diskutime të fokus grupe-ve. Edhe vendbanimi dhe prania e një nën-stacioni policor kanë ndikim të ndryshueshëm në ndjenjën e sigurisë.

Sipas këtij studimi, prania e një nën-stacioni poli-cor në komunitet pati një ndikim të vogël pozitiv në ndjenjën e sigurisë, siç edhe mund të shihet nga figura 8 më poshtë. Në të njëjtën kohë, prania e një nën-stacioni policor nuk duket se pati ndikim në përmirësimin e nivelit të sigurisë në lagje gjatë

gjashtë muajve, në mes dhjetorit 2006 dhe qershorit 2007: 8.3 përqind e njerëzve që thanë se ka një nën-stacion policor në lagjen e tyre dhe 88.2 për-qind e atyre që thanë se nuk ka një nën-stacion policor në lagjen e tyre, gjithashtu thanë se nivelet e sigurisë janë përmirësuar gjatë gjashtë muajve të fundit. Është e mundur që gjashtë muaj janë per-iudhë e shkurtër që prania e një nën-stacioni policor të ketë ndikim në siguri, por është më e mundur që nivelet e sigurisë të varen edhe nga disa faktorë tjerë, shumë nga të cilët do të jenë jashtë kontrollit të policëve lokal të ShPK-së.

Përveq kësaj, në përgjithësi duket se prania e një nën-stacioni policor e bënë më pak të mundur që një viktimë të raportoj krimin: 80.8 përqind e të in-tervistuarve të cilët thanë se ekziston një nën-stacion policor në lagjen e tyre “padyshim” do të raportonin krimin nëse do të kryhej ndaj tyre ose familjes së tyre, në krahasim me 94.3 përqind të njerëzve që jetojnë në vende pa nën-stacion policor. Sidoqoftë, për shkak se nën-stacionet janë vendosur në bazë të nevojave dhe aty ku njerëzit ndihen më pak të sig-urt, ata duket të jenë më pak të prirur të raportojnë krimin për shkak të mosbesimit të përgjithshëm në autoritete. Figura 8 tregon se prania e policisë lokale – dhe ajo se çfarë bëjnë – e jo fakti se sa herë janë parë nga publiku, ka ndikim në ndjenjën e njerëzve për siguri. Duhen bërë më shumë hulumtime për të ardhur në përfundim nëse prania e një nën-stacioni ka ndikim pozitiv në zvogëlimin e niveleve të krimit.

Figura 6: Besimi në polici dhe ndjenja e sigurisë

Shumë të sigurtë

Deri diku të sigurtë

Deri diku të pasigurtë

Shumë të pasigurtë

Shumë të sigurtë


As të sigurt as të pasigurtë


0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

Ndjenjat e sigurisë

Përq

indj

a e

të in

terv

istu

arëv

e që

i be

sojn

ë os

e nu

k i b

esoj

në S

hPK

-së

MosbesimiBesimiLinear (Besimi)Linear (Mosbesimi)


“Kam pasur punë me ta dhe me sa më kujtohet ata janë sjellur mirë. Edhe fqinjët e mi kanë përvojë të mirë me policët.”

– Studente 18 vjeçare nga Suhareka



14


Lidhja në mes besimit në polici, ndjenjës së sigurisë në komunitet, bashkëpunimit me policinë për rap-ortimin e krimit dhe prania e policisë në komunitet është e ndërlikuar, por në mënyrë që të arrihet ndikimi më i madh pozitiv në sigurinë në komunitet, reforma e policisë duhet të përmbledhë të gjitha këto aspekte të ndërlidhura në të njëjtën kohë. Derisa re-komandimi kyç i të intervistuarve të këtij hulumtimi ishte që policët e ShPK-së të patrullojnë më shpesh (shih Gjashtë Rekomandimet më të Rëndësishme), në mënyrë që të bëhet një ndryshim i rëndësishëm, përsëri mënyra se si policët e ShPK-së do të veprojnë dhe bashkëveprojnë me publikun, si dhe efikasiteti i tyre i perceptuar nga publiku, do të jenë gjërat më të rëndësishme në afat më të gjatë.

Për më shumë, patrullimi i ShPK-së nuk është gjeografikisht i njëjtë (e as i policisë së UNMIK-ut), siç edhe mund të shihet në figurën 9 më poshtë. ShPK-ja domosdo duhet të përkushtoj nivele të ndryshme të burimeve në llojet e ndry-shme të krimit dhe problemeve të sigurisë, dhe të krijoj qasje për nevojat e ndryshme të komu-niteteve. Sidoqoftë, ky ndryshim në mes komu-nave ku të gjithë të intervistuarit e shohin ShPK-në së paku disa herë në javë (në Shtërpcë) dhe atyre ku vetëm 40.0 përqind e të intervistuarve i shohin (në Novobërdë) është shqetësuese dhe tr-egon se disa komunave nuk u ofrohen burime të mjaftueshme.

Figura 7: Siguria në komunitet dhe numri i ditëve në vit kur policët e ShPK së janë parë në atë komunitet

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

0 50 100 150 200 250 300 350 400

Numri i ditëve në vit

Përq

indj

a e

të in

terv

istu

arve

të

cilë

t nd

ihen

të

“si

gurt

ë” o

se “

jo s

igur

të”

Expon. (Sigurtë)Expon. (Jo Sigurtë)

Figura 8: Siguria në lagje dhe prania e nën-stacionit të policisë (Numri bazë: 184)

As të sigurt as të pasigurtë




40%

45%

50%

55%

60%

65%

70%

75%

80%

85%

90%

Përq

ind

ja e

nje

rëzv

e t

ë c

ilët

men

do

jnë

që n

ën

staci

on

i i ka b

ërë

më t

ë s

igu

rtë Shumë të sigurtë

Niveli i sigurisë



15

Figura 9. Të anketuarit të cilët i shohim pjestarët e SHPK-së dhe UNMIK-ut disa herë në javë

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

Novobërdë

Malishevë

Kaçanik

Prizren

Prishtinë

Gjakovë

Ferizaj

Gjilan

Fushë Kosovë

Skenderaj

Lipjan

Viti

Podujevë

Pejë

Mitrovicë

Klinë

Gllogovc

Vushtrri

Obiliq

Istog

Kamenicë

Deçan

Zveçan

Rahovec

Shtime

Zubin Potok

Suharekë

Leposaviq

Dragash

Shtërpcë

SHPK

UNM IK



16


Rezultatet nga pjesa kuantitative e këtij hulumtimi tregojnë se anëtarët e ShPK-së janë më pak të

prirur të marrin mito se njerëzit të cilët punojnë në institucionet tjera. Vetëm 3.3 përqind e të gjithë të intervistuarve kanë treguar se ose është kërkuar nga ta ose nga anëtarët e familjes së tyre që të pagua-jnë mito në ndonjë institucion në 12 muajt e fundit. Grupi nga i cili më së shumti është kërkuar mito janë ata të cilët kanë përfunduar fakultetin, ku 7.4 për-qind e të intervistuarve kanë thënë se nga ata ose ndonjë anëtar i familjes së tyre është kërkuar mito në 12 muajt e fundit.9 Prizreni ishte rajoni ku është kërkuar më së shumti mito, ku 5.9 përqind e të in-tervistuarve të këtij rajoni kanë deklaruar se nga ata ose anëtarët e familjes së tyre është kërkuar mito. Për dallim, rajoni i Gjilanit është më së paku i korrup-tuar, ku vetëm 0.8 përqind e të intervistuarve kanë deklaruar se është kërkuar mito nga ta. Siç mund të shihet nga figura 10 më poshtë, më së shumti është kërkuar mito nga njerëzit nga autoritetet komunale (38.5 përqind), shërbimet shëndetësore (25.6 për-

qind) ose gjykatat (23.1 përqind); vetëm 5.1 përqind e atyre që u është kërkuar mito 12 muajt e fundit kanë deklaruar se u është kërkuar nga ShPK-ja.

Hulumtimet kuantitative që duhen kryer për çështjet e ndjeshme si korrupsioni dhe mito duhen trajtuar me kujdes, duke pasur parasysh prirjen e njerëzve që të ngurrojnë të ofrojnë informacione që mund t’i vënë në pozitë të keqe. Rezultatet në figurën 10 tregojnë pozicionet përkatëse të institucioneve të ndryshme në lidhje me prirjen për të kërkuar mito. Për më shumë, shënimet kualitative nga fokus grupet tregojnë se korrupsioni konsiderohet si problem për ShPK-në, ose së paku për disa policë të ShPK-së, një gjetje e përkrahur nga 28.7 përqind e të intervistuarve që theksuan se puna e ShPK-së do të përmirësohej “nëse ata do të ishin më pak të korruptuar” (shih seksionin Gjashtë Rekomandimet me të Rëndësishme). Disa pjesëmarrës perceptonin

policët e ShPK-së si jo neutral, duke u sjellur kështu më mirë me njerëzit të cilët i njohin, por zakonisht deklaratat ishin më serioze: “Shpesh i kam parë lid-hjet e tyre (policëve të ShPK-së) me kriminelë të njo-hur. Nuk është çudi të shohësh këtu një polic i cili shoqërohet dhe komunikon me kriminelë.”10 Këta shembuj ekstrem duhen trajtuar me kujdes, sidomos pasi që “kriminelët” mund t’u referohet njerëzve të cilët në fakt nuk janë gjetur fajtor për ndonjë krim por mendohet nga publiku se kanë kryer veprime të gabueshme. Megjithatë, ende mbetet shumë për ShPK-në që të përmirësoj reputacionin e saj, e sido-mos në mesin e serbëve të Kosovës.

Pjesëmarrësit e fokus grupeve kishin ndryshime në mendimet e tyre për policët e ShPK-së, ku shumica gjykonin policët bazuar në meritat dhe gabimet e tyre individuale dhe nuk bënin ndonjë përgjithësim për tërë ShPK-në. Për shembull, disa pjesëmarrës konsideronin se disa anëtarë të ShPK-së “sillen si huliganë” dhe të tjerët “kanë qëndrim të duhur”.11 Sidoqoftë, marrëveshja e përgjithshme në një fokus

Profesionalizmi i ShPK-së

Pa përgjigje, 7.7%

SHPK-ja, 5.1%

Shkollat, 5.1%

Policia e UNMIK-ut, 2.6%

Qeveria qëndrore, 2.6%

Administrata ndërkombtare 2.6%

Autoritetet Komunale, 38.5%

Shërbimet Shëndetsore, 25.6%

Gjyqet, 23.1%

Tjetër, 7.7%

Figura 10: Institucionet që kanë kërkuar mito gjatë 12 muajve të fundit (Numri bazë: 39)

“Ekziston vetëm një zgjidhje: korrupsioni. Ligji në Kos-ovë mund të “blihet”

- Studente 18 vjeçare nga Gjakova

___________________________________________9 Arsyet prapa kësaj lidhje të dukshme në mes nivelit të edukimit dhe pagesës së mitos meritojnë më shumë hulumtime, ndoshta në fokus grupe të

përbëra nga njerëz të niveleve të njëjta të edukimit.10 Një mashkull i ri në një fokus grup në Mitrovicë.11 Student 21 vjeçar në një fokus grup në Gjakovë.


17

grup që përbëhej nga serbë të Kosovës ishte se policët e ShPK-së janë “arrogant”12, “agresivë13” dhe “të pasjellshëm”14. Një pjesëmarrës tha se një polic i ShPK-së tipik është “një personalitet që pa-pritur ka fuqi në dorë. Një ditë ai është asgjë dhe ditën tjetër ai e ka gjithë fuqinë. Si rrjedhojë e kësaj ai e keqpërdor fuqinë.”15 Është e qartë se do të jetë një sfidë për të adresuar këto mendime të ngulitura, si për ndryshimin e sjelljes së policëve, e veçanërisht shmangien e ndonjë anësimi, ashtu edhe për komu-nikimin më të mirë të prioriteteve të policisë te

qytetarët. Siç tha një pjesëmarrës, “policia duhet të flasë më shpesh me njerëzit. Edhe ata duhet të jenë më transparent kur merren me gjëra të ndryshme.”16 Sidoqoftë, disa ndryshime mund të jenë relativisht të thjeshta, si insistimi që policët e ShPK-së t’u drejto-hen qytetarëve me respekt kur kryejnë punët e tyre rutinore, si kontrollimin për letërnjoftim, dhe sigurimi që sjellja e policëve është e mirë pa marrë parasysh se me kë punojnë apo kujt i adresohen.

___________________________________________12 Një mashkull i ri në një fokus grup në Mitrovicë.13 Një tjetër mashkull i ri në një fokus grup në Mitrovicë.14 Një tjetër mashkull i ri në një fokus grup në Mitrovicë.15 Mashkull i ri në një fokus grup në Mitrovicë.16 Një mashkull i ri i tretë në një fokus grup në Mitrovicë.

Profesionalizmi i ShPK-së


18


Pak më shumë se një e dhjeta e të intervistuarve – 11.1 përqind – kanë raportuar ndonjë krim

në ShPK gjatë jetës së tyre. 55.6 përqind e atyre të intervistuarve ishin ose “deri diku të kënaqur” ose “shumë të kënaqur” me veprimet e ShPK-së ndaj raportimit të krimit. Kënaqësia ndryshonte varësisht nga edukimi: sa më të edukuar ishin të intervistuarit, aq më pak ishin të kënaqur me veprimin e ShPK-së, siç edhe mund të shihet në Figurën 11 më poshtë.

ShPK-ja deri më tani është institucioni më prem-tues të cilin të intervistuarit do të thërrisnin nëse ata ose familja e tyre do të kërcënoheshin me dhunë. 88.2 përqind (në një pyetje me përgjigje të shumta) thanë se do të thërrisnin ShPK-në, pas të cilëve janë 19.3 përqind të cilët do të thërrisnin të afërmit apo familjen e tyre. Shumica e të intervistuarve serbë (58.6) përqind gjithashtu do të thërrisnin ShPK-në nëse do të kërcënoheshin me dhunë, por 46.0 përqind do të thërrisnin të afërmit apo familjen e tyre.17 Si përfundim, 91.6 përqind e të intervistuarve “padyshim” do të raportonin në ShPK krimin që do të kryhej ndaj “tyre ose familjes së tyre”. Dallimet si

mosha, edukimi dhe gjinia nuk ndryshonin shumë qëndrimin e të intervistuarve ndaj raportimit të krim-it, por 71.7 përqind e serbëve të Kosovës – më pak se mesatarja – “padyshim” do të raportonin krimin. Vetëm 80.0 përqind e të intervistuarve në rajonin e Gjilanit “padyshim” do të raportonin, që është më së paku nga të gjitha rajonet, përkundër faktit se ky ishte rajoni me shembujt më të pakët të “per-ceptimit të mitos”. (Shih seksionin Profesionalizmi i ShPK-së).

Të intervistuarit meshkuj ishin më skeptik se të in-tervistuarit femra që ShPK-ja do të “zbulonte kryesit e krimit / zgjidhte krimin”, ku 62.8 përqind dhanë këtë arsye si shkak “i padyshimtë” për mosthirrjen e policisë, ndërsa të intervistuarit femra ishin 55.6 për-qind. Të intervistuarit rural ishin gjithashtu më skep-tik, ku 66.1 përqind thanë se nuk besonin se “poli-cia do të kapte kryesit e krimit / zgjidhte krimin”, dhe 13.4 deklaruan se “Nuk besoj se policia është e paanshme”. Kjo krahasohet me të intervistuarit urban, ku 46.9 përqind, respektivisht 6.3 përqind kishin mendimet e njëjta.

Raportimi i krimit

Figura 11: Kënaqësia me veprimet e ShPK-së, e ndarë sipas edukimit (Numri bazë: 133)

85.7%

70.0%

59.1%

75.0%

46.8%

62.5%

14.3%

20.0%

31.8%

0.0%

40.4%

33.3%

42.1%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

Shumë të kënaqur ose deri diku të kënaqur

Shumë të pakënaqur ose deri diku të pakënaqur

Linear (Shumë të pakënaqur ose deri diku të pakënaqur)

Linear (Shumë të kënaqur ose deri diku të kënaqur)

Shkolla fillore e papërfunduar

Shkolla fillore e përfunduar

(klasa 8 e kryer)

Shkolla e mesme e

papërfunduar

Shkolla e mesme

e përfunduar (viti 4 i kryer)

Shkolla e lartë teknike/

profesionale ose fakulteti i

papërfunduar

Fakulteti i përfunduar

Pa arsimim formal

___________________________________________17 7.3 përqind e të intervistuarve thanë se “padyshim nuk do të raportonin krimin”. Kur u pyetën për arsyen, 59.1 përqind u përgjigjën “Nuk besoj

se policia do të kap kryesit e krimit / zgjidh rastin”, 11.4 përqind thanë “Nuk besoj se policia është e paanshme”, dhe 5.7 përqind thanë “Frikëso-hem për arsye tjera”.


19

Sidoqoftë, kjo ndarje urbane-rurale nuk është e pranishme në pyetjen, “Nëse ju ose familja juaj bëheni viktimë e krimit, sa keni besim se rasti juaj do të zgjidhet dhe kryesi i krimit do të sillej para drejtë-sisë”. Këtë herë, 59.8 përqind e të intervistuarve që jetojnë në vende rurale, dhe 57.3 përqind në vendet urbane, ishin “shumë të sigurt” ose “deri diku të sigurt”. Përsëri, rajoni i Gjilanit shfaqi besimin më të ulët që një rast do të zgjidhet, ku vetëm 46.2 për-qind e të intervistuarve ishin “shumë të sigurt” ose “deri diku të sigurt”, pas së cilës radhitet rajoni i Mitrovicës me 47.0 përqind. Të intervistuarit në ra-jonin e Prizrenit kishin besimin më të lartë, ku 77.0 përqind e të intervistuarve ishin “shumë të sigurt” ose “deri diku të sigurt”.

Besimi është i lidhur ngushtë me etnitetin e të in-tervistuarve, ku të intervistuarit shqiptarë të Kosovës kanë më shumë besim se serbët e Kosovës se një rast do të zgjidhet dhe kryesi i krimit do të sillej para drejtësisë, siç edhe mund të shihet në figurën 12.18 Siç u cek më lartë, skepticizmi në lidhje me aftës-inë e ShPK-së për të zgjidhur krimin është motivimi parësor për ngurrimin në raportimin te ShPK-ja. Im-plikimi për ShPK-në është gjerësisht pozitiv: derisa

mbetet shqetësimi rreth perceptimit të lidhjeve me kriminelë apo mungesës së paanshmërisë, problemi kryesor i ShPK-së mbetet kapaciteti.

Pjesëmarrësit në diskutime në fokus grupe për-mendën në disa raste se ata besonin që ShPK-ja ësh-të përmirësuar në tri vitet e fundit: “Ata janë më të ashpër dhe kryejnë detyrat e tyre më mirë. Ata gjith-ashtu janë të trajnuar më mirë.”19 Derisa pjesëmar-rësit në fokus grupin e përbërë nga serbë të Kosovës në Mitrovicë ishin të ndarë në mendimin nëse kishte përmirësime ose jo, ekzistonte një bindje e përgjith-shme në fokus grupin e përbërë nga serbë të Kosovës në Çagllavicë që ShPK-ja ishin “paksa më të mirë”,20 dhe “patrullojnë më shpesh”.21 Në përgjithësi, “ka progres por nuk është i mjaftueshëm.”22 Për këtë

është e arsyeshme që ShPK-ja të vazhdoj me refor-mat që i kanë nisur, si patrullimet më të shpeshta dhe trajnimet tjera në mënyrë që të realizohen dhe të forcohen këto përmirësime.

___________________________________________18 Numrat bazë për secilën kategori: shqiptarë të Kosovës: 954; serbë të Kosovës: 198; Tjerë: 48.19 Student 24 vjeçar në një fokus grup në Suharekë.20 Mashkull i ri në një fokus grup në Çagllavicë.21 Tjetër mashkull i ri në një fokus grup në Çagllavicë.22 Mashkull i tretë i ri në një fokus grup në Çagllavicë.

Raportimi i krimit

“Ka progres por nuk është i mjaftueshëm.”

- Mashkull në një fokus grup në Çagllavicë


20


Një e pesta (19.9 përqind) e të intervistuarve ishin në dijeni mbi nën-stacionin e ShPK-së në lagjen

e tyre, por kishte një ndryshim të madh në mes përgjigjeve të shqiptarëve të Kosovës dhe serbëve të Kosovës. Vetëm 9.1 përqind e të intervistuarve shqiptarë të Kosovës thanë se kishte nën-stacion policor në lagjen e tyre, krahasuar me 70.7 për-qind të intervistuarve serbë të Kosovës, një gjetje e përkrahur nga rezultatet e ndara për komunë, dhe rezultat i përpjekjeve intensive nga ShPK-ja që të patrulloj dukshëm në këto vende. 77.0 përqind e të intervistuarve (shifrat treguan dallim të vogël kur u ndanë për etnitet) të cilët ishin në dijeni për ekzis-timin e nën-stacionit policor në lagjen e tyre ndjenin se prania e nën-stacionit i bënë ata të ndjehen “më të sigurt” ose “paksa më të sigurt”.

Nga rezultatet e hulumtimit duket se është prania e përhershme e ShPK-së – në formën e nën-stacionit e jo patrullimit – ajo që ka ndikimin më të madh pozi-tiv në perceptimin e sigurisë. Një nën-stacion i ofron komunitetit një pikë kontakti të vendosur për para-qitjen e shqetësimeve të anëtarëve të komunitetit dhe gjetjen e informacioneve për iniciativat policore dhe të sigurisë në komunitet.

Të intervistuarit shohin rregullisht policinë në lagjet e tyre, ku 44.9 përqind shohin ShPK-në çdo ditë

dhe 25.8 përqind “disa herë në javë”. Të intervis-tuarit serbë të Kosovës dukej se shihnin ShPK-në “çdo ditë” ose “disa herë në javë”, në krahasim me të intervistuarit shqiptarë të Kosovës, ku 85.4 përqind dhanë njërën nga këto përgjigje, krahasuar me 67.7 përqind të intervistuarve shqiptarë të Kos-ovës. Gjithashtu, meshkujt dukej se shihnin policët e ShPK-së më shpesh se femrat: 49.5 përqind e të intervistuarve meshkuj dhe 39.7 përqind e të interv-istuarve femra kanë parë policët e ShPK-së “çdo ditë”. Sidoqoftë, komentet e femrave nga një fokus grup i femrave tregojnë se ka kontakt të mirë në mes femrave dhe policëve të ShPK-së, shumë prej të cilave kanë “biseduar shpesh”23 me policë ose janë “takuar shpesh me ShPK-në”.24 52.9 përqind e të intervistuarve pa edukim formal kanë parë policët e ShPK-së “çdo ditë” ose “disa herë në javë” kra-hasuar me 73.3 përqind të atyre që kanë përfun-

duar fakultetin. Kjo mund të jetë një reflektim i asaj që njerëzit me më shumë edukim janë më shumë në lëvizje dhe mund t’i shohin më shpesh policët

Figura 12: Besimi se rasti do të zgjidhet, ndarë sipas etnitetit

36.0%

30.8%

5.0%7.0%

16.0%

5.1%8.1%

10.6%

20.7%22.2%

31.8%

6.6%

47.9%

14.6%

8.3% 8.3%

14.6%

6.3%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

Besoj plotësisht Besoj deri diku As besoj as nuk i besoj

Besoj pak Besoj aspak Nuk Di / Pa përgjigje

Shqipëtar i KosovësSerb i KosovësTë tjerët

ShPK-ja në komunitet

“Nuk do të ndjeheshe i/e sigurt në një lagje ku vjed-hjet janë të pranishme.”

- Student 18 vjeçar nga Suhareka

___________________________________________23 Studente 23 vjeçare nga një fokus grup në Gjakovë.24 Studente 18 vjeçare nga një fokus grup në Gjakovë.


21

e ShPK-së, ose janë më të vetëdijshëm kur takojnë policët e ShPK-së. Nevojiten më shumë hulumtime për të zbuluar nëse kjo gjetje ishte e çrregullt apo e rëndësishme.

ShPK-ja më shpesh shihet nga të intervistuarit “në veturat e tyre” (46.1 përqind), “duke patrulluar në këmbë” (23.4 përqind) ose “gjatë detyrës në trafik/komunikacion” (18.2 përqind). Por, në rajonin e Pejës të intervistuarit kanë parë policët duke “patrulluar në këmbë” (28.0 përqind) më shpesh se “në veturat e tyre” (24.8 përqind), dhe në rajonin e Mitrovicës, rezultatet ishin 29.1 përqind, respektivisht 33.9 për-qind.

Pamja e policëve duke patrulluar në këmbë është normale tek të intervistuarit, ku 60.7 përqind e tyre thanë se puna e ShPK-së në vendin e tyre do të përmirësohej “nëse ata do të patrullonin më shpesh”. Pjesëmarrësit e fokus grupit thanë se kjo tashmë ka filluar të ndodhë. Njëri tha, “Mendoj se ata [policët e ShPK-së] tani patrullojnë më shpesh në këmbë. Në të kaluarën ata kanë përdorur biçik-letat më shpesh, por gjithashtu i kanë përdorur edhe

veturat e tyre më shumë se tani.”25 Tjetri pohoi duke thënë, “Sot i shoh [policët e ShPK-së] duke patrullu-ar në këmbë rreth shkollave dhe në qendër.”26 47.3 përqind e të intervistuarve thanë se puna e ShPK-së do të përmirësohej “nëse ata do të reagonin më shpejt për incidentet”. Profesionalizmi i ShPK-së gjithashtu është i rëndësishëm, ku 28.7 përqind thanë se ShPK-ja do të përmirësohej nëse do të ishin më pak të korruptuar, dhe 27.3 përqind thanë nëse policët e ShPK-së “do t’i trajtonin njerëzit më me re-spekt”. [Shih më lartë seksionin Profesionalizimi dhe Korrupsioni në ShPK.]

Derisa shumica e të intervistuarve (79.7 përqind) thanë se nuk ishin në dijeni të ndonjë iniciative në komunitetin e tyre për përmirësimin e bashkëpunimit në mes policisë dhe qytetarëve, rezultatet ndryshon-in varësisht nga komuna. Në Kaçanik, Novobërdë dhe Rahovec, 33.3 përqind, 40 përqind dhe 23.3 përqind e të intervistuarve dinin që ka iniciativa të ngjashme në komunitetet e tyre, derisa 28.0 përqind e të intervistuarve në Skenderaj ishin në dijeni për iniciativat që tanimë kanë përfunduar.

ShPK-ja në komunitet

___________________________________________25 Student 24 vjeçar nga një fokus grup në Suharekë.26 Student 24 vjeçar nga një fokus grup në Suharekë.


22


Vetëm një numër i vogël i të intervistuarve kishin dëgjuar për Këshillat Lokal të Sigurisë Publike

(KLSP) dhe Këshillat Komunal të Sigurisë në Komu-nitet (KKSK), edhe pse dijenia është ngritur që nga hulumtimi i kaluar, i kryer në dhjetor 2006.27 Në dhjetor 2006, vetëm 6.9 përqind kishin dëgjuar për KLSP-të dhe 2.9 përqind për KKSK-të,28 që është rritur në 12.3 përqind, respektivisht 15.8 përqind deri në qershor 2007.29 Nga ata të cilët kanë dëgjuar për KLSP-të, gjysma (50.3 përqind) thanë se një KLSP operonte në vendin e tyre. Dijenia për KLSP-të ishte

më e madhe në komunat e Deçanit (44.0 përqind), Rahovecit (40.0 përqind) dhe Obiliqit (26.7 përqind). Sidoqoftë, ekziston nga një KKSK që operon në secilën komunë, dhe derisa në hulumtimin e qer-shorit 2007 më shumë të intervistuar kishin dëgjuar për KKSK se KLSP (në dallim me hulumtimin e dhjetorit 2006), niveli i dijenisë përsëri është shumë i ulët. Vetëm në Malishevë dhe Deçan gati gjysma e të intervistuarve ishin në dijeni për KKSK-ve, siç edhe mund të shihet në figurën 13 më poshtë.

Strukturat e sigurisë në komunitet

___________________________________________27 Siguria Njerëzore në Kosovë: Hulumtim i Perceptimeve, f 34-36. Pyetja e bërë në dy rastet ishte “A keni dëgjuar për Këshillat Komunal të Sigurisë

në Komunitet?” dhe “A keni dëgjuar për Këshillat Lokal të Sigurisë Publike?” 28 Siguria Njerëzore në Kosovë: Hulumtim i Perceptimeve, f 34.29 Numri i KLSP-ve në Kosovë ishte 17 në vitin 2006, me 12 për t’u aprovuar për vitin 2007, dhe 8 të planifikuar për vitin 2008. Për më shumë infor-

macione lexoni: Ministria e Punëve të Brendshme e Kosovës: Plani strategjik 2007-2010, f 43.


23

Figura 13: Dijenia mbi KKSK-të

0.0%

0.0%

0.0%

0.0%

6.7%

8.0%

8.0%

8.0%

10.0%

11.1%

11.4%

11.4%

12.0%

12.0%

13.3%

14.0%

14.1% 14.5%

15.0%

20.0%

20.0%

20.0%

20.0%

20.0%

26.7% 28.3%

32.0%

33.3%

44.0%

48.0%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60%

Kamenicë

Kaçanik

Novobërdë

Zubin Potok

Gllogovc

Viti

Fushë Kosovë

Zveçan

Dragash

Prizren

Mitrovicë

Vushtrri

Pejë

Istog

Leposaviq

Lipjan

Prishtinë

Podujevë

Gjakovë

Gjilan

Klinë

Suharekë

Obiliq

Shtërpcë

Rahovec

Ferizaj

Skenderaj

Shtime

Deçan

Malishevë

Strukturat e sigurisë në komunitet


24


Duke u bazuar në intervistat me menaxhmentin e ShPK-së dhe komentet nga pjesëmarrësit e

fokus grupeve në hulumtimet e mëhershme,30 ekipi hulumtues për këtë hulumtim ka nxjerrë disa sugjer-ime se si të përmirësoj punën ShPK-ja. Këto sugjer-ime u janë bërë 1,200 të intervistuarve të pyetësorit të ndërmarrë në qershor 2007, dhe ishin 6 rekoman-dime që ishin veçanërisht më të përmendurat nga të intervistuarit, siç edhe mund të shihet nga figura 14 më poshtë (për të cilën ishte mundësia deri në tri përgjigje).

Çuditërisht, kur u ndanë rezultatet sipas gjinisë, edukimit dhe rajonit, gjashtë rekomandimet e njëjta ishin të parat, edhe pse renditja dhe niveli i rëndë-

sisë ndryshonte pak. Për shembull, në rajonin e Pejës, 72.0 përqind e të intervistuarve mendonin se ShPK-ja duhet të patrullonte më shpesh, dhe 39.2 përqind thanë se ShPK-ja duhet të trajtoj njerëzit me më shumë respekt – që të dy shifrat më të mëdha se mesatarja për Kosovën. Patrullimi më i shpeshtë ishte paksa më i rëndësishëm për të intervistuarit meshkuj (63.8 përqind) se të intervistuarit femra (57.1 përqind), siç ishte edhe trajtimi i njerëzve me më shumë respekt (29.8 përqind, respektivisht 24.4 përqind).

Një pjesë e madhe e të intervistuarve mendonin se ShPK-ja mund të përmirësonte punën e saj nëse policët e ShPK-së do të “patrullonin më shpesh”

Figura 14: Si do të mund të përmirësonte punën ShPK-ja

0.6%

11.8%

21.3%

0.6%

4.3%

5.5%

6.7%

9.2%

12.8%

15.4%

23.1%

25.1%

27.3%

28.7%

47.3%

60.7%

Nëse do të patrullonin më shpesh

Nëse do të ishin më pak të korruptuar

Nëse do t’i trajtonin njerëzit me respekt

Nëse do të ishin më të aftë të zgjidhninmosmarrëveshjet në mes njerëzve

Nëse do të punonin më shumë me komunitetintonë për të zgjidhur problemet e sigurisë

Nëse policët do të ishin nga ky vend

Nëse do të ishin më të trajnuar

Nëse partitë politike do të kishin më pakndikim në ta

Nëse policët do të ishin nga një vend tjetër

Nëse do të kishte më shumë policë që kanë të njëjtin etnitet si unë

Nëse do të kishte më shumë police femra

Nëse nuk do të bartnin armë

Pa përgjigje

Nuk di

Tjera

Nëse do të përgjigjeshin më shpejt ndajincidenteve

Rekomandimet për ShPK-në

___________________________________________30 Në veçanti, fokus grupet për raportet e Siguria Njerëzore në Kosovë: Hulumtim i Perceptimeve dhe Siguria Njerëzore në Kosovë: Raporti i përbash-

kët i analizës së konfliktit (i publikuar: dhjetor 2007).


25

(60.7 përqind), një pajtim i qartë më lëvizjet e ShPK-së për të ndërmarrë patrullime më të shpeshta dhe më të dukshme në komunitete. 47.3 përqind e të intervistuarve mendonin se ShPK-ja duhet “të përgjigjet më shpejt ndaj incidenteve”, që ishte më shumë koment për kapacitetin aktual të ShPK-së dhe diçka që mund të adresohet nga ShPK-ja gjatë arritjes së efikasitetit dhe burimeve më të mira, dhe gjithashtu duhet të jetë një prioritet në zhvillimin e ShPK-së.

Edhe dy rekomandime tjera i referohen detyrave të ShPK-së. 25.1 përqind e të intervistuarve dëshirojnë që ShPK-ja të jetë më e aftë në zgjidhjen e mos-marrëveshjeve në mes njerëzve, dhe 23.1 përqind dëshirojnë që ShPK-ja të punoj me shumë me komu-nitetet për të zgjidhur problemet e sigurisë. Që të dyja i referohen aspekteve të punës së policisë të ndërlidhur me dy konceptet e policisë së bazuar në komunitet dhe sigurisë në komunitet.31

Gjashtë rekomandimet më të rëndësishme

ShPK-ja duhet të patrulloj më shpesh ●ShPK-ja duhet të përgjigjet më shpejt ndaj incidenteve ●ShPK-ja duhet të jetë më pak e korruptuar ●ShPK-ja duhet të trajtoj njerëzit me më shumë respekt ●ShPK-ja duhet të jetë më e aftë në zgjidhjen e mosmarrëveshjeve në mes njerëzve ●ShPK-ja duhet të punoj më shumë me komunitetin tonë për të zgjidhur problemet tona të sigurisë ●

___________________________________________31 Për më shumë aspekte të detajizuara mbi policinë në Kosovë shih Shërbimi Policor i Kosovës, Policia e Orientuar në Komunitet dhe Zgjidhja e

Problemeve: Udhëzues Operativ, Prishtinë: 2005.

Rekomandimet për ShPK-në


26

Përmbyllje

Popullsia e Kosovës mund të ndjejë se nivelet e sigurisë janë përmirësuar në mes dhjetorit 2006 dhe qershorit 2007, por krimi i madh ende është çështja më serioze me të cilën ballafaqohen komunitetet. Në të njëjtën kohë, besimi në ShPK mbetet i lartë, dhe derisa njerëzit mund të jenë të ndarë në çështjen e profesionalizmit të ShPK-së, ata vazhdojnë t’i drejtohen ShPK-së për nevo-jat e tyre të sigurisë. Gjithashtu, shumë nga përmirësimet që ShPK-ja ka filluar t’i bëjë, si patrul-limet më të shpeshta dhe programet e trajnimit, janë vërejtur dhe çmuar nga publiku. ShPK-ja tash ka një mundësi fillestare për të fuqizuar arritjet e saj deri më sot, duke vazhduar kështu me zhvillimin e saj të policisë së bazuar në komunitet dhe angazhimin më të afërt me komunitetet të cilave policët e ShPK-së u shërbejnë.

ShPK-ja mund të ndërmarrë disa ndryshime relativisht të thjeshta për të përmirësuar pozitën e tyre në mesin e popullsisë së Kosovës, dhe në këtë mënyrë të kontribuoj indirekt në ngritjen e niveleve të raportimit të krimit. Më e rëndësishmja, sjellja neutrale, profesionale dhe e mirë ndaj publikut do të ndihmonte në largimin e mendimit se policët e ShPK-së janë të korruptuar ose fa-vorizojnë njerëz të caktuar. Ndryshimet tjera mund të jenë më të kushtueshme dhe të ndërlikuara por asnjëherë më pak të rëndësishme. Për shembull, në mënyrë që të përmirësohet besimi i ser-bëve të Kosovës në ShPK, patrullimet e policisë shumetnike mund të tregojnë që ShPK-ja është krijuar për t’i shërbyer popullsisë së Kosovës. Gjithashtu, disa komuna kanë më pak burime të ShPK-së se tjerat, një situatë kjo që duhet vlerësuar rregullisht për të siguruar që mbulimi i ShPK-së në Kosovë është i saktë sipas nevojave të komuniteteve dhe jo të burokracive qendrore.

Sidoqoftë, ShPK-ja është në një pozitë të vështirë në sektorin e sigurisë dhe drejtësisë në mbarë Kosovën. Pavarësisht nga ajo se sa profesionalisht sillen policët, sa krime i zgjidhin dhe si ndjehen komunitetet në raportimin e krimit dhe shqetësimeve të sigurisë, pa bashkëpunimin e proku-rorëve, gjykatave, gjykatësve, institucioneve penale, programeve të rehabilitimit, rrjeteve të përk-rahjes së viktimave dhe mbrojtjes së viktimave – si dhe ShPK-së – qasja në drejtësi për popullsinë e Kosovës do të mbetet e pamjaftueshme.

policimi në kosovë

Documents