Pleegzorg als middel tot 'ageing in place' voor ouder wordende personen met een beperking

Joris Van PuyenbroeckInge Vandevyvere

Dirk Smits

Centrum voor praktijkgebaseerd onderzoek en dienstverlening (PRAGODI)Hogeschool-Universiteit Brussel

Person-centred / relation-centred approach to ageing (Christine Bigby)

– “Sense of continuity and security”: wonen– “Sense of purpose”: dagbesteding/werk– “Sense of belonging”: sociale netwerk– “Sense of health”: gezondheid

(Mike Nolan)

– “Sense of achievement”: succesvol– “Sense of significance”: zinvol, respectvol

Ageing in place: ‘Allowing the elder to remain in the living

situation of their choice for as long as they wish and are able to’ (Bigby, 2004)

Bigby, C. (2004). Ageing with a lifelong disability. A guide to practice, program and policy issues for human services professionals. London: Jessica Kingsley Publishers.

Ageing in place

• Uitgangspunt: ‘Ageing in place’ : het begeleiden van ouder wordenden in de context waar ze zelf graag oud willen worden (N=33, Regionaal onderzoek Waasland, 2007).

0

5

10

15

20

25

30

Helemaal nietakkoord

Eerder nietakkoord

Neutraal Eerder welakkoord

Helemaalakkoord

Geenmening/Niet van

toepassing

Standpunt van de Raad van Europa

• Fundamental principles: from “disabling services” to “supportive environment”. (…) Most of the people ageing with a disability “do not want to make any great demands on support services. Rather, they simply want to get on with their lives secure in their knowledge that what little support they may need will be available if and when they need it.”

• Council of Europe (2009). Enhancing rights and inclusion of ageing people with disabilities and older people with disabilities: a European perspective. Brussels: author.

Inclusief beleid (Bigby, 2002)

• Several strands of policy and service development are needed to effectively meet the needs of older people with lifelong disability. These can be broadly categorised as:

– systematically bridging gaps with specialist services, where neither sector has appropriate services to meet needs;

– supporting inclusion and ensuring that older people with lifelong disability are visible within the aged care system;

– adapting and resourcing disability services to facilitate ageing in place; – and developing partnerships and joint planning aimed at the removal of

cross- and intra-sector obstacles

Bigby, C. (2002). Ageing people with a lifelong disability: challenges for the aged care and disability sectors. Journal of Intellectual & Developmental Disability, 27 (4), 231–241.

Visie inclusief beleid VAPH

• De zorg voor een persoon met een handicap verschilt uiteindelijk niet zoveel van die voor ouderen, zieke mensen … In de toekomst moeten deze verschillende vormen van zorg beter op elkaar afgestemd worden.

• Inclusie impliceert dat in bepaalde gevallen toch gespecialiseerde ondersteuning wordt geboden (‘gewoon als het kan, speciaal als het moet’, denken we bijvoorbeeld aan hulpmiddelen als hefboom voor een inclusieve samenleving).

VAPH (2008). Jaarverslag. Brussel: auteur.

Beleidsnota minister (2009)

“ook ten aanzien van personen met een handicap willen we inzetten op een inclusief beleid. Het is noodzakelijk dat de reguliere dienstverlening op de eerste- en tweedelijn en de intramurale geestelijke gezondheidszorg zich toegankelijker opstellen naar personen met een handicap toe door zelf, en met inspanningen vanuit de sector personen met een handicap , handicapspecifieke deskundigheid op te bouwen en in te zetten. Het antwoord op de verzilvering bij de personen met een handicap is veelzijdig en gevarieerd, beantwoordt aan de criteria van een kwaliteitsvol leven, is ingebed in het woonzorgdecreet en verloopt zoveel mogelijk in rechtstreekse samenwerking met de reguliere ouderenzorg.”

Stellingen van vandaag

1) De professionele ondersteuning en zorg in zijn geheel gaat niet uit van een levensloopperspectief en naadloze trajectwerking.

2) De professionele ondersteuning/zorg zet niet alles in op ‘Ageing in place’.

3) Pleegzorg is een onderschatte vorm om ‘ageing in place’ te realiseren. Het marktaandeel is echter te klein.

4) Pleegzorg voor volwassenen/ouder wordenden dient niet zozeer als apart erkende dienst/voorziening, maar wel als werkwijze veel breder ingang te vinden.

5) Pleegzorg is een vorm van inclusieve zorg.

Twee voorbeelden buiten de pleegzorg

Jo verhuist van thuis naar een tehuis werkenden en dan later naar een tehuis niet werkenden

Linda verhuist van thuis naar een woon- en zorgcentrum

‘Ouder worden’ versus ‘ouderen’

• (woonzorgdecreet) Ouderen = personen van 65 jaar of ouder.

• (VAPH) Handicap = langdurig en belangrijk participatieprobleem, te wijten aan een samenspel tussen functiestoornissen, beperkingen in activiteiten en persoonlijke en externe factoren.

• Ouderen met een handicap zijn mensen ouder dan 65 jaar, die een handicap (verworven) hebben voor deze leeftijd.

Problemen met definitie

• Empirisch:– Personen met een handicap worden door de aard van de

handicap soms ‘vroeger’ ouder• Bv. Personen met jongdementie (Syndroom van Down)

• Voor meer informatie, zie H. Evenhuis, e.a. (WHO)

– Personen kunnen handicap soms verwerven na 65 jaar• Bv. Verworven NAH na 65

• Normatief: – ‘Life span’ perspectief: ouder worden is een proces, geen

moment– (Subjectiviteitsbeginsel : beleving ouderdom <>

chronologische leeftijd)

Voorstel definitie:OUDER WORDEN met een handicap

Ouder wordende personen met een handicap zijn:

1.mensen ouder dan 65 jaar die een handicap hebben van bij de geboorte of nadien hebben verworven, en

2.mensen jonger dan 65 jaar met ouderdomsverschijnselen die zodanige beperkingen in het functioneren en participatieproblemen opleveren dat ze vergelijkbaar zijn met die van een handicap. De leeftijd waarop de handicap is verworven, is in dit geval van geen belang.

Zorgregie 2007 50-59 60-…“Wachtlijst” UC1 UC2 UC3 UC1 UC2 UC3Dagcentrum 55 29 35 28 10 13 170Dagcentrum/begl werken 9 7 5 2 2 1 26begeleid wonen 100 49 37 25 13 14 238beschermd wonen 27 25 25 10 11 4 102TW 17 13 20 4 1 7 62Nursing 110 76 60 70 47 50 413bezigheid 108 74 96 76 47 75 476zelfst wonen 22 15 22 7 4 14 84thuisbegeleiding 78 1 1 57 3 1 141pleegzorg 1 3 2 3 0 0 9WOP 5 3 1 6 1 0 16

532 295 304 288 139 179 1737

Professionele VAPH zorg heeft niet genoeg capaciteit…

Conclusies regionaal onderzoek Waasland (2007-2009)

• Grenzen aan het beleid (intra- en intersectoraal)• Grenzen aan deskundigheid (intrasectoraal)• Klemtoon op uitwisseling expertise

uitwisselingsbezoeken (gluren bij de buren)• Klemtoon op versterking mantelzorg

brochure mantelzorg• Klemtoon op sensibilisering beleid

visietekst symposium

• Vervolgonderzoek

Citaten uit regionaal onderzoek• (focusgroep, medewerker pleegzorg): ‘pleegzorg is er niet

voor mensen die nog bij hun ouders wonen, maar we kunnen wel broers of zussen ondersteunen in het opnemen van de zorgtaak. We werken veel samen met thuiszorg’

• (focusgroep, medewerker pleegzorg): ‘pleegzorg kan bv. perfect een tijdelijke oplossing zijn.’

• (debat, vertegenwoordiger VAPH): ‘pleegzorg is geen oplossing, want te kleinschalig’

• (tegen vertegenwoordiger VAPH) ‘Investeer meer in pleegzorg’

• (medewerker pleegzorg) ‘pleegzorg is te weinig bekend bij collega professionals’

Onderzoeksrapport ‘Zorgen voor een kwaliteitsvol leven’ i.o.v. ministerie WVG

(2010)• Europees luik:

– Europese landen zetten (uit noodzaak) meer in op (ondersteuning van) mantelzorg, wegens gebrek aan gespecialiseerde voorzieningen.

– Middelen voor tegemoetkomingen aan ouderen en personen met een handicap zijn in sommige landen beleidsmatig gecentreerd, bijgevolg beter afstembaar

– Tekort aan opgeleid personeel, ondersteuning mantelzorg via zwartwerk

• Vlaams luik:– Overzicht aanbod woonzorg en sector gehandicaptenzorg– Delphi-onderzoek rond haalbaarheid en wenselijkheid

beleidsopties (N=170)

Bevraging deskundigen uit werkveld (2010)

Welke deskundigen?

Welke deskundigen?

Welke deskundigen?

Welke deskundigen?

Welke vertegenwoordigers gebruikersverenigingen?

(“Om ouder wordende personen met een handicap te ondersteunen, is samenwerking tussen de gehandicaptenzorg en gewone ouderenzorg

wenselijk/haalbaar

 Wenselijkheid

M (SD)Haalbaarheid

M (SD)

SAMENWERKING TUSSEN SECTOREN 4,44 (0,75) 3,96 (0,90)

samen dagbesteding organiseren 3,76 (0,97) 3,74 (0,97)

trajectbegeleiding en/of geïntegreerd case-management 4,02 (0,88) 3,75 (0,97)

samen oproepbare hulp organiserena 3,92 (0,96) 3,75 (0,90)

het uitwisselen van knowhowb 4,64 (0,61) 4,37 (0,70)

regionaal overleg (bvb. over knelpuntdossiers) 4,22 (0,87) 4,06 (0,80)

het uitbouwen van sectoroverschrijdende crisishulpc 4,05 (0,97) 3,70 (0,93)

het openstellen van ADL-centrales voor alle ouderenc 3,97 (1,00) 3,74 (0,97)

uitbouwen van sectoroverschrijdende functie-uitwisselingc 4,26 (0,81) 3,94 (0,91)

het afstemmen van de regelgeving tussen beide sectoren 4,27 (0,81) 3,73 (0,93)

het regionaal/provinciaal coördineren van overleg 4,03 (0,90) 3,86 (0,94)

het beschikbaar stellen van extra middelen 4,59 (0,65) 3,62 (1,05)

persoonsgebonden budgetten los van de sector 3,79 (0,93) 3,41 (0,99)

reguleren chronische zorg binnen eenzelfde overheida 4,15 (0,85) 3,72 (0,93)

experimenteerprojecten los van de regelgeving 3,94 (0,92) 3,72 (0,91)

een analyse van de omgevingssituatie 4,27 (0,77) 4,01 (0,84)

openheid /samenwerkingsvaardigheden tussen sectoren 4,38 (0,69) 4,03 (0,79)

Gemiddelde 4,16 (0,84) 3,83 (0,91)

“Om ouder wordende personen met een handicap te ondersteunen, is ondersteuning binnen de gehandicaptenzorg wenselijk/haalbaar”)

 

Wenselijkheid

M (SD)Haalbaarhei

d M (SD)

ONDERSTEUNING BINNEN GEHANDICAPTENZORGc 4,50 (0,70) 4,09 (0,85)

investeren in verpleegkundige en medische zorg 4,49 (0,73) 3,97 (0,82)

differentiëren via homogene leeftijdsgroepen a 3,74 (1,06) 3,75 (0,87)

het uitbouwen van eigen expertise in palliatieve zorg 4,34 (0,90) 4,11 (0,90)

thuisverpleging in residentiële gehandicaptenzorgc 4,34 (0,95) 4,05 (0,98)

een specifieke setting voor de doelgroep binnen de regio 3,66 (1,11) 3,45 (0,90)

het ontwikkelen van eigen expertise rond dementie 4,39 (0,78) 4,17 (0,84)

verpleegkundige bevoegdheden voor ADL-assistenta 3,82 (1,12) 3,61 (0,96)

een minder activerende begeleidingsvisiec 3,49 (1,10) 3,85 (0,89)

gelijkwaardige verloning personeel over sectoren heen 4,30 (0,85) 3,72 (1,00)

het beschikbaar stellen van extra middelen 4,58 (0,58) 3,72 (0,99)

schaalvergroting van voorzieningena 3,27 (1,12) 3,19 (1,05)

het afschaffen van de inschrijvingsgrens van 65 jaar 3,99 (1,07) 3,71 (1,04)

specifieke vorming voor het personeela 4,66 (0,51) 4,39 (0,68)

een snellere wijziging van erkenningsvorm 4,37 (0,79) 3,74 (0,96)

een opleiding met verpleeg- en begeleidkundige aspecten 4,34 (0,78) 3,95 (0,85)

maatschappelijk draagvlak voor extra nodige omkadering 4,47 (0,63) 3,77 (0,84)

het creëren van extra plaatsen voor de doelgroep 4,57 (0,64) 3,69 (0,92)

Gemiddelde 4,18 (0,86) 3,83 (0,91)

Wenselijkheid voor model ‘gehandicaptenzorg’, beoordeeld door verschillende sectoren

(“Om ouder wordende personen met een handicap te ondersteunen, is ondersteuning binnen de woonzorg

wenselijk/haalbaar”

 

Wenselijkheid M (SD)

Haalbaarheid M (SD)

ONDERSTEUNING BINNEN WOONZORGa 3,99 (1,18) 3,59 (1,02)

een uitgebreider dagaanbod 4,26 (0,76) 3,72 (0,95)

meer aangepaste begeleiding naast aanbieden van zorg 4,49 (0,64) 3,79 (0,95)

eigen expertise ontwikkelen rond gehandicaptenzorg 4,43 (0,71) 4,01 (0,81)

dit vooral binnen thuiszorgvoorzieningenc 4,03 (0,87) 3,61 (0,89)

dit vooral binnen ouderenvoorzieningen 4,09 (0,86) 3,78 (0,85)

trajectbegeleiding en/of geïntegreerd case-management 3,96 (0,86) 3,59 (0,85)

meer begeleidend/agogisch personeela 4,38 (0,73) 3,82 (0,89)

het creëren van extra plaatsen voor de doelgroep 4,40 (0,74) 3,73 (0,94)

het beschikbaar stellen van extra middelen 4,48 (0,67) 3,69 (0,90)

zakgeld zoals in residentiële gehandicaptenzorg 3,99 (0,96) 3,39 (0,78)

gelijkwaardige verloning voor personeel over sectoren 4,33 (0,84) 3,76 (0,93)

meer specifieke vorming voor het personeel 4,58 (0,60) 4,18 (0,72)

een opleiding met verpleeg- en begeleidkundige aspecten 4,43 (0,72) 4,01 (0,79)

afschaffen leeftijdsgrens 65 jaar 4,12 (1,00) 3,75 (1,02)

Gemiddelde 4,26 (0,81) 3,76 (0,89)

Wenselijkheid voor model ‘woonzorg’, beoordeeld door verschillende sectoren

(“Om ouder wordende personen met een handicap te ondersteunen, is het bieden van meer ondersteuning aan

zelf-/mantel-/pleegzorgers wenselijk/haalbaar”

 Wenselijkheid

M (SD)Haalbaarheid

M (SD)

ONDERSTEUNING AAN MANTEL/ZELF/PLEEGZORG 4,34 (0,89) 3,93 (0,94)

meer oproepbare hulp 4,43 (0,73) 4,11 (0,79)

het garanderen van crisishulp in crisissituaties 4,53 (0,68) 3,70 (0,90)

het vereenvoudigen van de administratie 4,53 (0,65) 4,11 (0,79)

het oprichten van informatiepunten 4,24 (0,88) 4,00 (0,84)

het toegankelijk maken van de thuisomgeving 4,55 (0,66) 3,92 (0,84)

het uitbreiden van dienstencheques naar zorgcheques 4,26 (0,95) 3,71 (0,97)

het helpen uitbouwen van sociale netwerken 4,45 (0,67) 3,82 (0,84)

investeren in vrijwilligerswerkingen binnen thuiszorg 4,34 (0,79) 3, 83 (0,95)

het beperken van de wachttijden in beide sectoren 4,63 (0,57) 3,32 (1,05)

garanderen van betaalbaarheid van intensievere thuiszorg 4,60 (0,63) 3,47 (0,94)

een analyse van de omgevingssituatie 4,33 (0,77) 3,95 (0,78)

systematisch opvolgen (oudere) mantelzorgers 4,26 (0,78) 3,60 (0,91)

vlotte doorstroming van ambulante naar residentiële zorg 4, 65 (0,59) 3,63 (0,98)

uitbreiding van diensten voor pleegzorg/gastopvang/WOP 4,11 (0,90) 3,41 (0,93)

uitbreiding van aanpasbare en/of toegankelijke woningen 4,52 (0,71) 3,78 (0,92)

Gemiddelde 4,42 (0,74) 3,77 (0,90)

Om ouder wordende personen met een handicap te ondersteunen, is een herziening van de toekenning van

middelen en ondersteuning wenselijk/haalbaar

 Wenselijkhei

d M (SD)Haalbaarhei

d M (SD)

HERZIENING TOEKENNING MIDDELEN 4,33 (0,72) 3,77 (0,80)

wat de persoon vraagt 3,83 (1,08) 3,10 (1,11)

een leeftijdgrens a 2,42 (1,17) 2,91 (1,19)

de diagnose 3,87 (1,04) 3,80 (0,97)

een functionele graad van beperking 4,45 (0,74) 4,15 (0,81)

het uniformiseren van inschaling van zorg 4,30 (0,88) 3,95 (0,97)

financiële draagkracht familie in rekening brengen 3,34 (1,35) 3,23 (1,22)

zorgende draagkracht familie in rekening brengen 3,97 (1,09) 3,56 (1,09)

inkomen van de persoon in rekening brengen 3,80 (1,18) 3,66 (1,12)

Gemiddelde 3,81 (1,03) 3,57 (1,03)

  

Wenselijkheid M (SD)

Haalbaarheid M (SD)

licht verstandelijke handicap: bestaande woonzorg 3,43 (1,14) 3,49 (0,99)

licht verstandelijke handicap: aangepaste woonzorg 3,83 (1,09) 3,78 (1,02)

matig verstandelijke handicap: bestaande woonzorga 2,78 (1,31) 2,95 (1,15)

matig verstandelijke handicap: aangepaste woonzorg 3,24 (1,31) 3, 25 (1,21)

ernstig verstandelijke handicap: bestaande woonzorg 2,35 (1,22) 2,43 (1,13)

ernstig verstandelijke handicap: aangepaste woonzorg 2,68 (1,35) 2,66 (1,24)

NAH: bestaande woonzorg 2,82 (1,19) 2,83 (1,12)

NAH: aangepaste woonzorg 3,38 (1,22) 3,25 (1,16)

handicap en dementie: bestaande woonzorg a 3,34 (1,22) 3,27 (1,10)

handicap en dementie: aangepaste woonzorg 3,75 (1,17) 3,59 (1,15)

vorm van jongdementie: bestaande woonzorg 2,95 (1,30) 2,91 (1,12)

vorm van jongdementie: aangepaste woonzorg 3,33 (1,35) 3,25 (1,22)

motorische handicap: bestaande woonzorg 3,35 (1,24) 3,55 (1,10)

motorische handicap: aangepaste woonzorg 3,70 (1,23) 3,81 (1,08)

visuele handicap: bestaande woonzorg 3,42 (1,19) 3,49 (1,06)

visuele handicap: aangepaste woonzorg 3,82 (1,14) 3,75 (1,08)

auditieve handicap: bestaande woonzorg 3,42 (1,21) 3,50 (1,07)

auditieve handicap: aangepaste woonzorg 3,79 (1,15) 3,71 (1,07)

autisme: bestaande woonzorg b 2,25 (1,14) 2,11 (1,01)

autisme: aangepaste woonzorg 2,59 (1,30) 2,34 (1,15)

gedragsproblemen: bestaande woonzorg c 2,19 (1,09) 2,18 (0,99)

gedragsproblemen: aangepaste woonzorg 2,50 (1,28) 2,41 (1,18)

psychische problemen: bestaande woonzorg a 2,43 (1,16) 2,34 (0,97)

psychische problemen: aangepaste woonzorg 2,82 (1,30) 2,63 (1,12)

Gemiddelde 3,09 (1,22) 3,06 (1,10)

 Wenselijkhei

d M (SD)Haalbaarheid

M (SD)

licht verstandelijke handicap: bestaande gehandicaptenzorg 3,61 (1,03) 3,67 (0,98)licht verstandelijke handicap: aangepaste gehandicaptenzorg

a 3,87 (1,04) 3,92 (0,96)

matig verstandelijke handicap: bestaande gehandicaptenzorg 3,87 (0,90) 3,76 (1,02)matig verstandelijke handicap: aangepaste gehandicaptenzorgc 4,20 (0,85) 4,04 (0,93)

ernstig verstandelijke handicap: bestaande gehandicaptenzorg 4,07 (1,00) 3,68 (1,11)ernstig verstandelijke handicap: aangepaste gehandicaptenzorgc 4,31 (0,85) 4,00 (0,99)

NAH: bestaande gehandicaptenzorg 3,59 (1,01) 3,37 (1,03)

NAH: aangepaste gehandicaptenzorg b 4,03 (0,98) 3,71 (0,98)

handicap en dementie: bestaande gehandicaptenzorg 3,39 (1,22) 3,19 (1,13)

handicap en dementie: aangepaste gehandicaptenzorg c 3,77 (1,17) 3,52 (1,09)

vorm van jongdementie: bestaande gehandicaptenzorg 3,45 (1,16) 3,11 (1,10)

vorm van jongdementie: aangepaste gehandicaptenzorg c 3,83 (1,15) 3,46 (1,07)

motorische handicap: bestaande gehandicaptenzorg 3,62 (1,08) 3,68 (0,97)

motorische handicap: aangepaste gehandicaptenzorg c 3,86 (1,07) 3,97 (0,92)

visuele handicap: bestaande gehandicaptenzorg 3,50 (1,10) 3,52 (0,99)

visuele handicap: aangepaste gehandicaptenzorg 3,69 (1,11) 3,82 (0,98)

auditieve handicap: bestaande gehandicaptenzorg 3,48 (1,11) 3,53 (0,98)

auditieve handicap: aangepaste gehandicaptenzorg b 3,70 (1,12) 3,82 (0,95)

autisme: bestaande gehandicaptenzorg 3,93 (0,94) 3,50 (1,02)

autisme: aangepaste gehandicaptenzorg c 4,21 (0,85) 3,88 (0,97)

gedragsproblemen: bestaande gehandicaptenzorg 3,81 (0,97) 3,22 (1,08)

gedragsproblemen: aangepaste gehandicaptenzorg c 4,17 (0,89) 3,74 (1,03)

psychische problemen: bestaande gehandicaptenzorg 3,66 (1,02) 3,12 (1,07)

psychische problemen: aangepaste gehandicaptenzorg c 4,04 (0,98) 3,65 (1,04)

Gemiddelde 3,82 (1,03) 3,62 (1,02)

Prioriteiten volgens werkveld

Beleidsoptie Prioriteit

Mantelzorg, pleegzorg, zelfzorg ondersteunen 104

Samenwerking ondersteunen 90

Vraaggestuurde zorg uitbouwen 71

Meer middelen 68

Sector gehandicaptenzorg ondersteunen 62

Expertise van personeel opbouwen 57

Woonzorg ondersteunen 43

Wachtlijsten verminderen - plaatsen creëren 25

Continuïteit tussen zorgvormen 24

Leeftijdsgrens herzien 22

Wetgeving aanpassen 20

Specifieke opvang uitbouwen voor doelgroep 15

Administratie vereenvoudigen 13

Criterium om middelen te verdelen herzien 13

Rekening houden met aard van de handicap 11

Aanbevelingen voor beleid

• Versterken van zelf -en mantelzorg– Stimuleren van intersectorale informatieverlening en vraagverduidelijking– Stimuleren van intersectoraal casusoverleg, zorgplanning en -

bemiddeling– Versterken van toegankelijke en gespecialiseerde ambulante zorg– Vereenvoudigen van administratie bij aanvragen

• Zorggarantie, mits voorwaarden• Stimuleren van intersectoraal ondernemerschap

– Toegankelijkheid en aanpassingen op basis van profilering– Outreaching i.f.v. specialisatie– Structurele samenwerking rond wonen, dagbesteding en vrije tijd– Kansen benutten van het woonzorgdecreet

Stellingen1) De professionele ondersteuning en zorg in zijn geheel gaat

niet uit van een levensloopperspectief en naadloze trajectwerking.

2) De professionele ondersteuning/zorg zet niet alles in op ‘Ageing in place’.

3) Pleegzorg is een onderschatte vorm om ‘ageing in place’ te realiseren. Het marktaandeel is te klein.

4) Pleegzorg is een vorm van inclusieve zorg, maar gaat niet noodzakelijk uit van een inclusief beleid.

5) Pleegzorg voor volwassenen/ouder wordenden dient niet zozeer als apart erkende dienst/voorziening, maar wel als werkwijze veel breder ingang te vinden.

Vragen om mee te nemen

• Denkt pleegzorg vanuit een levensloopperspectief?

• Hoe kan pleegzorg/WOP zijn aandeel versterken als aantrekkelijk alternatief voor clienten en hun families ?

• Hoe ziet pleegzorg haar rol in filosofie van woonzorg(zone)?

• Welke strategische partners heeft pleegzorg in de woonzorgsector?