1

PHP GING TM NGY Cho k mun chu php ra ti m vo o thnh c Cha Tri

Gio S C L - Alexandre de Rhodes

Xin gii thiu mt ti liu him v qu v bc u ca ch quc

ng v o Cha ti Vit Nam. y l tc phm u tin bng quc

ng uc in n. Nhn li phng thc em Tin Mng cho dn Vit

trong tm thc Vit thi u th k 17 trong din trnh hi nhp vn

ha ca gio s c L, hnh thnh mt ng hng em Tin

Mng trong hon cnh VN hin ti.

Php ging tm ngy (ting Latinh: Cathechismvs pro ijs, qui volunt

suscipere baptismvm in octo dies diuisus) l mt quyn sch gio l

2

Gio hi Cng gio Rma do linh mc tha sai Alexandre de

Rhodes (tc c L) bin son bng ch Quc ng, c in ti

Roma, vo nm 1651 cng vi T in Vit-B-La. y c

xem l quyn sch vn xui ting Vit u tin c in bng ch

Quc ng.

Nm 1650, c L xin Thnh b Truyn b c tin ca Ta Thnh

(ngy nay l B Phc m ha cc Dn tc, cn gi l B Truyn

gio) cho in quyn Lch s ng Ngoi bng ting . n nm

1651, ng li xin in ba quyn khc l Khi lun Vit ng, T in

Vit-B-La v Php ging tm ngy. Quyn Php ging tm ngy

song ng, gm 319 trang, tng trang c in hai ct song song: ting

Latinh ct bn tri, ting Vit ct bn phi. Sch do Thnh B

Truyn b c tin ti tr v ch tr vic in n ti xng in ring ca

3

h. Nm 1652, c Thnh b vin tr cho mt s tin, c L sai

mt ph t ngi Trung Hoa em sch t Macao v in n.

4

5

6

NGY TH NHT: O THNH C CHA TRI

i ny, i sau

Ta cu cng c Cha Tri gip sc cho ta bit t tng o Cha

l dng no.

V vy ta phi hay th ny chng c ai sng lu; v chng k n

by tm mi tui chng c nhiu. V vy ta nn tm ng no cho ta

c sng lu, l kim hng sng vy: tht l vic ngi qun t.

Khc php th ny, d m lm cho ngi c ph qu, song le

chng lm c cho ta ngy sau khi lm tiu nhn, khn nn. V

vy ta chng phi hc o cho ta c ph qu th ny. v chng

ch o thnh c Cha Tri v i sau. Ngi th s i ny lnh

d th hay: l qua i ny cho khi cht c vui v i sau th chng

hay.

7

Cho c bit ng y, trc th phi hay, loi ngi ta c hai s:

mt l xc, mt l linh hn. Xc bi cha m m ra, c xng, c

mu, c tht hay nt hay mn. Song le linh hn l tnh thing chng

hay mn, chng hay nt, chng hay cht, chng phi bi cha m m

ra, tht bi b trn m c. Linh hn nh ch nh, xc nh ti t hay

l y t, n [2] th phi phc linh hn nh ch, v chng y t

cng ti t lm ch nh, hay l cha nh lm ti t, th ln lo cng

chng phi l. Song ta xt ta lo trc cho y t hay l cho ch nh?

Tht l ta lm trc cho ch nh, sau lo cho y t, th mi phi.

Cy rung, bun bn, nhng vic th y l vic v xc. C k i cy,

i cy m c la nhiu trong kho, n khi qua i ny mt nhm

la em i cng chng c. C k i hu h chu chc vua cha,

m c lm quan: n khi linh hn ra khi xc, nhng s y th

phi b, em v chng c g st. C li rng: "Khi sinh ra chng

8

c em mt ng m li; khi cht cng chng c cm mt ng m

i". V chng ngi ta th ny chng ai khi s y, th phi hc

o thnh v i sau, cho ngy sau chng ti c sng lu v cng.

Cho bit s y t tng, th phi nh li t Annam ny ni lin:

"Sng th gi, cht th v" (ni ch: sinh l k d, t l quy d). Song

le th phi hay i sau c hai qu: mt l qu lnh, hai l qu d; qu

trn, qu di, thin ng, a ngc. V chng trn tri th c thin

ng: ai n c trn y th chu [3] hng hng vui v vy.

Th c Cha Tri hay ma qu?

M ai mun s y, trc ht th phi tm, ai sinh ra tri che ta, ai

sinh ra t ch ta, ai sinh ra mun vt m nui ta. Hi cho bit m

th y [4], y l ng phc. Ai ny nc Annam ny m mun

9

cho c lm quan, th phi i hu h chu chc vua cha, hay l

chu vic tin nm qu thu [5], th mi khi v. Ai lm ti ngu

gic, hay l trm cp, xng mnh l quan, th c v cng vua cha.

Nhng k trong nc, th phi hi cho bit ai lm vua cha, m

knh y. Hung l ngi th ny th phi tm cho bit c, ai

lm cha tht, sinh nn tri t, mun vt, m th y.

V chng ta phi hi cho bit, ai sinh ra mi s m th y cho nn,

vy th ta mi c ln trn thin ng, vui v v cng. V bng

chng hi cho bit tht Cha l ai m th y, li i th ma khn

qu, th cng nh ngi trong nc ny m i lm ti ngu. Ai th

c Cha Tri cho nn, th c ln trn thin ng cng c Cha

tri; ai th ma qu th n cng ma qu.

10

Song le ma qu u? Tht l ma qu trong a ng l nh n. a

ngc u? Tht trong t ny, l t rc c Cha Tri ha ra m

pht k d. Th gian gi l Am ph th phi, v chng l ni ti tm

m mt. Ch ng di m ph c bun bn, c rung nng, cy cy

nh th gian ny u. Trong t rc nc ny vua cha bt k c ti,

trong y c thy nhng di ti, cm trang, roi nh [6], no c ai vo

cm trong y, mun lm sao th c lm vy ru? Hung h l k

trong a ngc, vy th chu nhng la sinh la dim, i i kip

kip, m khn nn v cng khi chng c na.

V vy th ta phi hc o, v o l ng v qu tht. ng xung

th d, n ung, chi bi, lm nhng vic xc. ng ln th kh, phi

hin lnh, ngay tht, lo vic linh hn trc ht. V vy o tht l

o l, l o phi l. Phi l ra, lm th c phc; chng phi l ta

lm th c phm ti. C ch trong sch Annam rng: "Kin thng

11

kh k ngu gio, l ng nng phc nhn tm", dy bn kh buc

sng tru, l tht kh phc c lng ngi ta. V bng nc Annam

c o no phi l, i tm v bi nc khc xa lm chi m kh lng.

Trong nc Annam thng l th c hai phn o: mt l ly tri

lm ci r mi s m th y, hai l ly bt lm trc. By gi ta xt

s tri, khi khc th ta s xt s bt.

Tri v c Cha tri

Trong i minh c li rng: "Thin ph a ti", tri che t ch.

Vy th tri l nh, t l nn. H l nh no th c k lm nn m

mi nn, cng c ch nh m ch. V vy th c tri, cng c tht

Cha tri, lm nn tri m ch.

12

Li c i minh rng: "T to thin lp a", xa dng tri dng t.

M sao c k th tri, khn tri, ni tri phn xt, m rng sng cht

tri? V sao trong sch ng Khng nc Ng gi l thnh, rng:

"N Oa ph thch, b thin", n b gi l Oa i v tri? Hung

l th tht c ai sinh nn tri. n i ca nh t c th kho lm cho

nn. Ngi no mi ra, th tht c cha m sinh m ch. Hung

l tri t th tht c Cha trc lm cho nn, sau th mi nn, mi

c. V bng chng c ai u ht m ha ra tri t ny, th ai gi gn

tri t cng th gii ny cho ta c m sng? V vy tht th c

Cha lm ra tri t mun vt m ch.

C k th ni rng: "V bng ta chng th tri, m tri ly sm st

nh ta hu lm sao cho khi?" Ay l lo quy, no tri c nh c

ai u? C mt c Cha Tri nh c m ch. Cng c k ni

rng: "Sng bn ph thnh", song le t nhin chng c ph c

13

g: du m ai nm khu sng th mt i, cng chng c phi nao:

c ngi tra n, tra thuc vo m ly la bn th mi cht m ch.

Ngi ta ly tri, knh tri bi y m ra quy qu vy. V chng

trong ch Ng c ch thin l tri, gii th c hai ch, mt l ch

nht, hai l ch i, ngha l mt c. Song le ai l mt c, t l c

Cha Tri sinh ra tri t mun vt, tht l mt c: c v loi ngi

ta th phi th knh y, y l phi l. Tri l nh chng bit g,

th th chng phi l u.

Cng c k ni rng: "Thin ph a ti, tri che ta, t ch ta: m

sao ta chng ly?" V bng c vo nh ai, m coi thy dn mi s

n trong y, n ung ngh ngi on: c gi nh, hay l gi ch nh?

D m chng thy ch nh dn mi vt y cho, v bng c ai gi nh

14

m chng gi ch nh, tht l di m ch. S tri t th cng vy,

nu c ai ly tri th chng bit l, cng chng thng thin vn. Song

le th phi ging cch li ni ny cho phi l: khi c k ni rng "ly

tri" th ni tt vy. Nh th khi ni rng: "nh c khin s n s

kia": nh c l ch nh c y, c php khin m ch. Nh th vua

cha, quan quyn, khin s n s kia. Nu c ai nghe thy tn nh c

ku nh y, m chng nhn ch nh, ni rng: "Ti ly bn phng

nh ny, cho ti c lm quan", c lm vy chc y ru? Nh th

khc, ch nh th khc, tri th khc, Cha tri th khc. Nh th nh

l vt chng bit iu g, tri cng vy nhng xc khng [7], chng

bit g, chng thng l g st. V vy chng nn th tri, chng

kh ly tri, ly c Cha tri, th c Cha Tri th mi phi.

Nhn v s y khi th gian ni rng: "ly tri!" th thiu mt ch

cha, v vy th phi thm m [8] ch y, m t nay v sau ni lm

vy: "Ti ly c Cha tri, l Cha c trn ht mi s".

15

Ngi ta chng nn ly tri, hung l l ly t th chng kh: v

chng t di chn ta, mi s d dy ta b trn mt t. Li ta ly

cy st m t mc ta, ly mai o t lm ging lm l mc ta, m

t chng c ku lm sao, v chng t chng sng chng bit iu

g. V vy ta chng nn ly t. Ta nn ly mt Cha tri t, l

Cha tht ha ra tri t m ch.

Hy cn li ni: ta nn ly bt chng? Song le tri th trc, bt th

sau, v chng Thch Ca lm ci r bt Ng, m sinh ra c tri ba

nghn nm d. [9]

V vy ta ging trc s c Cha tri, l ci r u mi s, sau th

ta ging s tri t mun vt bi u m c, cng s ngi ta th

16

ny cho n Thch Ca sinh ra. on th phi xt: nn th Thch Ca

chng? C phi l th phi lm, chng phi th ch.

Ba ng b trn

By gi ta phi hay c ba ng b trn, gi l ba cha, ta phi th,

ng no, cho nn ng y. ng di l cha m sinh thn xc cho

ta; ng gia l vua cha tr nc; ng trn l c Cha Tri t,

lm Cha tht trn ht mi s. C ba ng ny ta mi c sng,

c .

V chng ta c cha m, th mi c thn xc tht ny sinh ra m

ch; song le linh hn ta chng phi bi cha m m ra u. Ta chu n

m v c chu thai, m ta trong lng m chn thng mi ngy,

chu khn kh m ta, on ba nm b mm. C khi th m ct ca

17

ming mnh m cho con n; cn c khi m n ming ng m ming

ngon dnh cho con n. Li c khi m nm chn t, m chn ro

cho con nm. Cha con th lo vic nui nng. V vy c khi th

cha thc sm chng ng, m lm ngh n ngh kia, chy xui chy

ngc, kim ca m nui con. Tht con tho knh cha m th thm

phi, v bng c ai chng tho knh, chng khng vng php cha m,

tht th c ti trng.

Vua cha cng gi l cha c v nc cng cc dn. Chng c vua

cha th nc an lnh chng c: v chng vua cha tr nc cho

dn c an lnh. V vy vua c