POELENBURG LEIDRAAD RUIMTELIJKE KWALITEIT26 MAART 2015

�.

1. INLEIDING waarom reden,doel,leeswijzer

2. BIOGRAFIE hoeishetgekomen ontstaan,collectiefgeheugen

3. WAT TREFFEN WE AAN Stedenbouw,verkaveling,onbebouwderuimte, bebouwing,leefbaarheid,observaties

4. TYPISCH POELENBURGwatwillenwe Uitgangspunten

5. WERKWIJZE & AANDACHTSGEBIEDENhoedoenwedat integraliteit,Ruimtetussendegebouwen, Identiteit&Thuisvoelen,Inspiratie

6. ROLVERDELING & PROCES wiedoetwat

INHOUDSOPGAVE

verle

den

hede

ntoekom

st

1966 Wachterstraat, Linneausstraat

1. INLEIDING

In2013is“NieuweKoersPoelenburg”ingezet,eensamenwerkingtussendegemeenteZaanstadendecorporatiesParteon,ZVHenRochdale.DeNieuweKoersgaatuitvanrenovatievandebestaandevoorraad.DeLeidraad Ruimtelijke Kwaliteit Poelenburgiseenconvenanttussendezepartijeneneenaanvullingophetbeleidzoalsvastgelegdindewelstandsnota2013.

Deleidraadverwoordeenintegraleengezamenlijkgedragenvisie,dientalsbronvaninspiratieenmotivatieeniseenmiddelvankwaliteitsborgingtenbehoevevandegroteverkleuringsopgavewaarPoelenburgdekoamendejarenvoorstaat.

DezeleidraadgaatoverhethoogbouwgedeeltevanPoelenburg,hetplangebiedisenblijfteennadrukkelijkonderdeelvandegehelewijk.

Hetdoelvandezeleidraadishetformulerenvandeuitgangspuntenvoordetoekomst,waarmeepartijenbijdragenaanbehoudvanderuimtelijkekwaliteitwaardezereedsaanwezigisenversterkenvanderuimtelijkekwaliteitvanPoelenburgwaarditnodigenmogelijkis.Deleidraadgeeftdezeuitgangspuntenhandenenvoetendoorvoordeongebouwdeengebouwdeomgevingbestaandekwaliteitentebenoemenensuggestiestotverbe-teringenteleveren.

De oorspronkelijke opzet van Poelenburg stamt uit een tijd waarin de overheid en“deskundigen”bepaaldenhoewewoondenenwatgoedvooronswas.Stedenbouwwaseenobjectievewetenschapgeworden.Gezinssamenstelling,ruimtebehoefteperlevensfase,wooncarrièreendagindelingwer-denvankwantitatievegegevensvoorzienenalsstandaardengebruiktvooralleburgers,alsbasisbouwstenenvoordewoongebouwen,destempels,dewijken.Demaatschappijwasverzuild,jewistbijwiejehoorde.Demaatschappijisingrijpendaanhetveranderen.Deoverheidtrektzichterugenneemteenfaciliterenderolin.Hetbesefgroeitdaternietéénsoortbewonersismaareenverzamelingindividuen,zoveelmensenzoveelwensen.

Hetoorspronkelijkevanbovenafgestuurdeontwerpvandewijk,samenmetdeevenzoaangestuurdeherontwikkeling,passennietmeerbijdetransitiediedemaatschappijdoormaakt.Dehuidigeleefomgevingvraagtomeenanderebenadering.Debehoefteaanbetaalbarewoningenisgroot,deverzorgingsstaatisonbetaalbaaraanhetworden,erwordteengrootberoepgedaanopzelfredzaamheid,goednabuurschapeneigeninitiatiefvandebevolking.

binnen een grotere context

Poelenburg in aanbouw

�.

Poelenburg stamt uit eentijdwaarin de overheid en “deskundigen” bepaalden hoewewoondenenwatgoedvooronswas.Stedenbouwwaseenobjectievewetenschapgeworden.Gezinssamenstelling,ruimtebehoefteperlevensfase,wooncarrièreendag-indelingwerdenvankwantitatievegegevensvoorzienenalsstandaardengebruiktvooralleburgers,alsbasisbouwstenenvoordewoongebouwen,destempels,dewijken.Demaatschappijwasverzuild,jewistbijwiejehoorde.

Hetoorspronkelijkevanbovenafgestuurdeontwerpvandewijk,samenmetdeevenzoaangestuurdeherontwikkeling,passennietmeerbijdetransitiediedemaatschappijdoormaakt.Dehuidigeleefomgevingvraagtomeenanderebenadering.Debehoefteaanbetaalbarewoningenisgroot,deverzorgingsstaatisonbetaalbaaraanhetworden,erwordteengrootberoepgedaanopzelfredzaamheid,goednabuurschapeneigeninitiatiefvandebevolking.Veelmeerdanhetopknappenvangebouwengaathetomhetinrichtenvaneenkwalita-tiefhoogwaardigeleefomgevingdiehetdagelijkslevenvandewijkbewonersfaciliteert.Geenbreuk,maarcontinuïteit,gefaseerdeverkleuring,versterkingvandekwaliteiten,verbeteringvanzwakkeingrediëntenverwijderingvanobstakels.Opwegnaareenzelfredzamewijk,waarmensenzichthuisvoelen,zichmeekunnenidentificerenenwaarontmoetingengezamenlijkheidwordtgefaciliteerd.

Dezeleidraadspreektoveraandachtsgebieden,ennietoverobjecten.De ruimte tussen de gebouwenfaciliteertontmoetingen,gewildenongewild.Hetishetdecorvoordedagelijksegangnaarwerk,schoolenboodschappen.Identiteitengezamenlijkheid hebbentemakenmetdeverbondenheidmeteenplek,metherkenbaarheid,vanzelfsprekendheid,jethuisvoelen(endusveilig).Schaal,uitstralingenverwijzingnaartypischewijkgebondengeschiedenisencultuurzijnvoorbeeldenvaningrediëntendiemetditaandachtsgebiedtemakenhebben.

LEESWIJZERHoofdstuk2beschrijfthetontstaanvandewijkengeeftlinksnaarplekkenophetnetwaarmeerinformatietevindenis.InformatieoverdetijdwaarinPoelenburgontstondeninformatieoverhetcollectievegeheugenvandewijk,deverhalenengedeeldegebeurtenissen.Hoofdstuk3beschrijftwatwenuaantreffenenwatonsdaarbijopvalt.Hoofdstuk4iseensamenvattingvandeuitgangspuntenwaarmeeweaandeslaggaan.Hoofdstuk5werktdezeuitgangspuntenwatconcreteruitperaandachtsgebied.Hoofdstuk6gaatinopdeonderliggendeafsprakenendewerkwijzebijeeninitiatief.

Voorbeeld: Een technische noodzaak om entrees aan te passen kan direct aanleiding zijn om onveiligheid tegen te gaan, transparantie en doorzicht voor elkaar te krijgen, een collectieve plek voor de bewoners in te richten etc. Kor-tom, veel meer dan alleen een handiger brievenbus, een nieuwe toegangsdeur en een likje verf. Gevelisolatie kan een reden zijn om de identiteit van de huid net wat naar je hand te zetten en het gebouw, wel als onderdeel van het geheel, een wat specifiekere eigen identiteit te geven en een tussenschaal te introduceren tus-sen het grote blok en het individu in.

1. INLEIDINGWAAROM

plangebied leidraad

2. bIografIe - verleden

ONTSTAANSGESCHIEDENISInderegiowasnadeoorlogveelvraagnaarnieuwearbeiders.Zoweluiteigenlandalsvanverderweg.DeZaansewerkgeversrichttenhetBouwbureauZaanseIndustrieopomvooraldienieuwemensenwoningentebouwen.ZoontstondbijvoorbeeldPoelenburg.DewijkisontworpendoordestadsarchitectG.M.G.Bakker.

Metontspanninginderanden(buurthuizen,voormaligeschooltuinen),eendeelomtewonen,eendeelomterecreëren(park)eneendeelmetvoorzieningen(Ven-nenbuurt)ennatuurlijkdegestempeldebouw,isheteentypischvoorbeeldvaneennaoorlogseuitbreidingswijk.Dewijkisvernoemdnaardemolen‘DeGekroondePoelenburg’dieinhetgebiedstondenlaternaardeZaanseSchansverplaatstis.

Hethuidige‘weerpad’,ofhetvroegere‘kerkepad’,vormdevóórdebouwvanPoelenburgeenrechtstreekseverbindingtussenZaandamenhetdorpOostzaan.BijhetopspuitenvandebouwgrondvoordeaanlegvanPoelenburgwerdhetpadonderbroken.

Debebouwingbinnendewijkisneergezetviaeenduidelijkstempelpatroon.Debebouwingstrokenzijnverdeeldinvierkanten,dieparallelentenopzichtevanelkaarverschoven,wordenherhaald.

Aandewestzijdevandewijkislaagbouwgesitueerd,grondgebondenwoningenmetvoorenachtertuin,omringdmetgroen.Naarhetoostentoewordtdebebouwinghogerenzijnerwoontorensenportieketgaeengalerijflatsgesitueerd.

MEER WETEN?

wegwijzer wederopbouw, het Oversticht 2009

zaansewijken.nl/poelenburg

www.beeldbank-nh.nl/poelenburg

https://www.buurtlink.nl/buurten/poelenburg/verhalen

1966 Oudemanstraat

1964 bouw Poelenburg

�.

2. bIografIe - verledenCOLLECTIEF GEHEUGEN

KoningsdagvieringinPoelenburg

KlankbordgroepPoelenburg

Kindroute

WandelenindeZaan,uithetNoordHollandsDagblad:TangerMarkt,Lobeliusstraat

LittleItalyindepolder

3. wat treffen we aan - hedenSTEDENBOUWKUNDIGE OPZET

Poelenburgisgrofwegintedelentusseneenlaageneenhoogbouwgedeelte.DehoogbouwstrektzichuittussendeZuidervaartendeTwiskeweg,langsdelaanPoelenburg.Desteedsherhaaldeensemblesvangebouwen,destempels,bestaanuithaakflats,vrijstaandetorensenstrokenportieketagewoningen.

DegemeenschappelijkekarakteristiekvandebebouwingiseengevolgvanhetsobereendoelmatigekarakterwaarmeedezewijkendoorheelNederland,inraptempowerdengebouwd.

STEDENBOUWKUNDIGE OPZETDelaanPoelenburgvormtdeoostelijkebegrenzingvandewijk.DezebrededoorgaandestraatverbindtdeZuidervaartendeTwiskeweg.HetWeerpaddatovergaatindeKerkstraat,takthieraanrichtingOostzaan.

VanafdelaanPoelenburgisdewijkontsluitingmiddelseenreeksstrateninOost-west-elijkerichting.Dezestratenhebbenophunbeurtweerlinksenrechtsaftakkingenmetdezelfdenaam.IndeschegvormigeruimtetussenhetwaterendelaanPoelenburgbevindtzicheenreeksvoorzieningeninvrijstaandelagebebouwing.

DemeestinhetoogspringendeisdeMoskeeindenoordelijkehoek.Inhethartvandebuurtliggentweevoorzieningenclustersmetwinkelsenbedrijvigheid.Zezijnverbondendooreenrecentgeherstructureerdekindvriendelijkeroute.

stedebouwkundige opzet en verkaveling

Twiskeweg

Thijssestraat

Dodonaeusstraat

E.Heimansstraat

Clusiusstraat

Jaspersstraat

Lobeliusstraat

Wachterstraat

Linnaeusstraat

Zuidervaart

�.

VERKAVELINGDeverkavelingisopgebouwduit13stempels,verdeeldover2typologieën.

Vierstempelszijnsamengestelduiteenensemblevan3portieketageflatsentweebinnentuinen.De5lagentellende,gebouwenstaanhaaksopdestraat,debinnentuinenwordenvandelaanPoelenburggescheidendooreenstrookgarageboxen.Deentreesvandeportiekenliggenaltijdaandenoordzijdeenzijnbereikbaarvanafdestraatofviaeenpaddoordebinnentuin.Debeganegrondisdeelsgevuldmetbergingen,deelsonderdeelvandewoningenopdeeersteverdieping.Deze“Estempels”liggenuitsluitendaandelaanPoelenburg.

Deoverige9stempelsbestaanuiteenvierkantgemeenschappelijkgroengebieddataannoordoostzijdeingekaderdwordtdooreen5lagenhoog,haakvormigwoonge-bouw.Eenvrijstaandetorenmet9bouwlagenmarkeertdezuidwestelijkehoek.

Deze“Lstempels”liggenafwisselendaandelaanPoelenburgenachterdeE-stempels.Opéénuitzonderingna,zijndehaakflatsontslotendoorgalerijenaannoord-enwest-zijde.DehoofdentreesliggenaandeOost-weststraten,metvaakeenbedrijfsmatigeinvullingernaastopdehoek.Derestvandebeganegrondisgevuldmetbergingenengarageboxen.

Deentreevandevrijstaandetorensliggenaandewestzijdevandetuin,ookhierisdebeganegrondverdergevuldmetbergingen.DemiddelstevandezereeksL-stempels,de“spaghettiflat”iseenuitzondering.Hierbestaatdehaakuiteenreeksgeschakeldeportiekendieallenaanstraatzijdedeentreehebben.Indezestempelontbreektdebedrijfsruimteopdehoek.

3. wat treffen we aan - hedenVERKAVELING

Clusisusstraat: Spaghettiflat ontmoet een e stempel

E stempel entree gebied

3. wat treffen we aan - hedenONBEBOUWDE RUIMTE

ONBEBOUWDE RUIMTEDoordatdestempelstenopzichtevanelkaarverspringenendegroenegemeenschap-pelijketuinennooithelemaalomslotenzijn,isdeonbebouwderuimteinPoelenburgeenlappendekenvaningekaderderuimtesdieinelkaarovervloeien.Vanuitdeeneruimte,doemtdevolgendealweerop.

DelaanPoelenburgis-nunog-eenlangerechtedoorgaandestraat.Deplintwordtgedomineerddoorgaragedeuren.OpdehoekenmetdeLobeliustraatendeDodenauerstraatzijnbedrijfsruimtes.Demeestzuidelijk,demeestnoordelijkeendemiddelstehaakflatswordenontslotenvanafdezezijde.DetuinenvandeEstempelshebbeneenverstildkarakter,grasmet-flinke-bomen.

Debuurtstrateninoost-westelijkerichtingbiedendoorzicht,denoord-zuidgerichtestratenzijnnooitlangerdan2stempelsenhebbeneengebouwdebeëindigingaanweerszijden.EenaantalvandetuinenindeL-stempels,zijnrecentelijkheringerichtalsspeelplekvoordegehelebuurt.Ineenaantaltuineniseenstrookdirectlangsdegevelsaanbewonersuitgegeven.DetuinenvandeEstempelszijnkleinerenhebben,erzichookaltijdaanéénzijdeentreesbevinden,eenintiemerenbeslotenerkarakter.

DestraatPoelenburgtaktop5plaatsenaanopdebuurtstratenindewijk.Tweestratenspringeneruitalsdebelangrijkstedragersvandewijk:hetWeerpad,metinhetverlengdedeWachterstraat,endeE.Heimansstraat.HetWeerpadishethistorischelintdatdoorlooptnaarOostzaan.DeE.HeimansstraatverbindtdeschooltuinenenkinderboerderijinhetDarwinparkmetdemoskeeaandeWatering.

Deafgelopenjarenisdeopenbareruimtedeelsopgeknaptenheringericht.Debasishiervoorwashetinrichtingsplanuit2009.Eenbelangrijkuitgangspuntvandezeherin-richtingwashetversterkenvanbestaanderoutes,structurenenverbindingen.Deopenbareruimteisoptedelenineenaantalruimtelijkebouwstenen:

STRAAT POELENBURGHetvoornemenligteromdelaannaaroostzijde,tussenLobeliusstraatenHeimans-straat,uittebuiken.Hetoorspronkelijkeprofielvandelaanzalalseenlangzaamverkeersroutedooreengroeneruimtelopen.

doorzicht & omkadering

noord-zuid verbinding, lang de torens en tuinen

11.

3. wat treffen we aan - hedenONBEBOUWDE RUIMTE

BOOMSTRUCTUUR Deboomstructuurondersteuntenversterktdestedenbouwkundigestructuur.Eenkleurenschemaondersteuntdeoost-westoriëntatieenzorgtvoorvariatieenherkenbaarheidAllestratenhebbeneen‘eigen’boomsoort.Denoord-zuidgeoriënteerdestratenineen‘kleurenbaan’hebbeneenzijdigeen3egroottestraatboomdieinbloeiofherfstkleurmeegaatinhetkleurenschema.Deoost-westgeoriënteerdestratenhebbeneenzijdigeentweedegroottestraatboomDebuurtlintenendehoofdontsluitingvoorhetautoverkeerwordengeaccentueerddoortweezijdigebomenrijenDevoorzieneingenclustersenkindroutewordengeaccentueerddooreenafwijkendegrootte,habitusofkleurvandebomen.

TUINKAMERSDitzijndesemiopenbareverblijfplekkenvoordebewonersvandekwadrantwonin-geninhetlaagbouwgedeelte.Zezijningerichtalsgroeneopenruimtemetenkele,losinderuimtegestrooide,bomenenheestervakken,passendinhetkleurenschema.Deheestervakkenwordeningerichtopkleurvolgenshetkleurschema.

GROENE BANEN Degroenebanenzijninoost-westrichtingaaneensluitendegroeneverbindingen,waarlangseeninformelewandelroutehetDarwinparkmetdespeelhovenverbindt.

DE SPEELHOVEN Grotesolitairebeeldbepalendebomenblijvenonderdeelvanhetbeeldmerkenkarak-tervandespeelhovenbijdeL-flats

DE GROENE RANDENIndegroenzonelangsdeWateringzijnverschillendemaatschappelijkefunctiesalsdeMoskee,devolkstuineneneensportenspelvoorzieningaanwezig.HetDarwinparkisalsparkmaarookdoorderecreatievevoorzieningeneenbelangrijkuitloopgebiedvoordebewonersvanPoelenburg.ZolangdeontwikkelingenaandeoostzijdevanStraatPoelenburgnognietzijngerealiseerdwordtmetgeringeingre-pen,zoalshetdunnenenverwijderenvanbossagesenhetaanleggenvaneensimpeloeverpad(schorsofschelpen),dezegroenzonetoegankelijkerenhetwaterbeterbeleefbaargemaakt.

6

Ontw

erp m

aaiveldinrichting

inrichting openbare ruimte gemeente Zaanstad 2009

BEBOUWINGDebebouwingkenmerktzichdoordeeenduidigevolumes.Elkgebouwheefteenafgebakende,duidelijkherkenbarecontour.Degevelindelingisconformhet“drager-inbouw”principe.Deconstructieenhoofdop-zet(drager)isafleesbaar,vloerbandentonenzichindegevels.Deinvulling(inbouw)bestaatuiteenmozaïekachtigpaletvangemetseldeenbetegel-devlakkenenpuien.

DewoningenindeE-stempelszijnrondomdeportiekengespiegeld.Opdezemanierontstaateentussenschaaltussenhetgrotevolumevanhetgeheleblokendeindividuelewoning.Dewoningenindegalerijflatszijnserieelgeschakeld.

Elkewoningmetzijneigenbouwstenen(inbouw)maakteenritmiekbinnenhetgroteregeheel(drager).Aandegalerijzijdedominerendelangehorizontalenvandegalerijen,aanwestzijdeontstaatdoormetnamedebuitenruimteseenmeerverticalegeledingbinnendegrotecontourvanhetbouwblok.

HetmeestzuidelijkenhetmeestnoordelijkeLstempel,respectievelijkaandeZuider-vaartendeTwiskeweg,zijnparticulierbezit.DeoverigestempelszijnineigendomvanZVH,ParteonenRochdale.

Deoorspronkelijkeopzetvandragereninbouw,metsteedsdezelfdebouwstenenperwoningenmetzijnlichteenoptimistischekleurstellingisgedurendedeafgelopendecenniaopdeachtergrondgeraakt.Hardecontrastkleurenen toevoegingen indevormvanentreeluifelsenherkenning-stekensoverschaduwendegenuanceerdeensubtieleopzet.

MEER WETEN?ToolboxPoelenburg,UrhahnUrbanDesign,september2013

Inrichtingsplanopenbareruimte,NieuwPoelenburg,KwaliteitvoordewijkConceptVoorlopigontwerp,maart2011,gemeentezaanstad

3. wat treffen we aan - hedenBEBOUWING haakflat,portiekontsluiting&

torenflat-VvE,particuliereigendom

haakflat,portiekontsluiting&torenflat-Rochdale‘spaghettiflat’

haakflat,galerijontsluiting&torenflat-Rochdale

L2

L3

L4

L5

L6

L7

L8

E1

E2

E3

E4

typologie , nummering en eigendom

L1Twiskeweg

Thijssestraat

Dodonaeusstraat

E.Heimansstraat

Clusiusstraat

Jaspersstraat

Lobeliusstraat

Wachterstraat

Linnaeusstraat

Zuidervaart

Eflat,portiekontsluiting-Rochdale

haakflat,galerijontsluiting&torenflat-Rochdale

haakflat,galerijontsluiting&torenflat-Rochdale

Eflat,portiekontsluiting-Rochdale

haakflat,galerijontsluiting&torenflat-ZVH

Eflat,portiekontsluiting-ZVH

haakflat,galerijontsluiting-Partheon&torenflat-Rochdale

haakflat,galerijontsluiting&torenflat-Partheon

Eflat,portiekontsluiting-Rochdale

haakflat,galerijontsluiting&torenflat-VvE,particuliereigendom

L9

13.

LEEFBAARHEIDUitdeverschillendeenquêtesenonderzoekenonderdebewonerskomeneenaantalsteedsterugkerendeaspectennaarvorendiewijkbreedspelen.

Erisweiniggevoelvanveiligheidopdestraat,weinigsocialecontrole,weinigobjec-tieveveiligheid,weiniggemeenschapszinenbuurtbetrokkenheid.Dituitzichindeverwaarloosdeuitstralingvanzoweldegebouwen,debestratingalshetgroen,vervuiling,dodeplinten,derommeligeuitstralingvandecollectieveruimtenaanbinnenzijde,devolgeproptekleinebuitenruimten.

Tussendegebouwenisersprakevanonoverzichtelijkesituaties,niemandslanden(plekkendievanniemandzijn),zezijnleeg,tegroot,nietteoverzien,erlopenweinigmensen,erzijnengeplekjes(tpvE-flatsbijvoorbeeld),nietafsluitbareentrees,zwerf-vuilopstraat.

Deleefomgevingisteweinigdierbaarvoormensen,zekomenerwonenomdatermensenwonenmetwiezijzichkunnenidentificerenen/ofomdathetgoedkoopis.Maarnietomdatdeomgevingfantastischis.Erisveelruimte,entochwordenleuke,toevalligeontmoetingenweiniggefaciliteerd.Erontbreekteenduidelijkcentrum,eenhartvandebuurt.

Woningenzijnnietaltijdhandigingedeeld:detoegangvandebadkamerlooptviakeukens,balkonszijnvaakoponhandigeplekken.Eriseenwensvoorgroterebuitenruimtes,ruimereentrees,daglichtindebergingen.Erisveeloverlastdoortocht,vochtenschimmel.Erzijnteweinigteopenenramen.

ErisveelwaarderingvoordebeslotenheidvandetuinenvandeE-flats,voordegoedebereikbaarheidensnelleverbindingmetAmsterdam,voordevelespeelmogelijkhedenendereuringdiedatmetzichmeebrengt.

3. wat treffen we aan - hedenLEEFBAARHEID

OBSERVATIESHoegoedbedoeldook,destringenteopbouwmetzijnleidenderolvoordeefficiëntieendegrootschaligheiddietypischisvoordezebouwperiode,hebbenonsmeteenaantalflinkehoofdbrekensopgezadeld.

Hetplanisontstaanineentijddatdeoverheidoverhaarinwonershoedde.Deonbebouwderuimtewashelemaalopenbaar,vooriedereen.Depraktischegedachteombergingenindeplinttemakeneneeniedervanevenveellicht,luchtenruimtetevoorzien,zorgtervoordatprivébuitenruimtesenontsluitin-genelkaarrondomdeonbebouwderuimteontmoetenendatdeplinten,zijhetaandestraat,zijhetaanhetgroen,geslotenzijn.

Erisveelruimte,veelgroen,maarhetisookvanveelmensenendaarmeetegelijk-ertijdvaakvanniemand.Erisgeenintermediairtussenhelemaalprivéenhelemaalopenbaar.Indeafgelopenjarenzijnpogingengedaanomdeonbebouwderuimtetezoneren.Zezijnnietoveralsuccesvolgeweest,vooralnietwaarhetdekwaliteitvandepubliekeruimtebetreft.Waarinhetplaneenstrookindebinnentuinenaandebewonersisgegeven,delvenruimtelijkekwaliteitensocialeveiligheidhetonderspit.

Ookindebebouwingontbreekteentussenschaaldieeenbrugslaattussenhetindi-viduelehuisendegroteschaalvanhetgehelestempel.Destempelsonderlingzijnuniform,hetismoeilijkteonthoudenwaarjeookweerwoont.

Alsindsdejarentachtigvandevorigeeeuwisinverschillenderenovatierondesge-trachtwataandezeproblematiektedoen.Ditresulteerdeveelalindetoevoegingvancontrastkleurenenobjectenrondomentreesomdeherkenbaarheidtevergroten.Hetverspreiddeeigendommaaktedatperstempelersteedsietsanderswerdgeprobeerdmetuiteindelijkeenrommeligresultaat.Hethardecontrastvandetoegevoegdekleurenendevormentaalvandeingrepenmaaktedatdezerenovatiedegenuanceerde,bescheidenoorspronkeijkeopzetover-schreeuwen.

Hoemeerjejeindebuurtverdiept,hoemeerjeerrondloopt,opverschillendetijdenvandedag,inverschillendejaargetijden,hoemeerdegelaagdheidenruimtelijkediversiteitindewijkopvalt.

3. wat treffen we aan - hedenOBSERVATIES

verstopte entree van een torenflat

toevoegingen uit eerdere renovaties

harde grens helemaal openbaar/helemaal prive

15.

Depositievandeverschillendestempelstenopzichtevanelkaarleverteenspelopvaningekaderdeplekkenendoorkijken.Nietsishelemaalomsloten,nietsishelemaaltransparant.Deruimterussendegebouwenisalseenlappendekenvangrotereenkleinereruimtesdielangselkaarschuiven.Degebouwenmakenhetdecor.

Degrotekrachtenkwaliteitvandebuurtzitheminditgenuanceerdespelmetdoor-zicht,gelaagdheidenbeslotenheidvandeonbebouwderuimteincombinatiemethetvolwassengroen.

Derouteszijnalseenkettingwaarlangsdeverblijfplekkenalskralenzijngeregen.DekindroutetussenLobeliusstraatenBloemkorfiseenprachtigvoorbeeldvaneeningreep/transformatieinhetstedelijkweefsel.Hetbenutenversterktdebelangrijkstekrachtenkarakteristiekenleverteenbelangrijkebijdrageaandekwaliteitvanhetdagelijksleven.

ObservatievandebebouwingleidtooktotnieuweinzichtenindespecifiekekarakteristiekvanPoelenburg.DitdeelvanPoelenburgiseenverzameling,eenfamiliegebouwenmetgroteovereenkomstenmaarookmetveeldiversiteit.

Typerendisdeomkaderingvandegroengebiedendoordehaakvormigeflats.Dezuidgevelheeftdoorgaanseenverticalegeleding,daarzorgendebuitenruimtesvoor.Dewoningenzijnhiertelbaar,degevelwandheeftreliëfendiepte.Dewestkantwordtgedomineerddoordelangehorizontalenvandegalerijen.Ookhierontstaatgelaagdheid,maarineenandererichting.Daarwaardekleurstellinglichtisendeverschillendeelementenslankzijn,isdegelaagdheidopzijnbest,vooralincombinatiemetdegrotebomenindetuinen.

Detorensleidenaaneengroteeenvormigheid.Zezoudenjuistbelangrijkeherken-ningspuntenindewijkkunnenzijn.Ookvaltopdatjuisthierveelentreesverstoptzijnennauwelijksteonderscheidenvandebergingentrees.Juistindegrotebinnentuinenzoueenherkenbareenexpressieveentreeergbijdragenaandesocialeveiligheid.

3. wat treffen we aan - hedenOBSERVATIES

lommerrijk volwassen groen binnentuinen

de haakflats als decor voor het volwassen groen

4. TYPISCH POELENBURG UITGANGSPUNTEN VOOR DE TOEKOMST

Hetdoorzicht,degelaagdheidenbeslotenheidvandeonbebouwderuimte incombinatiemethetvolwassengroenkoesterenenversterken.Degebouwenzijnhetdecor,decoulissen.

Bijelkeingreep,hoekleinschaligogenschijnlijkook(schilderbeurtbv)depositievanhetgebouwindestedelijkomgevinggoedobserverenenwaarmogelijkversterken

Rekenschapgevenaanhetsteedswisselendeperspectiefvandegebruiker,ontwerpenvanuitooghoogte.

Dehelderecontourvandegebouwenkoesteren.

Dedraagconstructieengebouworganisatieherkenbaarhouden.

Degelaagdheidvangalerijen,portiekenenbuitenruimteskoesteren.

Elkewoningheeft,binnende“drager”zijneigenbouwstenen.Dezeinvullingenvormeneensubtieleverzamelingvanpuienenpanelen.Ditprincipekoesterenmettegelijkertijdeenzoektochtnaarwatbetereindividueleherkenbaarheid.

Deoorspronkelijklichtekleurtoonenhetgebruikvantextuurvoordedichtevlakkenkoesteren

Persituatiezoekennaardeovergangtussenprivéenopenbaardieopdiespeci-fiekeplekhetbestezalwerken,rechtdoetaanhetwooncomfortvandebewon-ersénaanderuimtelijkekwaliteitvandeomgeving

Mogelijkhedenvoorzoneringindeonbebouwderuimtemeenemen,prive,gemeenschappelijk,openbaar(collaborativecommons),metaandachtvoorderuimtelijkeinpassingende“PoelenburgseDoorzichten”.

17.

4. TYPISCH POELENBURG UITGANGSPUNTEN VOOR DE TOEKOMST

5. werKwIJZe & aandaChtSgebIeden - toeKomStINTEGRALITEIT

Elkeingreepindeleefomgevingraaktaanvelefacetten.Elkelocatieensituatievereistmaatwerk.Ditdocumentisgeenlijstmettoetscriteriamaareenhandreiking,eengeheugen-steuneneenaanmoedigingomvooralzelfeerstteobserveren,teanalyserenentedelenmetallebelanghebbenden,debewonersvooraan.Langnietalleaspectenzullenoveralevenrelevantzijn.Tochishetvanbelangerbijstiltestaanomgeenkansentemissen.

Wegaanhieronderinopdeverschillendeaandachtsgebiedenenbeginnenmeteenchecklistvragendiebijelkinitiatiefderevuezoudenmoetenpasseren.Vervolgenswordtaangegevenwatbelangrijkisomtekoesterenenteversterkenenwateraanverbetering,veranderingofverwijderingtoeis.Wegaanvanglobaalnaarspecifieker,vanwijkniveaunaardestempelreeksenmetwat“specials”totslot.

19.

5. werKwIJZe & aandaChtSgebIeden - toeKomStRUIMTE TUSSEN DE GEBOUWENStart met Checklist

Watisdebetekenisvandeplekindewijk:fysiek&cultuurhistorisch&sociaal?

Watisderolvandeplekinhetstedelijkweefsel?Watziethetoogvandevoorbijganger?

Isdetuinopenbaar?Aaneenintensieveroute?Ofjuistniet?

Iseraanleidingvooreentussenschaalindeonbebouwderuimte?Iseraanleidingvoornieuwevormenvangezamenlijkheid?Isprogrammeringindeplintgewenst?Mogelijk?

WIJKTekoesteren Hetlommerrijkevolwassengroen. Dedoorzichtenendegelaagdheid. Deautovrijetuinen. Delappendekenaanruimtes. Teverbeteren Deeigenidentiteitendeherkenbaarheidvandeplek binnenhetgroteregeheelverduidelijken.

Communicatietussengebouwendirecteomgeving verbeteren.

Aansluitenoproutesenzichtlijnendoordewijk. nieuwevormenvangezamenlijkheidingebruikenbeheer mogelijkmaken.

Eentussenschaalindeonbebouwderuimteintroduceren.

Bijvoorbeelddoor Lichtelementen,accenten/opbouwen,erkers,lijsten etc.oplangezichtlijnen,aanbelangrijkeroutes.

Inventariseren/faciliterenvaninitiatievenvoor(gezamen- lijk)gebruikbuitenruimtes,bvperportiek,ofperinteresse/ hobby.

Anderevormenvanbeheer&onderhoudteonderzoeken.

Opdaarvoorgeschikteplekkenbergingen/garageboxenin deplintentetransformerennaarbedrijvigheid(aanhuis?)

Kijkgroenalsverblijfs/gebruiksplekinterichten.

e-flatSTekoesteren: Debeslotenheidvandetuinen

Hetwonenopdebeganegrond

Teverbeteren: Contacttussenwoonstraatentuin.

DoorgangendoorzichtvanennaardelaanPoelenburg. Anoniemezijgevels,dichteplinten.

Groenstrookaanstraatzijdebetrekkenbijontwerp.

Bijvoorbeelddoor: Doorzichtinportiekentemaken.

Bergingengedeeltesteonderbreken,transparanteberging toegangentemaken.

Garagestevervangendoorhoogwaardigeendeelstrans paranteafbakening. Garagesteherbestemmenmetlevendigefuncties.

DedoorgangnaarPoelenburgteverbredenenattractiever temaken.

Goedeverlichting.

Donkerehoekenofroutestevermijden.

Vandefietsenrekkeneenontmoetingsplektemaken.

Eenstrooktussenwoningenenopenbareruimtetoete voegendietoegeëigendkanwordenzondergebruikvan schuttingen. Meerexpressieindedichtegevels(zijgevelsenplinten)te maken.

5. werKwIJZe & aandaChtSgebIeden - toeKomStRUIMTE TUSSEN DE GEBOUWEN

e flat, straatzijde

e flat, binnentuin

21.

l-StempelS (haak & toren)Tekoesteren Hetopenbarekaraktervandetuinenendevolwassen bomen.

Teverbeteren Deharde,vaakarmoedigescheidingtussenopenbaaren privé.

Debenauwderuimteonderdegalerijaanstraatzijde.

Contacttussenstraat,gebouwentuin. endeuitstralingvandeplint.

Decontrasterendetoevoegingenrondomentreesenstijg- punten.

Deonduidelijkheidinadres.

Hetontbrekenvaneentussenschaalindeopenbare ruimte.

Bijvoorbeelddoor Zachtereovergangentussenpriveenopenbaardoorsemi- transparanteuniformeafscheidingen,hagen,trappenetc.

Verlichtingopstempelniveau,alseenheidmetspeciale aandachtvoorderuimteonderdegalerijen.

Zichtlijnenenperspectieventeversterkendoorstrategisch weghalen/toevoegenvangroeneinrichting.

Routingintuinenrondomgebouwteontwerpenvanuit hetperspectiefvandebewoners/gebruikers.

Deentreesvanzowelhaakflatsalstorensoptischtevergro- ten,teverlichtenenaantesluitenoproutes.

Andere,levendigereprogrammeringvandeplintenwaar mogelijk.

Transparantie,doorzichtdoorgebouwwaarmogelijk.

5. werKwIJZe & aandaChtSgebIeden - toeKomStRUIMTE TUSSEN DE GEBOUWEN

WIJKTekoesteren Desobere,doelmatige,optimistischeopbouwenorganisa- tievandestempels.

Deovereenkomstenincontour endeherkenbaarheidvandedrager&inbouw.

Degelaagdheid.

Hetmozaïekvanvlakvullingenperwoningenalsgeheel.

Delichtekleurstellingen.

Deherkenbareensemblesbinnenhetgroteregeheel.

Teverbeteren Decontrastkleurenentoevoegingenuitvorigerenovaties.

De-tegrote-eenvormigheidvanzowelgebouwenalson- bebouwderuimte.

Deslechteherkenbaarheidvanentrees.

Dearmoedigebergingtoegangen.

Bijvoorbeelddoor Dekleurenenmaterialenbinnendegroteverzamelingte brengen,metneteenondergeschiktelocatiespecifieke twist.

Debiografievandeplektegebruikenalsinspiratie.

Deentreesentrappenhuizentransparanttemakenen verlichting/beletteringinhetinterieuralsherkenning tekentegebruiken.

Zowelbinnenalsbuitendegebouwenplekkenvooraldan nietgeplandeontmoetingenrealiseren.

Hetmozaïekvangevelinvullingengebruikenomdeeigen woningherkenbaardertemaken.

5. werKwIJZe & aandaChtSgebIeden - toeKomStIDENTITEIT & THUIS VOELEN Start met Checklist

Watvindendebewoners,watfunctioneertwel,watniet?

Zijndegebouwenspecifiek(on)geschiktvooreenbepaaldedoelgroep,enwoontdieerookofishetaanleidingomwatteschuiven?

Hoeherkenikwaarikwoon:mijngebouw,deentreevanmijngebouw,mijnhuiszelf?Wiewilikwaartegenkomen,enwieniet?

WatmaaktdezeplekonderdeelvanheelPoelenburgenwatmaakthemuniek?

eenvomigheid: waar woon ik?

23.

5. werKwIJZe & aandaChtSgebIeden - toeKomStIDENTITEIT & THUIS VOELEN

e-flatSTekoesteren: Dehelderegebouwcontour.

Detussenschaalvandeverticaledoorlopendeportiek- puien.

Deuitgebouwdeentrees. Teverbeteren: Deanonimiteitdoordeveelvuldigeherhaling.

Dekrappemaatvandeentrees.

Deonbestemdebuitenruimterondomdeportiek.

Dedonkereberginggangen.

Bijvoorbeelddoor: Uitnodigendetransparanteentreesmetdoorzichtnaarde tuin.

Daglichtinhetbergingengedeelte.

Subtieleherkenbaarheidperportiek (interieurkleur,verlichting,naamgeving,etc).

Gemeenschappelijkeverblijfsplekbijdeportiek (geclusterdefietsenrekken,zitjes,bankenaandegeveletc) Metselwerkzijgevelsbehoudenmetexpressievegevel- openingen(lijsten).

fijne binnentuin, vervelende doorgang

l-StempelS (haak & toren)Tekoesteren Helderecontourmetdehoekalsomkaderingvande tuinendetorenalsmarkering.

Gelaagdheidentransparantiegalerijen.

Toegankelijkheid(lift!)

Teverbeteren Anonimiteitdoortegroterepetitie.

Eenvormigheidtorens

Wisselwerkingmetonbebouwderuimte.

Bijvoorbeelddoor Genuanceerdetoepassingvankleur,licht,belettering.

Plekkenvoorgezamenlijkheidzowelbinnenalsrondomde gebouwen.

Deschaalvandeentrees(optisch)aantepassenaande schaalvandestempels.

Deonderzijdevandegalerijentebewerken,vooraltpvde stoep;deblindezijgevelsendichteplinten.

Tonsurtonkleurtonen(middengrijs,gematigdgeel,gebro- kenwit)

Relief&textuuroppui-invullingen

Vermijdenvanhardekleurcontrastenentoegevoegde “geintjes”

Debalustradesenconsolesdiebijdragenaandegelaagd heidbehouden.

Dehorizontalenalsdecorvoordestevigeboomstammen, hetrastervaninvullingen,“deinbouw”.

5. werKwIJZe & aandaChtSgebIeden - toeKomStIDENTITEIT & THUIS VOELEN

dichte plint, lage galerij

harde grenzen, veel van het zelfde, grote schaal

25.

5. werKwIJZe & aandaChtSgebIeden - toeKomStINSPIRATIE

MEER WETEN?Ziewww.wznh.nu/.....

textuur in de gevel uitnodigende entree

drager - inbouw in nieuwe jas uitnodigende entree

mozaiek in nieuwe jas tussenschaal door kaders en balkons

gelaagheid, kleurstelling, mozaiek in een nieuwe jas textuur in de gevel

De Nieuwe KoersMet‘DeNieuweKoersPoelenburg’hebbendegemeenteZaanstadendecorporatiesRochdale,ParteonenZVHvanaf2013devolgende‘fysieke’uitgangspuntengeformuleerd:• Focusopkortetermijndoelstellingenomhetvertrouwentewin nenvandebewonersdoordaadwerkelijkeresultatentetonen.• Focusop‘schoon,heelenveilig’.• Verbeteringvandewoonomgevingmetgoedenhoogwaardig onderhoudvandeopenbareruimte,woningrenovatieennieuw bouwwaarditkan.Uitstralingiseenpuntvannadrukkelijke aandacht.• Realistischeduurzaamheidambitiesdiepassenbijdezetijd. Speerpuntenzijneengezondbinnenmilieu,verbeteringvanhet energielabelenenergiebewustzijnonderbewoners;• Defysiekevernieuwingvandewijkmoetinspelenopdesociale eneconomischeontwikkelingvandewijk. Ditvraagtnietmeeromeenomlijndvernieuwingsplanmaarom eenontwikkelingsstrategiedieookvoorzietindeontwikkeling opdemiddellangeenlangetermijn.

RolverdelingIndeuitwerkinghiervanneemtdegemeentegeensturendepositiein(regierol)maarfaciliteert.Datbetekentdatdegemeentehetgesprekoverkwaliteitendetoekomstdaarvanorganiseertenophoofdlijnenvastlegt,zodanigdattegelijkertijdruimteblijftbestaanvoorinitiatiefne-mersinhetgebied.Initiatiefnemerszijninbeginseldediverseeigenaren.EigenarenvanwooncomplexenzoalscorporatiesenVVE’salsookdegemeentealseigenaarvandeopenbareruimteenpubliekegebouwen.

6. ROLVERDELING & WERKWIJZE

Schilderbeurt voor de Lobeliustoren 20

Lobeliustoren geschilderd 2014

27.

6. ROLVERDELING & PROCES

ConvenantDecorporatieshebbenalsinitiatiefnemersuitgesprokenombasisk-waliteitenmetelkaarenmetdeGemeentetewillenaftespreken.Deze‘LeidraadRuimtelijkeKwaliteit’isderuimtelijkeuitwerkingvan‘DeNieuweKoersPoelenburg’.DeLeidraadiseenconvenanttussendebetrokkenpartijen.Daartoewordtdezealsvolgtverankerd:• HetwordtaanGemeentelijkezijdevastgesteldalseenaan vullingophetGemeentelijkbeleidzoalsvastgelegdinde welstandsnota2013.• HetisaandezijdevandeGemeenteverankerdalseen‘pro grammavanuitgangspunten’,onderwelkevernieuwings-en onderhoudswerkzaamhedenvoordeopenbareruimte wordeningekocht.• Hetisaandezijdevandecorporatiesverankerdalseen ‘programmavanuitgangspunten’,onderwelkerenovatie-en onderhoudswerkzaamhedenvoordegebouwenwordeninge kocht.Deleidraadisvooralrichtinggevendendaarmeezowelbruikbaarbijeeningrijpendetransformatiemetgroteambitiesalsbijeeneenvou-digeschilderbeurt,vervangingvanverlichtingofgroenbeheer.Deleidraadiseeninformatiebron,inspireert,motiveert,laatonder-lingeverbandenzienengeeftaanleidingvooroverleg.

WerkwijzeDeinitiatiefnemerlaatzichvoorafadviserendooreenkwaliteitsteambestaandeuiteendoordegemeente aangewezenprevisor/supervisoreneenvertegenwoordigervandevakgroepStedebouw.Ditkanopverschillendemanieren,zoals:vooroverlegoveruitgangspuntenenbedoelingenofontwerp-beoordelingen–advies.Deprevisoradviseertdewelstandscommis-sie.Hetisverderaandeinitiatiefnemershoezijhetachterliggendeontwikkelingsproceswillenvormgevenmetbewoners,adviseursetc.

COLOFON

wieenwat?