podstawa programowa dla uczniów polskich uczących się za granicą
TRANSCRIPT
Dokument Podstawa programowa dla uczniów polskich uczących się za granicą stanowi podstawę do tworzenia lokalnych programów nauczania języka polskiego, historii, kultury, geografii Polski oraz wiedzy o współczesnej Polsce, a także tworzenia materiałów dydaktycznych do kształcenia w tym zakresie.
Redakcja językowa: Jadwiga Turlej, Joanna Woźnicka
© Ministerstwo Edukacji Narodowej, Warszawa 2010
ISBN 978-83-62360-08-6
Skład: Stämpfli PolskaDruk: Sowadruk Sp. z o.o
Spis treści
Wstęp ................................................................................................................... 5Kompetencje językowe (5-9 lat) ....................................................................... 9Kompetencje językowe (10-13 lat) ................................................................. 11Kompetencje językowe (od 14 lat) ................................................................. 14Kręgi tematyczne .............................................................................................. 18Wykaz proponowanych lektur i tekstów kultury .......................................... 21Historia, geografia, przyroda (5-9 lat) ........................................................... 26Historia (10-13 lat) ........................................................................................... 27Historia (od 14 lat) ........................................................................................... 31Geografia (10-13 lat) ........................................................................................ 34Geografia (od 14 lat) ........................................................................................ 36
Wstęp
Zmiany polityczne, jakie zaszły w Polsce po roku 1989 oraz po przystąpieniu naszego kraju do Unii Europejskiej, zlikwidowały istniejące dotychczas bariery i dały Polakom możliwość swobodnego przemieszczania się po Europie i świe-cie. Spowodowało to zacieśnianie się więzi Polaków żyjących poza krajem z nie-podległą i odrodzoną ojczyzną. Jednocześnie wielu Polaków podjęło decyzję, by żyć i pracować poza granicami Polski. Poza krajem dorasta i uczy się w miejsco-wych szkołach wiele polskich dzieci. Dostrzegając wagę i skalę tego zjawiska, Ministerstwo Edukacji Narodowej Rzeczypospolitej Polskiej przedkłada pol-skim szkołom działającym poza krajem Podstawę programową dla uczniów pol-skich uczących się za granicą.
Jest to pierwszy tego rodzaju dokument powstały na gruncie polskiej edu-kacji. Został przygotowany przez Ministerstwo Edukacji Narodowej w ramach Projektu współfinansowanego ze środków Europejskiego Funduszu Społecz-nego1. W 2008 r. w Polsce zakończono prace nad podstawą programową wy-chowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych ty-pach szkół, rozstrzygającą o tym, czego będzie się uczył każdy młody Polak mieszkający w kraju. Cieszymy się, że zaledwie kilka miesięcy od zakończenia prac nad tym dokumentem możemy przedłożyć polskim szkołom działają-cym poza krajem osobną propozycję adresowaną specjalnie do nich.
Adresatem tej Podstawy programowej są nauczyciele z polskich szkół i pol-skich ośrodków edukacyjnych działających za granicą. Szkoły te odgrywają ważną rolę w codziennym życiu Polaków przebywających poza krajem. Pra-cujący w nich nauczyciele, zmagając się często z ograniczeniami i trudno-ściami wynikającymi z warunków kraju, w jakim odbywa się kształcenie, re-alizują ważne zadanie dla losów polskiej wspólnoty narodowej – uczą polskie dzieci ich ojczystego języka, literatury, historii, geografii i kultury Polski.
1 „Opracowanie i pilotażowe wdrożenie innowacyjnych programów nauczania – zgodnych z polską podstawą programową kształcenia ogólnego i wymaganiami egzaminacyjnymi – przeznaczonych dla uczniów – dzieci obywateli polskich za granicą”
6 Wstęp
Podstawa programowa dla uczniów polskich uczących się za granicą została opracowana według najlepszych wzorców współczesnej dydaktyki. W pra-cach nad nią brała udział grupa kilkudziesięciu ekspertów powołanych przez Ministra Edukacji Narodowej. Znaleźli się w niej nauczyciele pracujący w szkołach polskich na obczyźnie, pracownicy naukowi z polskich uniwersy-tetów oraz eksperci powołani przez Ministra Edukacji Narodowej do prac nad doskonaleniem podstawy programowej kształcenia ogólnego obowiązującej w Polsce.
Podstawa programowa dla uczniów polskich uczących się za granicą zawiera treści kształcenia językowego i kulturowego. Sformułowana jest tak, aby poka-zać, co uczeń powinien wiedzieć i umieć na zakończenie danego etapu kształ-cenia, ze szczególnym uwzględnieniem kompetencji językowych jako narzę-dzia niezbędnego w procesie poznawania literatury, historii i kultury polskiej. Nauczanie języka ojczystego jest również czynnikiem kształtującym świado-mość przynależności do narodu polskiego.
Wymagania zostały opracowane dla trzech grup wiekowych: 5-9 lat, 10-13 lat i od 14 lat, z uwzględnieniem możliwości percepcyjnych uczniów i ich roz-woju poznawczego. Natomiast kompetencje językowe dodatkowo zostały za-pisane dla trzech poziomów umiejętności: A – podstawowy, B – średnio zaawansowany, C – zaawansowany. Kształcenie językowe obejmuje cztery sprawności komunikowania się w języku polskim: słuchanie, mówienie, czy-tanie, pisanie. Zakładamy, że na najwyższym poziomie umiejętności (C) za-wierają się wymagania z poziomów niższych. W zapisach unikamy wymienia-nia tych wiadomości i umiejętności, które mają charakter ponadjęzykowy, a uczeń nabywa je w miejscowej szkole. Kształcenie językowe i kulturowe po-winno mieć charakter zintegrowany.
Dla każdej grupy wiekowej zaproponowaliśmy dwa zestawy lektur uzupeł-nionych innymi tekstami kultury. Przez tekst kultury rozumiemy każdy wewnętrznie zorganizowany według określonych reguł, znaczący wytwór kul-tury, np. dzieło plastyczne, filmowe, grafikę, rzeźbę, strój, zachowania realizu-jące pewien społecznie utrwalony wzorzec. Pierwszy zestaw zawiera spis dzieł ważnych dla świadomości narodowej Polaków. Wprowadza ucznia w obszar kulturowej wspólnoty i identyfikacji z polskością, dając, na wyższym pozio-mie nauczania, możliwość poznania elementów historii literatury. Sądzimy, że polscy uczniowie na obczyźnie powinni wskazane tu dzieła poznać i omówić z nauczycielem. Drugi zestaw – znacznie obszerniejszy – zawiera wykaz
Wstęp 7
utworów z różnych epok, ze szczególnym uwzględnieniem literatury i filmów XX i XXI wieku, które w świadomości młodego Polaka, przebywającego poza krajem, pomogą ukształtować wizerunek współczesnej Polski, kraju innego niż ten, który opuszczali ich dziadowie lub rodzice. Zachęcamy, by z tego ze-stawu podczas nauki szkolnej uczeń poznał, tzn. przeczytał we fragmentach albo w całości, przynajmniej jedną pozycję w roku szkolnym. Wyboru tytułów dokona nauczyciel stosownie do poziomu rozwoju intelektualnego oraz spraw-ności językowej uczniów a także specyfiki kraju zamieszkania. Poezję XX i XXI wieku, komiks, film i inne teksty kultury w tym zestawie zapisaliśmy tak, by nauczyciel wybierający kolejne pozycje do omówienia z uczniami mógł uwzględnić także oczekiwania miejscowego środowiska, w którym przebywa i pracuje. Decyzje nauczyciela powinny przede wszystkim wspomagać proces kształcenia sprawności językowej i zachęcać do samodzielnego poszukiwania polskojęzycznych lektur, ale także uwzględniać funkcje wychowawcze litera-tury. Traktujemy tę drugą listę lektur i tekstów kultury jako propozycję otwar-tą i do uzupełnienia.
W zakresie historii i geografii Polski wymagania są tak określone, by utrwa-lać i poszerzać wiedzę o polskiej kulturze i społeczeństwie polskim, o środo-wisku geograficznym Polski oraz wzmocnić proces identyfikowania się uczniów z ojczystą tradycją przy jednoczesnym zachowaniu szacunku dla od-mienności kulturowych i tradycji kraju zamieszkania. W grupie wiekowej od 14. roku życia proponujemy usystematyzowaną wiedzę na temat historii Pol-ski od odzyskania niepodległości w 1918 r. do czasów współczesnych. Ta wie-dza pozwoli uczniom poznać najnowszą historię kraju pochodzenia ich przod-ków oraz pomoże dostrzec korzenie wielu współczesnych zjawisk. Jesteśmy przekonani, że kontakt z historią ojczystą ostatnich stu lat rozbudzi zaintere-sowania uczniów wydarzeniami, które były bliskie pokoleniom ich rodziców, dziadków i pradziadków.
Treści zawarte w Podstawie programowej dla uczniów polskich uczących się za granicą posłużą do skonstruowania nowych programów nauczania, inte-grujących język polski i literaturę z historią oraz geografią Polski. Należy pod-kreślić, że kształcenie językowe polskich dzieci przebywających za granicą od-bywa się na każdej lekcji, nie tylko na lekcjach języka polskiego. Nauczycielom pracującym poza krajem zostaną zaproponowane materiały edukacyjne po-wstałe według jej założeń oraz udzielona pomoc w przygotowaniu progra-mów nauczania dla szkół, w których pracują.
8 Wstęp
Jesteśmy przekonani, że propozycje zawarte w Podstawie programowej będą użyteczne w codziennej pracy polskich nauczycieli poza granicami kraju, a uczniom powracającym z zagranicy ułatwią naukę w Polsce. Przygotowane opracowania pomogą zaspokoić potrzeby edukacyjne uczniów, ale też spra-wią, że polscy uczniowie będą lepiej działali w środowisku obcojęzycznym i wielokulturowym z poczuciem własnej wartości oraz z szacunkiem dla in-nych. Pomogą w wykorzystywaniu zdobywanej wiedzy dla promocji Polski. Zakładamy, że przedstawiona koncepcja edukacyjna stanie się dogodną płasz-czyzną dla wymiany doświadczeń między polskimi szkołami rozproszonymi na świecie, a także ułatwi wymianę doświadczeń dydaktycznych w obrębie polskiej wspólnoty szkolnej za granicą oraz wzmocni jej więzi z krajem.
Uwagi w sprawie Podstawy programowej prosimy przekazywać za pośred-nictwem strony www.polska-szkola.pl.
Zespół ekspertów Ministerstwa Edukacji Narodowej
Kompetencje językowe (5-9 lat)K
om
pet
encj
eA
– p
ozi
om
po
dst
awo
wy
B –
po
zio
m ś
red
ni (
śred
nio
za
awan
sow
any)
C –
po
zio
m z
aaw
anso
wan
y
Słu
chan
ieU
czeń
: ro
zróż
nia
wię
kszo
ść g
łose
k is
totn
ych
■
dla
języ
ka p
ols
kieg
o,
rozu
mie
pro
ste
po
lece
nia
, ■
rozu
mie
pro
ste
wyp
ow
ied
zi m
on
o-
■lo
go
we
i dia
log
ow
e, o
ile
otr
zym
u-
je d
od
atko
we
wyj
aśn
ien
ia,
rozu
mie
p
rost
e te
ksty
lit
erac
kie
■w
spie
ran
e o
bra
zkam
i, g
esta
mi,
re-
kwiz
ytam
i i
inn
e te
ksty
ku
ltu
ry,
o i
le o
trzy
mu
je d
od
atko
we
wyj
a-śn
ien
ia;
Ucz
eń:
rozr
óżn
ia g
łosk
i w
spó
łcze
snej
po
l- ■
szcz
yzn
y z
wyj
ątki
em n
ajtr
ud
nie
j-sz
ych
,ro
zum
ie z
łożo
ne
po
lece
nia
, ■
rozu
mie
pro
ste
wyp
ow
ied
zi m
on
o-
■lo
go
we
i d
ialo
go
we
bez
do
dat
ko-
wyc
h w
yjaś
nie
ń,
rozu
mie
p
rost
e te
ksty
lit
erac
kie
■(z
wła
szcz
a p
isan
e w
spó
łcze
sną
po
l-sz
czyz
ną)
, w
spie
ran
e o
bra
zkam
i, g
esta
mi,
rekw
izyt
ami
i in
ne
teks
ty
kult
ury
;
Ucz
eń:
rozr
óżn
ia w
szys
tkie
gło
ski
wsp
ół-
■cz
esn
ej p
ols
zczy
zny,
rozu
mie
ro
zbu
do
wan
e p
ole
cen
ia,
■ro
zum
ie z
łożo
ne
wyp
ow
ied
zi m
o-
■n
olo
go
we
i dia
log
ow
e,
rozu
mie
tek
sty
liter
acki
e (z
wła
sz-
■cz
a p
isan
e w
spó
łcze
sną
po
lszc
zy-
zną)
i in
ne
teks
ty k
ult
ury
;
Mó
wie
nie
wym
awia
po
znan
e sł
ow
a w
sp
osó
b
■n
a o
gó
ł zro
zum
iały
,tw
orz
y, z
po
mo
cą n
aucz
ycie
la, k
rót-
■ką
wyp
ow
ied
ź sk
ład
ając
ą si
ę z
pro
-st
ych
zd
ań,
po
rozu
mie
wa
się
w p
rost
ych
syt
u-
■ac
jach
ko
mu
nik
acyj
nyc
h,
sto
suje
po
dst
awo
we
form
uły
grz
ecz-
■n
ośc
iow
e,o
dtw
arza
z
pam
ięci
ry
mo
wan
ki
■i i
nn
e kr
ótk
ie, p
rost
e te
ksty
;
wym
awia
po
znan
e sł
ow
a w
sp
osó
b
■zr
ozu
mia
ły,
sku
tecz
nie
po
rozu
mie
wa
się
w c
o-
■d
zien
nyc
h s
ytu
acja
ch, s
tosu
jąc
wła
-śc
iwe
form
y ko
mu
nik
ow
ania
się
, u
czes
tnic
zy
w
rozm
ow
ie,
wyr
aża
■
w p
rost
y sp
osó
b w
łasn
e zd
anie
,fo
rmuł
uje
kilk
uzda
niow
ą w
ypow
iedź
, ■
opow
iada
o
wła
snyc
h do
świa
dcze
-ni
ach,
opi
suje
ludz
i, pr
zedm
ioty
, mie
j-sc
a i s
ytua
cje,
form
ułu
je ż
ycze
nia
i za
pro
szen
ie,
■o
po
wia
da
w p
rost
y sp
osó
b a
kcję
■
utw
oru
o
raz
op
isu
je
bo
hat
eró
w
i rel
acje
mię
dzy
nim
i, a
takż
e św
iat
prz
edst
awio
ny
teks
tów
ku
ltu
ry,
sto
suje
fo
rmu
ły g
rzec
zno
ścio
we,
■re
cytu
je w
iers
ze;
■
popr
awni
e w
ymaw
ia s
łow
a i z
wro
ty,
■w
ypo
wia
da
się
pły
nn
ie,
■o
pis
uje
, o
po
wia
da,
ch
arak
tery
zuje
■
po
stać
lite
rack
ą,
ucz
estn
iczy
w r
ozm
ow
ie i
w p
rost
ej
■d
ysku
sji,
sto
suje
fo
rmu
ły g
rzec
zno
ścio
we,
■
recy
tuje
w
iers
ze,
sto
sują
c p
auzę
■
i in
ton
ację
;
10 Kompetencje języKoWe (5-9 lat)
Czy
tan
iezn
a w
szys
tkie
lite
ry i
od
po
wia
daj
ą- ■
ce im
gło
ski,
dzi
eli w
yraz
na
syla
by,
■cz
yta
na
gło
s i c
ich
o p
rost
e, k
rótk
ie
■te
ksty
,ro
zum
ie p
rost
e i k
rótk
ie t
ekst
y u
żyt-
■ko
we,
rozu
mie
pro
ste
i kr
ótk
ie u
two
ry l
i- ■
tera
ckie
, wsp
iera
ne
mat
eria
łem
ilu
-st
racy
jnym
, i in
ne
teks
ty k
ult
ury
,ko
rzys
ta z
ob
razk
ow
ych
sło
wn
ikó
w
■i e
ncy
klo
ped
ii;
czyt
a n
a g
łos,
pra
wid
łow
o a
kcen
tu-
■ją
c w
yraz
y,ro
zum
ie k
rótk
ie t
ekst
y u
żytk
ow
e,
■ro
zpo
znaj
e fo
rmy
uży
tko
we,
np
. ży-
■cz
enia
, zap
rosz
enie
, og
łosz
enie
, lis
t,
pro
sta
inst
rukc
ja,
rozu
mie
kró
tkie
utw
ory
lit
erac
kie
■i i
nn
e te
ksty
ku
ltu
ry,
w t
ekśc
ie l
iter
acki
m z
azn
acza
wy-
■b
ran
e fr
agm
enty
, okr
eśla
cza
s i m
iej-
sce
akcj
i, w
skaz
uje
głó
wn
ych
bo
ha-
teró
w,
wys
zuku
je w
tek
ście
po
trze
bn
e in
- ■
form
acje
, ko
rzys
ta z
ob
razk
ow
ych
sło
wn
ikó
w
■i e
ncy
klo
ped
ii;
czyt
a n
a g
łos,
po
pra
wn
ie i
wyr
azi-
■śc
ie k
rótk
i i p
rost
y te
kst
(tak
że n
ie-
znan
y),
rozu
mie
u
two
ry
liter
acki
e i
inn
e ■
teks
ty k
ult
ury
,o
kreś
la p
od
staw
ow
e el
emen
ty św
ia-
■ta
prz
edst
awio
neg
o w
utw
orz
e lit
e-ra
ckim
lub
inn
ym t
ekśc
ie k
ult
ury
,ro
zum
ie p
od
staw
ow
e o
raz
prz
eno
- ■
śne
znac
zen
ie w
yraz
ów
w t
ekśc
ie,
korz
ysta
ze
sło
wn
ikó
w i
ency
klo
pe-
■d
ii;
Pisa
nie
pis
ze w
szys
tkie
mał
e i w
ielk
ie li
tery
, ■
do
strz
ega
różn
icę
mię
dzy
lit
erą
i gło
ską,
p
rzep
isu
je w
yraz
y i p
rost
e zd
ania
, ■
pis
ze z
pam
ięci
(p
oje
dyn
cze
wyr
a- ■
zy)
i ze
słu
chu
(p
rost
e zd
ania
), p
o
om
ów
ien
iu
pis
ow
ni
z n
aucz
ycie
-le
m,
twor
zy,
z po
moc
ą na
uczy
ciel
a, k
rót-
■ką
wyp
owie
dź s
kład
ając
ą si
ę z
pro-
styc
h zd
ań (
opis
, po
zdro
wie
nia,
ży-
czen
ia),
pis
ze
wed
ług
w
zoru
kr
ótk
i te
kst
■o
so
bie
,st
osu
je p
od
staw
ow
e fo
rmu
ły g
rzec
z- ■
no
ścio
we,
db
a o
po
pra
wn
ość
gra
ficz
ną
po
l- ■
skic
h li
ter.
prz
epis
uje
kró
tkie
tek
sty,
■
pis
ze
z p
amię
ci
(kilk
a w
yraz
ów
) ■
i ze
słu
chu
(p
rost
e, k
rótk
ie t
ekst
y),
z p
om
ocą
nau
czyc
iela
tw
orz
y kr
ót-
■ką
wyp
ow
ied
ź (o
pis
, lis
t p
ryw
atn
y,
życz
enia
, zap
rosz
enie
),
pis
ze w
edłu
g w
zoru
pro
ste
teks
ty
■n
a zn
ane
mu
tem
aty
(np
. zw
iąza
ne
z je
go
zai
nte
reso
wan
iam
i),
pis
ze p
rost
e te
ksty
zw
iąza
ne
z p
o-
■zn
anym
i u
two
ram
i lit
erac
kim
i i
in-
nym
i tek
stam
i ku
ltu
ry,
sto
suje
po
dst
awo
we
form
uły
grz
ecz-
■n
ośc
iow
e,n
a o
gó
ł p
isze
po
pra
wn
ie o
rto
gra
- ■
ficz
nie
i st
osu
je p
od
staw
ow
ą in
ter-
pu
nkc
ję.
pis
ze z
pam
ięci
(p
oje
dyn
cze
zda-
■n
ia)
i ze
słu
chu
(kr
ótk
ie t
ekst
y),
two
rzy
kró
tką
wyp
ow
ied
ź (d
ialo
g,
■o
po
wia
dan
ie, p
rzep
is),
tw
orz
y w
ypo
wie
dź
na
znan
e m
u
■te
mat
y (n
p.
zwią
zan
e z
jeg
o z
ain
-te
reso
wan
iam
i),
two
rzy
wyp
ow
ied
ź zw
iąza
ną
z p
o-
■zn
anym
i u
two
ram
i lit
erac
kim
i i
in-
nym
i tek
stam
i ku
ltu
ry,
sto
suje
po
dst
awo
we
form
uły
grz
ecz-
■n
ośc
iow
e,zn
a i
na
og
ół
sto
suje
zas
ady
ort
o-
■g
rafi
i i in
terp
un
kcji.
Czy
tan
iezn
a w
szys
tkie
lite
ry i
od
po
wia
daj
ą- ■
ce im
gło
ski,
dzi
eli w
yraz
na
syla
by,
■cz
yta
na
gło
s i c
ich
o p
rost
e, k
rótk
ie
■te
ksty
,ro
zum
ie p
rost
e i k
rótk
ie t
ekst
y u
żyt-
■ko
we,
rozu
mie
pro
ste
i kr
ótk
ie u
two
ry l
i- ■
tera
ckie
, wsp
iera
ne
mat
eria
łem
ilu
-st
racy
jnym
, i in
ne
teks
ty k
ult
ury
,ko
rzys
ta z
ob
razk
ow
ych
sło
wn
ikó
w
■i e
ncy
klo
ped
ii;
czyt
a n
a g
łos,
pra
wid
łow
o a
kcen
tu-
■ją
c w
yraz
y,ro
zum
ie k
rótk
ie t
ekst
y u
żytk
ow
e,
■ro
zpo
znaj
e fo
rmy
uży
tko
we,
np
. ży-
■cz
enia
, zap
rosz
enie
, og
łosz
enie
, lis
t,
pro
sta
inst
rukc
ja,
rozu
mie
kró
tkie
utw
ory
lit
erac
kie
■i i
nn
e te
ksty
ku
ltu
ry,
w t
ekśc
ie l
iter
acki
m z
azn
acza
wy-
■b
ran
e fr
agm
enty
, okr
eśla
cza
s i m
iej-
sce
akcj
i, w
skaz
uje
głó
wn
ych
bo
ha-
teró
w,
wys
zuku
je w
tek
ście
po
trze
bn
e in
- ■
form
acje
, ko
rzys
ta z
ob
razk
ow
ych
sło
wn
ikó
w
■i e
ncy
klo
ped
ii;
czyt
a n
a g
łos,
po
pra
wn
ie i
wyr
azi-
■śc
ie k
rótk
i i p
rost
y te
kst
(tak
że n
ie-
znan
y),
rozu
mie
u
two
ry
liter
acki
e i
inn
e ■
teks
ty k
ult
ury
,o
kreś
la p
od
staw
ow
e el
emen
ty św
ia-
■ta
prz
edst
awio
neg
o w
utw
orz
e lit
e-ra
ckim
lub
inn
ym t
ekśc
ie k
ult
ury
,ro
zum
ie p
od
staw
ow
e o
raz
prz
eno
- ■
śne
znac
zen
ie w
yraz
ów
w t
ekśc
ie,
korz
ysta
ze
sło
wn
ikó
w i
ency
klo
pe-
■d
ii;
Pisa
nie
pis
ze w
szys
tkie
mał
e i w
ielk
ie li
tery
, ■
do
strz
ega
różn
icę
mię
dzy
lit
erą
i gło
ską,
p
rzep
isu
je w
yraz
y i p
rost
e zd
ania
, ■
pis
ze z
pam
ięci
(p
oje
dyn
cze
wyr
a- ■
zy)
i ze
słu
chu
(p
rost
e zd
ania
), p
o
om
ów
ien
iu
pis
ow
ni
z n
aucz
ycie
-le
m,
twor
zy,
z po
moc
ą na
uczy
ciel
a, k
rót-
■ką
wyp
owie
dź s
kład
ając
ą si
ę z
pro-
styc
h zd
ań (
opis
, po
zdro
wie
nia,
ży-
czen
ia),
pis
ze
wed
ług
w
zoru
kr
ótk
i te
kst
■o
so
bie
,st
osu
je p
od
staw
ow
e fo
rmu
ły g
rzec
z- ■
no
ścio
we,
db
a o
po
pra
wn
ość
gra
ficz
ną
po
l- ■
skic
h li
ter.
prz
epis
uje
kró
tkie
tek
sty,
■
pis
ze
z p
amię
ci
(kilk
a w
yraz
ów
) ■
i ze
słu
chu
(p
rost
e, k
rótk
ie t
ekst
y),
z p
om
ocą
nau
czyc
iela
tw
orz
y kr
ót-
■ką
wyp
ow
ied
ź (o
pis
, lis
t p
ryw
atn
y,
życz
enia
, zap
rosz
enie
),
pis
ze w
edłu
g w
zoru
pro
ste
teks
ty
■n
a zn
ane
mu
tem
aty
(np
. zw
iąza
ne
z je
go
zai
nte
reso
wan
iam
i),
pis
ze p
rost
e te
ksty
zw
iąza
ne
z p
o-
■zn
anym
i u
two
ram
i lit
erac
kim
i i
in-
nym
i tek
stam
i ku
ltu
ry,
sto
suje
po
dst
awo
we
form
uły
grz
ecz-
■n
ośc
iow
e,n
a o
gó
ł p
isze
po
pra
wn
ie o
rto
gra
- ■
ficz
nie
i st
osu
je p
od
staw
ow
ą in
ter-
pu
nkc
ję.
pis
ze z
pam
ięci
(p
oje
dyn
cze
zda-
■n
ia)
i ze
słu
chu
(kr
ótk
ie t
ekst
y),
two
rzy
kró
tką
wyp
ow
ied
ź (d
ialo
g,
■o
po
wia
dan
ie, p
rzep
is),
tw
orz
y w
ypo
wie
dź
na
znan
e m
u
■te
mat
y (n
p.
zwią
zan
e z
jeg
o z
ain
-te
reso
wan
iam
i),
two
rzy
wyp
ow
ied
ź zw
iąza
ną
z p
o-
■zn
anym
i u
two
ram
i lit
erac
kim
i i
in-
nym
i tek
stam
i ku
ltu
ry,
sto
suje
po
dst
awo
we
form
uły
grz
ecz-
■n
ośc
iow
e,zn
a i
na
og
ół
sto
suje
zas
ady
ort
o-
■g
rafi
i i in
terp
un
kcji.
Kompetencje językowe (10-13 lat)K
om
pet
encj
eA
– p
ozi
om
po
dst
awo
wy
B –
po
zio
m ś
red
ni (
śred
nio
za
awan
sow
any)
C –
po
zio
m z
aaw
anso
wan
y
Słu
chan
ieU
czeń
:ro
zró
żnia
wię
kszo
ść g
łose
k ję
zyka
■
po
lski
ego
(z w
yjąt
kiem
naj
tru
dn
iej-
szyc
h),
ro
zum
ie p
ole
cen
ia o
raz
pro
ste
wy-
■p
ow
ied
zi m
on
olo
go
we
i d
ialo
go
-w
e,
rozu
mie
pro
ste,
wsp
ółc
zesn
e u
two
- ■
ry li
tera
ckie
wsp
iera
ne
ilust
racj
ami,
ges
tam
i, re
kwiz
ytam
i i
inn
e te
ksty
ku
ltu
ry,
rozu
mie
pro
ste
wyp
ow
ied
zi o
ch
a- ■
rakt
erze
in
form
acyj
nym
i u
żytk
o-
wym
;
Ucz
eń:
rozr
óżn
ia w
ięks
zość
gło
sek
języ
ka
■p
ols
kieg
o,
rozu
mie
zło
żon
e p
ole
cen
ia,
pro
ste
■in
stru
kcje
ora
z w
ypo
wie
dzi
mo
no
-lo
go
we
i d
ialo
go
we,
w t
ym n
ada-
wan
e za
po
mo
cą ś
rod
ków
au
dio
wi-
zual
nyc
h,
rozu
mie
utw
ory
lit
erac
kie
(zw
łasz
- ■
cza
pis
ane
wsp
ółc
zesn
ą p
ols
zczy
-zn
ą) i
inn
e te
ksty
ku
ltu
ry,
rozu
mie
wyp
ow
ied
zi o
ch
arak
terz
e ■
info
rmac
yjn
ym i
uży
tko
wym
;
Ucz
eń:
rozr
óżn
ia
wsz
ystk
ie
gło
ski
języ
ka
■p
ols
kieg
o,
rozu
mie
zło
żon
e p
ole
cen
ia,
pro
ste
■in
stru
kcje
ora
z w
ypo
wie
dzi
mo
no
-lo
go
we
i dia
log
ow
e, w
łącz
nie
z w
y-p
ow
ied
ziam
i w d
ysku
sjac
h,
rozu
mie
utw
ory
lit
erac
kie
(z r
óż-
■n
ych
ep
ok)
i in
ne
teks
ty k
ult
ury
, ro
zum
ie
rozb
ud
ow
ane
wyp
ow
ie-
■d
zi
o
char
akte
rze
info
rmac
yjn
ym
i uży
tko
wym
;
Mó
wie
nie
wym
awia
po
znan
e sł
ow
a w
sp
osó
b
■n
a o
gó
ł zro
zum
iały
, tw
orz
y sa
mo
dzi
eln
ie
na
og
ół
po
- ■
pra
wn
ą ki
lku
zdan
iow
ą w
ypo
wie
dź,
p
oro
zum
iew
a si
ę w
typ
ow
ych
syt
u-
■ac
jach
ko
mu
nik
acyj
nyc
h,
sto
suje
po
dst
awo
we
form
uły
grz
ecz-
■n
ośc
iow
e,o
dtw
arza
z p
amię
ci p
rost
e te
ksty
; ■
mó
wi
w s
po
sób
na
og
ół
zro
zum
ia-
■ły
, sto
sują
c ak
cen
t zd
anio
wy,
spo
nta
nic
znie
i w
mia
rę p
łyn
nie
po
- ■
rozu
mie
wa
się
w c
od
zien
nyc
h s
ytu
-ac
jach
, sto
sują
c w
łaśc
iwe
form
y ko
-m
un
iko
wan
ia s
ię,
op
ow
iad
a o
wła
snyc
h d
ośw
iad
cze-
■n
iach
, o
pis
uje
lu
dzi
, p
rzed
mio
ty,
mie
jsca
i sy
tuac
je,
form
ułu
je ż
ycze
nia
, g
ratu
lacj
e, z
a- ■
pro
szen
ie,
form
ułu
je w
mia
rę s
pó
jną
wyp
o-
■w
ied
ź n
a zn
ane
mu
tem
aty
(np
. zw
iąza
ne
z je
go
zai
nte
reso
wan
ia-
mi)
ora
z p
ozn
anym
i utw
ora
mi l
ite-
rack
imi i
inn
ymi t
ekst
ami k
ult
ury
,
po
pra
wn
ie w
ymaw
ia s
łow
a i
zda-
■n
ia,
wyp
ow
iad
a si
ę p
łyn
nie
i lo
gic
znie
, ■
op
isu
je,
op
ow
iad
a, c
har
akte
ryzu
je
■p
ost
ać li
tera
cką,
str
eszc
za i
rela
cjo
-n
uje
zd
arze
nia
,ro
zpo
czyn
a d
ysku
sję
i u
czes
tnic
zy
■w
dys
kusj
i nad
po
znan
ymi t
ekst
ami
kult
ury
, st
osuj
e zr
óżni
cow
ane
form
uły
grze
cz-
■no
ścio
we,
recy
tuje
utw
ory
■ l
iter
acki
e, s
tosu
jąc
wła
ściw
ą m
od
ula
cję
gło
sow
ą;
12 Kompetencje języKoWe (10-13 lat)
op
ow
iad
a ak
cję
utw
oru
, o
pis
uje
■
bo
hat
eró
w i
rel
acje
mię
dzy
nim
i, a
takż
e św
iat
prz
edst
awio
ny
tek-
stó
w k
ult
ury
, w
tym
naz
ywa
swo
je
reak
cje
czyt
eln
icze
i w
yraż
a sw
ój
sto
sun
ek d
o p
ost
aci,
ucz
estn
iczy
w
ro
zmo
wie
, w
yraż
a ■
wła
sne
zdan
ie i
uza
sad
nia
je,
stos
uje
zróż
nico
wan
e fo
rmuł
y gr
zecz
- ■
nośc
iow
e,re
cytu
je u
two
ry l
iter
acki
e, d
baj
ąc
■o
pra
wid
łow
e ak
cen
tow
anie
i i
n-
ton
ację
;
Czy
tan
iezn
a w
szys
tkie
lite
ry i
od
po
wia
daj
ą- ■
ce im
gło
ski j
ęzyk
a p
ols
kieg
o,
czyt
a n
a g
łos
i cic
ho
pro
ste
teks
ty li
- ■
tera
ckie
i n
ielit
erac
kie,
rozu
mie
pro
ste
teks
ty in
form
acyj
ne
■i u
żytk
ow
e,
rozu
mie
p
rost
e u
two
ry
liter
acki
e ■
ora
z in
ne
teks
ty k
ult
ury
,w
skaz
uje
w t
ekśc
ie n
ajw
ażn
iejs
ze
■in
form
acje
,ko
rzys
ta z
e sł
ow
nik
ów
dw
uję
zycz
- ■
nyc
h i
ency
klo
ped
ii;
czyt
a n
a g
łos,
pra
wid
łow
o a
kcen
- ■tu
jąc
wyr
azy
i st
osu
je a
kcen
t zd
a-n
iow
y,ro
zum
ie d
łużs
ze t
ekst
y in
form
acyj
- ■
ne
ora
z u
żytk
ow
e,
rozr
óżn
ia t
ekst
y in
form
acyj
ne
i ar
- ■
gu
men
tacy
jne,
od
różn
ia z
dan
ia in
form
ują
ce o
fak
- ■
tach
od
zd
ań w
yraż
ając
ych
op
inię
,ro
zum
ie d
łużs
ze u
two
ry l
iter
acki
e ■
ora
z in
ne
teks
ty k
ult
ury
, ro
zpo
znaj
e w
pis
aneg
o w
tek
st li
te-
■ra
cki n
adaw
cę i
od
bio
rcę,
ro
zpo
znaj
e w
ybra
ne
elem
enty
świa
- ■
ta p
rzed
staw
ion
ego
w t
ekśc
ie l
ite-
rack
im,
korz
ysta
ze
sz
koln
ych
sł
ow
nik
ów
■
ora
z in
nyc
h ź
ród
eł in
form
acji,
ro
zró
żnia
o
ficj
aln
ą i
nie
ofi
cjal
ną
■o
dm
ian
ę ję
zyka
;
czyt
a n
a g
łos,
pra
wid
łow
o a
kcen
tu-
■ją
c w
yraz
y i
zach
ow
uje
in
ton
ację
zd
ania
,cz
yta
z p
om
ocą
nau
czyc
iela
wyb
ra-
■n
e u
two
ry
liter
acki
e (z
ró
żnyc
h
epo
k),
rozu
mie
u
two
ry
liter
acki
e,
info
r- ■
mac
yjn
e, u
żytk
ow
e o
raz
inn
e te
k-st
y ku
ltu
ry,
od
różn
ia j
ęzyk
lit
erac
ki o
d n
ielit
e- ■
rack
ieg
o,
wyo
drę
bn
ia
wsz
ystk
ie
elem
enty
■
świa
ta p
rzed
staw
ion
ego
w t
ekśc
ie
liter
acki
m,
korz
ysta
z
info
rmac
ji za
war
tych
■
w e
ncy
klo
ped
iach
ora
z sł
ow
nik
ach
je
dn
oję
zycz
nyc
h i
dw
uję
zycz
nyc
h;
Kompetencje języKoWe (10-13 lat) 13
Pisa
nie
po
pra
wn
ie z
apis
uje
wsz
ystk
ie li
tery
■
po
lski
ego
alf
abet
u,
prz
epis
uje
wyr
azy
i pro
ste
zdan
ia,
■p
isze
z p
amię
ci i
ze
słu
chu
wyr
azy
■i p
rost
e zd
ania
, za
pis
uje
pro
ste
info
rmac
je o
so
bie
, ■
pis
ze w
edłu
g w
zoru
pro
ste
teks
ty
■n
a zn
ane
mu
tem
aty
(np
. zw
iąza
ne
z je
go
zai
nte
reso
wan
iam
i),
two
rzy
kró
tką,
na
og
ół
po
pra
wn
ą,
■ki
lku
zdan
iow
ą w
ypo
wie
dź
skła
da-
jącą
się
z p
rost
ych
zd
ań (
op
is,
dia
-lo
g, p
ozd
row
ien
ia, ż
ycze
nia
),st
osu
je p
od
staw
ow
e fo
rmu
ły g
rzec
z- ■
no
ścio
we,
na
og
ół
pis
ze p
op
raw
nie
ort
og
ra-
■fi
czn
ie
i st
osu
je
po
pra
wn
ą in
ter-
pu
nkc
ję.
zap
isu
je d
ykto
wan
e te
ksty
, ■
op
isu
je w
ydar
zen
ia,
swo
je p
rzeż
y- ■
cia
i do
świa
dcz
enia
,tw
orzy
wyp
owie
dź z
wią
zaną
z p
o- ■
znan
ymi u
twor
ami l
iter
acki
mi i
inny
-m
i te
ksta
mi
kult
ury
oraz
na
znan
e m
u te
mat
y (n
p. o
jego
zai
nter
esow
a-ni
ach)
,tw
orz
y p
rost
e w
ypo
wie
dzi
pis
emn
e ■
w
wyb
ran
ych
fo
rmac
h
gat
un
ko-
wyc
h (
op
is,
char
akte
ryst
yka,
op
o-
wia
dan
ie,
dia
log
, lis
t p
ryw
atn
y,
kart
ka z
dzi
enn
ika,
og
łosz
enie
, za
-p
rosz
enie
, życ
zen
ia, n
ota
tka)
,sp
orz
ądza
pla
n w
ypo
wie
dzi
, ■
sto
suje
fo
rmu
ły g
rzec
zno
ścio
we,
■p
isze
po
pra
wn
ie p
od
wzg
lęd
em o
r- ■
tog
rafi
czn
ym i
inte
rpu
nkc
yjn
ym.
spo
rząd
za n
ota
tkę
z te
kstu
czy
ta-
■n
ego
,sw
ob
od
nie
tw
orz
y w
ypo
wie
dzi
pi-
■se
mn
e w
po
znan
ych
fo
rmac
h g
a-tu
nko
wyc
h,
sto
sują
c u
rozm
aico
ne
sło
wn
ictw
o,
sto
suje
w w
ypo
wie
dzi
pis
emn
ej o
d-
■p
ow
ied
nią
ko
mp
ozy
cję
i ukł
ad g
ra-
ficz
ny,
po
słu
gu
je s
ię o
ficj
aln
ą i
nie
ofi
cjal
- ■
ną
od
mia
ną
języ
ka,
pis
ze p
op
raw
nie
po
d w
zglę
dem
or-
■to
gra
ficz
nym
i in
terp
un
kcyj
nym
.
Kompetencje językowe (od 14 lat)K
om
pet
encj
eA
– p
ozi
om
po
dst
awo
wy
B –
po
zio
m ś
red
ni (
śred
nio
za
awan
sow
any)
C –
po
zio
m z
aaw
anso
wan
y
Słu
chan
ieU
czeń
:ro
zró
żnia
wię
kszo
ść g
łose
k ję
zyka
■
po
lski
ego
, ro
zum
ie p
ole
cen
ia i
pro
ste
wyp
o-
■w
ied
zi m
on
olo
go
we
i d
ialo
go
we,
w
tym
nad
awan
e za
po
mo
cą ś
rod
-kó
w a
ud
iow
izu
aln
ych
, ro
zum
ie
pro
ste
utw
ory
lit
erac
kie
■(z
wła
szcz
a p
isan
e w
spó
łcze
sną
po
l-sz
czyz
ną)
i in
ne
teks
ty k
ult
ury
,ro
zum
ie p
rost
e w
ypo
wie
dzi
in
for-
■m
acyj
ne
i uży
tko
we,
rozp
ozn
aje
inte
ncj
ę w
ypo
wie
dzi
■
(np
. ap
rob
atę,
dez
apro
bat
ę) w
spo
-m
agan
ą in
ton
acją
lub
ges
tem
;
Ucz
eń:
rozr
óżn
ia g
łosk
i ję
zyka
po
lski
ego
■
z w
yjąt
kiem
naj
tru
dn
iejs
zych
,ro
zum
ie w
ypo
wie
dzi
mo
no
log
ow
e ■
i d
ialo
go
we,
w t
ym n
adaw
ane
za
po
mo
cą ś
rod
ków
au
dio
wiz
ual
nyc
h,
rozu
mie
u
two
ry
liter
acki
e i
inn
e ■
teks
ty k
ult
ury
, ro
zum
ie w
ypo
wie
dzi
in
form
acyj
ne
■i u
żytk
ow
e o
raz
od
różn
ia in
form
a-cj
e o
fak
tach
od
op
inii,
ro
zum
ie i
nte
ncj
ę w
ypo
wie
dzi
(n
p.
■ap
rob
atę,
dez
apro
bat
ę, p
row
oka
-cj
ę) o
raz
rozp
ozn
aje
śro
dki
jęz
yko
-w
e sł
użą
ce je
j wyr
ażen
iu;
Ucz
eń:
rozr
óżn
ia
wsz
ystk
ie
gło
ski
języ
ka
■p
ols
kieg
o,
rozu
mie
w
ypo
wie
dzi
o
zł
ożo
nej
■
stru
ktu
rze,
w t
ym n
adaw
ane
za p
o-
mo
cą
śro
dkó
w
aud
iow
izu
aln
ych
, i
od
bie
ra z
awar
te w
nic
h i
nfo
rma-
cje
zaró
wn
o ja
wn
e, ja
k i u
kryt
e,
rozu
mie
utw
ory
lit
erac
kie
(z r
óż-
■n
ych
ep
ok)
i in
ne
teks
ty k
ult
ury
, ro
zum
ie w
ypo
wie
dzi
o c
har
akte
rze
■p
op
ula
rno
nau
kow
ym i
pu
blic
ysty
cz-
nym
,ro
zum
ie
jaw
ną
i u
kryt
ą in
ten
cję
■w
ypo
wie
dzi
(su
ges
tię
i m
anip
ula
-cj
ę ję
zyko
wą
ora
z ir
on
ię),
rozp
ozn
aje
śro
dki
języ
kow
e p
ełn
ią-
■ce
ró
żne
fun
kcje
sty
listy
czn
e;
Kompetencje języKoWe (od 14 lat) 15
Mó
wie
nie
wym
awia
po
znan
e sł
ow
a w
sp
osó
b
■n
a o
gó
ł zro
zum
iały
,tw
orz
y sa
mo
dzi
eln
ie
na
og
ół
po
- ■
pra
wn
ą ki
lku
zdan
iow
ą w
ypo
wie
dź,
p
oro
zum
iew
a si
ę w
typ
ow
ych
syt
u-
■ac
jach
ko
mu
nik
acyj
nyc
h,
w
pro
sty
spo
sób
w
ypo
wia
da
się
■(o
pis
uje
sw
oje
re
akcj
e)
na
tem
at
po
znan
ych
tek
stó
w k
ult
ury
, st
osu
je f
orm
uły
grz
eczn
ośc
iow
e, ■
od
twar
za t
ekst
y z
pam
ięci
; ■
mó
wi w
sp
osó
b n
a o
gó
ł zro
zum
iały
■
i sto
suje
akc
ent
zdan
iow
y,sw
ob
od
nie
i sp
on
tan
iczn
ie p
oro
zu-
■m
iew
a si
ę w
ró
żnyc
h
sytu
acja
ch,
sto
sują
c w
łaśc
iwe
form
y ko
mu
nik
o-
wan
ia s
ię,
form
ułu
je s
pó
jną
wyp
ow
ied
ź n
a te
- ■
mat
y zw
iąza
ne
z o
tacz
ając
ą rz
eczy
-w
isto
ścią
, o
po
wia
da
o
wła
snyc
h
do
świa
dcz
enia
ch,
op
isu
je
lud
zi,
prz
edm
ioty
, mie
jsca
i sy
tuac
je,
stre
szcz
a,
om
awia
p
rzec
zyta
ne
■u
two
ry l
iter
acki
e i
inn
e te
ksty
ku
l-tu
ry,
wsk
azu
je i
ch t
emat
, p
rob
le-
mat
ykę,
ch
arak
tery
zuje
p
ost
aci,
prz
edst
awia
p
rzeb
ieg
ak
cji
ora
z tw
orz
y sp
ójn
e, d
łużs
ze w
ypo
wie
dzi
n
a za
dan
y lu
b w
ybra
ny
prz
ez s
ieb
ie
tem
at,
ucz
estn
iczy
w d
ysku
sji n
a zn
any
so-
■b
ie t
emat
, po
trafi
prz
edst
awić
sw
ój
pu
nkt
wid
zen
ia i
uza
sad
nia
wła
sne
zdan
ie,
sto
suje
po
dst
awo
we
zasa
dy
etyk
ie-
■ty
języ
kow
ej, d
ost
oso
wu
jąc
od
mia
-n
ę i s
tyl j
ęzyk
a d
o s
ytu
acji,
w k
tóre
j si
ę w
ypo
wia
da,
re
cytu
je u
two
ry l
iter
acki
e, d
baj
ąc
■o
pra
wid
łow
ą in
ton
ację
;
popr
awni
e w
ymaw
ia s
łow
a i z
dani
a ■
, w
ypo
wia
da
się
spo
nta
nic
znie
, pły
n-
■n
ie i
log
iczn
ie,
pre
zen
tuje
fab
ułę
i c
har
akte
ryzu
je
■p
ost
ać
mó
wią
cą,
wyp
ow
iad
a si
ę p
recy
zyjn
ie w
ro
zmai
tych
fo
rmac
h,
w
dys
kusj
i, w
ystą
pie
niu
p
ub
licz-
■n
ym,
form
ułu
je s
wo
je z
dan
ie,
uza
-sa
dn
ia je
i b
ron
i go
, po
dej
mu
je p
o-
lem
ikę,
p
rzes
trze
ga
zasa
d e
tyki
ety
języ
ko-
■w
ej,
do
sto
sow
uje
sp
osó
b w
yraż
a-n
ia d
o s
tylu
wła
ściw
ego
dla
dan
ej
sytu
acji,
re
cytu
je
utw
ory
lit
erac
kie,
in
ter-
■p
retu
jąc
je g
łoso
wo
;
16 Kompetencje języKoWe (od 14 lat)
Czy
tan
iezn
a w
szys
tkie
lite
ry i
od
po
wia
daj
ą- ■
ce im
gło
ski,
czyt
a n
a g
łos
i cic
ho
pro
ste
teks
ty li
- ■
tera
ckie
i n
ielit
erac
kie,
rozu
mie
pro
ste
teks
ty in
form
acyj
ne
■i u
żytk
ow
e,ro
zum
ie
pro
ste
utw
ory
lit
erac
kie
■o
raz
inn
e te
ksty
ku
ltu
ry,
wyo
drę
bn
ia c
zęśc
i skł
ado
we
całe
go
■
teks
tu i
aka
pit
u (
wst
ęp,
rozw
inię
-ci
e, z
ako
ńcz
enie
),o
dró
żnia
w p
rost
ym t
ekśc
ie i
nfo
r- ■
mac
je w
ażn
e o
d d
rug
orz
ędn
ych
,ko
rzys
ta z
e sło
wni
ków
i en
cykl
oped
ii; ■
czyt
a na
gło
s, p
raw
idło
wo
akce
ntuj
ąc
■w
yraz
y i s
tosu
je a
kcen
t zd
anio
wy,
rozu
mie
dłu
ższe
tek
sty
info
rmac
yj-
■n
e o
raz
uży
tko
we,
ro
zpoz
naje
pod
staw
owe
funk
cje
wy-
■po
wie
dzi,
wys
zuku
je in
form
acje
wed
ług
wsk
a- ■
zan
ego
kry
teri
um
i p
orz
ądku
je je
, ro
zum
ie d
łużs
ze u
two
ry l
iter
acki
e ■
ora
z in
ne
teks
ty k
ult
ury
,w
skaz
uje
i c
har
akte
ryzu
je p
od
sta-
■w
ow
e ka
teg
ori
e św
iata
prz
edst
a-w
ion
ego
,ro
zpo
znaj
e ja
wn
ą ■
i u
kryt
ą in
ten
cję
wyp
ow
ied
zi
(np
. ap
rob
atę,
d
ez-
apro
bat
ę, s
ug
esti
ę),
do
strz
ega
w w
ypo
wie
dzi
ew
entu
- ■
aln
e p
rzej
awy
man
ipu
lacj
i,w
tek
ście
arg
umen
tacy
jnym
wsk
azu-
■je
tezę
, arg
umen
ty, p
rzyk
łady
i w
nio-
ski;
rozu
mie
u
two
ry
liter
acki
e i
inn
e ■
teks
ty k
ult
ury
, a
w i
ch i
nte
rpre
tacj
i u
wzg
lęd
nia
ró
żne
kon
teks
ty,
iden
tyfi
kuje
ele
men
ty k
on
stru
kcyj
- ■
ne
stru
ktu
ry
teks
tu
liter
acki
ego
i d
ost
rzeg
a re
lacj
e m
ięd
zy n
imi,
od
czyt
uje
sen
s ca
łeg
o t
ekst
u i
wy-
■d
ziel
on
ych
fr
agm
entó
w
ora
z ic
h
fun
kcję
na
tle
cało
ści,
rozp
ozn
aje
jaw
ną
i u
kryt
ą in
ten
cję
■w
ypo
wie
dzi
, ir
on
ię
i m
anip
ula
cję
języ
kow
ą,
czyt
a w
ybra
ne
utw
ory
lit
erac
kie
■(z
ró
żnyc
h e
po
k),
korz
ysta
z r
ozm
aity
ch ź
ród
eł in
for-
■m
acji;
Kompetencje języKoWe (od 14 lat) 17
Pisa
nie
po
pra
wn
ie z
apis
uje
wsz
ystk
ie li
tery
■
po
lski
ego
alf
abet
u,
prz
epis
uje
wyr
azy
i pro
ste
zdan
ia,
■p
isze
z p
amię
ci i
ze
słu
chu
wyr
azy
■i p
rost
e zd
ania
,za
pis
uje
pro
ste
info
rmac
je o
so
bie
, ■
w p
rost
y sp
osó
b n
azyw
a sw
oje
em
o-
■cj
e i o
pis
uje
sw
oje
do
świa
dcz
enia
,tw
orz
y p
rost
e, k
ilku
zdan
iow
e w
y- ■
po
wie
dzi
(o
pis
, d
ialo
g,
po
zdro
wie
-n
ia,
życz
enia
, lis
t p
ryw
atn
y, k
rótk
a w
iad
om
ość
),
two
rzy
kilk
uzd
anio
wą,
na
og
ół
po
- ■
pra
wn
ą, w
ypo
wie
dź
na
znan
e m
u
tem
aty
(np
. zw
iąza
ne
z je
go
zai
nte
-re
sow
ania
mi l
ub
do
świa
dcz
enia
mi),
w
p
rost
y sp
osó
b
wyp
ow
iad
a si
ę ■
(op
isu
je
swo
je
reak
cje)
n
a te
mat
p
ozn
anyc
h t
ekst
ów
ku
ltu
ry,
sto
suje
fo
rmu
ły g
rzec
zno
ścio
we,
■n
a o
gó
ł pis
ze p
op
raw
nie
po
d w
zglę
- ■
dem
ort
og
rafi
czn
ym i
inte
rpu
nkc
yj-
nym
, p
osł
ug
ują
c si
ę sł
ow
nik
iem
or-
tog
rafi
czn
ym.
zap
isu
je d
ykto
wan
e te
ksty
, ■
two
rzy
po
dst
awo
we
form
y u
żytk
o-
■w
e (li
st o
ficj
aln
y, p
od
anie
, życ
iory
s),
op
ow
iad
a o
rze
czyw
isty
ch l
ub
fik-
■cy
jnyc
h z
dar
zen
iach
i d
ośw
iad
cze-
nia
ch o
raz
op
isu
je u
czu
cia,
two
rzy
wyp
ow
ied
zi p
isem
ne
w p
o-
■zn
anyc
h fo
rmac
h g
atu
nko
wyc
h, s
to-
sują
c u
rozm
aico
ne
sło
wn
ictw
o,
two
rzy
spó
jną
po
d w
zglę
dem
lo
- ■
gic
znym
i sk
ład
nio
wym
wyp
ow
ied
ź n
a za
dan
y te
mat
, p
rzed
staw
ia w
łasn
ą o
pin
ię n
a te
- ■
mat
p
ozn
anyc
h
teks
tów
ku
ltu
ry
i uza
sad
nia
ją,
po
słu
gu
je s
ię o
ficj
aln
ą i
nie
ofi
cjal
- ■
ną
od
mia
ną
języ
ka,
sto
suje
fo
rmu
ły g
rzec
zno
ścio
we,
■pi
sze
popr
awni
e po
d w
zglę
dem
or-
■to
grafi
czny
m i
inte
rpun
kcyj
nym
, po-
sług
ując
się
sło
wni
kiem
ort
ogra
ficz
-ny
m.
spo
rząd
za n
ota
tkę
z te
kstu
słu
cha-
■n
ego
i cz
ytan
ego
,tw
orz
y fo
rmy
uży
tko
we
(lis
t o
ficj
al-
■n
y, p
od
anie
, życ
iory
s, C
V, li
st m
oty
-w
acyj
ny)
, pr
zeds
taw
ia
(opr
acow
uje
w
pełn
i) ■
dow
olni
e w
ybra
ny t
emat
, zw
raca
jąc
uwag
ę na
str
uktu
rę w
ypow
iedz
i, w
ypo
wia
da
się
w r
óżn
ych
fo
rmac
h
■g
atu
nko
wyc
h (
list
pry
wat
ny,
dzi
en-
nik
, st
resz
czen
ie,
w t
ym s
tres
zcze
-n
ie t
ekst
u a
rgu
men
tacy
jneg
o, s
pra
-w
ozd
anie
, ro
zpra
wka
),
sto
sują
c u
rozm
aico
ne
sło
wn
ictw
o,
anal
izu
je i
in
terp
retu
je w
skaz
ane
■u
two
ry l
iter
acki
e o
raz
inn
e te
ksty
ku
ltu
ry,
sto
suje
fo
rmu
ły g
rzec
zno
ścio
we
od
- ■
po
wie
dn
ie d
o s
ytu
acji,
sto
suje
o
bo
wią
zują
ce
no
rmy
po
- ■
pra
wn
ośc
iow
e, p
osł
ug
ują
c si
ę sł
ow
-n
ikam
i,re
dag
uje
i ed
ytu
je w
łasn
y te
kst.
■
Kręgi tematyczne5-
9 la
t10
-13
lat
od
14
lat
Ja i
mo
i blis
cy:
po
dst
awo
we
info
rmac
je o
so
bie
(im
ię,
■n
azw
isko
, wie
k, m
iejs
ce z
amie
szka
nia
);
wyg
ląd
zew
nęt
rzn
y;
■u
mie
jętn
ośc
i i z
ain
tere
sow
ania
; ■
emo
cje,
mar
zen
ia, ś
wia
t w
yob
raźn
i; ■
naj
bliż
sza
rod
zin
a;
■p
rzyj
acie
le, k
ole
dzy
. ■
Ja i
mo
i blis
cy:
dan
e o
sob
ow
e (i
mię
, naz
wis
ko, w
iek,
ad
- ■
res,
dat
a i m
iejs
ce u
rod
zen
ia);
w
yglą
d z
ewn
ętrz
ny
i cec
hy
char
akte
ru;
■za
inte
reso
wan
ia, h
ob
by;
■
uczu
cia,
em
ocje
, mar
zeni
a, ś
wia
t w
yobr
aź-
■ni
; za
wo
dy
i um
ieję
tno
ści;
■ro
dzi
na
i rel
acje
ro
dzi
nn
e;
■p
rzyj
acie
le, k
ole
dzy
, zn
ajo
mi.
■
Ja i
mo
i blis
cy:
dan
e o
sob
ow
e (i
mię
, naz
wis
ko, w
iek,
ad
- ■
res,
dat
a i m
iejs
ce u
rod
zen
ia, w
yksz
tałc
e-n
ie);
w
yglą
d
zew
nęt
rzn
y,
cech
y ch
arak
teru
, ■
tale
nty
i zd
oln
ośc
i; za
inte
reso
wan
ia, h
ob
by,
pas
je;
■u
czu
cia,
em
ocj
e, m
arze
nia
, pla
ny;
■
pra
ca i
kari
era;
■
rod
zin
a, r
elac
je r
od
zin
ne
i sto
pn
ie p
okr
e- ■
wie
ńst
wa;
ży
cie
tow
arzy
skie
; ■
kon
flik
ty i
pro
ble
my
(w t
ym p
rob
lem
y ■
etyc
zne)
.
Do
m i
oto
czen
ie:
do
m (
po
mie
szcz
enia
, meb
le);
■
zab
awki
; ■
po
dw
órk
o, p
lac
zab
aw;
■ci
ekaw
e m
iejs
ca.
■
Do
m i
oto
czen
ie:
do
m (
po
mie
szcz
enia
, wyp
osa
żen
ie);
■
oto
czen
ie d
om
u (
og
ród
, ulic
a);
■n
ajb
liższ
a o
kolic
a;
■at
rakc
je w
mie
jscu
zam
iesz
kan
ia.
■
Do
m i
oto
czen
ie:
do
m i
oto
czen
ie d
om
u;
■m
iejs
ce z
amie
szka
nia
i o
kolic
e;
■u
rzęd
y i i
nst
ytu
cje;
■
atra
kcje
w m
iejs
cu z
amie
szka
nia
i o
kolic
y. ■
Kręgi tematyczne 19
Życi
e co
dzi
enn
e:
kale
nd
arz
(mie
siąc
e, d
ni t
ygo
dn
ia, g
od
zi-
■n
y, p
ory
dn
ia);
po
dsta
wow
e cz
ynno
ści d
nia
codz
ienn
ego;
■
mo
ja k
lasa
i o
bo
wią
zki s
zko
lne;
■
gry
, zab
awy,
ko
ła z
ain
tere
sow
ań;
■ży
wie
nie
(art
yku
ły s
po
żyw
cze,
po
siłk
i i p
o-
■tr
awy)
; za
kup
y (k
up
ow
anie
, sp
rzed
awan
ie, c
yfry
■
i lic
zby)
; u
słu
gi (
np
. bib
liote
ka);
■
ub
ran
ie (
częś
ci g
ard
ero
by)
. ■
Życi
e co
dzi
enn
e:
kale
nd
arz
(mie
siąc
e, d
ni t
ygo
dn
ia, g
od
zi-
■n
y, p
ory
dn
ia, p
lan
dn
ia/t
ygo
dn
ia/m
iesi
ą-ca
);
cod
zien
ne
czyn
no
ści i
ob
ow
iązk
i; ■
mo
ja k
lasa
i sz
koła
; ■
rozr
ywki
(n
p. k
ino
, par
k ro
zryw
ki);
■
żyw
ien
ie (a
rtyk
uły
sp
oży
wcz
e, p
osi
łki i
po
- ■
traw
y, i
ch p
rzyg
oto
wan
ie,
spo
sob
y o
dży
-w
ian
ia s
ię);
za
kup
y (s
klep
y, t
ow
ary,
mia
ry i
wag
i, p
ie-
■n
iąd
ze);
u
słu
gi (
np
. po
czta
, fry
zjer
);
■u
bra
nie
i m
od
a.
■
Życi
e co
dzi
enn
e:
kale
nd
arz
(mie
siąc
e, d
ni t
ygo
dn
ia, g
od
zi-
■n
y, p
ory
dn
ia, l
ata,
wie
ki, p
lan
dn
ia/t
ygo
-d
nia
/mie
siąc
a);
cod
zien
ne
czyn
no
ści
i o
bo
wią
zki
(do
mo
- ■
we,
szk
oln
e, k
ole
żeń
skie
);
klas
a, s
zko
ła, s
yste
m e
du
kacj
i; ■
spo
sob
y sp
ędza
nia
wo
lneg
o c
zasu
(np
. ki-
■n
o, t
eatr
, klu
b);
ży
wie
nie
(art
yku
ły s
po
żyw
cze,
po
siłk
i i p
o-
■tr
awy,
lo
kale
g
astr
on
om
iczn
e,
spo
sob
y o
dży
wia
nia
się
);za
kup
y (s
klep
y, t
ow
ary,
mia
ry i
wag
i, p
ie-
■n
iąd
ze, r
ekla
ma,
rek
lam
acja
);
usł
ug
i (n
p. b
ank,
pu
nkt
y n
apra
wy)
; ■
ub
ran
ie, m
od
a i s
tyl.
■Zd
row
ie i
spo
rt:
naj
waż
nie
jsze
czę
ści c
iała
; ■
czys
tość
i sc
hlu
dn
ość
; ■
sam
op
ocz
uci
e;
■u
mie
jętn
ośc
i sp
ort
ow
e.
■
Zdro
wie
i sp
ort
: cz
ęści
cia
ła;
■h
igie
na
oso
bis
ta;
■ch
oro
by
i lec
zen
ie;
■zd
row
a ży
wn
ość
; ■
dys
cyp
liny
i wyd
arze
nia
sp
ort
ow
e;
■sp
rzęt
i o
bie
kty
spo
rto
we.
■
Zdro
wie
i sp
ort
: b
ud
ow
a cz
łow
ieka
; ■
hig
ien
a o
sob
ista
; ■
cho
rob
y i l
ecze
nie
, wyp
adki
; ■
uza
leżn
ien
ia;
■zd
row
y st
yl ż
ycia
, die
ta;
■d
yscy
plin
y i w
ydar
zen
ia s
po
rto
we;
■
sprz
ęt i
ob
iekt
y sp
ort
ow
e.
■Po
dró
że i
tury
styk
a:
wak
acje
; ■
ciek
awo
stki
tu
ryst
yczn
e;
■ko
mu
nik
acja
loka
lna.
■
Pod
róże
i tu
ryst
yka:
w
akac
je, w
ypo
czyn
ek;
■zn
ane
mie
jsca
, ob
iekt
y;
■in
form
acja
tu
ryst
yczn
a;
■śr
od
ki t
ran
spo
rtu
. ■
Pod
róże
i tu
ryst
yka:
p
lan
ow
anie
wyp
ocz
ynku
i p
od
róży
; ■
znan
e m
iejs
ca i
zab
ytki
; ■
info
rmac
ja t
ury
styc
zna;
■
baz
a tu
ryst
yczn
a;
■tr
ansp
ort
. ■
20 Kręgi tematyczne
Śro
do
wis
ko n
atu
raln
e:
po
go
da,
po
ry r
oku
; ■
rośl
iny
i zw
ierz
ęta.
■
Śro
do
wis
ko n
atu
raln
e:
klim
at, p
og
od
a, p
ory
ro
ku;
■ro
ślin
y i z
wie
rzęt
a;
■o
chro
na
prz
yro
dy.
■
Śro
do
wis
ko n
atu
raln
e:
klim
at, p
og
od
a, p
ory
ro
ku;
■św
iat
rośl
in i
zwie
rząt
; ■
kraj
ob
raz;
■
eko
log
ia;
■ka
tast
rofy
nat
ura
lne;
■
prz
estr
zeń
ko
smic
zna.
■
Tech
nik
a, m
edia
: d
om
ow
e u
rząd
zen
ia t
ech
nic
zne;
■
tele
wiz
ja, r
adio
, in
tern
et.
■Te
chn
ika,
med
ia:
od
kryc
ia i
wyn
alaz
ki;
■u
rząd
zen
ia t
ech
nic
zne;
■
rad
io, t
elew
izja
, pra
sa, i
nte
rnet
. ■
Tech
nik
a, m
edia
: ro
zwó
j tec
hn
iki i
info
rmat
yki;
■m
oto
ryza
cja
i tel
eko
mu
nik
acja
; ■
rad
io, t
elew
izja
, pra
sa, i
nte
rnet
. ■
Wie
dza
o P
ols
ce:
sym
bo
le n
aro
do
we;
■
znan
i Po
lacy
; ■
świę
ta i
zwyc
zaje
; ■
po
lon
ica
w m
iejs
cu z
amie
szka
nia
. ■
Wie
dza
o P
ols
ce:
wyb
itn
i tw
órc
y ku
ltu
ry i
ich
dzi
eła;
■
świę
ta, t
rad
ycje
i zw
ycza
je;
■p
olo
nic
a w
mie
jscu
zam
iesz
kan
ia.
■
Wie
dza
o P
ols
ce:
twó
rcy
kult
ury
i ic
h d
zieł
a;
■św
ięta
, tra
dyc
je i
zwyc
zaje
, ro
czn
ice;
■
po
lon
ica
w m
iejs
cu z
amie
szka
nia
■
i oko
licy.
Języ
k n
auki
: p
od
staw
ow
e te
rmin
y z
zakr
esu
wie
dzy
■
o ję
zyku
; p
od
staw
ow
e te
rmin
y z
zakr
esu
wie
dzy
■
o li
tera
turz
e;p
od
staw
ow
e te
rmin
y h
isto
rycz
ne
i g
eo-
■g
rafi
czn
e.
Języ
k n
auki
: p
od
staw
ow
e te
rmin
y z
zakr
esu
wie
dzy
■
o ję
zyku
; p
od
staw
ow
e te
rmin
y z
zakr
esu
wie
dzy
■
o li
tera
turz
e;
po
dst
awo
we
term
iny
his
tory
czn
e i
geo
- ■
gra
ficz
ne.
Języ
k n
auki
: te
rmin
y z
zakr
esu
wie
dzy
o ję
zyku
; ■
term
iny
z za
kres
u w
ied
zy o
lite
ratu
rze;
■
term
iny
his
tory
czn
e i g
eog
rafi
czn
e.
■
Wykaz proponowanych lektur i tekstów kultury
I etap eduKacjI (5-9 lat)
TEKSTY PODSTAWOWEWładysław Bełza, ■ Katechizm polskiego dzieckaJan Brzechwa, wiersze dla dzieci (wybór) ■Kornel Makuszyński, Marian Walentynowicz, ■ Przygody Koziołka MatołkaJulian Tuwim, wiersze dla dzieci (wybór) ■Józef Wybicki, ■ Mazurek Dąbrowskiego (2 pierwsze zwrotki)
legendy:O smoku wawelskim ■Artur Oppman, ■ O Warsie i SawieO śpiących rycerzach ■O Piaście Kołodzieju ■O Lechu ■ , Czechu i Rusie
piosenki i pieśni:Zygmunt Gloger, ■ Krakowiaczek jedenMam chusteczkę haftowaną ■Edmund Wasilewski, ■ Płynie Wisła, płynieStary niedźwiedź ■ , Wlazł kotek na płotek (za: Oskar Kolberg)Zasiali górale... ■Kolędy polskie ■
teKStY KultuRY dO WYBORuLiliana Bardijewska, ■ Zielony wędrowiecWanda Chotomska, ■ Dla najmłodszychJan Grabowski, ■ Puc, Bursztyn i gościeJoanna Kulmowa, ■ ZasypiankiMira Jaworczakowa, ■ Jacek, Wacek i Pankracek, Oto jest KasiaGrzegorz Kasdepke, ■ Kacperiada
22 WyKaz proponoWanych leKtur i teKstóW Kultury
Katarzyna Kotowska, ■ JeżMaria Kownacka, ■ Plastusiowy pamiętnikMaria Kruger, ■ KarolciaAnna Onichimowska, ■ Najwyższa góra świata, Sen, który odszedłMarian Orłoń, ■ FlorentynkaJoanna Papuzińska, ■ Nasza mama czarodziejkaJanina Porazińska, ■ Szewczyk DratewkaEwa Szelburg-Zarembina, ■ Idzie niebo ciemną nocą, Królestwo bajkiBarbara Tylicka, ■ O krakowskich psach i kleparskich kotach, Polskie miasta w baśni i legendzieWojciech Widłak, ■ Pan Kuleczka
Filmy:Akademia Pana Kleksa ■Bolek i Lolek ■Koziołek Matołek ■Miś Uszatek ■Reksio ■
czasopisma, strony internetowe, programy telewizyjne,
aktualnie popularne piosenki dla dzieci:Wybór według uznania ■
Wybór polskiego komiksu:Papcio Chmiel, ■ Tytus, Romek i A’tomekJanusz Christa, ■ Kajko i KokoszI inne pozycje ■
II etap eduKacjI (10-13 lat)
TEKSTY PODSTAWOWEJan Kochanowski, ■ Na dom w Czarnolesie, Na lipę, Na zdrowieIgnacy Krasicki, ■ Lew i zwierzęta, Malarze, Ptaszki w klatce, PrzyjacieleAdam Mickiewicz, ■ Ballady (np. Pani Twardowska, Świtezianka, Powrót taty), Pan Tadeusz (Inwokacja, Koncert Jankiela, Polowanie)Juliusz Słowacki, ■ W pamiętniku Zofii Bobrówny, List do matkiHenryk Sienkiewicz, ■ W pustyni i w puszczy (fragmenty)
WyKaz proponoWanych leKtur i teKstóW Kultury 23
Bolesław Prus, wybrana nowela ( ■ Katarynka, Kamizelka, Z legend dawnego Egiptu)Czesław Miłosz (utwory wybrane, np. ■ Świat. Poema naiwne, Piosenka o końcu świata, Który skrzywdziłeś, W mojej ojczyźnie)Zbigniew Herbert (wiersze wybrane, np. ■ Pan od przyrody, Kamyk, O dwu nogach pana Cogito, Pudełko zwane wyobraźnią)Wisława Szymborska (wiersze wybrane, np. ■ Kot w pustym mieszkaniu, Nic dwa razy, Radość pisania, Jarmark cudów)
teKStY KultuRY dO WYBORuAdam Bahdaj, ■ Wakacje z duchamiLilianna Bardijewska, ■ Dom ośmiu tajemnicPaweł Beręsewicz, ■ Co tam u Ciumków?Marta Fox, ■ Niebo z widokiem na nieboGrzegorz Gortat, ■ Do pierwszej krwiIrena Jurgielewiczowa, ■ Ten obcyAleksander Kamiński, ■ Kamienie na szaniecTadeusz Konwicki, ■ ZwierzoczłekoupiórJanusz Korczak, ■ Król Maciuś IBarbara Kosmowska, ■ BubaMaria Kruger, ■ Godzina pąsowej różyStanisław Lem, ■ Dzienniki gwiazdowe, CyberiadaBolesław Leśmian, ■ Przygody Sindbada ŻeglarzaKornel Makuszyński, ■ Szatan z siódmej klasyMałgorzata Musierowicz, ■ Jeżycjada (od tomu Noelka)Zbigniew Nienacki, ■ Pan Samochodzik i templariuszeEwa Nowacka, ■ Małgosia contra Małgosia, Legendy rycerskieJoanna Olech, ■ Dynastia MiziołkówAnna Onichimowska, ■ Duch starej kamienicy, Dziesięć stron świata, Lot kometyAndrzej Sapkowski, ■ WiedźminAlfred Szklarski, ■ Tomek w krainie kangurówDorota Terakowska, ■ Władca Lewawu, Córka czarownic, Dzień i noc czarownicyMaciej Wojtyszko, ■ Bromba i inni
Wybór polskiego komiksu:Grzegorz Rosiński, ■ Legendarna historia PolskiDennis Wojda i Krzysztof Gawronkiewicz, ■ Mikropolis
24 WyKaz proponoWanych leKtur i teKstóW Kultury
Tadeusz Baranowski, ■ Skąd się bierze woda sodowa i nie tylkoI inne pozycje ■
Filmy:Antonina Domańska, ■ Historia żółtej ciżemkiAleksander Ford, ■ KrzyżacyLeonard Buczkowski, ■ SkarbAndrzej Wajda, ■ Panna NiktAndrzej Maleszka, ■ Magiczne drzewoKazimierz Tarnas, ■ Panna z mokrą głowąHubert Drapella, ■ Pan Samochodzik i templariuszeJan Łomnicki, ■ Akcja pod ArsenałemElżbieta Jeżewska, ■ W pustyni i w puszczyStanisław Jędryka, ■ Wakacje z duchami, Podróż za jeden uśmiech
III etap eduKacjI (Od 14 lat)
TEKSTY PODSTAWOWETadeusz Borowski, ■ U nas w AuschwitzuAleksander Fredro, ■ Zemsta (fragmenty + film)Zbigniew Herbert, ■ Przesłanie Pana CogitoJan Kochanowski, ■ Tren IX i XAdam Mickiewicz, ■ Pan Tadeusz (fragmenty + film), Stepy AkermańskieSławomir Mrożek, ■ TangoCyprian Kamil Norwid, ■ Moja piosnka IIBolesław Prus, ■ Lalka (fragmenty)Juliusz Słowacki, ■ Smutno mi BożeStanisław Wyspiański, ■ Wesele (fragmenty + film)
teKStY KultuRY dO WYBORuIrit Amiel ■ , Osmaleni (np. Klara, Daniel)Ida Fink, ■ Skrawek czasu (wybrane opowiadania)Witold Gombrowicz, ■ Ferdydurke (wybrany fragment)Gustaw Herling-Grudziński, ■ Inny świat (fragmenty)Paweł Huelle, ■ Weiser DawidekJarosław Iwaszkiewicz, ■ Panny z Wilka (film)Ryszard Kapuściński, ■ CesarzJan Kochanowski, wybrana pieśń ■
WyKaz proponoWanych leKtur i teKstóW Kultury 25
Tadeusz Konwicki, ■ Bohiń, Kronika wypadków miłosnych, Mała Apokalipsa (filmy)Ignacy Krasicki, ■ Żona modnaAntoni Libera, ■ MadameStanisław Lem, ■ Opowieści o pilocie Pirxie (wybór)Adam Mickiewicz, ■ Dziady cz. II i III (fragmenty), Romantyczność, Oda do młodości, Do M..., Reduta OrdonaSławomir Mrożek, ■ Słoń, EmigranciBolesław Prus, ■ OmyłkaBruno Schulz, ■ Sklepy cynamonowe (wybrane opowiadania)Henryk Sienkiewicz, wybrana powieść historyczna (np. ■ Quo Vadis, Potop, Ogniem i mieczem, Krzyżacy), LatarnikJuliusz Słowacki, ■ Balladyna, Testament mójJulian Stryjkowski, ■ Głosy w ciemnościOlga Tokarczuk, ■ E.E. lub Prawiek i inne czasy (fragmenty)Stanisław Ignacy Witkiewicz, ■ W małym dworku (inscenizacja teatralna)Janusz Zajdel, wybrana powieść lub opowiadanie (np. ■ Limes interior)Gabriela Zapolska, ■ Moralność pani DulskiejStefan Żeromski, ■ Syzyfowe praceWybór poezji XX i XXI wieku ■Kabaret Starszych Panów ■
Wybór polskiego komiksu:Krzysztof Gawronkiewicz, Grzegorz Janusz, ■ EsencjaKrzysztof Gawronkiewicz, Krystian Rosenberg, ■ Achtung Zelig!I inne pozycje ■
Wybrane filmy:Stanisław Bareja, ■ MiśTadeusz Chmielewski, ■ Nie lubię poniedziałkuRyszard Bugajski, ■ PrzesłuchanieKrzysztof Kieślowski, ■ PrzypadekJuliusz Machulski, ■ SeksmisjaMarek Piwowski, ■ RejsRoman Polański, ■ PianistaAndrzej Wajda, ■ Popiół i diament, Ziemia obiecana, Człowiek z marmuru, Pan Tadeusz, KatyńJerzy Kawalerowicz, ■ PociągRoman Polański, ■ Nóż w wodzie
Historia, geografia, przyroda (5-9 lat)Cele kształcenia
Uczeń:zdobywa podstawowe wiadomości na temat historii, geografii i przyrody Polski; ■zdobywa podstawowe informacje o kulturze i społeczeństwie kraju pochodzenia swoich ■przodków, identyfikuje się z kulturą i tradycją polską, zachowując szacunek dla odmien-ności kulturowych i tradycji kraju zamieszkania; poznaje klasyczne teksty polskiej literatury dziecięcej; ■rozbudza swoje zainteresowania Polską. ■
Umiejętności
Uczeń: określa położenie Polski w Europie; ■opowiada wybrane legendy i podania ilustrujące narodziny państwa polskiego; ■wymienia symbole narodowe, wyjaśnia ich znaczenie, rozpoznaje hymn narodowy; ■wymienia wybrane postaci z historii Polski (Mikołaj Kopernik, Tadeusz Kościuszko, ■Adam Mickiewicz, Fryderyk Chopin, Jan Matejko, Maria Skłodowska-Curie, Jan Paweł II, Lech Wałęsa);opowiada o tradycjach swojej rodziny, tworzy własne drzewo genealogiczne, posługu- ■je się terminami opisującymi pokrewieństwo; opowiada, czym zajmowali się jego przodkowie lub znane mu rodziny w Polsce; ■podaje nazwę regionu, z którego pochodzi jego rodzina lub znane mu rodziny polskie, ■opisuje krajobraz tego regionu i wymienia najważniejsze jego obiekty;opisuje różnorodne przyczyny, które mogą prowadzić do emigracji; ■rozpoznaje różnorodność tradycji kulturowej i szanuje odmienności innych narodów; ■opisuje położenie Polski, wymienia obecną i dawne stolice Polski; wymienia najważniej- ■sze miasta, góry i rzeki; opowiada o najważniejszych polskich świętach oraz związanych z nimi tradycjach, ■porównuje polskie tradycje świąteczne ze świętami w kraju zamieszkania; zna na pamięć kilka wybranych polskich wierszy, piosenek i przysłów;opisuje polski pejzaż z uwzględnieniem pór roku oraz obyczaje związane z tymi porami roku; ■opisuje krajobrazy Polski: nadbałtycki, nizinny, wyżynny, górski. ■
Historia (10-13 lat)C
ele
kszt
ałce
nia
Ucz
eń:
zdo
byw
a p
od
staw
ow
e w
iad
om
ośc
i na
tem
at h
isto
rii P
ols
ki o
d p
rzyj
ęcia
ch
rześ
cija
ńst
wa
do
cza
sów
So
lidar
no
ści i
od
zysk
ania
su
wer
en-
■n
ośc
i w 1
989
r., k
tóre
po
zwo
lą m
u le
pie
j po
znać
kra
j jeg
o p
och
od
zen
ia lu
b p
och
od
zen
ia je
go
prz
od
ków
ora
z d
ost
rzec
zw
iązk
i ter
aź-
nie
jszo
ści z
prz
eszł
ośc
ią;
zdo
byw
a p
od
staw
ow
e in
form
acje
o k
ult
urz
e i
spo
łecz
eńst
wie
kra
ju p
och
od
zen
ia s
wo
ich
prz
od
ków
; zd
ob
yta
wie
dza
po
zwo
li m
u
■n
a p
ełn
iejs
zą id
enty
fika
cję
z ku
ltu
rą i
trad
ycją
po
lską
; będ
zie
mó
gł k
on
fro
nto
wać
zd
ob
ytą
wie
dzę
o k
ult
urz
e p
ols
kiej
z r
ealia
mi k
ul-
turo
wym
i i t
rad
ycja
mi k
raju
zam
iesz
kan
ia;
rozb
ud
za s
wo
je z
ain
tere
sow
ania
dzi
ejam
i Po
lski
, st
awia
pyt
ania
do
tycz
ące
prz
yczy
n i
sku
tkó
w a
nal
izo
wan
ych
wyd
arze
ń h
isto
rycz
- ■
nyc
h i
wsp
ółc
zesn
ych
;p
osł
ug
uje
się
zd
ob
ytym
i po
jęci
ami,
prz
edst
awia
jąc
wła
sne
stan
ow
isko
i p
rób
ują
c je
uza
sad
nić
. ■
Tem
at
Um
ieję
tno
ści
1. P
ols
ka –
mo
ją o
jczy
zną/
ojc
zyzn
ą m
oic
h p
rzo
dkó
w
2. W
Po
lsce
Pia
stó
w
Ucz
eń:
wym
ien
ia p
ols
kie
świę
ta n
aro
do
we
i pań
stw
ow
e i w
yjaś
nia
ich
zn
acze
nie
, op
ow
iad
a o
mie
jsca
ch
■w
ażn
ych
dla
po
lski
ej p
amię
ci n
aro
do
wej
;w
ymie
nia
i w
skaz
uje
na
map
ie n
ajw
ięks
ze s
kup
iska
Po
lakó
w n
a św
ieci
e, n
a w
ybra
nyc
h p
rzyk
ła-
■d
ach
op
isu
je ż
ycie
po
lski
ej e
mig
racj
i;ro
zpo
znaj
e in
styt
ucj
e sy
stem
u p
olit
yczn
ego
wsp
ółc
zesn
ej P
ols
ki:
dw
uiz
bo
wy
par
lam
ent,
pre
zy-
■d
ent,
rzą
d.
Ucz
eń:
op
ow
iad
a le
gen
dy
o P
iaśc
ie i
Pop
ielu
ora
z Le
chu
, Cze
chu
i R
usi
e; ■
wsk
azu
je n
a m
apie
Gn
iezn
o i
pań
stw
o M
iesz
ka I;
■o
pis
uje
pan
ow
anie
Mie
szka
I, u
mie
jsca
wia
jąc
je w
cza
sie
i prz
estr
zen
i; ■
wsk
azu
je p
rzyc
zyn
y i w
ymie
nia
sku
tki p
rzyj
ęcia
ch
rześ
cija
ńst
wa
prz
ez P
ols
kę;
■o
po
wia
da
his
tori
ę zj
azd
u g
nie
źnie
ńsk
ieg
o,
uw
zglę
dn
iają
c p
ost
acie
św
. W
ojc
iech
a, B
ole
sław
a ■
Ch
rob
reg
o i
Ott
on
a III
;o
po
wia
da
o z
nac
zen
iu k
oro
nac
ji B
ole
sław
a C
hro
bre
go
; ■
wyj
aśni
a, ja
k do
szło
do
rozb
icia
dzi
elni
cow
ego
i prz
ywró
ceni
a kr
óles
twa
prze
z W
łady
sław
a Ło
kiet
ka;
■o
po
wia
da
o p
ano
wan
iu K
azim
ierz
a W
ielk
ieg
o z
uw
zglę
dn
ien
iem
po
wst
ania
Aka
dem
ii K
rako
w-
■sk
iej i
ucz
ty u
Wie
rzyn
ka.
28 historia (10-13 lat)
3. J
adw
iga
i Jag
iełło
4. W
Po
lsce
za
Jag
iello
nó
w
5. O
bra
zy z
życ
ia p
ols
kieg
o
szla
chci
ca
6. W
Rze
czyp
osp
olit
ej
Ob
ojg
a N
aro
dó
w
7. Z
dzi
ejó
w o
ręża
po
lski
ego
w
XV
II w
.
Ucz
eń:
wsk
azu
je n
a m
apie
Wiln
o i
Wie
lkie
Ksi
ęstw
o L
itew
skie
; ■
wyj
aśn
ia p
rzyc
zyn
y i w
ymie
nia
sku
tki u
nii
po
lsko
-lit
ewsk
iej;
■ch
arak
tery
zuje
oso
bę
Jad
wig
i i w
ymie
nia
jej z
asłu
gi d
la k
ult
ury
po
lski
ej;
■o
po
wia
da
o p
rzyc
zyn
ach
i sk
utk
ach
bit
wy
po
d G
run
wal
dem
. ■ Ucz
eń:
rozp
ozn
aje
zab
ytki
sty
lu g
oty
ckie
go
w P
ols
ce, m
.in. K
ośc
iół M
aria
cki i
ołt
arz
Wit
a St
wo
sza;
■
op
ow
iad
a o
stu
dia
ch i
do
kon
ania
ch M
iko
łaja
Ko
per
nik
a;
■o
pis
uje
życ
ie d
wo
rski
e w
okr
esie
pan
ow
ania
ost
atn
ich
Jag
iello
nó
w;
■ro
zpo
znaj
e ar
cyd
zieł
a lit
erat
ury
i sz
tuki
po
lski
ej o
kres
u ja
gie
lloń
skie
go
: Waw
el i
kap
licę
Zyg
mu
n-
■to
wsk
ą, w
ybra
ne
utw
ory
po
etyc
kie
Jan
a K
och
ano
wsk
ieg
o.
Ucz
eń:
op
ow
iad
a o
dw
orz
e i f
olw
arku
pań
szcz
yźn
ian
ym p
ols
kieg
o s
zlac
hci
ca;
■o
pis
uje
pra
wa
i ob
ow
iązk
i szl
ach
cica
wo
bec
pań
stw
a, o
maw
iają
c za
sad
y d
emo
krac
ji sz
lach
ecki
ej.
■ Ucz
eń:
wyj
aśn
ia, n
a cz
ym p
ole
gał
a u
nia
lub
elsk
a i w
skaz
uje
na
map
ie R
zecz
ypo
spo
litą
Ob
ojg
a N
aro
dó
w;
■o
po
wia
da
o R
zecz
ypo
spo
litej
jako
pań
stw
ie w
ielu
nar
od
ów
, ku
ltu
r i r
elig
ii;
■w
yjaś
nia
, na
czym
po
leg
ała
wo
lna
elek
cja.
■ Ucz
eń:
sytu
uje
w c
zasi
e i
om
awia
wyd
arze
nia
po
top
u s
zwed
zkie
go
z u
wzg
lęd
nie
nie
m o
bro
ny
Czę
sto
- ■
cho
wy
i po
stac
i Ste
fan
a C
zarn
ieck
ieg
o;
sytu
uje
w c
zasi
e i o
pis
uje
wyp
raw
ę w
ied
eńsk
ą Ja
na
III S
ob
iesk
ieg
o; o
po
wia
da
o M
arys
ień
ce i
Ja-
■n
ie II
I So
bie
skim
w k
on
tekś
cie
od
siec
zy w
ied
eńsk
iej i
życ
ia c
od
zien
neg
o w
Wila
no
wie
.
historia (10-13 lat) 29
8. P
rób
y re
form
pań
stw
a p
ols
kieg
o i
jeg
o u
pad
ek
9. U
bo
ku N
apo
leo
na
10. W
okr
esie
nie
wo
li n
aro
do
wej
11. Z
życ
ia p
ols
kiej
em
igra
cji
w X
IX w
.
Ucz
eń:
wyj
aśn
ia p
rzyc
zyn
y o
słab
ien
ia R
zecz
ypo
spo
litej
w X
VIII
w.;
■p
od
aje
prz
ykła
dy
nap
raw
y p
ańst
wa
po
lski
ego
za
pan
ow
ania
Sta
nis
ław
a A
ug
ust
a Po
nia
tow
skie
- ■
go
z u
wzg
lęd
nie
nie
m r
oli
Ko
mis
ji Ed
uka
cji
Nar
od
ow
ej,
Sejm
u C
zter
ole
tnie
go
ora
z K
on
styt
ucj
i 3
maj
a;o
po
wia
da
o p
ow
stan
iu k
ośc
iusz
kow
skim
; ■
wyj
aśn
ia, w
jaki
ch o
kolic
zno
ścia
ch d
osz
ło d
o u
pad
ku p
ańst
wa
po
lski
ego
i ro
zbio
rów
Po
lski
. ■ Ucz
eń:
wsk
azu
je w
hym
nie
nar
od
ow
ym h
isto
rycz
ne
kon
teks
ty z
wią
zan
e z
Nap
ole
on
em; o
po
wia
da
o p
o-
■st
acia
ch t
ej e
po
ki: J
anie
Hen
ryku
Dąb
row
skim
, Jó
zefi
e W
ybic
kim
i ks
ięci
u J
óze
fie
Pon
iato
wsk
im;
rozp
ozn
aje
wyb
ran
e h
isto
rycz
ne
kon
teks
ty z
■
Pan
a Ta
deu
sza
Ad
ama
Mic
kiew
icza
: sc
eny
z ży
cia
po
lski
ej s
zlac
hty
, ele
men
ty le
gen
dy
nap
ole
oń
skie
j, 18
12 r
ok.
Ucz
eń:
um
iejs
caw
ia w
cza
sie
po
wst
anie
list
op
ado
we
i po
wst
anie
sty
czn
iow
e; ■
wym
ien
ia c
ele
wal
ki p
ow
stań
ców
ora
z p
rzyk
ład
y re
pre
sji s
toso
wan
ych
wo
bec
Po
lakó
w p
o p
rze-
■g
ran
ych
po
wst
ania
ch;
op
ow
iad
a o
inn
ych
fo
rmac
h p
rześ
lad
ow
ań n
aro
do
wyc
h;
■zb
iera
z r
óżn
ych
źró
deł
info
rmac
je o
życ
iu i
do
kon
ania
ch d
la r
ozw
oju
ku
ltu
ry p
ols
kiej
: Sta
nis
ła-
■w
a M
on
iusz
ki, H
enry
ka S
ien
kiew
icza
, Jan
a M
atej
ki i
Stan
isła
wa
Wys
pia
ńsk
ieg
o.
Ucz
eń:
rozr
óżn
ia e
mig
racj
ę p
olit
yczn
ą i z
aro
bko
wą,
wsk
azu
je n
a m
apie
pań
stw
a, k
tóre
prz
yjęł
y n
ajw
ię-
■ce
j em
igra
ntó
w z
zie
m p
ols
kich
w X
IX w
.;o
po
wia
da
o t
rud
ach
życ
ia e
mig
racy
jneg
o i
o w
kład
zie
emig
ran
tów
w r
ozw
ój k
raju
osi
edle
nia
; ■
zbie
ra z
ró
żnyc
h ź
ród
eł in
form
acje
o ż
yciu
i d
oko
nan
iach
Po
lakó
w n
a o
bcz
yźn
ie.
■
30 historia (10-13 lat)
12. W
od
rod
zon
ej P
ols
ce
13. P
ols
ka i
Pola
cy
w II
wo
jnie
św
iato
wej
14. W
Po
lsce
zal
eżn
ej o
d
Zwią
zku
Rad
ziec
kieg
o
15. Z
a So
lidar
no
ści
i w o
dro
dzo
nej
R
zecz
ypo
spo
litej
Ucz
eń:
op
isu
je o
kolic
zno
ści o
dzy
skan
ia n
iep
od
leg
łośc
i prz
ez P
ols
kę;
■w
skaz
uje
na
map
ie g
ran
ice
II R
zecz
ypo
spo
litej
ora
z w
ymie
nia
jej s
ąsia
dó
w;
■zb
iera
in
form
acje
o z
asłu
gac
h d
la p
ańst
wa
po
lski
ego
Jó
zefa
Piłs
ud
skie
go
, Ig
nac
ego
Jan
a Pa
de-
■re
wsk
ieg
o, R
om
ana
Dm
ow
skie
go
i W
ince
nte
go
Wit
osa
;o
po
wia
da
o d
oko
nan
iach
II R
zecz
ypo
spo
litej
w z
akre
sie
go
spo
dar
ki, k
ult
ury
, nau
ki.
■ Ucz
eń:
prz
edst
awia
prz
yczy
ny
agre
sji n
iem
ieck
iej n
a Po
lskę
; ■
op
isu
je p
olit
ykę
Stal
ina
i Hit
lera
wo
bec
Po
lski
; ■
op
isu
je ż
ycie
lu
dn
ośc
i n
a o
kup
ow
anyc
h t
eryt
ori
ach
Po
lski
z u
wzg
lęd
nie
nie
m l
osó
w l
ud
no
ści
■ży
do
wsk
iej;
om
awia
fo
rmy
op
oru
sp
ołe
czeń
stw
a w
ob
ec o
kup
antó
w, z
uw
zglę
dn
ien
iem
Arm
ii K
rajo
wej
i p
o-
■w
stan
ia w
arsz
awsk
ieg
o;
op
ow
iad
a o
wal
kach
Po
lakó
w n
a fr
on
tach
II w
ojn
y św
iato
wej
i o
ich
po
wo
jen
nyc
h lo
sach
; ■
iden
tyfi
kuje
po
stac
i: W
ład
ysła
wa
Siko
rski
ego
, Wła
dys
ław
a A
nd
ersa
i St
anis
ław
a M
aczk
a. ■ Ucz
eń:
wsk
azu
je n
a m
apie
po
wo
jen
ne
gra
nic
e Po
lski
i w
ymie
nia
jej s
ąsia
dó
w;
■o
po
wia
da
o o
db
ud
ow
ie P
ols
ki z
e zn
iszc
zeń
wo
jen
nyc
h p
o II
wo
jnie
św
iato
wej
; ■
op
ow
iad
a o
Po
lsce
Lu
do
wej
, u
wzg
lęd
nia
jąc
od
bu
do
wę
ze z
nis
zcze
ń w
oje
nn
ych
, al
fab
etyz
ację
, ■
zarz
ądza
nie
cen
tral
ne,
zal
eżn
ość
od
ZSR
R,
dyk
tatu
rę p
arti
i ko
mu
nis
tycz
nej
, ce
nzu
rę,
op
ozy
cję
dem
okr
atyc
zną;
op
isu
je f
orm
y o
po
ru s
po
łecz
neg
o w
ob
ec w
ład
zy k
om
un
isty
czn
ej;
■ch
arak
tery
zuje
ro
lę K
ośc
ioła
rzy
msk
oka
tolic
kieg
o w
okr
esie
ko
mu
niz
mu
, uw
zglę
dn
iają
c p
ost
aci:
■St
efan
a W
yszy
ńsk
ieg
o, K
aro
la W
ojt
yły
i Jer
zeg
o P
op
iełu
szki
.
Ucz
eń:
op
isu
je p
ow
stan
ie i
dzi
ałan
ia S
olid
arn
ośc
i o
raz
jej
wp
ływ
na
ob
alen
ie k
om
un
izm
u (
uży
waj
ąc
■o
kreś
leń
: str
ajk,
sta
n w
oje
nn
y, o
krąg
ły s
tół)
;o
pis
uje
naj
waż
nie
jsze
zm
ian
y sp
ołe
czn
o-p
olit
yczn
e i g
osp
od
arcz
e, k
tóre
zas
zły
w P
ols
ce p
o19
89 r.
, ■
w t
ym w
stąp
ien
ie P
ols
ki d
o N
ATO
i U
nii
Euro
pej
skie
j;w
skaz
uje
na
map
ie n
ow
ych
sąs
iad
ów
Po
lski
po
199
1 r.
■
Historia (od 14 lat)C
ele
kszt
ałce
nia
Ucz
eń:
zdo
byw
a u
syst
emat
yzo
wan
ą w
ied
zę n
a te
mat
his
tori
i Po
lski
od
od
zysk
ania
nie
po
dle
gło
ści w
191
8 r.
do
cza
sów
wsp
ółc
zesn
ych
, któ
ra
■p
ozw
oli
mu
lep
iej p
ozn
ać h
isto
rię
naj
no
wsz
ą kr
aju
jeg
o p
och
od
zen
ia lu
b p
och
od
zen
ia je
go
prz
od
ków
ora
z d
ost
rzec
ko
rzen
ie w
ielu
w
spó
łcze
snyc
h z
jaw
isk;
zdo
byw
a u
syst
emat
yzo
wan
ą w
ied
zę o
ku
ltu
rze
i sp
ołe
czeń
stw
ie p
ols
kim
w X
X w
.; w
ied
za t
a p
ozw
oli
mu
na
peł
nie
jszą
iden
tyfi
kacj
ę ■
z ku
ltu
rą i
trad
ycją
po
lską
; będ
zie
mó
gł o
dn
osi
ć ją
do
zn
anej
mu
his
tori
i i k
ult
ury
XX
w. k
raju
, w k
tóry
m z
amie
szku
je;
rozb
ud
za s
wo
je z
ain
tere
sow
ania
kra
jem
prz
od
ków
; ■
staw
ia p
ytan
ia d
oty
cząc
e p
rzyc
zyn
i sk
utk
ów
an
aliz
ow
anyc
h w
ydar
zeń
z n
ajn
ow
szej
his
tori
i Po
lski
, któ
re b
yły
blis
kie
po
kole
nio
m je
- ■
go
ro
dzi
ców
, dzi
adkó
w i
pra
dzi
adkó
w;
uzy
sku
je z
ró
żnyc
h ź
ród
eł in
form
acje
; ■
sele
kcjo
nu
je je
i p
orz
ądku
je;
■sy
nch
ron
izu
je w
ydar
zen
ia z
his
tori
i Po
lski
z h
isto
rią
kraj
u z
amie
szka
nia
i h
isto
rią
po
wsz
ech
ną;
■
do
strz
ega
zło
żon
ość
wie
lu z
jaw
isk
ora
z p
rób
uje
o n
ich
dys
kuto
wać
w ję
zyku
po
lski
m lu
b ję
zyku
kra
ju z
amie
szka
nia
. ■
Tem
atU
mie
jętn
ośc
i
1. O
db
ud
ow
a n
iep
od
leg
łośc
i i ż
ycie
po
lityc
zne
II R
zecz
ypo
spo
litej
Ucz
eń:
op
isu
je p
roce
s ks
ztał
tow
ania
się
ter
yto
riu
m I
I R
zecz
ypo
spo
litej
, w
tym
po
wst
anie
wie
lko
po
lski
e ■
i po
wst
ania
ślą
skie
ora
z p
leb
iscy
ty, a
tak
że w
ojn
ę p
ols
ko-b
ols
zew
icką
;ro
zpo
znaj
e ch
arak
tery
styc
zne
cech
y u
stro
ju II
Rze
czyp
osp
olit
ej z
apis
ane
w k
on
styt
ucj
ach
z 1
921
■i 1
935
r.;w
yjaś
nia
prz
yczy
ny
kryz
ysu
dem
okr
acji
par
lam
enta
rnej
w II
Rze
czyp
osp
olit
ej;
■w
yjaś
nia
uw
aru
nko
wan
ia p
olit
yki z
agra
nic
znej
II R
zecz
ypo
spo
litej
; ■
iden
tyfi
kuje
wie
lkie
po
stac
i po
lski
ej s
cen
y p
olit
yczn
ej o
kres
u m
ięd
zyw
ojn
ia: J
óze
fa P
iłsu
dsk
ieg
o,
■R
om
ana
Dm
ow
skie
go
, Ig
nac
ego
Jan
a Pa
der
ewsk
ieg
o,
Mac
ieja
Rat
aja,
Wła
dys
ław
a G
rab
skie
go
, Eu
gen
iusz
a K
wia
tko
wsk
ieg
o;
syn
chro
niz
uje
naj
waż
nie
jsze
wyd
arze
nia
z d
ziej
ów
Po
lski
z w
ydar
zen
iam
i his
tori
i po
wsz
ech
nej
. ■
32 historia (od 14 lat)
2. II
Rze
czyp
osp
olit
a.
Spo
łecz
eńst
wo
, g
osp
od
arka
, ku
ltu
ra
3. O
kup
acja
nie
mie
cka
i rad
ziec
ka n
a zi
emia
ch
po
lski
ch
4. P
ols
ki r
ząd
na
wyc
ho
dźs
twie
i sp
raw
a p
ols
ka w
cza
sie
II w
ojn
y św
iato
wej
Ucz
eń:
op
isu
je s
po
łecz
eńst
wo
II R
zecz
ypo
spo
litej
, z u
wzg
lęd
nie
nie
m s
tru
ktu
ry w
yzn
anio
wo
-nar
od
ow
o-
■śc
iow
ej;
op
isu
je t
rud
no
ści g
osp
od
arcz
e i s
ukc
esy
II R
zecz
ypo
spo
litej
, uw
zglę
dn
iają
c b
ud
ow
ę G
dyn
i, u
two
- ■
rzen
ie C
entr
aln
ego
Okr
ęgu
Prz
emys
łow
ego
, ref
orm
y W
ład
ysła
wa
Gra
bsk
ieg
o o
raz
emig
racj
ę za
-ro
bko
wą;
wym
ien
ia g
łów
ne
osi
ągn
ięci
a ku
ltu
ry i
nau
ki II
Rze
czyp
osp
olit
ej.
■ Ucz
eń:
wyj
aśn
ia p
rzyc
zyn
y w
ybu
chu
II w
ojn
y św
iato
wej
; ■
op
isu
je p
rzeb
ieg
i n
astę
pst
wa
wo
jny
ob
ron
nej
Po
lski
w 1
939
r.; ■
prz
edst
awia
po
lityk
ę o
kup
antó
w w
ob
ec n
aro
du
po
lski
ego
, u
wzg
lęd
nia
jąc
zbro
dn
ię k
atyń
ską,
■
dep
ort
acje
i ła
gry
, ob
ozy
ko
nce
ntr
acyj
ne
i wyw
ózk
i na
rob
oty
;ch
arak
tery
zuje
naz
isto
wsk
i p
lan
eks
term
inac
ji Ży
dó
w o
raz
inn
ych
nar
od
ow
ośc
i i
gru
p s
po
łecz
- ■
nyc
h; o
maw
ia p
ow
stan
ie w
get
cie
war
szaw
skim
, uw
zglę
dn
iają
c p
ost
ać J
anu
sza
Ko
rcza
ka i
Mo
r-d
ech
aja
An
iele
wic
za,
prz
edst
awia
ud
ział
Po
lakó
w w
rat
ow
aniu
Żyd
ów
, o
rgan
izac
ję „
Żeg
ota
”,
Iren
ę Se
nd
lero
wą,
Jan
a K
arsk
ieg
o;
op
isu
je i
oce
nia
sto
sun
ek s
po
łecz
eńst
w i
rząd
ów
pań
stw
Eu
rop
y Za
cho
dn
iej i
Sta
nó
w Z
jed
no
czo
- ■
nyc
h d
o z
agła
dy
Żyd
ów
; o
pis
uje
org
aniz
ację
Po
lski
ego
Pań
stw
a Po
dzi
emn
ego
ora
z ró
żne
form
y ru
chu
op
oru
, ze
szcz
egó
l- ■
nym
uw
zglę
dn
ien
iem
dzi
ałal
no
ści
Arm
ii K
rajo
wej
; id
enty
fiku
je p
rzyw
ód
ców
Po
lski
ego
Pań
stw
a Po
dzi
emn
ego
i b
oh
ater
ów
Arm
ii K
rajo
wej
, m
ięd
zy i
nn
ymi:
Stef
ana
„Gro
ta”
Ro
wec
kieg
o,
Tad
e-u
sza
„Bo
ra”
Ko
mo
row
skie
go
, Au
gu
sta
Emila
„N
ila”
Fiel
do
rfa;
prz
edst
awia
dzi
ałan
ia S
talin
a zm
ierz
ając
e d
o u
two
rzen
ia k
om
un
isty
czn
ego
ośr
od
ka w
ład
zy
■w
Po
lsce
;w
yjaś
nia
uw
aru
nko
wan
ia p
olit
yczn
e i c
har
akte
ryzu
je c
zyn
zb
rojn
y p
ow
stan
ia w
ar sz
awsk
ieg
o.
■ Ucz
eń:
prz
edst
awia
oko
liczn
ośc
i po
wst
ania
ora
z d
ział
aln
ość
pre
zyd
enta
i rz
ądu
po
lski
ego
na
wyc
ho
dź-
■st
wie
;ch
arak
tery
zuje
ud
ział
Po
lakó
w w
wys
iłku
mili
tarn
ym a
lian
tów
, z u
wzg
lęd
nie
nie
m o
siąg
nię
ć p
ol-
■sk
ich
kry
pto
log
ów
ora
z sy
tuu
je w
cza
sie
i p
rzes
trze
ni
dzi
ałan
ia w
ojs
k p
ols
kich
na
różn
ych
fro
n-
tach
wo
jny;
op
isu
je i
oce
nia
po
lityk
ę m
oca
rstw
wo
bec
sp
raw
y p
ols
kiej
w c
zasi
e II
wo
jny
świa
tow
ej (
Teh
eran
, ■
Jałt
a, P
ocz
dam
);
historia (od 14 lat) 33
5. P
ols
ka w
sys
tem
ie
kom
un
isty
czn
ym
6. R
ozp
ad s
yste
mu
ko
mu
nis
tycz
neg
o w
Po
lsce
–
po
lska
dro
ga
do
su
wer
enn
ośc
i
iden
tyfi
kuje
czo
łow
e p
ost
aci
po
lski
ego
rzą
du
na
emig
racj
i i
do
wó
dcó
w p
ols
kich
sił
zbro
jnyc
h
■o
kres
u II
wo
jny
świa
tow
ej: W
ład
ysła
wa
Rac
zkie
wic
za, W
ład
ysła
wa
Siko
rski
ego
, Sta
nis
ław
a M
iko
-ła
jczy
ka, W
ład
ysła
wa
An
der
sa, S
tan
isła
wa
Mac
zka
i Sta
nis
ław
a So
sab
ow
skie
go
;sy
nch
ron
izu
je n
ajw
ażn
iejs
ze w
ydar
zen
ia II
wo
jny
świa
tow
ej w
Po
lsce
z w
ydar
zen
iam
i na
świe
cie.
■ Ucz
eń:
wsk
azu
je g
ran
ice
pań
stw
a p
ols
kieg
o p
o II
wo
jnie
św
iato
wej
; ■
wyj
aśn
ia o
kolic
zno
ści p
rzej
ęcia
wła
dzy
w P
ols
ce p
rzez
ko
mu
nis
tów
; ■
wyj
aśn
ia p
erio
dyz
ację
dzi
ejó
w P
ols
ki L
ud
ow
ej o
raz
iden
tyfi
kuje
prz
ywó
dcó
w P
ZPR
; ■
char
akte
ryzu
je s
yste
m r
epre
sji s
talin
ow
skic
h w
Po
lsce
i o
cen
ia je
go
sku
tki;
■ch
arak
tery
zuje
rea
lia ż
ycia
go
spo
dar
czeg
o i
spo
łecz
neg
o w
Po
lsce
Lu
do
wej
; ■
po
rów
nu
je p
rzyc
zyn
y i s
kutk
i kry
zysó
w p
olit
yczn
ych
w 1
956
r., 1
968
r., 1
970
r. i 1
976
r.; ■
char
akte
ryzu
je d
ział
aln
ość
op
ozy
cji d
emo
krat
yczn
ej w
lata
ch s
ied
emd
zies
iąty
ch;
■o
pis
uje
rel
acje
pań
stw
o–K
ośc
iół i
oce
nia
ro
lę K
ośc
ioła
rzy
msk
oka
tolic
kieg
o w
życ
iu p
olit
yczn
ym
■i s
po
łecz
nym
; ch
arak
tery
zuje
syl
wet
kę p
rym
asa
Stef
ana
Wys
zyń
skie
go
; ■
char
akte
ryzu
je k
ult
urę
i ży
cie
cod
zien
ne
w P
ols
ce L
ud
ow
ej.
■ Ucz
eń:
prz
edst
awia
zn
acze
nie
po
nty
fika
tu J
ana
Paw
ła II
dla
prz
emia
n p
olit
yczn
ych
w P
ols
ce;
■w
yjaś
nia
prz
yczy
ny
i sku
tki w
ydar
zeń
sie
rpn
iow
ych
198
0 r.;
■o
pis
uje
ro
lę S
olid
ar n
ośc
i w p
rzem
ian
ach
po
lityc
znyc
h i
ust
rojo
wyc
h;
■p
rzed
staw
ia o
kolic
zno
ści w
pro
wad
zen
ia i
nas
tęp
stw
a st
anu
wo
jen
neg
o;
■ch
arak
tery
zuje
rea
kcje
sp
ołe
czn
ośc
i mię
dzy
nar
od
ow
ej w
ob
ec w
pro
wad
zen
ia s
tan
u w
oje
nn
ego
, ■
uw
zglę
dn
iają
c p
ost
awy
po
lski
ej e
mig
racj
i;w
yjaś
nia
gen
ezę
ora
z w
ymie
nia
naj
waż
nie
jsze
po
stan
ow
ien
ia o
krąg
łeg
o s
tołu
; ■
char
akte
ryzu
je p
rzem
iany
pol
ityc
zne,
spo
łecz
no-g
ospo
darc
ze i
cyw
iliza
cyjn
o-ku
ltur
owe
po 1
989
r.; ■
prz
edst
awia
mię
dzy
nar
od
ow
e i w
ewn
ętrz
ne
uw
aru
nko
wan
ia p
roce
su o
db
ud
ow
y d
emo
krat
yczn
ego
■
pań
stw
a p
o 1
989
r.;p
rzed
staw
ia o
kolic
zno
ści i
oce
nia
zn
acze
nie
wst
ąpie
nie
Po
lski
do
NA
TO i
Un
ii Eu
rop
ejsk
iej;
■w
skaz
uje
czo
łow
e p
ost
aci p
ols
kiej
sce
ny
po
lityc
znej
po
198
9 r.;
■
po
rów
nu
je w
spó
łcze
sny
po
lski
sys
tem
ust
rojo
wy
z sy
stem
em k
raju
zam
iesz
kan
ia;
■sy
nch
ron
izu
je n
ajw
ażn
iejs
ze w
ydar
zen
ia z
his
tori
i Po
lski
w d
rug
iej p
oło
wie
XX
w. z
wyd
arze
nia
- ■
mi e
uro
pej
skim
i i p
ow
szec
hn
ymi.
Geografia (10-13 lat)C
ele
kszt
ałce
nia
Ucz
eń:
po
znaj
e n
ajw
ażn
iejs
ze c
ech
y śr
od
ow
iska
prz
yro
dn
icze
go
Po
lski
; ■
zdo
byw
a w
ied
zę o
mia
stac
h i
reg
ion
ach
Po
lski
; ■
po
znaj
e p
rzyc
zyn
y zr
óżn
ico
wan
ia g
osp
od
arcz
ego
Po
lski
; ■
korz
ysta
z a
tlas
u P
ols
ki o
raz
po
znaj
e n
azw
y g
eog
rafi
czn
e w
języ
ku p
ols
kim
; ■
rozb
ud
za s
wo
je z
ain
tere
sow
ania
kra
jem
prz
od
ków
i re
gio
nem
Po
lski
, z k
tóre
go
po
cho
dzi
jeg
o r
od
zin
a lu
b z
nan
e m
u r
od
zin
y p
ols
kie.
■Te
mat
Um
ieję
tno
ści
1. P
ols
ka n
a m
apie
Eu
rop
y
2. M
oja
Ojc
zyzn
a –
mie
jsce
p
och
od
zen
ia r
od
zin
y u
czn
ia lu
b z
nan
ych
mu
ro
dzi
n p
ols
kich
3. K
rajo
bra
zy P
ols
ki
Ucz
eń:
po
kazu
je P
ols
kę n
a m
apie
Eu
rop
y;
■o
pis
uje
po
łoże
nie
Po
lski
, gra
nic
e o
raz
wsk
azu
je n
a m
apie
jej s
ąsia
dó
w;
■ro
zpo
znaj
e g
łów
ne
reg
ion
y p
rzyr
od
nic
ze P
ols
ki o
raz
wsk
azu
je je
na
map
ie;
■p
oka
zuje
na
map
ie n
izin
y, w
yżyn
y i g
óry
; ■
wsk
azu
je n
a m
apie
Mo
rze
Bał
tyck
ie o
raz
naj
waż
nie
jsze
po
lski
e je
zio
ra i
rzek
i. ■ Ucz
eń:
op
isu
je m
iejs
ce i
reg
ion
, z k
tóre
go
po
cho
dzi
jeg
o r
od
zin
a lu
b in
ne
znan
e m
u r
od
zin
y p
ols
kie,
op
i- ■
suje
jeg
o ś
rod
ow
isko
prz
yro
dn
icze
i tr
adyc
je r
egio
nal
ne;
zbie
ra in
form
acje
o c
echa
ch ś
rodo
wis
ka g
eogr
aficz
nego
teg
o re
gion
u i l
udzi
ach
tam
mie
szka
jący
ch;
■p
osł
ug
uje
się
map
ą re
gio
nu
ora
z w
skaz
uje
na
nie
j naj
waż
nie
jsze
mie
jsco
wo
ści,
rzek
i, o
bie
kty
hi-
■st
ory
czn
e; p
op
raw
nie
wym
awia
naz
wę
reg
ion
u i
op
isu
je t
en r
egio
n n
a m
apie
.
Ucz
eń:
op
isu
je c
ech
y kl
imat
u P
ols
ki;
■o
pis
uje
kra
job
razy
: niz
inn
y, w
yżyn
ny,
po
jezi
ern
y, g
órs
ki; w
yjaś
nia
prz
yczy
ny
różn
ic m
ięd
zy n
imi;
■w
yjaś
nia
, na
czym
po
leg
ają
zmia
ny
kraj
ob
razó
w p
ols
kich
w r
oku
kal
end
arzo
wym
; op
isu
je w
ybra
- ■
ne
kraj
ob
razy
w r
óżn
ych
po
rach
ro
ku.
geografia (10-13 lat) 35
4. C
zło
wie
k i j
ego
dzi
ałal
no
ść
go
spo
dar
cza
5. P
ols
ka w
e w
spó
łcze
snym
św
ieci
e
Ucz
eń:
op
ow
iad
a o
ro
zmie
szcz
eniu
lud
no
ści n
a p
od
staw
ie m
apy
Pols
ki;
■w
ymie
nia
naj
wię
ksze
mia
sta
Pols
ki i
wsk
azu
je je
na
map
ie; w
ymaw
ia p
op
raw
nie
ich
naz
wy;
■w
ymie
nia
naj
waż
nie
jsze
wal
ory
tu
ryst
yczn
e w
ybra
nyc
h m
iast
i re
gio
nó
w P
ols
ki;
■o
pis
uje
kra
job
raz
wie
jski
i ro
lnic
zy w
Po
lsce
; wym
ien
ia n
ajw
ażn
iejs
ze r
ośl
iny
up
raw
ne
i zw
ierz
ę- ■
ta h
od
ow
lan
e; id
enty
fiku
je t
rad
ycyj
ne
po
traw
y p
ols
kiej
ku
chn
i; w
ymie
nia
naj
waż
nie
jsze
su
row
ce m
iner
aln
e ek
splo
ato
wan
e w
Po
lsce
; ■
wym
ien
ia i
wsk
azu
je n
a m
apie
par
ki n
aro
do
we;
op
isu
je w
ybra
ny
par
k n
aro
do
wy;
■
po
daj
e p
rzyk
ład
y ak
tual
nyc
h p
rob
lem
ów
sp
ołe
czn
o-g
osp
od
arcz
ych
wsp
ółc
zesn
ej P
ols
ki,
korz
y- ■
staj
ąc z
ró
żnyc
h ź
ród
eł in
form
acji
(od
osó
b d
oro
słyc
h, z
pra
sy, r
adia
, tel
ewiz
ji, in
tern
etu
).
Ucz
eń:
op
isu
je p
oło
żen
ie P
ols
ki w
Un
ii Eu
rop
ejsk
iej;
zna
prz
ebie
g w
sch
od
nie
j gra
nic
y U
E; ■
rozp
ozn
aje
na
map
ie E
uro
py
po
łącz
enia
ko
lejo
we,
dro
go
we
i lo
tnic
ze P
ols
ki z
in
nym
i kr
ajam
i, ■
w t
ym z
kra
jem
zam
iesz
kan
ia;
loka
lizu
je n
a m
apie
naj
wię
ksze
sku
pis
ka P
olo
nii;
wyj
aśn
ia p
rzyc
zyn
y p
ow
stan
ia p
ols
kiej
dia
spo
ry.
■
Geografia (od 14 lat)C
ele
kszt
ałce
nia
Ucz
eń:
korz
ysta
z
plan
ów,
map
, fo
togr
afii,
rysu
nków
, w
ykre
sów
, da
nych
st
atys
tycz
nych
, te
kstó
w
źród
łow
ych
oraz
te
chno
logi
i in
for m
a-
■cy
jno-
kom
unik
acyj
nych
w c
elu
grom
adze
nia,
prz
etw
arza
nia
i pre
zent
owan
ia in
form
acji
geog
rafi
czny
ch o
Pol
sce;
p
osł
ug
uje
się
po
dst
awo
wym
sło
wn
ictw
em g
eog
rafi
czn
ym w
języ
ku p
ols
kim
prz
y o
pis
ywan
iu o
raz
wyj
aśn
ian
iu z
jaw
isk
i pro
cesó
w z
a- ■
cho
dzą
cych
w ś
rod
ow
isku
geo
gra
ficz
nym
; id
enty
fiku
je z
wią
zki i
zal
eżn
ośc
i w ś
rod
ow
isku
prz
yro
dn
iczy
m, g
osp
od
arce
i ży
ciu
sp
ołe
cz-
nym
Po
lski
;ro
zbu
dza
sw
oje
zai
nte
reso
wan
ia p
rzyr
od
nic
zym
i ku
ltu
row
ym ś
rod
ow
iski
em P
ols
ki.
■Te
mat
Um
ieję
tno
ści
1. M
apa
– u
mie
jętn
ośc
i cz
ytan
ia,
inte
rpre
tacj
i i p
osł
ug
iwan
ia
się
map
ą Po
lski
i w
języ
ku
po
lski
m
2. P
oło
żen
ie
i śro
do
wis
ko
prz
yro
dn
icze
Po
lski
Ucz
eń:
po
słu
gu
je s
ię p
lan
em,
map
ą to
po
gra
ficz
ną,
tu
ryst
yczn
ą, s
amo
cho
do
wą
Pols
ki (
m.in
. o
rien
tuje
map
ę o
raz
■id
enty
fiku
je o
bie
kty
geo
gra
ficz
ne
na
map
ie, p
lan
uje
po
dró
ż d
o P
ols
ki i
wyc
iecz
ki p
o k
raju
);o
kreś
la p
oło
żen
ie i
char
akte
ryzu
je o
bie
kty
geo
gra
ficz
ne
na
foto
gra
fiac
h, z
dję
ciac
h lo
tnic
zych
i sa
telit
arn
ych
■
ora
z m
apac
h t
op
og
rafi
czn
ych
Po
lski
.
Ucz
eń:
char
akte
ryzu
je, n
a p
od
staw
ie m
apy,
po
łoże
nie
reg
ion
u p
och
od
zen
ia s
wo
jej r
od
zin
y lu
b z
nan
ych
mu
ro
dzi
n
■w
Po
lsce
; o
pis
uje
po
dzi
ał a
dm
inis
trac
yjn
y Po
lski
; po
daj
e n
azw
y i
wsk
azu
je n
a m
apie
wyb
ran
e w
oje
wó
dzt
wa
ora
z ic
h
■st
olic
e;ch
arak
tery
zuje
wsp
ółc
zesn
ą rz
eźb
ę Po
lski
i w
yjaś
nia
prz
yczy
ny
jej z
różn
ico
wan
ia;
■p
od
aje
głó
wn
e ce
chy
klim
atu
Po
lski
, uw
zglę
dn
iają
c cz
ynn
iki k
limat
otw
órc
ze; p
oró
wn
uje
klim
at P
ols
ki z
wa-
■ru
nka
mi k
limat
yczn
ymi k
raju
zam
iesz
kan
ia;
op
isu
je, k
orz
ysta
jąc
z m
apy,
ro
zmie
szcz
enie
głó
wn
ych
zas
ob
ów
nat
ura
lnyc
h P
ols
ki.
■
geografia (od 14 lat) 37
3. L
ud
no
ść P
ols
ki
4. W
ybra
ne
zag
adn
ien
ia
geo
gra
fii
go
spo
dar
czej
Ucz
eń:
wyj
aśn
ia i
po
pra
wn
ie s
tosu
je p
od
staw
ow
e p
ols
kie
term
iny
z za
kres
u d
emo
gra
fii:
prz
yro
st n
atu
ral n
y, u
rod
ze-
■n
ia i
zgo
ny,
śre
dn
ia d
ług
ość
życ
ia;
korz
ysta
jąc
z ró
żnyc
h ź
ród
eł i
nfo
rmac
ji p
od
aje
liczb
ę lu
dn
ośc
i Po
lski
, ch
arak
tery
zuje
prz
yro
st n
a tu
raln
y,
■st
rukt
urę
płc
i, śr
edn
ią d
ług
ość
życ
ia w
Po
lsce
, po
rów
nu
je z
kra
jem
zam
iesz
kan
ia;
char
akte
ryzu
je, n
a p
od
staw
ie m
ap g
ęsto
ści z
alu
dn
ien
ia, z
różn
ico
wan
ie r
ozm
iesz
czen
ia lu
dn
ośc
i w P
ols
ce i
kra-
■ju
zam
iesz
kan
ia o
raz
wyj
aśn
ia t
e ró
żnic
e, u
wzg
lęd
nia
jąc
czyn
nik
i prz
yro
dn
icze
, his
tory
czn
e, e
kon
om
iczn
e;p
od
aje
głó
wn
e ak
tual
ne
pro
ble
my
ryn
ku p
racy
w P
ols
ce; p
oró
wn
uje
te
pro
ble
my
z u
war
un
kow
ania
mi r
ynku
■
pra
cy w
kra
ju z
amie
szka
nia
;an
aliz
uje
, po
rów
nu
je, c
har
akte
ryzu
je r
ozm
iesz
czen
ie i
wie
lko
ść m
iast
w P
ols
ce; w
yjaś
nia
prz
yczy
ny
po
wst
a- ■
nie
i ro
zwo
ju n
ajw
ięks
zych
mia
st w
Po
lsce
;w
ymie
nia
mn
iejs
zośc
i n
aro
do
we
i et
nic
zne
żyją
ce w
Po
lsce
, n
a w
ybra
nyc
h p
rzyk
ład
ach
op
isu
je i
ch k
ult
urę
■
i tra
dyc
je.
Ucz
eń:
wym
ien
ia n
ajw
ażn
iejs
ze u
pra
wy
i pro
du
kty
po
lski
ego
ro
lnic
twa;
■p
oró
wn
uje
str
ukt
urę
wyk
orz
ysta
nia
źró
deł
en
erg
ii w
Po
l sce
i w
kra
ju z
amie
szka
nia
; ■
wyj
aśn
ia p
rzyc
zyn
y zm
ian
zac
ho
dzą
cych
w p
rzem
yśle
w P
ols
ce i
w r
egio
nie
po
cho
dze
nia
ora
z w
skaz
uje
naj
- ■
lep
iej r
ozw
ijają
ce s
ię o
bec
nie
w P
ols
ce g
ałęz
ie p
rod
ukc
ji p
rze m
y sło
wej
;ch
arak
tery
zuje
wal
ory
tu
ryst
yczn
e Po
lski
ora
z o
pis
uje
ob
iekt
y zn
ajd
ują
ce s
ię n
a Li
ście
Św
iato
weg
o D
zied
zic-
■tw
a K
ult
uro
weg
o i
Przy
rod
nic
zeg
o L
ud
zko
ści;
op
isu
je, n
a p
od
staw
ie m
ap, z
różn
ico
wan
ie g
ęsto
ści i
jako
ści s
ieci
tra
ns p
ort
o w
ej w
Po
lsce
i w
yjaś
nia
jej w
pły
w
■n
a ro
zwó
j in
nyc
h d
zied
zin
dzi
ałal
no
ści g
osp
od
ar cz
ej;
wym
ien
ia f
orm
y o
chro
ny
śro
do
wis
ka p
rzyr
od
nic
zeg
o i
kult
uro
weg
o w
Po
lsce
. ■
5. R
egio
ny
geo
gra
ficz
ne
Pols
ki
Ucz
eń:
wsk
azu
je n
a m
apie
głó
wn
e re
gio
ny
geo
gra
ficz
ne
Pols
ki;
■ch
arak
tery
zuje
, na
po
dst
awie
map
tem
atyc
znyc
h, ś
rod
ow
isko
prz
yro
dn
icze
głó
wn
ych
reg
ion
ów
geo
gra
ficz
- ■
nyc
h P
ols
ki, z
e sz
czeg
óln
ym u
wzg
lęd
nie
nie
m r
egio
nu
po
cho
dze
nia
; o
pis
uje
, na
po
dst
awie
map
tem
atyc
znyc
h, n
ajw
ażn
iejs
ze c
ech
y g
osp
od
arki
reg
ion
ów
geo
gra
ficz
nyc
h P
ols
ki
■o
raz
ich
zw
iąze
k z
war
un
kam
i prz
yro
dn
iczy
mi;
prz
edst
awia
wal
ory
tu
ryst
yczn
e w
ybra
neg
o r
e gio
nu
geo
gra
ficz
neg
o, z
e sz
czeg
óln
ym u
wzg
lęd
nie
nie
m je
go
■
wal
oró
w k
ult
uro
wyc
h;
proj
ektu
je i
opis
uje,
na
pods
taw
ie m
ap t
urys
tycz
nych
, tem
atyc
znyc
h, o
góln
ogeo
grafi
czny
ch i
prze
kazó
w r
odzi
n- ■
nych
, pod
róż
wzd
łuż
wyb
rane
j tra
sy w
wyb
rany
m r
egio
nie,
uw
zglę
dnia
jąc
wal
ory
przy
rod n
icze
i ku
ltur
owe;
op
isu
je g
łów
ne
cech
y p
oło
żen
ia o
raz
śro
do
wis
ka p
rzyr
od
nic
zeg
o B
ałty
ku, c
har
akte
ryzu
je z
nac
zen
ie g
osp
o-
■d
arcz
e B
ałty
ku o
raz
uza
sad
nia
po
trze
bę
och
ron
y w
ód
teg
o a
kwen
u m
ors
kieg
o.
38 notatKi
NOTATKI
notatKi 39
40 notatKi