pnÖmatİk lastİkler - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/mustafa.karaoglan/sunu 1 lastikler.pdf ·...

Prof. Dr. N. Sefa KURALAY

PNÖMATİK LASTİKLER

ve

TEKERLEKLER


TEKERLEKLER ve LASTİKLER

PNÖMATİK LASTİK TEKERLEKLER

1839 yılında Amerikalı Ch. Goodyear tarafından lastiğin vulkanizasyonun,

yani ısının etkisi altında lastik moleküllerinin kükürt elementi ile organik bir

zincir teşkil etmesinin bulunmasından sonra, motorlu araç lastiklerinin

gelişmesinin önü açılmıştır.

İlk otomobiller dolu lastikler, daha doğru ifade ile içi boşaltılmış blok lastik

tekerlekler ile kullanıldı.

1888 yılında İngiliz mucit J.B. Dunlop ilk havalı lastik için patent aldı.

1897 yılında ilk kez otomobiller Dunlop patentine dayanan havalı lastikler ile

teçhiz edildiler. O günden bu güne kadar havalı lastikler üzerinde gerek

yapısal gerek malzeme ve gerekse imalat teknolojisi açısından pek çok

gelişme kaydedilmiştir.


Lastik Tekerleklerin Görevleri

Araca etkiyen tüm kuvvetler lastik tekerlekler tarafından yola iletilir. Bu kuvvetler, virajda

aracın kütlesinin (merkezkaç kuvveti şeklinde) ve yan rüzgarın etkisiyle ve de tahrik ve

frenleme sonucu ortaya çıkar.

Bu yüzden lastik tekerlekler emniyet, konfor ve ekonomiklik açısından bazı şartları yerine

getirmek zorundadır:

Emniyet :

Patlamaya karşı ve yabancı cisimlerin üzerinden geçerken yeterince emniyetli olmalıdır.

Farklı yol yüzeylerinde ve yol koşullarında iyi bir tutunmaya sahip olmalıdır.

Janta çok iyi oturmalıdır.

Düşük balansız, balans ayarına gerek olmamalıdır.

Konfor :

İyi bir yaylanma özelliğine sahip olmalıdır.

Doğrusal harekette ve virajda düşük lastik gürültüsüne sahip olmalıdır.

Kolay sökülüp takılabilmelidir.

Ekonomiklik :

Ucuz olmalıdır.

Yaşlanmaya veya aşınmaya karşı mukavim olmalıdır.

Düşük yuvarlanma direnci dolayısıyla düşük yakıt sarfiyatına sebep olmalıdır.

Yeniden kaplanabilme özelliği olmalıdır.


Bu talepler lastik üreticilerinin beklentileri ile çoğu kez tezattır.

Örneğin :

Düşük gürültü seviyesine sahip lastikler özellikle yüksek yuvarlanma direnci;

çok yumuşak lastikler sürüş emniyeti açısından virajda çok iyi bir davranış

sergileyemezler.

Bu gibi durumlarda beklentiye göre bir optimal yaklaşım sağlanmalıdır.


Lastik Tekerleğin Yapısı

Lastik yuvarlanma yüzeyi aşınmaya karşı mukavim özel bir lastik karışımındandır.

Lastik profili belirtilen kullanım amacına uygun olarak hazırlanır.

En uygunsuz yol koşulları (Kar, prak yol) için iri profiller tercih edilir.

Resim : Çelik Kuşaklı bir lastiğin kesiti


Resim : Diyagonal ve radyal lastikte doku katmanlarının düzeni

Resim : Radyal kuşaklı lastiği oluşturan kısımların şematik gösterilmesi


Resim : Farklı lastik profilleri : 1. Normal profilli otomobil lastiği, 2. M+S profilli

(Çamur ve Kar) otomobil kış lastiği, 3. Kamyon lastiği, 4. Traktörler için

tahrik tekerleği lastiği

Karkas lastik ana taşıyıcısıdır. Lastik, içine kauçuk emdirilmiş farklı pek çok doku

katmanından meydana gelir. Katmanların sayısı lastik taşıma kapasitesine

göre belirlenir. Otomobiller için bu sayısı 2...4 adet olurken, büyük arazi ve inşaat

araçlarının lastiklerinde 20 veya daha fazla olabilir. Doku malzemesi olarak suni

ipek, çelik, polyamit ve son zamanlarda cam yünü de kullanılmaktadır. Lastiğin

dokusunun düzenleniş biçimine göre diyagonal ve radyal lastik (kuşaklı lastik) diye

gruplandırılır (Resim).


Diyagonal lastikte, pek çok katman taşıyıcı doku lifleri lastik orta hattına göre belirli bir

zenith açısı oluşturacak şekilde çapraz olarak yerleştirilmiştir. Zenith açısının büyüklüğü

lastiğin kullanılma amacına bağlıdır ve 33...39 0 arasında değişir (Resim).

Resim : Yüksek hız sınıfına ait radyal yapı tarzındaki lastiklerin karkas ve kuşağı oluşturan

katmanların kesiti

Radyal lastiklerde karkasta doku lifleri lastik dudağından lastik dudağına yaklaşık

doksan derecelik açı ile lastik çevresince dolaşır (Resim). Bunun üzerinde birbirleri ile

küçük açılarda çapraz duran pek çok katmandan oluşan ve yuvarlanma yüzeyi

genişliğince devam eden kuşaklar bulunur (Resim).


,

.

İki tabakalı diyagonal karkas

Sızdırmaz iç tabaka

Lastik omzu

İki tabakalı kuşak

Yuvarlanma yüzeyi

Omuz çekirdeği

Çekirdek üstü profil

Karkas kat atkısı

Kuvvetlendirilmiş yan plaka

Yan duvar

Resim : Diyagonal karkaslı ve kuşaklı karma yapım tarzındaki lastik

Günümüzde sadece motosiklet lastiklerinde kullanımı söz konusu olan diyagonal

lastikler çapraz atılmış tekerlek orta düzlemine doğru sola veya sağa yönlenen hatları

olan karkas tabakalarından oluşmaktadır.


Lastiklerin Boyutlandırılması ve Lastik Taşıma Kapasitesi

Bir motorlu araç lastiğini aşağıdaki ölçüler belirler (Resim ):

1.1.1. .

.

Resim : Lastik tekerlek ve jantta bulunan önemli ölçüler


H/B oranının azalmasıyla boyuna (tahrik veya fren kuvveti) ve yan kuvvetin

taşınmasında iyileşme ve yuvarlanma direnci değerinde azalma meydana gelir.

Bir lastiğin taşıma kapasitesi karkas mukavemetine, lastik içerisinde kapalı

kalan havanın hacmine ve lastik iç basıncına bağlıdır


Resim : Lastik yuvarlanma çevresi sabit kalmak kaydıyla lastik kesitindeki ve jant çapındaki değişim


Lastik Sembolleri

Lastik sembolleri uluslar

arası işaretlemede

lastiklerin takribi ölçülerini

gösterirler ve metrik

veya inç sistemi

kullanılarak verilirler.


Tablo : Lastik sembolleri ve taşıma kapasiteleri


.

Department of Transport ( ABD Trafik Bankalığı) lastik emniyet normlarından sorumlu

CU Lastik fabrikası (Continental) J3 Lastik büyüklüğü

2KD Lastik uygulaması

127 İmalat tarihi 12. hafta 1977

Lastik temas yüzeyi altında 2 kat rayon karkas ve 2 kat çelik kuşak bulunmaktadır

Lastik alt yapısı 2 kat rayon (suni ipek)

Max. lastik şişirme basıncı 36 psi

ABD’de tekerlekteki 1310 pounds için yük işareti

S Hız indeksi max. 180 km/h

Tubeless (iç lastiksiz)

E Lastik ECE R20 normuna uygun 4 Kullanma izni. Hollanda vermiş

ECE R20 ‘ye göre kullanma izin numarası

175 Lastik genişliği mm S Hız sembolü Max 180 km/h R Radyal lastik 14 Jant çapı (inç)

88 Taşıma kapasitesi max. 560 kg

Resim : Standartlaştırılmış ve

normlaştırılmış lastik sembolleri


Lastik yanak yazı ve işaretlemeleri

Nominal genişlik

mm

Üretici

Kullanılan materyallerin özellikleri

U.S.DOT bilgisi

Yük indeksi & Hız bilgisi

Yükseklik/genişlik oranı

Radial Jant ölçüsü

Binek lastiği

Yanak ve sıcaklık özellikleri

Maksimum

izin verilen

basınç ve

yük limiti


LASTİK TEKNOLOJİSİ

Lastiğin yapısı:

TOPUK

SIRT

GÖVDE YANAK

OMUZ KUŞAK



Üretim tarihi : Hafta ve Yıl olarak Örnek : İlk iki rakam yılın haftasını 20. haftayı, Son rakam yılını 1997 yılını ifade etmektedir.

Üretim tarihi : Hafta ve Yıl olarak 2000 yılından sonra 4 rakamlı olmuştur. Örnek : 9. hafta 2001 yılı, yani 2001 yılının 9. haftası



Ne tahmin ediyorsunuz?

Son teknoloji ürünü kaliteli

bir lastiğin kaç adet yapı

parçası vardır?



1 İç tabaka

2 Tekstil korse tabakası

3 Çekirdek

4 Çekirdek profili

5 Yaka güçlendiricisi

6 Boynuz profili

7 Yan şeritler

8 Kemer yatakları

9 Sargı bandajları

10 Aşınma yüzeyi

1

2

3

4

6 5

7 8

9

10

Malzemeler ve Görevleri



Malzeme : Bütil kauçuk.

1. İç tabaka

Görevi: Hava ile dolu olan iç kısmın sızdırmazlığını sağlamak. İç

lastiği olmayan lastiklerde hortumun yerine geçmek.



Malzemesi : Rayon veya Poliester korse. (lastikli)

Görevi: Mukavemet . Hava basıncını kapsar.

2. Tekstil korse tabakası



3. Çekirdek

Malzeme: Kauçuğa yerleştirilmiş çelik teller.

Görevi: Lastiğin jantı olan sıkılığını sağlar.



Malzeme: Sentetik kauçuk.

4. Çekirdek profili

Görevi: Sürüş dengesini, uygun direksiyon hakimiyeti. Salınım konforunu oldukça etkiler.



Malzeme : Naylon -, Kauçuğa yerleştirilmiş Aramid -Korse

5. Yaka güçlendiricisi

Görevi : Sürüş dengesi , uygun direksiyon hakimiyeti.



Malzeme : Sentetik kauçuk.

6. Boynuz profili

Görevi : Lastiğin janta güvenli ve hava kaçağı olmadan yerleşmesini sağlamak.



Malzeme : Doğal kauçuk.

7. Yan şeritler

Görevi : Lastiğin yan kısmını hasarlardan ve hava şartlarından korur.



Malzeme : Lastiğe yerleştirilmiş olan yüksek sıklıktaki çelik korseler.

8. Kuşak yatakları

Görevi : şekil ve sürüş dengesini sağlar. Dönme direncini düşürür. Lastiğin ömrünü uzatır.



Malzeme : Naylon korse, kauçuğa yerleştirilmiş.

9. Sargı bandajı

Görevi : Lastiğin yüksek hızlara uyumunu sağlar. Yuvarlak dönüşü ve sürüş konforunu sağlar.



Malzeme : Sentetik ve/veya Doğal kauçuk karışımı.

10. Aşınma yüzeyi

Görevi :

Başlık karışımı:

Ömrü ve yol tutuşu.

Temel karışım: Dönüş direncini azaltır ve sürüş özelliklerini düzeltir .


Teşekkürler


pnÖmatİk lastİkler - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/mustafa.karaoglan/sunu 1 lastikler.pdf ·...

Documents