PLAZMA PROTEİNLERİ

Plazma Proteinlerinin Fonksiyonları -1-

1. Kanın osmotik ve onkotik basıncının sağlanması.

2. Plazmada bulunan birçok maddeyi ilgili yerlere taşıma.

3. Plazma suyunu damar yatağı içinde tutma

(serum albuminin 1 gr’ı 20 gr kadar su tutabilir)

4. Kan vizkozitesi üzerine olan etkileri. Plazma proteinleri

yoğunluğunun artması oranında kan vizkozitesinde artma

görülür.

Plazma Proteinlerinin Fonksiyonları -2-

5. Asit baz dengesinin korunması. Amfoter organik bileşikler

olmaları sebebiyle önemli bir tampon vazifesi görürler.

6. Kanın süspansiyon stabilitesinin devam ettirilmesinde

görevlidirler.

7. Bütün dokuların protein ihtiyacını temin ederler.

8. Organizmayı çeşitli enfeksiyonlara ve birçok zararlı

maddeye karşı korurlar. Yani antikorlar protein

yapısındadırlar.

Plazma proteinlerinin taşıma işlevleri

Plazma Proteinlerinin Metabolizması

Plazma proteinlerinin konsantrasyonları üç ana faktör

tarafından belirlenir:

- sentez hızı,

- yıkım hızı,

- proteinlerin içinde dağıldığı sıvının hacmi.

Sentez;

Plazma proteinlerinin çoğu karaciğerde, bazıları da

vücudun diğer bölümlerinde sentezlenir.

(Örn; immunoglobulinler lenfositlerde, apolipoproteinler

barsak hücrelerinde, bir hücre yüzey proteini olan 2-

mikroglobulin hemen hemen her yerde)

Günde yaklaşık 25 gr. plazma proteini depolanmaksızın

sentezlenir ve salgılanır.

Dağılım;

Sağlıklı bir kişide plazma proteinlerinin konsantrasyonu

yaklaşık 70 g/L’dir.

Proteinlerin içinde bulunduğu havuz kan haricinde ayrıca

damar dışı interstisyel sıvıyı da kapsar.

Suyun kılcal damarlardan geçişi proteinlere göre çok daha

hızlıdır. Bu yüzden damar içindeki proteinlerin

konsantrasyonu sıvı dağılımından etkilenir. (örn: oturma ile

düşerken, ayağa kalkma ile artar)

Kan almak için kullanılan turnike eğer uzun süre bağlı

tutulursa venden dışarı sıvı sızar. Bu da plazma protein

konsantrasyonunu artırır.

Yıkım;

Plazma proteinleri vücudun her yerinde yıkılırlar.

Albüminin küçük bir miktarı mide-barsak sistemine sızdıktan

sonra yıkılır. Fakat çoğu proteinler hücrelere alındıktan sonra

yıkılırlar.

Yıkımları sonucu aminoasitler oluşur.

Oluşan aminoasitler hücre proteinlerinin sentezinde kullanılır.

Plazma Proteinlerinin Ölçülmesi

Ölçüm için iki tür teknik uygulanır.

-Proteinlerin tek tek veya bir grup halinde kantitatif ölçümü

-Kanda bulunan farklı proteinlerin oranlarının semikantitatif ölçümü

Plazma Proteinlerinin Ölçülmesi

Kantitatif ölçüm

- Total protein kimyasal bir metodla ölçülür.

- Bu metodda peptid bağları kimyasal ayraç ile reaksiyona girer.

-Proteinlerin tek tek ölçümü genellikle ya kimyasal yada

immunolojik reaksiyonlarla yapılır.

Semikantitatif ölçüm

- Proteinler taşıdıkları elektrik yüklerine göre elektroforez tekniği

ile ayrılırlar.

Sağlıklı kişilerde yapılan serum proteinleri elektroforezinde

5 bant elde edilir.

- Albümin

- 1

- 2

-

-

1. a. Prealbümin b. Albümin

2. Alfa1-globulinler

Alfa1-antitripsin

Alfa1-asit glikoprotein

Alfa1-lipoprotein (Apolipoprotein A)

Alfa1-fetoprotein (AFP)

3. Alfa2-globulin fraksiyonu

Alfa2-makroglobulin

Haptoglobin

Seruloplazmin

4. Beta globulinlerBeta lipoprotein (Apolipoprotein B)TransferrinKompleman proteinleri (C3,C4)Beta2-mikroglobulin

Hemopeksin

5. Gamma globulinler (İmmunoglobulinler)

IgA, IgM, IgG, IgD, IgE

Bantların tek tek bileşimi şu şekildedir:

Patolojik durumlarda bu bantların % miktarları değişir.

Bazen de anormal bir bant görülebilir. Bu tip anormal

bantlara paraprotein bandı adı verilir.

Plazma elektroforezinde yukarıdaki beş banda ilave olarak

beta bölgesinde fibrinojen bandı görülür.

Patolojik durumlarda plazmada bulunan veya miktarı artan

proteinler:

1. C-Reaktif protein (CRP)

2. Amiloid

3. Alfa-fetoprotein (AFP)

4. Karsinoembriyonik antijen (CEA)

5. Kriyoglobulin

Patolojik hallerde idrarda bulunan protein; Bence-Jones Proteini

1. Akut Faz Proteinleri

Enfeksiyon ve benzeri durumlarda (miyokard infarktüsü,

inflamasyon, kanser, travma ve büyük ameliyatlar gibi stres

durumları) bazı kan proteinlerinin konsantrasyonu hızla artar.

Özellikle enfeksiyonların akut dönemlerinde bu artış daha da

belirginleşir. Bu proteinlere akut faz reaktantları veya akut faz

proteinleri adı verilir.

Bu proteinlerin sentezi vücudun zedelenmeye olan yanıtının bir

parçasıdır.

1. Akut Faz Proteinleri

Enfeksiyonların akut dönemlerinde değil de daha sonraki

dönemlerinde artan proteinlere ise geç akut faz reaktantı adı

verilir. örneğin; seruloplazmin böyle bir proteindir.

Böyle durumlarda akut faz reaktantının miktarı artarken aksine

bazı kan proteinlerinin miktarı azalır. Bu tip proteinlere ise

negatif akut faz reaktantları adı verilir. Prealbumin, albumin ve

transferrin bu tip proteinlerin başta gelenleridir.

2. Prealbumin

Elektroforezde pH: 8.6’da albumin fraksiyonunun önünde

mobilite gösteren bir proteindir.

Bütün proteinlerin %0.2-0.5 kadarını oluşturur.

Albumin gibi bu fraksiyon da karaciğer parankim hücreleri

tarafından sentezlenir. Bu yüzden, karaciğer parankim

harabiyetlerinde azalma gösterir.

Tiroksin hormonunun ve A vitamininin taşınmasında rol alır.

3. Albumin Plazma proteinlerinin başlıca fraksiyonu olup, total proteinlerin %50-60

kadarını oluşturur.

Yalnız aminoasitlerden oluşmuş saf bir proteindir.

Selüloz asetat elektroforezinde en hızlı hareket eden fraksiyondur ve

anoda en yakın olarak bulunur.

Elektroforezde pH: 4-9.5 arasında iki serbest alt gruba ayrılır.

Karaciğer fonksiyonları için son derece önemlidir.

Kan albumin seviyesindeki azalma karaciğer sentez fonksiyonlarının

bozulduğunu gösterir.

Kalsiyum, bilirubin, yağ asitleri, ilaçlar ve steroidleri taşır.

Albumin, normal kan basıncını da sağlar.

4. Alfa1-Globulinler

Alfa1- Antitripsin

Bir akut faz reaktanıdır.

Antiproteaz aktiviteye sahip bir glikoproteindir.

Eksikliğinde akciğer ve karaciğer hastalıkları meydana gelir.

Kimotripsin, kallikrein, renin, ürokinaz, plazmin ve muhtemelen

trombini inhibe eder.

Klinik açıdan önemli olan esas etkisi nötrofil elastazı ve ile kollagenazı

inhibe etmesidir.

4. Alfa1-Globulinler

Alfa1- Asit glikoprotein (Orosomucoid)

Molekül ağırlığı oldukça yüksek bir glikoproteindir.

Bu proteinin plazma düzeyleri çeşitli akut ve kronik uyarılara yanıt

olarak artar.

Fonksiyonu bilinmemektedir. Fakat immun sistemde ve progesteron

hormonunun inaktivasyonunda rol oynadığı tahmin edilmektedir.

5. Alfa2-Globulinler

Haptoglobin

Plazmadaki serbest hemoglobini bağlar. Akut faz reaktanıdır.

Hemolitik anemilerde serbest hemoglobinin doku içi birikimini engeller.

Yanık ve nefrotik sendrom gibi durumlarda kandaki seviyesi artar,

hemolitik anemilerde hemoglobine bağlandığından ve karaciğer

hastalıklarında sentezlenemediğinden azalır.

Özellikle hemolitik anemilerin ve sarılıkların takibinde ve ayırıcı

teşhisinde plazma seviyelerinin tayini çok faydalıdır.

5. Alfa2-Globulinler

Alfa2- Makroglobulin

Molekül ağırlığı oldukça yüksek olan bu glikoproteinin biyolojik

fonksiyonu tam olarak bilinmemektedir.

Seruloplazmin

Plazmanın bakır taşıyıcı proteinidir.

Fe+2’nin Fe+3’e oksitlenmesini sağlar. Böylece demirin transferrinin

yapısına girmesini sağlar.

Enfeksiyon, malignansi ve travmalarda kandaki seviyesi artar.

Wilson hastalığının teşhisinde kullanılır. Burada kan düzeyi düşüktür.

Geç akut faz reaktanıdır.

6. Beta-GlobulinlerTransferrin

Demir bağlayan bir plazma proteinidir.

Demir transportunu sağlar.

Serum transferrini demir yetersizliğinde ve gebelikte artma, aşırı demir

yüklenmesinde ise azalma gösterir.

Beta2-Mikroglobulin

Bütün çekirdekli hücrelerin yüzeyinde bulunur ve buradan kana geçer.

Özellikle lenfosit ve tümör hücrelerinden kana bolca geçer.

Böylece; B-lenfositleri ile ilgili kanserlerin teşhisinde faydalıdır.

Böbrek nakli yapılan kişilerde fonksiyon testi olarak kullanılabilir.

Hemopeksin

Fibrinojen

Ligandin

7. Patolojik Durumlarda Görülen ProteinlerC-Reaktif Protein (CRP)

Bir akut faz reaktanıdır.

Hasara uğramış dokulardan kana geçen toksik maddeleri bağlayarak

detoksifiye eder veya kandan temizleyerek uzaklaştırır.

Birçok hastalığın ve özellikle iltihabi hastalıkların (örn: romatoid artrit)

teşhis ve takibinde kullanılır.

Amiloid

Normal dokularda eser miktarda oluşur.

Patolojik hallerde genellikle hücre dışına depo edilmiş saydam

görünüşlü, kongo ve kristal viyole ile boyanabilen bir oluşumdur.

Dokularda depolanımı amiloidoz adını alır.

7. Patolojik Durumlarda Görülen Proteinler

Alfa Fetoprotein (AFP)

Fötal karaciğerde sentezlenen bir proteindir.

Gebeliğin 30. haftasında maksimum seviyeye ulaşır.

Amniyon sıvısında ve gebe anne kanında AFP yükselmesi konjenital

hastalıkların teşhisinde yardımcı olur.

Ayrıca primer karaciğer kanserlerinde yaklaşık %80, ovaryum ve

testis tümörlerinde %50, hepatoblastomalı çocukların ise hepsinde

serum AFP seviyesi normalin birkaç katına çıkar.

AFP tayini özellikle prognoz ve tedavinin takibinde fayda sağlar.

Bazı diğer organ kanserlerinde de AFP seviyesi biraz yükselir.

7. Patolojik Durumlarda Görülen Proteinler

Karsinoembriyonik Antijen (CEA)

Kolon, akciğer, pankreas, mide ve meme kanserlerinde kandaki

seviyesi yükselir.

Kanserli dokunun prognozu ve tedavisinin takibinde bilgi sağlar.

Tümörün büyüklüğü, ameliyatın iyi yapılıp yapılmadığı, nüks olayları,

tedavinin takibinde bilgi sağlar.

7. Patolojik Durumlarda Görülen Proteinler

Kriyoglobulin

Serum soğuyunca (genelde 4C˚) çökelen proteindir.

Kriyoglobulinemiler primer olabildiği gibi, sekonder de olabilir. (multipl

myelomada, makroglobulinemide, kronik lenfositer lösemide, kronik

enfeksiyonlarda, karaciğer hastalıklarında vb.)

Bence-Jones Proteini

Myelomalı hastaların serumunda büyük miktarlarda meydana gelen

düşük molekül ağırlıklı proteinlerdir.

Küçük moleküller oldukları için kolayca idrara geçerler.

Başlıca hodgkin hastalığında, lenfomatik sarkomada ve lösemide

görülür.