phe binh ly luan van hoc anh my 898

Phï bònh lyá luêån vùn hoåc Anh - Myä

http://ebooks.vdcmedia.com

TRÛÚÂNG ÀAÅI HOÅC SÛ PHAÅM HAÂ NÖÅI KHOA NGÛÄ VÙN

Lï huy bùæc (Tuyïín dõch)

Haâ Nöåi - 2000


Lï Huy Bùæc (tuyïín dõch) 2


MUÅC LUÅC

HEMINGWAY ÚÃ PARIS................................................................................................................ 3

KYÃ NIÏÅM VÏÌ ERNEST HEMINGWAY ..................................................................................... 12

ERNEST HEMINGWAY ............................................................................................................. 17

HAVANA, 1948 ............................................................................................................................ 20

CHÊN DUNG NGAÂI PAPA ......................................................................................................... 27

PHOÃNG VÊËN HEMINGWAY...................................................................................................... 51

"TÖI HOÅC VIÏËT BÙÇNG CAÁCH XEM TRANH BAÃO TAÂNG"..................................................... 57

NGÛÚÂI ÚÃ TUÖÍI SAÁU MÛÚI....................................................................................................... 63

ANH TRAI TÖI, HEMINGWAY ................................................................................................. 68

NGHÔ VÏÌ HEMINGWAY ............................................................................................................ 74

TÑN ÀIÏÌU CUÃA MÖÅT CON NGÛÚÂI ........................................................................................... 89

PHOÃNG VÊËN TONI MORRISON............................................................................................... 99




HEMINGWAY ÚÃ PARIS

Gertrude Stein

Khi chuáng töi quay vïì Paris thò Hemingway àaä mang bûác thû giúái thiïåu cuãa Sherwood Anderson àúåi úã àoá.

Töi nhúá rêët roä êën tûúång cuãa mònh vïì Hemingway vaâo buöíi chiïìu àêìu tiïn êëy. Anh treã, rêët àeåp trai, hai mûúi ba tuöíi. Maâ röìi khöng lêu sau àoá con ngûúâi ta seä bûúác qua tuöíi hai saáu, seä söëng trong àöå tuöíi hai saáu. Trong voâng hai hoùåc ba nùm nûäa têët caã nhûäng chaâng trai treã naây seä bûúác vaâo àöå tuöíi hai saáu. Àêëy laâ àöå tuöíi hoaân toaân thñch húåp cho thúâi àiïím vaâ võ thïë xuêët hiïån. Coá àöi ngûúâi chûa àïën hai mûúi, chùèng haån nhû George Lynes, nhûng hoå khöng àûúåc tñnh àïën nhû Gertrude Stein cêín thêån giaãi thñch cho hoå. Nïëu hoå laâ ngûúâi treã tuöíi thò hoå phaãi hai saáu. Röìi vïì sau, hùèn laâ khaá lêu hoå seä laâ hai möët vaâ hai hai.

Nhûng Hemingway múái hai ba, tröng khaá ngoaåi quöëc, àêìy nhiïåt tònh, àöi mùæt rêët chên thaânh. Anh ngöìi àöëi diïån vúái Gertrude Stein lùæng nghe vaâ quan saát.

Khi êëy hoå noái chuyïån, say sûa vïì nhûäng àiïìu hai ngûúâi quan têm. Anh ngoã lúâi múâi cö gheá qua cùn höå cuãa mònh vaâo möåt töëi naâo àoá àïí xem qua cöng viïåc cuãa anh. Ngay tûâ luác êëy Hemingway àaä toã roä baãn nùng cûåc töët cuãa mònh trong viïåc tòm kiïëm nhûäng cùn höå quaái dõ nhûng úã võ trñ thuêån tiïån vûâa choån àûúåc ngûúâi nöåi trúå àaãm àang vûâa coá thûác ùn ngon. Àêy laâ cùn höå àêìu tiïn luác anh tûâ Tertre àïën. Chuáng töi àïën thùm vaâo buöíi töëi, anh vaâ Gertrude Stein xem xeát nhûäng thûá anh àaä viïët khi êëy. Anh bùæt àêìu viïët möåt cuöën tiïíu thuyïët nhû möåt khúãi àêìu têët yïëu vaâ dùm ba baâi thú maâ vïì sau àûúåc McAlmon in trong Contact Edition. Gertrude Stein




thñch nhûäng baâi thú êëy, chuáng xaác thûåc, theo phong caách Kipling, nhûng cuöën tiïíu thuyïët thò cö thêëy coân yïëu. Trong naây coá quaá nhiïìu nhûäng àoaån miïu taã, cö noái, maâ khöng phaãi thûåc sûå töët. Haäy bùæt àêìu laåi vaâ têåp trung hún, cö noái.

Luác êëy Hemingway àïën Paris vúái tû caách laâ phoáng viïn cho möåt túâ baáo Canada. Anh nhêån nhiïåm vuå àïën àoá àïí baây toã nhûäng gò theo caách anh goåi laâ quan àiïím Canada.

Anh vaâ Gertrude Stein thûúâng ài daåo vúái nhau vaâ say sûa thaão luêån nhûäng gò hai ngûúâi quan têm. Ngaây noå cö baão anh, "Naây, cêåu baão vúái töi laâ cêåu coá möåt ñt tiïìn. Liïåu coá àuã àïí töìn taåi nïëu hai ngûúâi söëng bònh dõ". "Coá thïí", anh àaáp. "Töët", cö noái "vêåy thò cûá laâm nhû thïë. Nïëu cûá theo àuöíi cöng viïåc baáo chñ thò cêåu seä chùèng bao giúâ àaåt àûúåc caái gò àêu, cêåu seä chó thêëy möîi tûâ ngûä khö cûáng maâ thöi vaâ àiïìu àoá seä khöng, dô nhiïn, giuáp cêåu nïëu cêåu dûå àõnh trúã thaânh nhaâ vùn".

Anh cuâng vúå ài xa vaâo kyâ nghó vaâ ngay sau àoá, Hemingway àïën möåt mònh. Anh àïën chöî chuáng töi vaâo khoaãng mûúâi giúâ saáng vaâ ngöìi laåi ùn trûa, suöët caã buöíi chiïìu, anh úã laåi duâng bûäa töëi, röìi ngöìi tiïëp cho àïën mûúâi giúâ àïm vaâ àöåt nhiïn anh thöng baáo cö vúå àaä coá thai vaâ àêëy laâ nöîi thêët voång ghï gúám rùçng "töi, töi quaá treã àïí laâm cha". Chuáng töi cöë hïët sûác àöång viïn röìi khuyïn anh cûá tiïëp tuåc dûå àõnh cuãa mònh.

Khi hoå quay laåi, Hemingway baão anh àaä quyïët àõnh. Hoå seä quay vïì Myä vaâ anh seä cêåt lûåc laâm luång trong möåt nùm röìi vúái söë tiïìn kiïëm àûúåc cöång vúái khoaãn hoå àaä coá, hai vúå chöìng seä àõnh cû vaâ anh seä tûâ boã nghïì baáo àïí theo àuöíi nghiïåp vùn cuãa mònh. Hoå ài xa trong voâng möåt nùm nhû àaä heån röìi quay laåi vúái möåt àûáa beá vûâa sinh. Cöng viïåc baáo chñ àaä chêëm dûát.

Àiïìu àêìu tiïn cêìn laâm khi hoå quay laåi nhû hoå nghô laâ phaãi laâm lïî rûãa töåi cho àûáa beá. Hoå muöën Gertrude Stein vaâ töi laâm meå àúä àêìu vaâ möåt chiïën hûäu ngûúâi Anh cuãa Hemingway laâm cha àúä àêìu. Têët caã chuáng töi àïìu àûúåc khai sinh tûâ nhûäng tñn ngûúäng khaác nhau vaâ hêìu hïët moåi ngûúâi àïìu khöng thaåo vïì lïî rûãa töåi lùæm nïn thêåt khoá àïí quyïët àõnh àûáa beá seä àûúåc rûãa töåi úã nhaâ thúâ naâo. Muâa àöng êëy, chuáng töi àaä mêët rêët nhiïìu thò giúâ àïí baân baåc vêën àïì êëy. Cuöëi cuâng moåi ngûúâi thöëng nhêët àûáa beá seä àûúåc rûãa töåi úã nhaâ




thúâ theo Giaáo höåi Anh giaáo vaâ noá trúã thaânh tñn àöì cuãa giaáo phaái êëy. Töi chùæc laâ mònh chùèng thïí hiïíu lïî rûãa töåi àûúåc xoay xúã ra laâm sao vúái möåt múá höí löën tñn ngûúäng cuãa caác öng cha, baâ meå àúä àêìu nhûng thùçng beá cuäng àûúåc rûãa töåi taåi möåt ngöi thaánh àûúâng thuöåc giaáo phaái Anh giaáo.

Cha meå àúä àêìu laâ hoåa sô hay vùn sô thò thêåt chùèng coá thïí nhúâ vaã àûúåc chuát naâo. Búãi vò rêët coá thïí möëi quan hïå tònh baån giûäa hoå seä phai nhaåt khöng lêu sau àoá. Töi biïët vaâi trûúâng húåp nhû thïë, cha meå àúä àêìu cuãa Paulot Picasso töåi nghiïåp àaä biïën mêët tùm vaâ nheå nhaâng hïåt nhû thïí khoaãng thúâi gian daâi kïí tûâ khi chùèng möåt ai trong söë chuáng töi tröng thêëy hoùåc nghe àûúåc tin tûác gò vïì àûáa con àúä àêìu Hemingway êëy.

Têët nhiïn, thuúã ban àêìu, chuáng töi laâ nhûäng öng cha baâ meå àúä àêìu nhiïåt tònh, àùåc biïåt laâ töi. Töi trang trñ möåt caái ghïë nhoã, àan möåt chiïëc aáo ngöå nghônh cho àûáa con àúä àêìu. Trong thúâi gian àoá, cha àeã àûáa beá laåi miïåt maâi cöng viïåc àïí trúã thaânh nhaâ vùn.

Gertrude Stein khöng bao giúâ sûãa löîi baãn thaão cho bêët kyâ ai, cö àùåc biïåt nghiïm khùæc vúái nhûäng nguyïn tùæc saáng taåo chung, caách nhaâ vùn choån àiïím nhòn vaâ möëi quan hïå giûäa nhûäng gò àûúåc quan saát vaâ caách thïí hiïån chuáng trïn trang giêëy. Khi viïåc quan saát khöng röëi rùæm thò vùn viïët seä dung dõ, rêët dung dõ, chùèng coá löîi gò úã àoá caã, cö nhêën maånh thïë. Àêëy laâ thúâi àiïím Hemingway viïët nhûäng truyïån ngùæn maâ vïì sau àûúåc in trong têåp Trong thúâi àaåi cuãa chuáng ta.

Ngaây noå, Hemingway àïën vaâ rêët haáo hûác vïì Ford Madox Ford vaâ túâ Transatlantic. Ford Madox Ford àaä cho ra Transatlantic tûâ vaâi thaáng trûúác. Nhiïìu nùm thaáng ïm àïìm trûúác àêy, thêåm chñ trûúác caã chiïën tranh, chuáng töi àaä quen vúái Ford Madox Ford, luác êëy vêîn coân àang laâ Ford Madox Hueffer. Öng àaä kïët hön vúái cö Violet Hunt, maâ Violet Hunt vaâ Gertrude Stein laåi quen biïët nhau, têm àêìu húåp yá bïn baân traâ vaâ nhûäng chuyïån hoå cuâng quan têm. Lêìn êëy, töi ngöìi gêìn Ford Madox Hueffer, töi rêët thñch öng, töi thñch nhûäng cêu chuyïån öng ta viïët vïì Mistral vaâ Tarascon vaâ töi thñch öng àaä coá mùåt trïn vuâng àêët cuãa nhûäng ngûúâi baão hoaâng Phaáp êëy, búãi sûå giöëng nhau giûäa öng vaâ nhûäng ngûúâi Bourbon. Töi chûa bao giúâ thêëy bêët kyâ möåt ngûúâi theo phaái




Bourbon naâo nhûng chùèng nghi ngúâ gò nûäa, vaâo thúâi àiïím àoá, Ford hùèn laâ möåt ngûúâi Bourbon.

Chuáng töi àaä nghe tin Ford àïën Paris nhûng khöng àïën thùm. Tuy nhiïn Gertrude Stein cuäng àaä xem mêëy söë Transatlantic, thêëy noá hêëp dêîn nhûng nghô noá khöng coá triïín voång.

Khi àoá Hemingway àïën, rêët haâo hûáng vaâ noái Ford muöën xin baãn thaão cuãa Gertrude Stein àïí in vaâo söë túái vaâ anh ta, Hemingway, muöën Saáng taåo cuãa ngûúâi Myä àûúåc àùng nhiïìu kyâ trïn taåp chñ êëy vaâ anh cêìn gêëp nùm mûúi trang àêìu tiïn. Gertrude Stein dô nhiïn laâ kòm àûúåc veã vui mûâng trûúác yá tûúãng naây, nhûng chùèng coá baãn thaão naâo chuêín bõ xong ngoaåi trûâ baãn àaä àoáng thaânh quyïín. Chùèng hïì gò àêu, Hemingway noái, töi seä sao laåi. Anh vaâ töi àûa ài sao laåi vaâ phêìn êëy àaä àûúåc in vaâo söë tiïëp theo cuãa túâ Transatlantic. Thïë laâ lêìn àêìu tiïn möåt phêìn cuãa taác phêím bêët huã maâ àaä àoáng vai troâ khúãi àêìu, thûåc sûå khúãi àêìu cho vùn xuöi hiïån àaåi, àûúåc in vaâ chuáng töi rêët haånh phuác. Vïì sau khi coá möëi bêët hoâa xaãy ra giûäa Gertrude Stein vaâ Hemingway, cö vêîn luön nhúá vúái loâng biïët ún rùçng dêîu sao thò chñnh Hemingway laâ ngûúâi àêìu tiïn àïì nghõ in möåt phêìn taác phêím Saáng taåo cuãa ngûúâi Myä. Cö luön noái, vêng chùæc chùæn laâ töi coá àiïím khöng phaãi vúái Hemingway. Dêîu sao thò anh ta laâ ngûúâi àêìu tiïn trong söë nhûäng àaân öng treã àïën goä caánh cûãa cuãa töi vaâ thuyïët phuåc Ford in phêìn àêìu cuãa Saáng taåo cuãa ngûúâi Myä.

Baãn thên töi thò khöng quaá tin rùçng chñnh Hemingway àaä laâm àiïìu àoá. Töi chùèng hïì biïët truyïån laâ gò nhûng töi luön chùæc rùçng coá möåt cêu chuyïån naâo àoá àùçng sau noá. Àêëy laâ caách töi caãm nhêån.

Gertrude Stein vaâ Sherwood Anderson hay àuâa tïëu vïì Hemingway. Lêìn cuöëi cuâng, luác Sherwood úã Paris hoå thûúâng xuyïn noái vïì anh. Hemingway àaä àûúåc hai ngûúâi giuáp àïí thaânh nhaâ vùn vaâ caã hai vûâa tûå haâo vûâa húi xêëu höí vïì nhûäng suy nghô trong àêìu hoå. Hemingway àaä coá luác, khi anh baác boã Sherwood Anderson vaâ taác phêím cuãa öng ta, àaä viïët cho Sherwood möåt bûác thû nhên danh vùn hoåc Myä maâ anh, Hemingway, vaâ nhûäng nhaâ vùn àûúng àaåi nhû mònh seä ra tay cûáu nguy cho noá vaâ noái vúái Sherwood rùçng anh




ta, Hemingway àaä suy nghô vïì taác phêím cuãa öng bùçng yá nghô laâ chùèng coá gò àaáng àïí taán dûúng caã. Khi Sherwood àïën Paris, roä raâng Hemingway súå. Nhûng Sherwood nhû baãn tñnh cuãa mònh laâ khöng theâm chêëp.

Nhû töi àaä noái, öng ta vaâ Gertrude Stein maäi àuâa tïëu vïì chuyïån êëy. Hoå thûâa nhêån rùçng, Hemingway laâ ngûúâi nhaát gan, anh chaâng êëy, Gertrude Stein nhêën maånh, chó hïåt nhû mêëy anh chaâng ài thuyïìn àaáy bùçng trïn söng Mississipi maâ Mark Twain àaä miïu taã. Nhûng vïì möåt cuöën saách, caã hai àïìu àöìng yá, laâ cêu chuyïån thûåc cuãa Hemingway, khöng phaãi do anh hû cêëu maâ nhû lúâi tûå thuá tûâ chñnh cuöåc àúâi thûåc cuãa Ernest Hemingway. Bêy giúâ cêu chuyïån êëy hùèn daânh cho àöåc giaã khaác hún laâ cho àöåc giaã Hemingway, nhûng àêëy laâ taác phêím rêët tuyïåt vúâi. Vaâ röìi caã hai àöìng yá laâ hoå àaä mùæc bïånh mï Hemingway, búãi anh ta laâ möåt hoåc troâ gioãi. Hoåc troâ hû thò coá, töi phaãn àöëi. Cö khöng hiïíu, caã hai cuâng noái, coá veã húi tûå haâo khi coá möåt hoåc troâ laâm maâ khöng hiïíu viïåc mònh laâm, noái caách khaác anh ta àang hoåc, maâ hïî bêët kyâ ai àang hoåc thò àïìu laâ hoåc troâ ngoan.

Caã hai thûâa nhêån laâ àaä mùæc bïånh mï. Gertrude Stein coân noái thïm, cö thêëy àêëy anh ta giöëng nhû Derain. Cö coá nhúá ngaâi De Tuille noái, khi töi khöng hiïíu taåi sao Derain thaânh cöng, anh ta thaânh cöng laâ búãi tröng anh ta giöëng möåt ngûúâi hiïån àaåi vaâ sùåc muâi baão taâng. Vaâ Hemingway cuäng thïë, tröng anh ta hiïån àaåi vaâ sùåc muâi baão taâng. Nhûng cêu chuyïån êëy laâ chuyïån thûåc cuãa Hemingway vaâ laâ chuyïån anh ta nïn kïí cho chñnh baãn thên mònh, nhûng húäi öi anh ta seä khöng bao giúâ. Toám laåi nhû chñnh anh ta coá lêìn lêím bêím, phaãi coá sûå nghiïåp, sûå nghiïåp.

Nhûng haäy quay laåi vúái nhûäng sûå kiïån àang xaãy ra. Hemingway àaä laâm têët caã. Anh sao baãn thaão vaâ chûäa baãn in

thûã. Viïåc chûäa baãn in thûã, nhû töi àaä noái, giöëng nhû viïåc phuãi buåi, baån biïët àûúåc giaá trõ cuãa àöì vêåt maâ khöng cêìn phaãi àoåc nhiïìu múái hiïíu noá. Bùçng viïåc chûäa baãn in thûã êëy, Hemingway múái vúä ra rêët nhiïìu àiïìu vaâ anh ta àaä thûâa nhêån nhûäng gò mònh hoåc àûúåc. Vaâo dõp naây, anh viïët cho Gertrude Stein rùçng cö àaä laâm àûúåc àiïìu àoá trong viïåc viïët Saáng taåo cuãa ngûúâi Myä vaâ anh cuâng têët caã sûå quen biïët cuãa mònh seä cöë tòm caách xuêët baãn noá.




Anh hy voång coá thïí thûåc hiïån àûúåc àiïìu naây. Möåt ai àoá, töi nhúá tïn laâ Sterne noái rùçng anh ta coá thïí àùåt vêën àïì xuêët baãn cuöën saách vúái möåt nhaâ xuêët baãn. Gertrude Stein vaâ Hemingway tin rùçng anh ta coá thïí, nhûng khöng lêu sau àoá Hemingway baão rùçng Sterne àaä sa vaâo con àûúâng khöng àaáng tin cêåy nûäa. Sûå viïåc kïët thuác úã àoá.

Trong khoaãng thúâi gian êëy hay laâ vïì sau, trûúác khi Mina Loy àûa McAlmon àïën chöî chuáng töi thò àöi luác anh àïën vúái vúå hoùåc vúái William Carlos William. Vaâ cuöëi cuâng anh muöën in Saáng taåo cuãa ngûúâi Myä úã Contact Edition vaâ anh àaä laâm àiïìu àoá. Töi chúâ xem.

Trong thúâi gian êëy, McAlmon àaä in Ba baâi thú vaâ mûúâi cêu chuyïån cuãa Hemingway, William Bird àaä in xong Trong thúâi àaåi chuáng ta vaâ Hemingway àang bùæt àêìu nöíi tiïëng. Anh laâm quen vúái Dos Passos, Fitzgerald, Bromfield, George Antheil vaâ nhiïìu ngûúâi khaác, thïm caã Harold Loeb úã Paris. Hemingway àaä trúã thaânh nhaâ vùn. Anh cuäng laâ voä sô quyïìn Anh nghiïåp dû, nhúâ Sherwood vaâ biïët nhûäng trêån àêëu boâ qua lúâi kïí cuãa töi. Töi luön yïu thñch vuä àiïåu vaâ àêëu boâ Têy Ban Nha, töi thñch trûng baây nhûäng bûác aãnh àêëu boâ vaâ caác àêëu sô. Töi cuäng thñch treo bûác aãnh Gertrude Stein vaâ töi ngöìi úã haâng ghïë phña trûúác, bûác aãnh chuáng töi tònh cúâ chuåp úã àoá. Vaâo nhûäng ngaây êëy, Hemingway àang daåy möåt cêåu treã hún àêëm böëc. Cêåu ta chùèng biïët taåi sao nhûng àaä àêëm ngaä Hemingway. Töi chùæc laâ àiïìu àoá thónh thoaãng vêîn xaãy ra. Dêîu sao thò, daåo àoá, Hemingway tuy laâ ngûúâi chúi thïí thao nhûng laåi rêët choáng mïåt. Anh thûúâng mïåt moãi khi ài böå tûâ nhaâ mònh àïën nhaâ chuáng töi. Chùæc taåi chiïën tranh laâm anh xuöëng sûác. Dêîu thïë naâo ài nûäa thò anh, nhû Helence nhêån xeát vïì têët caã àaân öng, laâ dïî vúä. Múái àêy, möåt ngûúâi baån khoeã maånh cuãa anh noái vúái Gertrude Stein, Ernest rêët dïî vúä, hïî anh chúi bêët kyâ mön thïí thao naâo thò seä coá caái gò àoá gaäy vúä, tay, chên hoùåc àêìu.

Thuúã ban àêìu, Hemingway thñch têët caã nhûäng ngûúâi cuâng thúâi, trûâ Cummings. Anh chó trñch Cummings laâ àaä ùn cùæp moåi thûá, khöng cheáp cuãa ngûúâi naây thò cuäng cheáp cuãa ngûúâi khaác. Gertrude Stein, ngûúâi bõ gêy êën tûúång maånh búãi Cùn phoâng röång lúán, noái rùçng Cummings khöng sao cheáp, anh ta chó kïë thûâa truyïìn thöëng New England möåt caách tûå nhiïn vúái sûå khö cùçn, vö sinh nhûng cuäng mang àêåm neát caá biïåt cuãa noá. Hoå khöng àöìng yá




vïì àiïìu àoá. Hoå cuäng khöng àöìng yá vïì Sherwood Anderson. Gertrude Stein quaã quyïët rùçng Sherwood Anderson laâ thiïn taâi trong viïåc sûã duång cêu vùn àïí khai thaác caãm xuác trûåc tiïëp, àiïìu naây töìn taåi trong truyïìn thöëng vô àaåi Myä, vaâ chó duy nhêët Sherwood, chùèng coá ai úã Myä coá thïí viïët àûúåc möåt cêu vùn giaãn dõ vaâ àêìy caãm xuác nhû thïë. Hemingway khöng tin nhêån àõnh àoá, anh khöng thñch chêët cuãa Sherwood. Chêët thò chùèng coá liïn quan gò àïën cêu vùn caã, Gertrude Stein nhêën maånh. Cö cuäng noái thïm laâ, Fitzgerald laâ nhaâ vùn treã duy nhêët coá thïí diïîn àaåt cêu vùn cuãa mònh möåt caách tûå nhiïn.

Gertrude Stein vaâ Fitzgerald coá möëi quan hïå rêët àùåc biïåt. Gertrude Stein chõu êën tûúång rêët lúán búãi Phña bïn naây thiïn àûúâng. Cö àoåc khi noá vûâa àûúåc xuêët baãn vaâ trûúác luác cö tiïëp xuác vúái caác nhaâ vùn treã Myä. Cö noái cuöën saách êëy àaä thûåc sûå saáng taåo nïn möåt thïë hïå múái cho àöåc giaã. Cö khöng bao giúâ thay àöíi nhêån àõnh êëy vïì cuöën saách. Cö nghô cuöën saách hay bùçng Gatsby vô àaåi. Cö nghô Fitzgerald seä coân àûúåc àoåc khi nhûäng nhaâ vùn nöíi tiïëng cuâng thúâi anh ta àaä bõ laäng quïn. Fitzgerald luön noái rùçng anh nghô Gertrude Stein noái àiïìu êëy àïí khiïën anh ta bûåc mònh bùçng caách buöåc anh phaãi nghô vïì êín yá cuãa cö trong cêu noái êëy vaâ anh noái thïm theo löëi noái ûa thñch cuãa mònh, nhûäng gò cö noái laâ lúâi àöåc aác nhêët maâ xûa nay töi múái àûúåc nghe. Tuy nhiïn hoå luön vui veã khi gùåp nhau. Vaâ lêìn gùåp cuöëi cuâng hoå rêët thoaãi maái vúái nhau vaâ vúái caã Hemingway.

Khi êëy coân coá caã McAlmon. McAlmon coá möåt phêím chêët maâ theo Gertrude Stein laâ sûå döìi daâo, anh ta coá thïí tiïëp tuåc viïët nhû thïë nhûng cö phaân naân laâ múâ nhaåt.

Cuäng coá caã Glenway Wescott nhûng Gertrude Stein khöng coá thúâi gian àïí quan têm àïën anh. Anh coá phêím chêët naâo àoá nhûng chûa àûúåc böåc löå.

Vêåy laâ luác êëy nghïì nghiïåp cuãa Hemingway àaä bùæt àêìu. Möåt thúâi gian ngùæn sau, chuáng töi ñt thêëy anh, röìi sau àoá anh laåi àïën. Anh thûúâng thuêåt laåi tó mó vúái Gertrude Stein caác àoaån àöëi thoaåi maâ vïì sau anh àûa vaâo Mùåt trúâi vêîn moåc vaâ hoå chuyïån troâ khöng mïåt moãi vïì tñnh caách cuãa Harold Loeb. Vaâo luác êëy, Hemingway àang chuêín bõ möåt têåp truyïån ngùæn àïí gúãi cho möåt nhaâ xuêët baãn úã




Myä. Möåt töëi noå, bùéng ài thúâi gian sau khi khöng gùåp nhau, Hemingway àûa Shipman àïën. Shipman laâ chaâng trai vui nhöån vaâ seä laâ ngûúâi thûâa kïë mêëy ngaân àö la khi àïën tuöíi. Anh ta vêîn chûa àuã tuöíi. Anh ta seä mua taåp chñ Transatlantic khi trûúãng thaânh, àêëy laâ àiïìu Hemingway noái. Anh ta seä àúä àêìu möåt taåp chñ siïu thûåc, Andreá Masson noái. Anh ta seä mua möåt ngöi nhaâ úã miïìn quï khi àuã tuöíi, Josette Gris noái. Thûåc tïë laâ khi anh ta àïën tuöíi thò chùèng möåt ai biïët hay nghe noái gò vïì viïåc anh ta laâm vúái söë taâi saãn kïë thûâa. Hemingway àûa anh ta àïën chöî chuáng töi àïí noái vïì viïåc mua túâ Transatlantic vaâ nhên tiïån mang têåp baãn thaão àõnh gúãi vïì Myä àïën. Anh àûa noá cho Gertrude Stein. Anh àaä thïm vaâo têåp truyïån möåt truyïån ngùæn nhoã mang tñnh suy ngêîm vaâ lêìn naây anh noái Cùn phoâng röång lúán laâ cuöën saách cûâ nhêët maâ anh àaä tûâng àoåc. Khi êëy Gertrude Stein noái, Hemingway, lúâi bònh khöng vùn hoåc.

Sau lêìn êëy, chuáng töi khöng gùåp Hemingway trong khoaãng thúâi gian khaá daâi vaâ khi chuáng töi ài tòm möåt ngûúâi quen, chó sau khi Saáng taåo cuãa ngûúâi Myä àûúåc xuêët baãn, vaâ Hemingway luác êëy àang coá mùåt úã àoá, àïën chöî Gertrude Stein vaâ ngoã lúâi giaãi thñch lñ do anh khöng thïí viïët baâi bònh cuöën saách. Ngay khi êëy, möåt baân tay nùång chõch àùåt lïn vai anh vaâ Ford Madox Ford noái, anh baån treã, töi muöën noái chuyïån vúái Gertrude Stein. Khi êëy Ford noái vúái cö, töi muöën àïì nghõ xin pheáp tùång cuöën saách múái cuãa töi cho cö. Coá thïë chûá, Gertrude Stein lêîn töi àïìu caãm thêëy cûåc kyâ haâi loâng vaâ biïët ún.

Vaâi nùm sau dõp êëy, Gertrude Stein vaâ Hemingway khöng gùåp nhau. Sau àoá chuáng töi nghe tin anh àaä quay laåi Paris vaâ noái vúái nhiïìu ngûúâi laâ anh rêët muöën gùåp cö. Sao cö khöng ài tòm múâi Hemingway laåi nhaâ, töi thûúâng noái khi cö ài daåo. Biïët chùæc rùçng, ngaây naâo àoá khi vïì cö seä àûa Hemingway ài cuâng.

Hoå ngöìi noái chuyïån rêët lêu. Cuöëi cuâng töi nghe cö noái, Hemingway, röët cuöåc thò anh cuäng àaä quay àïën chñn mûúi phêìn trùm. Sao chõ, anh noái, khöng baão laâ taám mûúi phêìn trùm? Khöng, cö noái tiïëc nuöëi, töi khöng thïí. Sau moåi chuyïån, nhû cö luön noái, anh àaä thïë, vaâ töi coá thïí noái, anh coá nhûäng khoaãnh khùæc húâ hûäng.

Sau àoá hoå thûúâng xuyïn gùåp nhau. Gertrude Stein luön noái cö thñch anh, anh rêët tuyïåt vúâi. Vaâ giaá nhû maâ anh chó noái vïì




truyïån cuãa mònh. Trong lêìn noái chuyïån múái àêy, cö traách anh laâ àaä tiïu diïåt rêët nhiïìu àöëi thuã cuãa mònh vaâ vuâi hoå trong coã. Töi khöng bao giúâ cho laâ Hemingway thûåc sûå giïët möåt ai caã ngoaåi trûâ möåt ngûúâi vaâ anh ta laâ möåt keã töìi vaâ anh ta àaáng nhêån àiïìu êëy, nhûng nïëu töi giïët möåt ai àoá maâ khöng biïët thò töi seä khöng bõ lûúng têm cùæn rûát.

Chñnh Ford laâ ngûúâi àaä coá lêìn noái vïì Hemingway, anh ta àïën ngöìi dûúái chên töi vaâ ca tuång töi. Viïåc àoá khiïën töi böëi röëi. Hemingway coá lêìn noái, töi neán ngoån lûãa cuãa töi, möåt ngoån lûãa nhoã, xuöëng vaâ xuöëng thêëp, cho àïën luác bêët thònh lònh möåt tiïëng nöí vang lïn. Nïëu khöng coá gò khaác ngoaâi tiïëng nöí êëy, thò taác phêím cuãa töi seä hêëp dêîn àïën mûác khöng möåt ai laåi khöng thñch noá.

Têët nhiïn, dêîu töi noái gò ài nûäa thò Gertrude Stein luön noái, phaãi, töi biïët nhûng töi mùæc phaãi bïånh mï Hemingway.

Lï Huy Bùæc dõch tûâ cuöën Ernest Hemingway, the man and his work,

John K.M. McCaffery (Ed) Avon Book Division, NewYork, 1950




KYÃ NIÏÅM VÏÌ ERNEST HEMINGWAY

John Groth

Lêìn àêìu tiïn töi gùåp Ernest Hemingway laâ vaâo àêìu thaáng chñn nùm 1944. Quên àoaân Möåt chuêín bõ tiïën vaâo Àûác. Töi àïën Böå tham mûu Sû àoaân Böën vaâo luác chiïìu muöån. Möåt sô quan dên vêån baão töi rùçng Hemingway àang úã taåi nöng traåi thuöåc Siegfried Line. Nïëu töi muöën, anh ta seä àûa töi àïën àoá. Tònh thûåc laâ töi rêët muöën - möåt cú höåi gùåp Hemingway trong chiïën tranh.

Trúâi àaä töëi, àang mûa. Suáng bùæn khi chuáng töi àïën nöng traåi, luác naây chó laâ möåt khöëi hònh thuâ àen sêåm hún maân àen xung quanh. Caánh cûãa múã nhanh ra röìi vöåi àoáng laåi vaâ chuáng töi thoaáng caãm giaác rùçng cùn phoâng saáng rûåc, mùåc duâ duy chó coá aánh saáng tûâ ngoån àeân dêìu leo leát trïn caái baân àùåt cuöëi phoâng. Phña sau ngoån àeân, Hemingway àang ngöìi: to lúán giûäa nhoám lñnh Myä. Dô nhiïn laâ töi chûa bao giúâ gùåp öng trûúác àoá, nhûng ngoaåi diïån cuãa öng quen thuöåc àöëi vúái töi nhû thïí laâ Jack Dempsey hoùåc Babe Ruth. Tröng öng hïåt nhû mêëy bûác aãnh cuãa öng maâ töi àaä tûâng xem, tûâng mûúâng tûúång trong àêìu: vúái lûåu àaån vaâ cö-nhùæc trïn baân trûúác mùåt öng.

Töi laâ ai öng àêu coá bêån têm. Töi laâ möåt ai àoá mùåc àöì quên sûå. Töi àûúåc àoán tiïëp nhû bêët kyâ ai mùåt quên phuåc. Öng khöng àïí yá àïën huy hiïåu phoáng viïn cuãa töi; öng khöng bao giúâ quan têm àïën cêëp bêåc. Töi coá thïí nhêåp höåi vúái hoå khöng? Töi haâi loâng vïì àiïìu gò? Cö-nhùæc, rûúåu Kummel hay vang?

Coá rêët nhiïìu Cö nhùæc. Möåt huã rûúåu cöí nhoã cao gêìn möåt meát phònh to buång trong goác phoâng. Hùèn noá àaä àûúåc "giaãi phoáng" tûâ höm qua. Noá àaä hïët möåt nûãa. Hemingway cuâng nhoám quên "phi chñnh quy" cuãa öng, bao göìm lônh Myä vaâ lñnh Phaáp mùåc quên phuåc Myä, nhûäng ngûúâi theo caách noái cuãa öng laâ saát caánh bïn öng, hùèn




àaä viïëng thùm ngûúâi baán rûúåu gêìn Bleialf. Trong luác Hemingway bùæt möåt ngûúâi Àûác hoaãng súå raán trûáng thò Red Pelkie vaâ Kimbrough (öng chó dêîn cho hoå trong luác noái chuyïån) lùn caái huä rûúåu mûúâi ga löng êëy vaâo laåi hêìm rûúåu bïn caånh.

Khi Hemingway noái, töi phaác hoåa öng. Öng hoãi xem töi coá phaãi laâ John Groth, ngûúâi àaä minh hoåa nhûäng truyïån ngùæn cuãa öng trïn túâ Esquire tûâ nhiïìu nùm trûúác khöng. Öng noái rùçng öng thñch nhûäng bûác tranh minh hoåa êëy: nhûäng caái lûúäi lï àêm túái, trêån giaáp laá caâ - nhûng àêëy khöng phaãi laâ cuöåc chiïën thûåc sûå nhû noá vöën xaãy ra tûâ nùm 1918. Saáng mai öng seä àûa töi ra trêån àïí töi hiïíu chiïën tranh laâ thïë naâo.

Trïn têëm baãn àöì quên sûå treo taåi Töíng haânh dinh sû àoaân, nöng traåi àûúåc ghi chuá laâ "Lûåc lûúång àùåc nhiïåm cuãa Hemingway". Khöng coá boáng lñnh Myä naâo xen giûäa nöng traåi vaâ phoâng tuyïën quên Àûác caách chûâng 1,5km. Vaâo thaáng chñn 1944, lûåc lûúång àöìng minh cuãa chuáng ta thiïëu huåt böå binh nïn coá nhûäng khoaãng húã röång giûäa caác àún võ. Khoaãng caách giûäa caác sûúân traái vaâ phaãi cuãa caác àún võ röång chûâng möåt cêy söë. Ban àïm, àöi khi caác àöåi tuêìn tra Àûác lêìn vaâo thung luäng ngay phña dûúái cûá àiïím Schloss cuãa Hemingway. Möîi buöíi töëi, nöng traåi àûúåc àùåt vaâo tònh traång phoâng thuã. Nhûäng ngûúâi Àûác söëng úã àoá - bao göìm anh nöng dên, ngûúâi vúå vaâ con gaái - àaä bõ nhöët trong têìng hêìm trûúác khi töi àïën. "Papa", nhû caách cuãa mêëy ngûúâi "lñnh khöng chñnh quy" kia goåi Hemingway, vaåch kïë hoaåch phoâng thuã cho töëi höm êëy. Öng coá thïí ngöìi trûåc suöët àïm. Öng seä àaánh thûác chuáng töi nïëu coá toaán tuêìn tra vaâo sên. Cûãa àûúåc khoáa chùåt vaâ khöng ai traã lúâi khi coá tiïëng goåi hay goä cûãa. Nïëu nhûäng ngûúâi kia cöë àöåt nhêåp vaâo thò Pelkie tûâ cûãa söí trïn gaác vaâ Jean, möåt trong nhûäng cêåu ngûúâi Phaáp, tûâ cûãa söí khaác trïn gaác seä bùæn cheáo caánh seã. Trong khi àoá, öng, Kimbrough, Marcel cuâng cêåu ngûúâi Phaáp kia seä bùæn tûâ caác cûãa söí têìng dûúái. Têët caã nhûäng àiïìu êëy hêëp dêîn vaâ coá phêìn khöng tûúãng. Nhûng Hemingway thuyïët phuåc töi khaã nùng thûåc thi kïë hoaåch bùçng caách thaã hai traái lûåu àaån vaâo loâng töi vaâ thïë laâ töi trúã thaânh thaânh viïn cuãa nhoám. Öng chó cho töi caách thaã lûåu àaån xuöëng mùåt àûúâng bïn dûúái cûãa söí núi öng phên cho töi trêën giûä.

Vúái têm traång húi hûng phêën, töi lïn gaác nguã. Thêåt khoá coá thïí nguã trïn caái giûúâng àïåm nhöìi löng chim bêín vúái toaân böå quêìn




aáo trïn ngûúâi. (Töi àûúåc nhùæc laâ phaãi mùåc nguyïn quêìn aáo ngöå nhúä phaãi ruát ài). Lûåu àaån àïí trïn baân nguã caånh àêìu töi, möåt cêy thaánh giaá treo trïn tûúâng vaâ caái öng Hemingway maâ töi àaä àoåc quaá nhiïìu àang trûåc úã dûúái nhaâ vúái khêíu tiïíu liïn vaâ lûåu àaån àeo úã thùæt lûng. Cuöëi cuâng töi cuäng lùn ra nguã. Töi bõ àaánh thûác bêåt dêåy búãi troång phaáo bùæn tûâ khêíu àöåi àoáng trïn ngoån àöìi phña sau chuáng töi. Trong khöng gian yïn tônh, töi coá thïí nghe tiïëng laách caách nöí gioân cuãa caác loaåi suáng cúä nhoã trong thung luäng bïn dûúái. Bêy giúâ àaä hoaân toaân tónh nguã, töi ngöìi dêåy. Töi nhòn xuöëng cêìu thang vaâo phoâng khaách. úã àoá, nhû àaä noái, Hemingway àang ngöìi gaác, àoåc cuöën taåp chñ loaåi boã tuái, khêíu tiïíu liïn àùåt trong loâng. Khi êëy laâ böën giúâ saáng. Vïì sau, öng kïí cho töi biïët laâ coá möåt àöåi tuêìn tra àaä tiïën vaâo àöìng coã phña bïn traái ngöi nhaâ.

Saáng höm êëy, öng cho töi thêëy chiïën tranh. Chuáng töi ài xe jeep vûúåt qua àoaân quên vaâ suáng öëng àang di chuyïín. Khöng àûúåc thoaãi maái, caã Hemingway cuäng thïë vò ghïë ngöìi xe jeep khöng àûúåc röång. (Cöång thïm mêëy bi àöng cö-nhùæc àeo úã thùæt lûng cuãa möîi ngûúâi). Khi chuáng töi lïn túái võ trñ tiïìn tiïu àaä chiïëm giûä àûúåc tûâ ngaây höm trûúác, öng àùåt mêëy bi àöng cö-nhùæc cuãa mònh xuöëng búâ àêët truäng phña sau möåt võ trñ phoâng thuã, hònh thaânh möåt quaán bar ngêîu nhiïn. Böå binh dûâng laåi uöëng cuâng öng. Moåi ngûúâi àïìu biïët öng, khöng phaãi laâ Ernest Hemingway vúái tû caách laâ möåt nhaâ vùn. Hoå biïët öng nhû laâ möåt "böë giaâ". Öng àaä ài trong àoaân xe cuãa hoå bùng qua Phaáp. Öng coá mùåt bêët cûá núi àêu hoå àïën. Öng chùèng cêìn coá lêëy dêîu möåt caái giêëy thöng haânh naâo.

Uöëng hïët cö-nhùæc, öng àûa töi àïën bòa khu rûâng nhoã. Chuáng töi nùçm trong buåi cêy vúái ngûúâi trùæc thuã, nhòn sêu vaâo phoâng tuyïën quên Àûác. Öng baão töi, caánh àöìng maâu vaâng trûúác mùåt seä bõ nöí tung nïëu coá bêët kyâ vêåt gò di chuyïín. Bïn kia caánh àöìng maâu vaâng êëy laâ tuyïën phoâng thuã cuãa quên Àûác, coân àùçng sau laâ thaânh phöë Brandscheid. Phaáo cuãa chuáng töi àang nhêën chòm Brandscheid trong rûâng khoái. Trong luác chuáng töi quan saát, möåt chiïëc xe cuãa böå tham mûu Àûác leo lïn ngoån àöìi vaâ biïën mêët trong maân lûãa. Möåt trêån àêëu phaáo khöng traánh khoãi bùæt àêìu nïn chuáng töi quay laåi chöî truá êín an toaân sau caác cuåm phoâng thuã. Àêy laâ cuöåc chiïën - diïîn ra úã cûå ly caách xa nhau, khöng giöëng vúái nhûäng àiïìu




töi tûúãng tûúång. Chùèng coá ai àêm lï vaâ cuäng chùèng coá toaán böå binh naâo theát gaâo xung trêån.

Trïn àûúâng quay vïì nöng traåi, chuáng töi dûâng laåi úã súã chó huy trung àoaân. Viïn àaåi taá àang triïín khai phûúng aán taác chiïën cho caác sô quan dûúái quyïìn taåi bûäa ùn töëi. Thïm nhiïìu ngûúâi vaâ vuä khñ àûúåc chuyïín àïën, nhòn qua tònh hònh coá veã khaã quan. Coá thûác ùn noáng; hoå ùn theo khêíu phêìn K. Bïn trong naây, khöng khñ dïî chõu. Nhûäng bûác aãnh - Kimbrough chuåp sû àoaân Böën àang tiïën vaâo Siegfied Line - àûúåc Hemingway mang àïën, vaâ khi moåi ngûúâi àang chuyïìn tay nhau àïí xem thò möåt tiïëng nöí àêåp maånh vaâo cûãa söí, phaá vúä, laâm tùæt caã ngoån àeân trêìn. Quaã àaån cúä taám mûúi taám àaä roát xuöëng. Khi nïën àûúåc thùæp saáng, têët caã chuáng töi - nhûäng sô quan vaâ phoáng viïn - àang toaâi ngûúâi trïn saân, cöë co ngûúâi beá laåi vaâ àang súâ soaån tòm muä sùæt. Têët caã, ai cuäng laâm thïë, chó trûâ möåt ngûúâi: Hemingway vêîn ngöìi trïn baân, têëm lûng röång cuãa öng quay vïì phña cûãa söí, àêìu khöng àöåi muä, àang ùn.

Nöng traåi Hemingway laâ trung têm thu huát úã phaåm vi tuyïën àêìu êëy. Caác tûúáng lônh, phoáng viïn vaâ nhiïìu ngûúâi khaác quen biïët öng àïìu tòm àïën thùm. Cuäng coá nhiïìu ngûúâi àïën thùm vò hiïëu kyâ. Hoå mïën öng.

Chiïìu mûa noå, töi àang ngöìi veä bïn cûãa söí thò coá hai anh chaâng lñnh Myä rêu ria xöìm xoaân, quêìn aáo vêëy bêín, ûúát lûúát thûúát, bûúác vaâo sên vaâ baân vúái nhau dûå àõnh toám möåt con gaâ, öí trûáng hay bêët kyâ thûá gò àoá àïí xoa dõu caái daå daây vaâ cún buöìn vöën laâ nhûäng thuöåc tñnh cöë hûäu cuãa chiïën tranh. Möåt trong söë lñnh cuãa Hemingway phaát hiïån ra hoå: "Boån maây laâm gò úã àêy vêåy?".

Hoå àaáp: "Thò can hïå gò túái maây?" Vaâ röìi laâ "toám cöí", vaâ "Öi, chaâ", cho àïën khi anh lñnh Myä cuãa chuáng töi quaát: "Boån maây khöng àûúåc giúã troâ úã àêy. Àêy laâ nhaâ ngaâi Hemingway".

Boån hoå hoãi, "Öng êëy... laâ ai vêåy?" Ngay luác àoá, öng êëy xuêët hiïån trïn ngûúäng cûãa vaâ noái, "Vaâo ài, caác baån. Uöëng tñ chûá?"

Trong chiïën tranh, chùèng coá ai tûâ chöëi rûúåu. Hoå vaâo nhaâ. Töi nghe ba ngûúâi noái chuyïån vïì phuå nûä, vïì lñnh, boáng àaá, boáng chaây, cúâ baåc, àêëm böëc, àêëu vêåt röìi moåi thûá liïn quan àïën chiïën tranh maâ caánh lñnh thûúâng noái khi gùåp nhau. Hemingway noái coân thaåo hún mêëy ngûúâi kia. Àöå chûâng tiïëng sau, öng chaâo hoå röìi lïn gaác tiïëp




tuåc baâi baáo àang viïët dúã, chó coân hai ngûúâi kia vaâ ngûúâi lñnh cuãa chuáng töi.

Möåt ngûúâi hoãi, "Öng êëy laâ ai vêåy? Öng êëy siïu thêåt." Ngûúâi cuãa chuáng töi àaáp, "Ernest Hemingway." "Hemingway laâ ai?" "Öng êëy laâ möåt trang haão haán. Töi khöng biïët chñnh xaác laâ ai,

nhûng öng êëy thûåc sûå cûâ khöi." (Thêåm chñ ngay àïën caã ngûúâi laái xe cho Hemingway cuäng chó biïët öng laâ ngûúâi chõu chúi hún laâ möåt vùn sô lûâng danh).

Töi coá thïí nghe hai ngûúâi lñnh Myä kia lêím bêím nhû thïí muöën hoåc thuöåc, "Ernest Hemingway... Ernest Hemingway...", khi hoå ra àûúâng.

Möåt tiïëng sau, trong êm thanh huyïn naáo cuãa toaán ngûúâi haáo hûác, haâng chuåc lñnh Myä vaâ sô quan bûúác vaâo sên. Möåt anh chaâng trñ thûác úã khêíu àöåi nhêån ra caái tïn êëy nïn hoå keáo àïën gùåp vaâ xin chûä kyá lûu niïåm tûâ thêìn tûúång cuãa mònh. Möåt trung sô löi tûâ tuái dïët cuãa mònh ra cuöën Coá vaâ khöng. Anh ta àaä mang theo noá trïn suöët haânh trònh kïí tûâ cêìu àöí böå. Anh ta laâ ngûúâi duy nhêët coá àûúåc chûä kñ cuãa Hemingway úã taác phêím cuãa öng trïn trêån tuyïën Siegfried Line úã Àûác. Hemingway hoãi anh ta àaä àoåc cuöën saách chûa. Anh ta àaáp anh ta seä àoåc... ngay bêy giúâ.

Nhûäng bûác minh hoåa àêìu tiïn töi veä cho Àaân öng khöng àaân baâ laâ nhûäng bûác rêët trau chuöët. Nhaâ xuêët baãn thñch chuáng, nhûng khi töi àoåc laåi caác truyïån êëy vaâ nhêån ra rùçng trong khi caác bûác minh hoåa êëy tûúm têët nhû moåi bûác minh hoåa khaác thò chuáng thûåc sûå khöng phuâ húåp vúái truyïån cuãa Hemingway. Möåt kiïíu truyïån phaác thaão, cö àoång, àêìy caãm xuác vaâ ñt lúâi, kiïíu truyïån hay nhêët.

Dêîu sao thò töi cuäng caãm nhêån àûúåc nhûäng truyïån êëy möåt caách sêu sùæc vaâ töi àûúåc ban àùåc ên laâ coá cú höåi àïí minh hoåa chuáng.

Lï Huy Bùæc dõch tûâ cuöën Ernest Hemingway, the man and his work,

John K.M. McCaffery (Ed), Avon Book Division, New York, 1950




ERNEST HEMINGWAY

Andreá Maurois

Sau chiïën tranh thïë giúái lêìn thûá hai, anh úã laåi möåt khaách saån taåi Venice vúái hy voång laâ seä viïët möåt cuöën saách vïì cuöåc chiïën tranh êëy. Bõ giaán àoaån búãi bïånh têåt (möåt mùæt bõ nhiïîm àau vaâ cûá keáo daâi trong suöët chuyïën ài sùn), anh taåm gaác cuöën saách êëy àïí viïët möåt cuöën tiïíu thuyïët ngùæn hún: Qua söng vaâo rûâng, cêu chuyïån vïì cuöåc tònh duyïn cay àùæng cuöëi cuâng cuãa ngûúâi àaåi taá giaâ vúái möåt phuå nûä treã, mûúâi chñn tuöíi. Caánh phï bònh àaä chaán ngêëy viïåc ngúåi ca, liïìn vöì ngay cuöën naây vaâ búái moác noá àïën têån chó khêu. Trong saách, Hemingway miïu taã döng daâi vïì möåt chiïën dõch quên sûå maâ anh tûâng tham dûå khi têën cöng vaâo chiïën àõa Marshal Montgomery - àoaån naây gêy nïn sûå bûåc böåi trong rêët nhiïìu àöåc giaã Anh. Tònh thûåc, nhûäng ngûúâi phï bònh êëy khöng àuáng; àêëy khöng phaãi laâ cuöën tiïíu thuyïët hoaân toaân khöng coá giaá trõ vúái taác giaã cuãa noá. Àêëy khöng phaãi laâ cuöën tiïíu thuyïët hay nhêët cuãa anh, chùæc chùæn laâ thïë, nhûng laåi boã rêët xa nhûäng cuöën hay nhêët cuãa nhiïìu nhaâ vùn khaác.

Trong khoaãng thúâi gian êëy, Hemingway kïët hön lêìn thûá tû. Cö vúå múái cuãa anh laâ Mary Welsh, phoáng viïn taåp chñ Time. Bêy giúâ anh söëng cuâng vúå taåi ngöi nhaâ gêìn Havana coá tïn goåi laâ Finca Vigia (trang traåi àaâi quan saát). Anh àaä choån núi àoá àïí söëng búãi anh yïu Cuba vaâ caãm thêëy thanh thaãn hún moåi núi khaác. Anh luön tiïëp haâng àoaân khaách khûáa àïën thùm khöng ngúát - tûâ nhûäng ngöi sao Hollywood àïën caác quyá töåc Têy Ban Nha. Hemingway, ngûúâi tröng giöëng nhû möåt pho tûúång thaánh vúái böå rêu baåc trùæng vaâ khuön mùåt saåm nùæng hùçn sêu nhiïìu nïëp nhùn, thûúâng thûác dêåy vaâo luác nùm giúâ ba mûúi saáng vaâ bùæt tay vaâo cöng viïåc. Anh viïët nhûäng àoaån miïu taã bùçng buát chò vaâ àöëi thoaåi thò bùçng maáy chûä. Vaâo buöíi chiïìu, khi thúâi tiïët cho pheáp, anh ài cêu vúái ngûúâi hoa tiïu kiïm




thuãy thuã cuãa mònh. Anh vêîn tin rùçng bùçng nhûäng hònh thûác hoaåt àöång naâo àoá nhaâ vùn phaãi thûúâng xuyïn tiïëp xuác vúái thiïn nhiïn. Nïëu anh ta taách ly khoãi cuöåc söëng thò vùn chûúng cuãa anh ta cuäng chó laâ àöì boã ài. Kïí tûâ khi cha anh ta àùåt chiïëc cêìn cêu caá àêìu tiïn vaâo tay anh thò anh vêîn laâ ngûúâi cêu caá taâi ba cho àïën têån höm nay.

Vaâo 1952, anh àaä chûáng minh roä caái chên lyá mònh àùåt ra, laâ nhaâ vùn phaãi baám saát cuöåc söëng bùçng caách saáng taåo nïn Öng giaâ vaâ biïín caã, möåt cuöën tiïíu thuyïët ngùæn nhûng laåi nhêån àûúåc sûå taán dûúng vö cuâng têån. Sau khi Qua söng vaâo rûâng ra àúâi, ai àoá àaä nhêån xeát hoaân toaân sai laåc, "Papa àaä hïët thúâi". Vúái Öng giaâ vaâ biïín caã, Papa chûa bao giúâ àaåt àûúåc phong àöå àónh cao nhû thïë trûúác àoá. Àêëy laâ cuöën saách tuyïåt vúâi; tuyïåt vúâi úã sûå thöng thaåo tay nghïì vùn hoåc, úã viïåc am hiïíu caách xûã lyá khi cêu caá biïín khúi vaâ caã úã trong tònh nhên àaåo êëm aáp. Coá sûå caãm nhêån thöng minh vaâ àêìy taâi nùng trong cêu chuyïån vïì öng laäo àaánh àaá Cuba Santiago, can àaãm vaâ kiïn trò chiïën àêëu àïí àûa vaâo àêët liïìn con caá lúán nhêët trong àúâi laäo, duy chó àïí thêëy noá bõ xêu xeá búãi luä caá mêåp, chùèng àïí laåi cho laäo caái gò ngoaåi trûâ möåt böå xûúng trùæng trêìn truåi. Töi khöng thïí ngùn àûúåc caãm nghô rùçng trong cêu chuyïån coá möåt hònh aãnh tûúång trûng, coá leä laâ möåt tûúång trûng khöng àûúåc yá thûác. Con caá kiïëm khöíng löì laâ cuöën tiïíu thuyïët lúán Hemingway nghô mònh seä àaåt àûúåc vaâ nhûäng nhaâ phï bònh laåi xeá noá ra thaânh nhiïìu maãnh. Caãm nhêån riïng tû naây, nöîi àau cuãa vïët thûúng boãng raát naây, mang laåi cho Öng giaâ vaâ biïín caã nöîi cay àùæng vaâ nhûäng êín yá àang chuyïín di cuãa noá.

Sau lêìn phuåc thuâ naây, cuöåc chiïën cuãa Hemingway chöëng thúâi àaåi cuãa mònh àaä giaânh àûúåc thùæng lúåi. Lêìn naây öng laäo cêu caá àaä giûä vûäng sûå troån veån cuãa mònh. Thïë giúái hoan nghïnh khi Nobel vùn hoåc àûúåc trao tùång anh vaâo 1954. Chùèng coân coá sûå lûåa choån naâo thñch húåp hún. Hemingway àaä thûåc sûå mang laåi cho vùn hoåc möåt phong caách múái, phong caách cuãa thïë kyã chuáng ta. Ngay àêìu nùm êëy, suöët vaâi tiïëng àöìng höì, anh àûúåc nghô nhû laâ àaä chïët. Trong luác àang ài sùn úã chêu Phi, maáy bay cuãa anh lao vaâo rûâng rêåm Sudan gêìn söng Nile - khu vûåc cuãa caác loaâi thuá ùn thõt ngûúâi. Baáo chñ vöåi àùng taãi lúâi caáo phoá dûåa trïn múá taâi liïåu linh tinh cuãa hoå. Caác mêíu chuyïån àïìu laâ do àúm àùåt. Papa vêîn coân khaá khoeã,




àûáng dêåy lêìn ra búâ söng Nile vaâ àûúåc àoán lïn con thuyïìn ài qua. "Vêån may cuãa töi vêîn coân töët chaán," anh noái vúái tay nhaâ baáo tòm àïën traåi mònh trong rûâng ngay sau tai naån xaãy ra. Nhûäng nguy hiïím cêån kïì nhû thïë àaä àûúåc nhaâ vùn chuyïín lïn trang saách söëng àöång, lan röång khùæp thïë giúái.

Hemingway khöng àïën Stockholm nhêån giaãi thûúãng Nobel. "Taåi nhûäng vïët thûúng, nhû baån biïët àoá." Tuy nhiïn, lyá do chñnh laâ anh àang bêån vúái cuöën tiïíu thuyïët lúán cuãa mònh. "noá àang tiïën triïín rêët töët, anh biïët àêëy, töët hún caã thúâi gian daâi khi giaãi thûúãng êëy àïën... Khi àang töët laânh maâ nhaâ vùn dûâng laåi thò chó coá Chuáa múái biïët khi naâo noá seä laåi bùæt àêìu." Nhûng anh àaä gúãi baâi diïîn vùn àïën Thuåy Àiïín nhúâ Àaåi sûá Myä àoåc. Anh xin löîi vò àaä khöng quen phaát biïíu trûúác àaám àöng.

Vaâo ngaây trao giaãi thûúãng úã Stockholm, Hemingway ài cêu xa Cojimar, ngöi laâng Cuba núi anh lêëy böëi caãnh cho Öng giaâ vaâ biïín caã. Anh ài cuâng Gregorio Fuentes, thuãy thuã cuãa anh trïn con thuyïìn sún xanh, àen Pilar daâi chûâng 12 meát vúái hai maáy Chrysler. Caá àang cùæn cêu vaâ biïín móm cûúâi vúái öng laäo. Möåt biïn têåp viïn taåp chñ Time tûâng tiïëp xuác vúái anh àaä ghi laåi nhûäng yá nghô naây. Dêîu cho coá thïí thò Hemingway khöng hïì muöën thay àöíi caã cuöåc söëng lêîn phong caách saáng taåo cuãa mònh. "Chó möåt lêìn thaânh cöng àïí àöi ngûúâi nhúá baån thò cuäng àaä laâ àuã. Nhûng nïëu baån laâm àûúåc àiïìu àoá tûâ nùm naây sang nùm noå thò nhiïìu ngûúâi seä nhúá baån vaâ seä kïí vúái con hoå röìi, con hoå, chaáu hoå àïìu nhúá vaâ nïëu àiïìu àoá coá liïn quan àïën nhûäng cuöën saách thò chuáng coá thïí àoåc. Vaâ nïëu àiïìu àoá thûåc sûå töët thò noá seä töìn taåi lêu cuâng nhên loaåi." Àêëy laâ phêìn thûúãng duy nhêët maâ möåt nhaâ vùn thûåc sûå mong àúåi.

Lï Huy Bùæc dõch tûâ cuöën Hemingway and his critics, NXB Hill and Wang, New York, 1961




HAVANA, 1948

A.E.Hotchner

Muâa xuên nùm 1948, töi àûúåc chó àõnh àïën Cuba àïí laâm caái viïåc "thöìn thöån" laâ àïì nghõ Ernest Hemingway viïët baâi cho muåc "Tûúng lai cuãa vùn hoåc." Töi úã trong ban biïn têåp taåp chñ Cosmopolitan vaâ töíng biïn têåp àang lïn kïë hoaåch phaát haânh möåt söë vïì tûúng lai cuãa moåi thûá: Frank Lloyd Wright vïì kiïën truác, Henry Ford II vïì ö tö, Picasso vïì höåi hoaå vaâ nhû töi àaä noái, Hemingway vïì vùn hoåc.

Dô nhiïn chùèng coá nhaâ vùn naâo laåi biïët caái tûúng lai vùn hoåc quaá nhûäng àiïìu anh ta seä viïët vaâo saáng höm sau, thêåm chñ rêët nhiïìu ngûúâi cuäng chùèng hïì thêëy àûúåc chuát tûúng lai êëy, nhûng taåi àêy, töi àang àùåt phoâng úã khaách saån Nacional, vúái muåc àñch nghïì nghiïåp laâ gùåp Hemingway, tûå giúái thiïåu röìi nhúâ öng gheá mùæt vaâo quaã cêìu thaåch anh vùn hoåc àoá àïí boái cho túâ Cosmo an khang thõnh vûúång.

Caái miïìn thöån trong töi khöng phaãi laâ quaá mûác. Tûâ thúâi töi àoåc taác phêím àêìu tiïn cuãa Hemingway, Mùåt trúâi vêîn moåc, khi coân laâ hoåc sinh trung hoåc trûúâng Soldan úã St. Louis töi chõu chung êën tûúång maånh meä nhû thïë hïå mònh: kñnh nïí Hemingway. Vúái trñ tûúãng tûúång cuãa tuöíi hoåc troâ, töi nghô mònh giöëng Nick Adams (cêåu ta xêëp xó tuöíi töi vaâ laâ nhên vêåt trung têm trong nhiïìu truyïån ngùæn cuãa Hemingway) khi cêåu ta múã löëi ài giûäa caái thïë giúái u aám àêìy rêîy nhûäng voä sô quyïìn Anh no àoân, nhûäng keã giïët ngûúâi, nhûäng ngûúâi da àoã tûå saát, nhûäng con nghiïån ma tuyá, àô àiïëm vaâ nhûäng ngûúâi khöën khöí trong chiïën tranh taåi Italy. Suöët Chiïën tranh thïë giúái lêìn thûá hai, vúái tû caách laâ sô quan khöng quên úã Phaáp, töi laåi caâng kñnh phuåc hún khaã nùng khai thaác chiïën trêån cuãa nhaâ baáo Hemingway. Öng àaä tham dûå chiïën tranh vaâ àaä tûå




xem mònh khöng phaãi tham dûå vúái tû caách nhaâ baáo trong trung àoaân böå binh 22 cuãa àaåi taá Buck Lanham khi trung àoaân naây àöí böå lïn Normady, tiïën cöng dûä döåi úã Luxembourg vaâ tham dûå trêån chiïën àêîm maáu úã caánh rûâng Hurtgen núi trung àoaân phaãi chõu thûúng vong àïën 2060 ngûúâi trong söë 3200 biïn chïë ban àêìu.

Töi àaä cöë lêín traánh caái cöng viïåc maâ túâ Cosmopolitan giao cho nhûng laåi àûúåc lïånh laâ phaãi coá bùçng àûúåc baâi baáo àoá nïëu khöng thò... Caái nïëu khöng thò êëy quaã laâ húi hoác búãi töi àaä úã vaâo tuöíi hai mûúi nùm, vûâa laâm cöng viïåc naây àûúåc saáu thaáng, àêy laâ viïåc laâm àêìu tiïn maâ töi àaä cöë tòm àûúåc sau khi phung phñ hïët khoaãn tiïìn giaãi nguä khoãi lûåc lûúång khöng quên suöët möåt nùm úã Paris. Töi coá àõa chó Hemingway taåi thõ trêën nhoã San Francico de Paula caách Havana chûâng hai mûúi chñn phuát ài xe, nhûng hïî töi caâng quyïët têm àïën àoá, goä cûãa nhaâ öng vaâ trûåc tiïëp quêëy rêìy öng, àêëy laâ nhûäng gò töíng biïn têåp chó thõ töi phaãi laâm, thò maáu töi caâng nhû sùæp àöng cûáng caã laåi. Sau hai ngaây ngöìi bïn bïí búi Nacional trong traång thaái baán hön mï do têm lyá nhuát nhaát gêy nïn, cuöëi cuâng töi kïët luêån cûá mùåc xaác caái baâi baáo êëy, vêîn coân viïåc biïn têåp úã núi khaác, töi seä khöng àïën goä cûãa nhaâ öng; vaâ dêîu cho töi àang cêìm trong tay söë phone àûúåc àùng kyá cuãa öng thò töi cuäng khöng goåi, töi khöng daám goåi cho öng.

Vêåy nïn töi cûá theo caái caách nhaát gan laâ viïët gúãi öng mêíu giêëy, àaåi yá noái laâ töi àûúåc cûã àïën àêy vò nhiïåm vuå ngúá ngêín naây nhûng khöng muöën quêëy rêìy öng vaâ nïëu öng coá thïí viïët cho töi vaâi chûä tûâ chöëi thò seä laâ sûå giuáp àúä vö cuâng to lúán cho caái tûúng lai cuãa Hotchner.

Saáng súám höm sau, chuöng àiïån thoaåi gieo. "Hotchner àêëy phaãi khöng? "

"Vêng." "Baác sô Hemingway àêy. Àaä nhêån àûúåc thû anh. Khöng thïí

àïí anh boã bï nhiïåm vuå hay mêët mùåt vúái chuã buát maâ chùæc seä nöíi àoaá nïn vò nhiïåm vuå khöng àûúåc hoaân thaânh. Anh coá muöën uöëng vaâo khoaãng nùm giúâ khöng? Coá möåt quaán bar tïn laâ Florida. Cûá baão vúái taxi."

Luác êëy, quaán Florida (àêëy laâ tïn àuáng cuãa noá nhûng moåi ngûúâi àïìu goåi noá laâ Floridita) laâ möåt quaán bar kiïm nhaâ haâng theo




kiïíu cöí, saáng suãa, coá quaåt trêìn, böìi baân thên thiïån vaâ ba nhaåc cöng hoùåc ài quanh bar hoùåc ngöìi úã caái baân gêìn quêìy. Quaán bar sûã duång nhûäng chiïëc baân röång bùçng göî daái ngûåa àaánh boáng; nhûäng chiïëc ghïë thò cao, ngöìi thoaãi maái, ngûúâi phuåc vuå vui nhöån, giaâu kinh nghiïåm coá thïí pha chïë nhiïìu loaåi thûác uöëng ûúáp laånh hiïëm coá vïì phêím chêët. Trïn tûúâng treo nhiïìu aãnh Hemingway löìng khung, àang uöëng thûá rûúåu pha chïë nöíi tiïëng nhêët cuãa La Florida - rûúåu Daiquiri Hemingway hay Papa Double. Hêìu hïët caác du khaách àïìu uöëng rûúåu naây, cöng thûác pha chïë bao göìm hai cöëc rûúäi rûúåu rum Bacardi White Label, nûúác chanh hai quaã, nûãa cöëc nûúác nho eáp vaâ saáu gioåt rûúåu anh àaâo, têët caã cho vaâo maáy tröån àiïån sau khi ûúáp laånh, quay maånh cho àïën khi suãi boåt röìi roát ra nhûäng caái ly lúán coá chên. Töi ngöìi úã caái ghïë àùçng cuöëi phöë Obispo cuãa quaán, phña trong goác dûúái mêëy bûác aãnh löìng khung vaâ goåi möåt xuêët Papa Double...

Hemingway àïën chêåm möåt chuát. Öng mùåc chiïëc quêìn khaki vúái thùæt lûng da röång baãn àaä cuä vúái caái khoaá àñnh doâng chûä GOTT MIT UNS, chiïëc aáo sú mi thïí thao vaãi lanh trùæng húã cuác vaâ ài àöi giêìy da nêu khöng mang têët. Toác öng àen sêîm àiïím nhûäng vuâng baåc, baåc caã hai bïn thaái dûúng, öng àïí böå ria meáp rêåm, trïî xuöëng caã khoeá miïång nhûng khöng àïí rêu cùçm. Tröng öng àöì söå. Khöng phaãi vò chiïìu cao, búãi öng chó cao hún meát bêíy möåt tñ, cuäng khöng phaãi do cên nùång maâ chó do phong thaái. Hêìu hïët àöå nùång trùm cên cuãa öng döìn hïët phña trïn höng: vai öng núã, vuöng vûác, caánh tay daâi, bùæp thõt cuöìn cuöån (tay traái nhiïìu seåo vaâ húi lïåch khoãi khuyãu), ngûåc núã nang, buång cao nhûng khöng phïå hay nhoäng nheäo. Coá caái gò àoá tûúng phaãn úã öng - öng böìn chöìn, haáo hûác nhûng àûúåc kiïìm chïë tûåa chuá ngûåa àua àang bõ ghòm dêy cûúng. Öng dûâng laåi troâ chuyïån tröi chaãy bùçng tiïëng Têy Ban Nha vúái möåt trong nhûäng nhaåc cöng vaâ coá gò àoá úã öng àaä gêy êën tûúång vúái töi: sûå hûáng thuá. Laåy Chuáa, töi nghô, öng ta múái hûáng thuá laâm sao! Töi chûa hïì nhòn thêëy bêët kyâ ai coá têm traång thoaãi maái vaâ vui nhöån àïën thïë. Öng toaã têm traång êëy lïn moåi ngûúâi vaâ nhêån laåi cuâng sûå haâo hûáng. Neát mùåt öng gêy êën tûúång nhiïìu hún nhûäng gò töi nghô vïì öng khi xem aãnh.

Khi öng àïën chöî quêìy chaâo ngûúâi àûáng quêìy, töi àïí yá thêëy trïn traán öng, ngay trïn mùæt traái, coá möåt caái seåo lúán nhû thïí möåt mêíu àêët seát maâu thõt tònh cúâ àûúåc àùæp lïn àoá.




"Hotchner," öng noái luác àang bùæt tay, "chuác mûâng vò àaä àïën Cub Room." Baân tay öng daây, vuöng, ngoán tay húi ngùæn, moáng cùæt vuöng vûác. Ngûúâi phuåc vuå àùåt hai suêët daiquiri ûúáp laånh trûúác mùåt chuáng töi; chuáng laâ nhûäng chiïëc cöëc hònh choáp lúán gêëp àöi ly töi uöëng luác naäy. "úã àêy chuáng ta têån hûúãng sûå hoaân haão diïåu kyâ trong nghïå thuêåt pha chïë daiquiri," Hemingway noái. "Möîi töëi laâm hïët mûúâi saáu ly."

"Cúä naây û?" "Kyã luåc cuãa quaán àêëy," ngûúâi àûáng quêìy àang lùæng nghe noái. Hemingway thûúãng thûác rûúåu bùçng caách uöëng möåt nguåm

àêìy, ngêåm möåt luác röìi nuöët tûâng tñ möåt. Öng gêåt guâ taán thûúãng. "Hotchner... caái tïn rêët laå. Anh tûâ àêu àïën?"

"Thûa St. Louis." "Khu naâo, Àaåi löå Chouteau aâ? Öng nöåi anh coá tham dûå trêån

Nut Sigel khöng?" "Öng coá biïët St. Louis chûá?" "Ba ngûúâi vúå àêìu úã St. Louis." Öng lùæc àêìu buöìn baä. "Töi biïët

St. Louis. Ngûúâi töët duy nhêët maâ töi biïët khöng rúâi khoãi núi àoá laâ meå cuãa Martha Gellhorn." Ngûúâi phuåc vuå àùåt trïn baân trûúác mùåt chuáng töi möåt àôa àêìy töm chûa boác voã. "Mêëy nùm trûúác," Hemingway noái vaâ böëc möåt con töm, "töi thaânh lêåp Höåi ùn töm. Coá muöën vaâo höåi khöng?".

"Àûúng nhiïn. Töi phaãi laâm gò àêy?" "Thaânh viïn cuãa höåi ùn àêìu vaâ àuöi." Öng cùæn àûát caái àêìu

töm vaâ nhai ngon laânh. Töi cuäng cùæn möåt caái àêìu vaâ nhai nhûng chùèng thêëy ngon

lùæm. "Anh seä quen ngay," öng noái vaâ nhùåt con khaác. Thïm hai ly

daiquiri nûäa àûúåc mang àïën. Ngûúâi phuåc vuå àûa cho Hemingway laá thû; öng nhòn àõa chó ngûúâi gúãi röìi gêëp laåi àuát vaâo tuái. "Anh baån Basque cuãa töi laâ nhaâ vùn chuyïn vïì thû vaâ laá naâo cuäng kïët thuác hïåt möåt kiïíu: Gúãi cho ñt tiïìn." Böå ba nhaåc cöng bao göìm möåt ngûúâi chúi ghi ta vui veã to lúán, möåt ngûúâi chúi ghi ta nghiïm tuác, khöng




cûúâi vaâ möåt ca sô gêìy goâ, da àen cuäng chúi àaân bùæt àêìu àaân vaâ haát möåt nhaåc phêím haâo huâng.

"Boån hoå laâ baån töi," Hemingway noái. "Hoå àang haát baâi haát töi viïët cho hoå. Giaá maâ Mary coá úã àêy. Cö ta haát baâi àoá rêët hay. Töëi noå, chuáng töi àïën àêy, quaán àöng ngheåt, moåi ngûúâi àïìu vui veã, khi àoá coá ba ngûúâi treã tuöíi haáo hûác bûúác vaâo uöëng úã quêìy bar, khùæp ngûúâi hoå chöî naâo cuäng viïët FBI. Vêåy nïn töi ngoã lúâi cöí vuä khñch mêëy anh chaâng êëy uöëng röìi khi chuöng àöìng höì àiïím nûãa àïm, hoå cêët tiïëng chuác, "Happy Birthday" bùçng tiïëng Anh, moåi ngûúâi cuâng chuác röìi khi chuáng töi noái "Happy Birthday caác baån FBI thên mïën" thò caã ba gaä êëy gêìn nhû khöng thïí àûáng vûäng. Chuáng vöåi chuöìn cho thêåt mau."

Chuáng töi vûâa uöëng daiquiri vûâa chuyïån troâ vïì Havana nhû laâ núi thñch húåp àïí söëng vaâ laâm viïåc. "Tñnh caách giöëng nhû töi êëy maâ," Hemingway noái, "thò coá leä phaãi choån trïn khùæp thïë giúái, ngûúâi ta cûá muöën biïët lyá do taåi sao laåi úã àêy. Àûâng coá cöë phñ cöng giaãi thñch. Quaá phûác taåp. Nhûäng buöíi saáng maát laånh trong laânh khi anh coá thïí laâm viïåc töët vûâa luác Black Dog thûác giêëc vaâ nhûäng chuá gaâ choåi cêët tiïëng gaáy àêìu tiïn. Coân núi naâo khaác àïí anh coá thïí luyïån gaâ choåi, àûa ài choåi vaâ àaánh cuöåc nhûäng con anh tin tûúãng vaâ húåp phaáp? Àöi ngûúâi cho choåi gaâ laâ àöåc aác? Nhûng thûã hoãi coân caái troâ chïët tiïåt naâo hêëp dêîn hún choåi gaâ?"

"Röìi coá caã hoå haâng luä lô nhaâ chim nûäa - nhûäng con chim thûåc sûå tuyïåt vúâi - truá nguå vaâ di cû, coân coá caã soác xuöëng uöëng úã bïí búi trûúác khi mùåt trúâi moåc. Vaâ nhûäng con thùçn lùçn kiïëm möìi boâ ra khoãi buåi rêåm bïn caånh bïí vaâ giaân nho bïn nhaâ. Töi rêët thñch thùçn lùçn.

"Anh muöën vïì thaânh phöë thò chó cêìn xoã giaây vaâ ài; möåt thaânh phöë luön hêëp dêîn chó khi úã xa anh; nhûäng cö gaái Cuba naây, anh cûá nhòn vaâo àöi mùæt àen laáy cuãa hoå êëy, nhûäng àöi mùæt nöìng àûúåm aánh mùåt trúâi. Nïëu anh khöng muöën lêín traánh baãn thên mònh thò cûá viïåc cùæt boã moåi thûá, àûâng ài àïën thaânh phöë vaâ àûâng nöëi àiïån thoaåi.

"Khoaãng nûãa giúâ ài xa Finca, anh àaä lïnh àïnh trïn thuyïìn chöî laân nûúác xanh thêîm cuãa doâng Gulf Stream vaâ sau mûúâi lùm phuát lïn thuyïìn, anh àaä vûúåt qua böën lùçn nûúác. Hoùåc coá thïí anh seä




thñch bùæn chim cêu söëng úã cêu laåc böå bùæn suáng chó ngay dûúái àûúâng gêìn Finca. Phuâ húåp vúái tuái tiïìn lúán nïëu àêëy laâ caách anh muöën. Àêëy laâ caách chuáng töi àaä laâm khi Tommy Shevlin, Pichon Aguilera, Winston Guest vaâ Thorwald Sanchez àïën àêy húåp thaânh àöåi vaâ anh khöng thïí àoâi hoãi nhûäng phaát àaån naâo chñnh xaác hún khi luä möìi söëng àûúåc huêën luyïån vaâ chuáng töi ngang àiïím vúái Hugh Casey, Billy Herman, Augie Galan, Curt Davis vaâ vaâi tay suáng nûäa, têët caã àïìu laâ nhûäng thiïån xaå. Cuäng chñnh nhûäng ngûúâi phaãn àöëi choåi gaâ seä chöëng àöëi viïåc anh bùæn chim cêu. Mùåc duâ àiïìu àoá àaä bõ cêëm úã nhiïìu núi, nhûng úã àêy thò àûúåc pheáp; àêëy laâ mön thïí thao - caá àöå höìi höåp nhêët maâ töi biïët - àöëi vúái caác tay suáng. Cûá àïí mùæt àïën viïåc àoá thò thûåc sûå chaán lùæm."

"Tuy nhiïn, liïåu coá nhaâm chaán khi cûá söëng caã nùm nhû thïë maâ chùèng thay àöíi muâa gò caã?" töi hoãi. "Öng khöng nhúá muâa xuên muâa thu úã New England nhû thïë naâo sao?".

"úã àêy chuáng töi cuäng thay àöíi theo muâa," öng noái. "Muâa chuyïín chêåm, khöng àöåt ngöåt nhû úã New England, núi ba meå töi phaãi tûâ boã vò thúâi tiïët khöng thuêån lúåi vaâ àêët àai thò cùçn cöîi. Nhûng chuáng töi coân coá Red Lodge, Montana hay thêåm chñ laâ Cody, Wyoming hay West Yellowstone vúái Big Jim Savage chia quên baâi cuöëi cuâng tuyïåt vúâi àïën nöîi chó coá boån treã múái phaát hiïån ra, hay Billings vaâo töëi thûá baãy hay thêåm chñ, meå kiïëp, Casper - thaânh phöë dêìu hoãa núi cö Mary àiïìu dûúäng."

Nhûäng ly daiquiri vêîn àûúåc mang àïën khi chuáng töi thaão luêån vïì nhûäng böå phim taâi liïåu cuãa Robert Flaherty maâ Hemingway thûåc sûå thaán phuåc, vïì Ted Williams, vïì Cêu laåc böå Saách Trong Thaáng, vïì Lena Horne, vïì Proust, vïì tivi, vïì caách cêu caá kiïëm, vïì thuöëc kñch thñch tònh duåc vaâ ngûúâi da àoã, cho àïën têån taám giúâ, khöng phaãi àe doåa caái kyã luåc daiquiri cuãa Hemingway maâ àe doåa viïåc uöëng liïìn tuâ tò hún baãy ly cuãa Hotchner. Hemingway lêëy rûúåu mang ài àûúâng, öng ngöìi ghïë trûúác chiïëc xe vûâa chúã ngûúâi vûâa chúã haâng bïn caånh anh taâi xïë Juan cuãa mònh; vaâ bùçng caách naâo àoá töi cöë nhúá trong caái àêìu bïình böìng hún men cuãa mònh rùçng saáng höm sau öng seä àoán töi lïn taâu ra khúi. Töi cuäng cöë - xin àûâng hoãi laâ bùçng caách naâo - ghi laåi àöi àiïìu vïì cuöåc àöëi thoaåi cuãa chuáng töi vò lúåi ñch cuãa töíng biïn têåp túâ Cosmopolitan. Viïåc àoá khúãi àêìu cho thoái quen maâ töi luön giûä suöët toaân böå thúâi gian töi quen biïët




öng. Vïì sau töi gia cöë thïm cuöën nhêåt kyá bùçng nhûäng àöëi thoaåi ghi laåi tûâ chiïëc caát-xeát boã tuái maâ chuáng töi mang theo khi ài cuâng nhau.

Lï Huy Bùæc dõch tûâ cuöën Papa Hemingway, NXB Bantam Book, Toronto, 1967




CHÊN DUNG NGAÂI PAPA

Malcolm Cowley

Khi töi noái vúái Hemingway laâ töi àang viïët möåt baâi baáo vïì öng - têët nhiïn laâ baâi baáo êëy öng chûa àûúåc àoåc - öng àaä yïu cêìu töi noái roä rùçng öng khöng chõu traách nhiïåm vïì bêët cûá àiïím khöng àuáng hoùåc bêët cûá möåt loaåi taâi leã mang tñnh truyïìn thuyïët naâo coá thïí àûúåc gaán cho öng. Taâi liïåu àïí viïët baâi baáo naây àûúåc thu thêåp tûâ nhûäng ngûúâi tûâng quen biïët öng. Hemingway tuyïn böë vúái töi rùçng öng seä lêëy laâm vui thñch nïëu chûáng minh àûúåc rùçng khöng möåt sûå kiïån naâo trong baâi baáo àaä tûâng xaãy ra vaâ öng seä rêët vui loâng baác boã nhûäng sûå kiïån àoá, sûå kiïån vïì cuá àêm àêìu cuãa öng vaâo caái keát nûúác cöë àõnh úã London, hay öng àaä tûâng laâm viïåc bùçng bêët cûá khaã nùng naâo, hay öng àaä tûâng cöång taác vúái tuêìn baáo nùm xu (coá leä bêy giúâ laâ möåt haâo), tuêìn baáo maâ öng nhùæc ài nhùæc laåi roä raâng khöng phaãi laâ Saturday Evening Post.

Àaä hai mûúi nùm kïí tûâ khi Hemingway viïët Giaä tûâ vuä khñ, taác phêím hêìu nhû àaä àûúåc nhêët trñ xem laâ tiïíu thuyïët Myä hay nhêët viïët vïì Thïë chiïën I. Taác phêím naâo seä trúã thaânh tiïíu thuyïët hay nhêët vïì Thïë chiïën II úã möåt thúâi àiïím naâo àoá chùæc vêîn laâ vêën àïì coân àïí ngoã vaâ gêy tranh caäi.

Àïën nay àaä coá möåt vaâi taác phêím hay, göìm coá Phoâng trûng baây, vúái tònh caãm êëm aáp, Trêìn truåi vaâ caái chïët vúái yïëu töë hiïån thûåc vaâ maånh meä, vaâ gêìn àêy hún laâ Nhûäng con sû tûã non, möåt bûác tranh toaân caãnh vïì quên àöåi Myä úã chêu Êu. Hêìu hïët nhûäng tiïíu thuyïët múái vïì chiïën tranh àïìu àûúåc viïët tinh xaão hún nhûäng tiïíu thuyïët chiïën tranh trûúác àoá, nhûng luön luön ngoaåi trûâ Giaä tûâ vuä khñ. Hêìu hïët nhûäng tiïíu thuyïët êëy àïìu cho thêëy sûå aãnh hûúãng cuãa Hemingway úã möåt mûác àöå naâo àoá, nhûng vêîn khöng thïí saánh àûúåc vúái khaã nùng kiïn nhêîn hay sûå hûáng thuá khaác biïåt cuãa öng vïì cuöåc




söëng. Sûå thïí laâ thïë, khi maân sûúng taãn ài thò ta thêëy möåt Hemingway, giúâ àêy toác àaä àiïím baåc, àaä laâm cha, àaä viïët tiïíu thuyïët hay nhêët vïì cuöåc chiïën tranh naây, quaã laâ nhû thïë.

Öng bùæt àêìu viïët rêët lêu trûúác àoá, trûúác caã sûå kiïån Trên Chêu Caãng vaâ öng àang mêët thïm thúâi gian àïí hoaân thaânh noá. Bêy giúâ öng àaä coá hún möåt nghòn trang baãn thaão vaâ öng nghô rùçng möåt ñt trong söë àoá laâ àoåc àûúåc, nhûng öng muöën têët caã phaãi trúã nïn tuyïåt vúâi. Àoá cuäng laâ àiïìu öng seä baân vïì tiïíu thuyïët, thêåm chñ vúái caã ngûúâi xuêët baãn vaâ caác thaânh viïn trong gia àònh öng. Sau naây Maxwell Perkins, ngûúâi biïn têåp cuãa öng úã nhaâ xuêët baãn Scribner, àaä tûâng phiïìn toaái vò ngûúâi ta goåi àiïån àïën hoãi xem quyïín saách naây viïët vïì caái gò. Max àaä àïí cho thû kyá cuãa mònh traã lúâi àiïån thoaåi, cho duâ hoå laâ nhûäng nhên vêåt quan troång. "Haäy baão hoå." öng ta chó thõ cho cö thû kyá, "cuöën saách viïët vïì àêët, biïín vaâ bêìu trúâi." Coá leä sûå diïîn taã naây hêìu nhû chûáng minh töët moåi àiïìu. Hemingway coá thïí viïët möåt tiïíu thuyïët chiïën tranh vïì cöng viïåc úã biïín, bêìu trúâi vaâ àêët liïìn maâ khöng phaãi dûåa vaâo gò caã ngoaâi nhûäng chuyïën phiïu lûu cuãa öng.

Cöng viïåc cuãa öng úã biïín laâ vò cú quan tònh baáo Naval úã ngay trong cabin chiïëc taâu daâi mûúâi hai meát cuãa öng, chiïëc Pilar, chiïëc taâu àaä àûúåc caãi trang thaânh taâu buön. Trong gêìn hai nùm tûâ nùm 1942 àïën 1944, chiïëc taâu naây àaä àûúåc caãi trang thaânh nhiïìu kiïíu khaác nhau, tuêìn tiïîu khùæp búâ biïín Bùæc cuãa Cuba. Taâu Pilar chúã theo möåt nhoám chñn ngûúâi, bïn caånh àoá coân coá vêåt duång àiïån àaâi, suáng maáy, suáng bazöca vaâ chêët nöí coá sûác cöng phaá maånh. Muåc àñch cuãa noá laâ baám saát vaâ tiïu diïåt taâu ngêìm Àûác; trong trûúâng húåp êëy Hemingway àaä chuêín bõ àïí tiïën haânh möåt kïë hoaåch dêîn túái viïåc tiïu diïåt taâu ngêìm Àûác vaâ cuäng coá thïí laâ caã con taâu buön êëy nûäa.

Viïåc khöng coá taâu ngêìm Àûác naâo àïën trong têìm têën cöng cuäng quyïët àõnh àïën sûå söëng coân cuãa thuyïìn trûúãng vaâ thuãy thuã àoaân. Dêîu sao, rêët nhiïìu lêìn taâu Pilar àaä giuáp phaát hiïån ra võ trñ cuãa nhûäng chiïëc taâu ngêìm maâ sau àoá àûúåc baáo vïì lûåc lûúång haãi quên nhû laâ "thuãy löi xêm nhêåp". Spruille Brader laâ àaåi sûá Myä úã Cuba, khi êëy àaä cho pheáp tiïën haânh nhiïåm vuå vaâ àaåt àûúåc kïët quaã xaác àõnh. Öng ta àaä viïët trong möåt laá thû vïì sûå phuåc vuå cuãa Hemingway úã Cuba:




"Nhiïåm vuå vö cuâng nguy hiïím, vò chùæc chùæn möåt thuyïìn àaánh caá trong nhûäng àiïìu kiïån bònh thûúâng seä khöng thïí àõch laåi àûúåc möåt taâu ngêìm àûúåc trang bõ vuä khñ haång nùång nhû vêåy. Duâ sao, Ernest cuäng àaä vaåch ra möåt kïë hoaåch thöng minh, vaâ töi tin tûúãng seä giaânh chiïën thùæng trong trêån àaánh maâ anh ta coá thïí tiïëp cêån. Thûåc sûå laâ anh êëy àaä phaát hiïån ra, vaâo caái ngaây maâ tuây viïn haãi quên cuãa töi àaä khöng goåi anh êëy vïì Havana khi anh êëy úã võ trñ mònh choån núi taâu ngêìm Àûác xuêët hiïån suöët hai tû tiïëng àöìng höì. Tuy thïë, trong rêët nhiïìu trûúâng húåp, anh êëy àaä thu àûúåc nhiïìu thöng tin giaá trõ vïì àõa àiïím cuãa taâu ngêìm Àûác. Àaánh giaá cao sûå àoáng goáp àoá cuãa Ernest, töi maånh daån àïì nghõ tùång thûúãng huên chûúng cho anh êëy."

Cöng viïåc trïn trúâi cuãa öng tiïëp theo sau cöng viïåc cuãa öng trïn biïín. Sau khi hai taâu ngêìm cuöëi cuâng cuãa Àûác àaä bõ phaát hiïån úã Cuba vaâo muâa xuên nùm 1944, Khöng quên Hoaâng gia Anh àaä àûa Hemingway sang Anh, núi öng nhêån nhiïåm vuå laâm phoáng viïn. Öng thñch nhûäng phi cöng ngûúâi Anh, vaâ hoå àaä àûa öng theo trong nhiïìu àúåt bay taác chiïën, trûúác vaâ sau ngaây àöí böå.

Nhiïåm vuå cuãa öng trïn mùåt àêët bùæt àêìu tûâ ngaây hai mûúi thaáng baãy vaâ tiïëp tuåc cho túái àêìu muâa xuên 1945. Chñnh thûác thò Hemingway laâ möåt phoáng viïn cuãa tuêìn baáo Collier àûúåc cûã àïën Àöåi quên thûá ba, nhûng öng khöng vui veã trúã thaânh möåt quan saát viïn maâ chó viïët àuã baâi (saáu baâi trong mûúâi möåt thaáng) àïí àïìu àùån gúãi vïì. Öng cuäng khöng àïën Àöåi quên thûá ba, khöng thñch tûúáng Patton. Àêìu tiïn öng vêîn liïn laåc vúái àöåi khöng kñch Myä úã Normandy, röìi sau khi choåc thuãng phoâng tuyïën àõch úã St. Lo, öng gia nhêåp Sû àoaân böën böå binh thuöåc Àöåi quên thûá nhêët, núi öng tòm àûúåc nhûäng ngûúâi baån töët vaâ thoãa maän vúái nhiïìu trêån àaánh.

Ngûúâi baån töët nhêët cuãa öng laâ Àaåi taá C.T. Lanham úã trung àoaân 22 (bêy giúâ laâ thiïëu tûúáng). Chiïën tranh hêìu nhû vêîn tiïëp diïîn vaâ àaä tiïën túái cao àiïím úã rûâng Huertgen, ngay saát biïn giúái nûúác Àûác. Taåi àoá, trong möåt trêån àaánh keáo daâi mûúâi taám ngaây vaâo thaáng mûúâi möåt, trung àoaân cuãa Buck Lanham vúái ba nghòn hai trùm quên àaä thiïåt maång mêët hún hai nghòn saáu. Böën sô quan chó huy tiïíu àoaân tûã thûúng trong chûa àêìy ba mûúi saáu tiïëng. Hemingway úã laåi vúái trung àoaân cho túái khi trêån àaánh kïët thuác, chia xeã moåi möëi nguy hiïím vaâ gian khöí vúái hoå ngoaåi trûâ viïåc uöëng




rûúåu. Àïí àöëi phoá trûúác vúái sûå ruãi ro cuöëi cuâng, öng àaä mang theo hai biàöng àeo vaâo trûúác thùæt lûng Gott-mit-Uns maâ öng lêëy àûúåc cuãa möåt tay lñnh Àûác àaä chïët. Möåt biàöng àûång àêìy rûúåu gin, chiïëc kia àûång rûúåu veácmuát maånh, vaâ öng hoâa lêîn chuáng àïí laâm thaânh möåt loaåi maáctin êëm nhûng rêët maånh.

Trúã laåi thaáng taám, khi sû àoaân böën tiïën vaâo theo hûúáng àöng tûâ Normandy, Hemingway ài trong haâng quên tiïn phong trïn chiïëc xe jeep cuãa öng vaâ bùæt àêìu tiïëp xuác vúái du kñch Phaáp. Daáng ngûúâi öng oai huâng vúái àöi vai röång, böå ngûåc núã vaâ caái àêìu maâ theo lúâi öng thò quaá to so vúái chiïëc muä sùæt cuãa lñnh Myä, möåt vïët seåo sêu ngay trïn àêìu öng - tûâ cuá va àêìu vaâo keát nûúác cöë àõnh úã London khi mêët àiïån - vaâ möåt böå rêu rêåm hònh quaåt maâ öng àaä àïí trong thúâi gian chiïën tranh. Du kñch Phaáp tin rùçng hùèn öng phaãi laâ möåt võ tûúáng, nhûng Hemingway noái vúái hoå öng chó laâ àaåi uyá.

Möåt du kñch hoãi öng, "Laâm thïë naâo maâ möåt ngûúâi khaá giaâ vaâ tûâng traãi nhû öng, laåi mang nhûäng vïët seåo chiïën tranh àaáng kñnh maâ vêîn laâ möåt àaåi uyá?".

"Chaâng trai," nhên cú höåi naây Hemingway traã lúâi luön cho nhiïìu ngûúâi khaác, "nguyïn nhên àún giaãn thöi vaâ àoá laâ nöîi àau. Töi khöng bao giúâ hoåc àoåc hay hoåc viïët."

Ngûúâi laái xe cuãa öng, Pellkey "àoã" nghô rùçng du kñch Phaáp laâ àöåi quên cûâ nhêët maâ anh ta tûâng ài cuâng. "Khöng ai thöët ra möåt lúâi heân nhaát naâo cho duâ hoå coá bõ giïët hay khöng," anh ta noái. Chiïëc xe jeep cuãa Hemingway tiïëp tuåc xuêët hiïån úã nhûäng núi khöng ngúâ túái. "Töi luön giûä möåt caái ghim trïn baãn àöì cho giaâ Ernest Hemingway", sô quan chó huy cuãa Sû àoaân böën noái vúái àaåi tûúáng R.D. Barton khi öng ta àang chó dêîn cho nhûäng phoáng viïn khaác. Vaâi ngaây trûúác àêy Sû àoaân àaä túái àûúåc söng Seine úã phña trïn Paris, núi ngûúâi Àûác lêåp phoâng tuyïën úã phña trûúác vaâ caã hai bïn sûúân. "Giaâ Ernest Hemingway àaä úã caách àêy saáu mûúi dùåm vûúåt trûúác têët caã moåi muäi têën cöng trong Àöåi quên thûá nhêët", tûúáng Barton noái vúái ban tham mûu cuãa öng ta. "Öng êëy àaä gûãi thöng tin trúã laåi. Nhûng bêy giúâ caác anh nghô öng êëy noái gò? Öng êëy noái rùçng nïëu muöën giûä àûúåc núi êëy thò öng seä cêìn phaãi coá xe tùng."

Àoá laâ ngaây àêìu tiïn cuãa tuêìn lïî öng úã Rambouillet, caách Paris ba mûúi dùåm vïì hûúáng têy nam. Hemingway àaä àïën möåt




thaânh phöë nhoã vaâo ngaây 19 thaáng 8, ngay sau àöåi kyå binh lûu àöång àûúåc cú giúái hoáa. Nhûäng cêy Irñt cuâng loaâi cuäng àaä núã hoa trïn möîi ö cûãa söí, nhûng ngay khi quên àöåi àûúåc lïånh ruát ài núi khaác thò hoa Irñt biïën mêët. Ngûúâi Ramboli, nhû ngûúâi ta goåi, biïët rùçng coá nhûäng chiïëc xe tùng haång nùång cuãa Àûác àang úã quanh àêy vaâ hoå coá cú súã àïí súå bõ taân saát nïëu quên Àûác chiïëm laåi àûúåc thaânh phöë khöng phoâng thuã naây. Hemingway quyïët têm giûä noá, vúái möåt chiïëc xe troång taãi cuãa du kñch Phaáp vaâ sûå uãng höå tinh thêìn cuãa àaåi taá David Bruce úã Vùn phoâng lûåc lûúång chiïën lûúåc, ngûúâi àaä choån Rambouillet nhû möåt àõa àiïím thñch húåp àïí tiïëp tuåc cöng taác phaãn giaán cuãa mònh.

"Phoâng nguã cuãa Ernest úã khaách saån Du Grand Veneur laâ böå phêån àêìu naäo cuãa têët caã caác cuöåc haânh quên," àaåi taá Bruce viïët trong möåt laá thû. "úã àoá, vêån chiïëc súmi daâi tay, öng tiïëp nhûäng ngûúâi àûa tin tònh baáo, nhûäng ngûúâi tõ naån tûâ Paris, nhûäng ngûúâi boã tröën khoãi quên àöåi Àûác, nhûäng viïn chûác àõa phûúng vaâ têët caã nhûäng ngûúâi tòm àïën. Möåt ngûúâi Phaáp tröng dûä túån vúái khêíu suáng maáy àûáng baão vïå sùén saâng úã cûãa. Bïn trong, Ernest, tröng nhû öng thêìn rûúåu ngùm àen vui nhöån, àang phên xûã nùång, nheå, trung bònh bùçng tiïëng Anh, tiïëng Phaáp vaâ tiïëng Àûác bêåp boäm." Hai aã gaái àiïëm bõ buöåc töåi vò coá quan hïå vúái quên àõch àûúåc triïåu túái chöî öng àïí xeát xûã. Thay vò ra lïånh phaãi caåo àêìu hoå, nhû nhûäng ngûúâi bùæt giam yïu cêìu, öng thao thao vúái hoå möåt baâi giaãng àaåo àûác nghiïm khùæc vaâ bùæt hoå rûãa cheán àôa. Möåt ngûúâi Balan àaâo nguä tûâ Vehrmacht, àûúåc thêím vêën vaâ röìi bõ bùæt ài goåt khoai têy; möåt trung sô ngûúâi aáo phaãi rûãa xe jeep.

Sau khi cho canh gaác rêët caã moåi tuyïën àûúâng, sûå quan têm chñnh cuãa Hemingway laâ xaác àõnh àuáng nhûäng cöng sûå phoâng ngûå cuãa boån Àûác úã phña nam Paris. Öng tung ra nhûäng àöåi tuêìn tra coá vuä trang àïí thu huát hoãa lûåc Àûác vaâ quên tònh nguyïån laâ dên thûúâng ài xe àaåp traâ tröån vaâo haâng nguä Àûác, vaâi ngûúâi trong söë hoå àaåp xe trïn moåi neão àûúâng cuãa Paris vaâ trúã vïì trao cho Hemingway nhûäng baãn phaác thaão vaâ nhûäng muä àêìy trûáng tûúi. Öng àaä nhêån sûå giuáp àúä vaâ lúâi khuyïn cuãa möåt àiïåp viïn mêåt nöíi tiïëng ngûúâi Phaáp dûúái biïåt danh "Mr. Sheep" - M. Mouton. Khöng lêu sau àoá, tûúáng Leclerc àïën Rambouillet vúái sû àoaân xe boåc theáp Phaáp àaä àûúåc choån àïí giaãi phoáng Paris. Tûúáng Leclerc khöng thñch




phoáng viïn Myä hay du kñch Phaáp, nhûng Hemingway vaâ M. Mouton àaä ùn töëi vúái Tham mûu trûúãng cuãa öng ta vaâ àûa cho öng ta möåt baãn toám tùæt chi tiïët keâm theo nhûäng baãn veä phaác thaão vïì cöng sûå phoâng thuã cuãa boån Àûác trïn têët caã caác tuyïën àûúâng giûäa Paris vaâ Rambouillet. "Töi tin," àaåi taá Bruce noái, "laâ thöng tin naây coá möåt taác duång quyïët àõnh àöëi vúái viïåc thûåc hiïån thaânh cöng cuöåc haânh quên túái Paris cuãa tûúáng Leclerc."

Saáng súám ngaây 25 thaáng 8, Hemingway theo sau möåt trong nhûäng àöåi xe boåc theáp cuãa Phaáp tiïën têån laâng Buc, gêìn Versailles, núi maâ öng biïët rùçng àoaân quên seä phaãi taåm dûâng laåi möåt chuát búãi sûå khaáng cûå cuãa quên Àûác. Khi êëy, nhûäng du kñch tiïn phong cuãa öng - nhûäng ngûúâi giúâ àêy àaä húåp thaânh möåt àöåi quên àûúåc cú giúái hoáa hún hai trùm ngûúâi - àaä múã àûúâng tiïën vaâo thaânh phöë bùçng löëi tùæt. Lûåc lûúång àùåc nhiïåm cuãa Hemingway àaä chiïën àêëu trong möåt cuöåc chaåm traán nhoã úã Arc de Triomphe trong khi lûåc lûúång chñnh quy cuãa Leclerc vêîn coân úã búâ Nam söng Seine. Töëi höm àoá, Robert Capa, möåt thúå aãnh àïën tûâ Paris cuâng vúái nhûäng phoáng viïn khaác, àaä bõ caãn trúã búãi sûå nghiïm khùæc cuãa Leclerc. Capa ài thùèng àïën khaách saån Ritz, núi anh ta nhêån ra ngûúâi laái xe cuãa Hemingway àang àûáng gaác ngoaâi cûãa. Pelkey noái theo kiïíu cuãa Hemingway, "Böë àaä choån àûúåc khaách saån töët. Nhiïìu thûá trong hêìm rûúåu. Öng lïn nhanh ài."

Sau trêån àaánh nhoã úã Rambouillet àoá àaä coá möåt cuöåc tranh caäi trong giúái quên sûå xem coá nïn tùång huy chûúng cho Hemingway àïí laâm möåt têëm gûúng töët nöíi bêåt vïì viïåc àûa tin tònh baáo, hay coá nïn xûã sú thêím öng vò àaä vi phaåm hiïåp àõnh Geneva, gêy aãnh hûúãng àïën viïåc chó huy caác phoáng viïn chiïën tranh. Huy chûúng àûúåc nhêån rêët muöån, úã cêëp Bronze Star; nhûng àêìu tiïn tûúáng thanh tra cuãa Àöåi quên thûá ba àïì nghõ nhûäng hoaåt àöång cuãa öng phaãi àûúåc àiïìu tra àuáng thïí thûác. Viïåc àoá bùæt àêìu vaâo ngaây 2 thaáng 9 nùm 1944 vaâ chiïëm mêët hún taám tuêìn. Vaâo thaáng mûúâi, Hemingway bõ goåi trúã laåi phoâng tuyïën Siegfried àïí thêím vêën. Nhûäng phoáng viïn khaác àaä khai nhû ngûúâi quên tûã rùçng hoå chûa bao giúâ nhòn thêëy öng mang vuä khñ trïn ngûúâi caã. Cuöëi cuâng, öng cuäng àûúåc baáo cho biïët cuöåc àiïìu tra - trñch lúâi sô quan haânh chñnh cao cêëp - "Cuöåc àiïìu tra kïët luêån àûúng sûå khöng coá vi phaåm naâo àöëi vúái nhûäng quy àõnh hiïån coá vïì phoáng viïn chiïën tranh." Öng




vöåi vaä trúã laåi Sû àoaân böën, núi àang chuêín bõ cho trêån àaánh úã rûâng Huertgen. "Trong cuöåc chiïën tiïëp theo,"öng noái vúái Buck Lanham, "Töi seä phaãi xùm ngûúåc hiïåp àõnh Geneva lïn möng àñt, vò töi coá thïí àoåc noá bùçng gûúng."

Nïëu tiïíu thuyïët cuãa Hemingway viïët vïì cuöåc chiïën tranh cuöëi cuâng lêëy nïìn taãng laâ cöng viïåc cuãa öng trïn mùåt àêët, thò chùæc chùæn noá seä bao göìm töíng söë nhûäng trêån àaánh maâ öng trûåc tiïëp tham gia nhiïìu hún bêët kyâ tiïíu thuyïët chiïën tranh naâo xuêët hiïån tûâ trûúác àïën nay. Sûå say mï maåo hiïím cuãa öng seä ài vaâo trang saách, cuâng vúái nhûäng tònh caãm baån beâ maâ öng tòm thêëy giûäa nhûäng ngûúâi lñnh Myä úã chiïën trûúâng. Cuöën tiïíu thuyïët êëy coá thïí laâ bi kõch, nhûng noá seä khöng bõ luyå. "Hêìu hïët nhûäng sûå kiïån trong cuöåc chiïën cuöëi cuâng naây àaä taåo nïn caãm xuác," öng noái, "trong khi cuöåc chiïën àêìu tiïn chó mang laåi cho töi möåt chuát caãm xuác maâ thöi. Nhûng töi cuäng àaä coá möåt tònh baån thêåt töët àeåp. Töi chûa tûâng quen biïët nhûäng con ngûúâi tûã tïë àïën thïë vaâ àêy laâ lêìn àêìu tiïn töi coá cú höåi àïí vêåt löån vúái ngön ngûä cuãa chñnh mònh."

Hemingway rêët nhiïåt tònh vúái caác sô quan vaâ nhûäng ngûúâi àaä chiïën àêëu bïn caånh öng, vaâ hoå cuäng àaáp laåi bùçng tònh caãm nöìng nhiïåt êëy. "Khöng coá gò laâ tuyïåt àöëi," Buck Lanham noái, "nhûng Ernest, ngûúâi àaä tûâng cöång taác vúái Trung àoaân 22, laâ möåt ngûúâi àûúåc khêm phuåc vaâ yïu mïën nhêët. Khi nhûäng cûåu binh cuãa trung àoaân thaânh lêåp höåi cûåu chiïën binh, öng laâ möåt trong hai ngûúâi duy nhêët khöng thuöåc quên àöåi àûúåc bêìu choån laâm thaânh viïn danh dûå." Hêìu hïët moåi ngûúâi àïìu cöng nhêån öng laâ möåt taác giaã nöíi tiïëng. "Chaâ, anh chaâng Hemingway naây laâ ai? Anh ta laâ möåt ngûúâi lñnh töët," möåt ngûúâi trong söë hoå noái vúái ngûúâi laái xe àang taåm thúâi thay thïë Pelkey "àoã". "Töi khöng biïët," ngûúâi laái xe noái. "Öng thuöåc haång ngûúâi quan troång naâo àoá. Töi àaä laái xe cho öng möåt thaáng maâ töi vêîn khöng biïët öng laâm gò." Möåt phoáng viïn àaä mö taã trong möåt cuöåc noái chuyïån vïì chuyïën ài maâ anh ta àûúåc ài cuâng vúái Hemingway, khi hoå khúãi haânh trûúác bònh minh àïën töíng haânh dinh cuãa Lanham úã rûâng Huergen. "Têët caã moåi ngûúâi àïìu biïët xe jeep cuãa öng," anh phoáng viïn noái. "Tûâ trong nhûäng khu rûâng töëi baån coá thïí nghe thêëy haâng trùm gioång noái àang cêët lïn, hïët ngûúâi noå àïën ngûúâi kia, "Xin chaâo ngaâi Hemingway". Cûá nhû laâ nghi lïî àöëi vúái möåt öng vua vêåy."




Caác sô quan cuãa Sû àoaân böën àaä àùåt cho öng rêët nhiïìu biïåt danh thên mêåt. Hoå goåi öng laâ Ernest, möåt caái tïn maâ öng chó àöìng yá goåi giûäa nhûäng baån beâ thên thiïët, hoùåc thúå sùn lñnh Àûác, hoùåc Hemingway baác sô giaâ - khi öng tranh caäi vúái thêìy thuöëc têm thêìn vïì sûå kiïåt sûác cuãa chiïën trêån - hoùåc hoå nhùæc laåi sûå miïu taã cuãa chñnh öng vïì baãn thên mònh nhû möåt Ernest Hemorrhoid (bïånh trô), Pyle cuãa ngûúâi ngheâo, nhûng hêìu hïët hoå àïìu goåi öng laâ Papa hoùåc Pop. Àoá laâ nhûäng caái tïn maâ öng thñch nhêët vaâ chuáng àaä theo öng trúã laåi Cuba, núi nhûäng ngûúâi giuáp viïåc nhaâ, dên laâng úã San Francisco de Paula, nhûäng ngû dên úã Cojimar vaâ nhûäng ngûúâi böìi trong quaá caâ phï öng yïu thñch úã Havana àïìu noái chuyïån vúái öng vaâ goåi öng laâ Papa. Baån goåi möåt ly daiquiri, cöë giaãi thñch baånmuöën noá àûúåc pha chïë nhû thïë naâo, vaâ ngûúâi böìi úã quaán Florida seä noái nheå nhaâng, "Theo kiïíu Papa phaãi khöng?" Nïëu baån traã lúâi, "Àuáng, nhû Papa êëy," thò möåt ly daiquiri to gêëp àöi khöng àûúâng seä hiïån ra trong bònh tröån rûúåu cöëc tai àêìy traân àaá xay.

"Papa, böë viïët nhû chuáng ta coá thïí uöëng", möåt luêåt sû ngûúâi Cuba úã Ambos Mudos noái trong khi Hemingway ài túái àïí kiïím tra nhû thûúâng lïå vaâ nghiïm nghõ nhû thïí laâ öng chuã quêìy. Àöi khi baån beâ miïu taã öng nhû möåt Papa phûác taåp, sûå phûác taåp maâ, hoå giaãi thñch, chñnh xaác laâ sûå àöëi nghõch cuãa möåt ngûúâi cha phûác taåp. Thay vò tòm kiïëm möåt ngûúâi cha thay thïë àïí nuöi nêëng vaâ baão vïå mònh, thò öng laåi cöë gùæng tiïëp tuåc baão vïå vaâ àùåt kïë hoaåch cho ngûúâi khaác. Nhûäng ngûúâi àaân öng vaâ àaân baâ treã hún àïën gùåp öng àïí tòm lúâi khuyïn vïì nhûäng vûúáng mùæc vùn chûúng vaâ chuyïån yïu àûúng cuãa hoå, öng noái vúái hoå nhû thïí öng laâ möåt ngûúâi tûâng traãi chñn mûúi tuöíi trong khi öng múái chó böën chñn. "Töi laâ ngûúâi khaá may mùæn," öng noái, "vò quan hïå vúái nhûäng ngûúâi giaâ hún khi töi coân treã vaâ nhûäng ngûúâi treã khi giúâ àêy töi giaâ hún."

Mr. Papa, nhû öng thûúâng kyá dûúái möîi laá thû cuãa mònh, laâ möåt ngûúâi to lúán vúái daáng ài thùèng àûáng khiïën öng dûúâng nhû cao chiïìu cao gêìn 1,8 meát hún cuãa mònh. Sau chiïën tranh buång öng phïå ra, nhûng bêy giúâ öng àaä tûå têåp àïí giaãm xuöëng khoaãng chñn lùm cên, hoùåc mûác khöng nhiïìu hún troång lûúång quyïìn Anh cuãa öng trûúác àoá laâ gêìn chñn mûúi cên. Öng coá cú thïí nhû möåt voä sô quyïìn Anh, nhûäng mùæt caá nhoã, bùæp chên lúán, höng heåp, vai röång vaâ hai caánh tay àêìy cú bùæp, àûúâng kñnh bùæp tay ào àûúåc gêìn böën




mûúi centimet. Àêìu öng to vaâ giöëng àêìu sû tûã, maái toác quùn gúån soáng bêy giúâ àaä chuyïín maâu xaám úã hai bïn thaái dûúng, böå rêu tua tuãa vaâ luön àïí lúãm chúãm daâi àïën hún nûãa centimet trïn goâ maá, vò öng coá möåt laân da nhaåy caãm vaâ gheát phaãi caåo rêu. Khi àeo chiïëc kñnh quên àöåi goång theáp vaâo, tröng ngaâi Papa nhû möåt hoåc giaã àang nghiïìn ngêîm möåt baãn thaão bùçng chûä Hy Laåp. Khi öng cûúâi thoaã maái tröng öng laåi giöëng möåt cêåu hoåc sinh àang hoaá trang bùçng böå toác giaã maâu xaám sùæt.

Trong ngöi nhaâ úã Cuba, öng thûúâng quùng deáp ra vaâ ài chên àêët nhû möåt cêåu hoåc troâ. Chên öng to nhûng daáng àeåp; àöi baân tay röång vúái nhûäng ngoán rêët daâi, moáng tay àûúåc cùæt vuöng vùæn, àöi tay cuãa möåt thúå maáy laânh nghïì hay möåt baác sô phêîu thuêåt. Öng khöng huát thuöëc, phêìn naâo laâ àïí giûä gòn khûáu giaác vö cuâng tinh nhaåy cuãa mònh; àöi khi öng hñt hñt gioá nhû möåt con gêëu àang caãnh giaác. Öng khöng thñch nhûäng bûäa tiïåc lúán. Öng thûúâng noái chuyïån vúái möîi ngûúâi möåt luác bùçng gioång trêìm, kñn àaáo. Gertrude Stein aác yá khi noái rùçng mùæt öng "biïíu löå sûå quan têm àêìy àam mï hún laâ chó quan têm," nhûng thûåc tïë baâ àang ban cho öng möåt lúâi khen. Ngaâi Papa quan saát, lùæng nghe vaâ ghi nhúá. "Khi ngûúâi ta noái, haäy chùm chuá lùæng nghe," öng àaä viïët nhû thïë trong laá thû khuyïn möåt nhaâ vùn treã. "Hêìu hïët moåi ngûúâi khöng bao giúâ lùæng nghe."

Öng söëng trong àõa võ cuãa möåt trûúãng laäo, bao quanh búãi gia àònh, baån beâ vaâ nhûäng ngûúâi tuây tuâng cuãa öng. Taâi saãn cuãa öng úã Cuba chùèng coá gò nhiïìu - ngoaâi nhûäng con meâo - hai mûúi con laâ töíng söë gêìn àêy - saáu con choá ài thú thêín trong vaâ ngoaâi caái trang traåi lúán kiïíu Têy Ban Nha. Finca Vigia (hay coân goåi laâ Trang traåi thûúãng ngoaån) röång saáu heácta, coá vûúân, sên tennñt, bïí búi vaâ möåt caái thaáp trùæng, têìng trïn cuâng laâ núi Hemingway laâm viïåc. Bïn ngoaâi trang traåi coá möåt cêy böng goân, huyïìn bñ theo nghi thûác woodoo vúái lúáp voã cêy mïìm maåi maâu da voi.

Phoâng khaách, daâi gêìn hai mûúi meát, vúái nhûäng bûác tûúâng giùng àêìy àêìu thuá maâ Hemingway àaä sùn àûúåc úã chêu Phi. Luác chiïìu muöån, cùn phoâng thûúâng öìn aâo vò nhûäng ngûúâi khaách vaâ ngûúâi àêìu bïëp Trung Hoa hiïëm khi biïët àûúåc coá bao nhiïu ngûúâi seä dûå bûäa töëi. Fince Vigia cêìn caã möåt àöåi phuåc vuå; bïn caånh ngûúâi àêìu bïëp coân coá hai ngûúâi giuáp viïåc nhaâ, hai àïën ba ngûúâi laâm vûúân vaâ möåt ngûúâi laái xe vúái hai chiïëc ö tö lúán vaâ möåt gara àïí xe, coân




chûa kïí àïën möåt ngûúâi thúå maáy cho chiïëc thuyïìn cêu àang thaã neo taåi möåt caãng nhoã úã Cojimar.

Chi phñ cuãa ngaâi Papa rêët lúán, nhûng öng cuäng kiïëm àûúåc nhiïìu nhû thïë, mùåc dêìu bêët chêëp thûåc tïë laâ öng khöng xuêët baãn möåt tiïíu thuyïët naâo kïí tûâ nùm 1940. Saách cuãa öng àûúåc tiïëp tuåc baán úã Myä. úã nûúác ngoaâi, chuáng töi luön xuêët hiïån dûúái nhûäng baãn dõch múái, mùåc duâ öng thûúâng vêëp phaãi khoá khùn trong viïåc thu höìi tiïìn baãn quyïìn taác giaã ngoaâi nûúác, vò öng khöng thïí àïën têët caã caác nûúác êëy núi ngûúâi ta óm tiïìn cuãa öng. Kïí tûâ khi Chuöng nguyïån höìn ai baán cho Paramount àûúåc 150.000 àö la thò hêìu hïët doanh thu cuãa öng laâ tûâ Hollywood. Ba trong söë böën tiïíu thuyïët cuãa öng bêy giúâ àaä àûúåc dûång thaânh phim vaâ sau naây Mark Hellinger, àûúåc khuyïën khñch búãi sûå thaânh cöng cuãa Nhûäng keã giïët ngûúâi, àaä dûå àõnh dûång toaân böå xï-ri truyïån ngùæn cuãa öng. Caái chïët cuãa Hellinger vaâo nùm ngoaâi àaä laâm tùæt ngêëm viïåc thu xïëp coá lúåi àoá, nhûng gêìn àêy Fox - Thïë kyã 20 mua baãn quyïìn Tuyïët trïn àónh Kilimanjaro vúái giaá 125.000 àö la, caái giaá kyã luåc vúái möåt truyïån ngùæn.

Baâ Papa - cuäng àûúåc biïët nhû "Kitner" vaâ "Miss Mary" - àiïìu haânh viïåc gia àònh rêët coá hiïåu quaã, kïí caã thuïë thu nhêåp. Trûúác khi trúã thaânh ngûúâi vúå thûá tû cuãa Hemingway, baâ laâ Mary Welsh, con gaái cuãa möåt ngûúâi buön göî phaát àaåt úã Bemidji, Minn. Baâ töët nghiïåp àaåi hoåc Northwestern, laâm viïåc cho Daily News úã Chicago röìi túâ Express úã London, khi Hemingway gùåp baâ vaâo nùm 1944 thò baâ laâm trong ban biïn têåp cuãa túâ Time taåi London. Nhiïìu nùm trûúác öng àaä miïu taã Maria, nûä nhên vêåt trong Chuöng nguyïån höìn ai nhû möåt cö gaái coá goâ maá cao, miïång roä neát vúái àöi möi àêìy àùån, maái toác quùn maâu nêu vaâng cùæt ngùæn hùèn, chó daâi hún nhûäng súåi löng trïn têëm da haãi ly söëng möåt chuát. Têët caã nhûäng caách miïu taã êëy àïìu gùæn vúái Miss Mary.

úã Finca Vigia coá möåt ngöi nhaâ taách riïng daânh cho ba cêåu con trai cuãa Hemingway, nhûäng chaâng trai tön suâng cha mònh vaâ àïën thùm öng möîi khi coá thïí. John (coân goåi laâ Bumby) laâ con trai duy nhêët cuãa ngûúâi vúå àêìu, bêy giúâ hai lùm tuöíi. Trong höì sú chiïën tranh cêåu laâ möåt àaåi uyá úã Vùn phoâng lûåc lûúång chiïën lûúåc vúái nhiïåm vuå phña sau haâng nguä Àûác. Patrick (hay coân goåi laâ Mousie) hai mûúi tuöíi, laâ sinh viïn Àaåi hoåc Stanford. Gregory (coân goåi laâ




Gigi) mûúâi baãy tuöíi àang hoåc lúáp cuöëi cêëp trûúâng trung hoåc Canterbury. Giöëng nhû Patrich, cêåu hoåc gioãi nhûng cha cêåu phaân naân rùçng cêåu àang trúã nïn say mï saách vúã thò chùæc chùæn seä phaá hoãng mêët taâi bùæn chim siïu haång cuãa cêåu. Gigi múái chó mûúâi möåt tuöíi khi giêåt àûúåc giaãi vö àõch bùæn chim böì cêu úã Cuba, boã qua böën ngûúâi àaä tûâng vö àõch úã hoân àaão êëy, hai ngûúâi tûâng vö àõch Têy Ban Nha vaâ ngûúâi daåy bùæn àaåi baác cuãa àöåi khöng kñch Myä.

Chiïìu höm êëy ngaâi Papa cuäng bùæn vaâ haå thua Gigi nùm con chim. "Ernest laâ möåt àöëi thuã nùång kyá trong caác cuöåc thi bùæn suáng nhûng thûúâng khöng phaãi laâ ngûúâi chiïën thùæng," Winston Guest baån öng noái, öng ta tûâng vö àõch vaâi lêìn. "Trïn caánh àöìng öng êëy hoaân toaân thoaãi maái vaâ bùæn möåt caách taâi tònh nhêët maâ töi tûâng chûáng kiïën." Lúâi noái naây àûúåc nhûäng ngûúâi khaác cöng nhêån, hoå kïí rùçng Hemingway khöng chó phaãn xaå nhanh àïën khaác thûúâng maâ dûúâng nhû coân àoåc àûúåc yá nghô cuãa con chim, vò öng biïët ngay àûúåc noá seä haânh àöång nhû thïë naâo trong laân gioá. Nhûäng ngûúâi baån êëy kïí rùçng caác cuöåc ài sùn cuãa öng úã Cuba hay Thung luäng Mùåt trúâi àûúåc töí chûác nhû nhûäng chiïën dõch quên sûå.

Baån beâ cuãa Hemingway laâ möåt nhoám ùn yá àïën kyâ laå. Hoå göìm nhûäng nhaâ thïí thao quöëc tïë giaâu coá, nhûäng võ tûúáng úã West Point (öng thûúâng noái nhûäng võ tûúáng laâ ngûúâi töët), nhûäng võ linh muåc, voä sô, dö kïì, nhûäng tay àêëu boâ, minh tinh maân baåc (Gary Cooper, Ingrid Bergman, Marlene Dietrich) vaâ nhûäng ngûúâi tuâ gêìn àêy tröën thoaát tûâ Àaão Quyã. Möåt trong nhûäng ngûúâi tuâ àaä caãm ún öng àaä cho tiïìn vaâ giaãi thñch rùçng anh ta àaä söëng nhûäng thaáng nùm haånh phuác úã traåi trûâng giúái cuãa ngûúâi Phaáp. "Töi seä khöng bao giúâ quïn," anh ta noái, "vò möåt sûå hiïíu lêìm nhoã maâ töi bõ àaây túái àoá."

Hemingway cuäng yïu mïën nhûäng ngûúâi thuöåc phaái Cöång hoâa bõ lûu àaây, àùåc biïåt laâ ngûúâi Basque maâ öng xem laâ tûã tïë nhêët trïn thïë giúái. Nhûäng ngûúâi baån khaác cuãa öng bao göìm - hay göìm caã, vò nhiïìu ngûúâi trong söë hoå àaä chïët - nhûäng nhaâ quyá töåc Têy Ban Nha, nhûäng chñnh khaách Cuba thuöåc nhiïìu àaãng khaác nhau, chuã quaán rûúåu úã têët caã caác têìng lúáp vaâ dên töåc, giaáo viïn daåy trûúåt tuyïët, thû kyá haäng àöì gia duång, nhûäng tay gùngxtú Chicago, gaái àiïëm, nhûäng keã naát rûúåu, nhûäng ngûúâi phuå traách muåc tin vùåt trïn baáo, möåt phoáng viïn Liïn Xö lûu vong do thanh trûâng, Max Perkins, Gertrude Stein, Cöng tûúác vaâ nûä Cöng tûúác miïìn Windsor.




Duâ úã àõa võ taâi chñnh hay xaä höåi naâo, hêìu hïët nhûäng ngûúâi baån êëy àïìu àaåt àûúåc sûå xuêët sùæc trong möåt lônh vûåc naâo àêëy àaä thu huát sûå quan têm nöìng nhiïåt cuãa Hemingway. Hoå cuâng chung nhûäng phêím chêët naâo àoá: sûå duäng caãm caã vïì thïí chêët lêîn tinh thêìn kïët húåp vúái löëi cû xûã àaáng tin cêåy trong hoaån naån. Hoå laâ nhûäng ngûúâi àaân öng vaâ àaân baâ daám chêëp nhêån sûå nguy hiïím vaâ àoá laâ möåt nguyïn nhên àïí hoå gùæn boá chùåt cheä vúái nhau. Hemingway cuäng àaä tûâng chêëp nhêån nguy hiïím vaâ söëng soát, nïn öng mang nhiïìu vïët seåo - raãi suöët tûâ trïn àónh àêìu cho àïën gan baân chên phaãi.

Vïët seåo trïn baân chên öng giöëng nhû möåt cêy thöng giaáng sinh àûúåc khùæc nöíi úã àoá, àêëy laâ vïët seåo tûâ ba mûúi nùm trûúác khi öng bõ thûúng búãi möåt viïn àaån suáng cöëi nöí taåi chiïën haâo gêìn Fossalte di Piave. Coá vaâi vïët seåo trïn da àêìu öng, nhûng vïët to nhêët laâ kyã niïåm vïì möåt bûäa tiïåc úã Dorchester, London. Àïm 25 thaáng 5 nùm 1944, öng àang laái xe vïì nhaâ qua chöî khöng coá àeân thò chiïëc xe jeep àêm phaãi möåt teác nûúác cöë àõnh úã quaãng trûúâng Lowndes. Vïët thûúng cuãa öng phaãi khêu túái nùm mûúi baãy muäi, nhûng öng àaä thaáo chó muäi khêu khi nùçm trïn con taâu àûa öng àïën Fox Green Beach vaâo ngaây àöí böå. Trïn traán, trïn vai, caánh tay phaãi vaâ hai öëng chên öng laâ nhûäng vïët seåo khaác nhau ghi dêëu nhûäng sûå kiïån khaác nhau, àoá laâ caách maâ cêu chuyïån cuöåc àúâi àûúåc ghi dêëu lïn cú thïí öng.

Öng sinh ngaây 21 thaáng 7 nùm 1899 úã Oak Park, ngoaåi ö Chicago, núi maâ àöi luác àûúåc miïu taã nhû thuã àö trung lûu cuãa thïë giúái. Öng laâ con thûá hai vaâ laâ con trai àêìu tiïn trong gia àònh coá hai trai böën gaái. Cha öng, Clarence Edmonds Hemingway, laâ baác sô àïí rêu, möåt ngûúâi khoãe maånh vúái hai niïìm say mï trong àúâi laâ sùn bùæn vaâ cêu caá. Meå öng, Grace Hall, tûâng laâ ngûúâi haát àún ca trong nhaâ thúâ thuöåc giaáo höåi Thiïn chuáa giaáo Thûá nhêët, giaáo höåi maâ gia àònh Hemingway tön suâng. Baâ say mï êm nhaåc vaâ àùåc biïåt chuá yá biïën ngöi nhaâ traát vûäa Xtucö lúán cuãa gia àònh Hemingway thaânh möåt phoâng hoâa nhaåc röång khoaãng chñn meát vuöng coá buåc biïíu diïîn núi maâ thónh thoaãng baâ haát theo yïu cêìu cuãa khaách múâi. Caã cha meå Hemingway àïìu cöë laâm gûúng cho con trai. Cha tùång cêåu chiïëc cêìn cêu àêìu tiïn khi Ernest chûa àêìy ba tuöíi vaâ khêíu




suáng àêìu tiïn khi cêåu lïn mûúâi; meå tùång cêåu chiïëc àaân viölöngxen. Thay vò têåp àaân, cêåu thûúâng xuyïn leãn ài cêu.

Àêëy laâ höì Walloon, Chicago, núi gia àònh Hemingway traãi qua nhûäng muâa nghó heâ cuãa hoå. Ernest ài chên àêët vaâ caãm thêëy thoaãi maái úã nhaâ hún laâ giûäa nhûäng baån beâ ùn mùåc baãnh bao úã Oak Park. Thónh thoaãng, cha àûa cêåu theo khi öng ài chûäa bïånh taåi traåi ngûúâi da àoã úã sêu trong rûâng. Baác sô Hemingway coá caái àêìu nhoã trïn möåt cú thïí àöì söå, möåt àöi mùæt àen sùæc rêët nhoã dûúái haâng löng maây rêåm. Ngûúâi ta coân noái rùçng, vaâo möåt ngaây heâ àeåp trúâi öng coá thïí àïëm àûúåc nhûäng con boå maâu vaâng caách xa búâ höì bïn kia. Öng nöíi tiïëng laâ ngûúâi bùæn chim àang bay, kïí caã húåp lyá hay khöng, coá lêìn möåt ngûúâi haâng xoám àaä phaãn àöëi rùçng öng àang vi phaåm phaáp luêåt. "Khöng aãnh hûúãng gò àïën luêåt phaáp àêu, thûa baâ," öng heát lïn. "Chó bùæn chim thöi maâ!".

Khi Ernest mûúâi böën tuöíi vaâ àaä lúán hún so vúái tuöíi, cêåu thuyïët phuåc cha traã tiïìn cho cêåu theo hoåc möåt khoáa àêëm böëc àûúåc quaãng cao úã phoâng têåp thïí duåc Chicago. Baâi hoåc àêìu tiïn coá leä cuäng laâ baâi hoåc cuöëi cuâng. Ernest àûúåc múâi àêëu vúái Young A’Hearn, möåt voä sô haång trung cûâ khöi àang luyïån têåp cho àúåt thi àêëu sùæp túái cuãa anh ta. "Töi seä àêëm nheå nhaâng thöi," A’Hearn hûáa vúái cêåu; nhûng ngay khi hoå vûâa àêëm àûúåc mêëy quaã thò Ernest àaä nùçm thùèng cùèng dûúái saân vúái caái muäi gaäy.

"Töi biïët laâ anh ta seä laâm thïë vúái mònh khi nhòn vaâo mùæt anh ta," Ernest noái vúái möåt ngûúâi baån.

"Cêåu khöng súå sao?" "Coá chûá, anh ta àêëm maånh nhû quyã." "Taåi sao cêåu laåi quyïët àêëu vúái anh ta?" "Töi khöng súå chuyïån àoá." Ngaây höm sau, Ernest quay laåi phoâng têåp thïí duåc, têët caã moåi

ngûúâi àïìu ngaåc nhiïn. Dûúâng nhû àiïìu àoá khiïën cho caác hoåc viïn khaác cuäng xûã sûå nhû vêåy vaâ vaâi ngûúâi trong söë hoå àaä xuêët hiïån úã baâi hoåc thûá hai. Ernest laâ ngûúâi hoåc hïët khoáa vaâ tiïëp tuåc luyïån têåp mön àêëm böëc. Hai nùm sau mùæt traái cêåu bõ thûúng trong möåt trêån àêëu nhaâ nghïì vaâ baác sô cho rùçng trong möåt thúâi gian mùæt kia coá thïí bõ aãnh hûúãng. Ngaây êëy cêåu lúán quaá nhanh vaâ luön bõ thûúng.




Nùm cuöëi cêëp úã trûúâng trung hoåc Oak Park, cêåu àaá hêåu vïå caánh phaãi cho àöåi boáng nöíi tiïëng àaä laâm tuöåt mêët giaãi vö àõch ngaânh giaáo duåc vúái àöåi Evanston, nhûng sau naây laåi chiïën thùæng trong trêån giao hûäu vúái àöåi Toledo. Hemingway àaä phaãi nghó caã hai trêån àoá vò bõ thûúng.

úã trûúâng phöí thöng, cêåu tham gia têët caã moåi hoaåt àöång, theo nhû sûå chûáng nhêån cuãa nhûäng ngûúâi khaác trong lúáp vaâo nùm 1917. Cêåu laâ biïn têåp viïn tuêìn baáo Trapeze cuãa nhaâ trûúâng, phuå traách muåc tin tûác vaâ sûå kiïån. Cêåu cuäng viïët truyïån cho taåp chñ ra haâng quyá cuãa nhaâ trûúâng, möåt trong nhûäng truyïån àoá coá tïn laâ "Sepi Jingan," laâ truyïån àêìu tay vaâ kyá tïn thêåt Hemingway, vúái nhên vêåt chñnh laâ ngûúâi lai, rêët nhiïìu àoaån àöëi thoaåi vaâ hai pha giïët choác trong böën trang. Cêåu chúi trong ban nhaåc cuãa nhaâ trûúâng. Cêåu cuäng thuöåc Cêu laåc böå huâng biïån, Cêu laåc böå Hanna, núi maâ moåi ngûúâi àûúåc nghe nhûäng baâi thuyïët trònh cuãa caác thaânh viïn xuêët chuáng, vaâ Cêu laåc böå Suáng cuãa caác chaâng trai. Bïn caånh tham gia àöåi boáng, trong nùm cuöëi cêëp cêåu coân tham gia àöåi búi, quaãn lyá àöåi sùn bùæn vaâ viïët lúâi cöí vuä cho lúáp. Nhûng cêåu khöng caãm thêëy haånh phuác úã trûúâng hoåc vaâ àaä hai lêìn boã nhaâ. Caác baån úã lúáp miïu taã cêåu nhû möåt anh chaâng cö àún, thónh thoaãng laâ muåc tiïu cho nhûäng troâ àuâa, ngûúâi khöng khiïu vuä cho túái têån nùm cuöëi cêëp. Dûåa theo höì sú úã trûúâng trung hoåc, cêåu coá möåt tinh thêìn caånh tranh quyïët liïåt vaâ möåt khaát voång chaáy boãng àïí vûúåt lïn. Cêåu khöng phaãi laâ möåt con ngûúâi thïí thao bêím sinh, ngûúâi maâ bùçng caách naâo àoá àaä hoåc àïí viïët; traái laåi cêåu laâ möåt nhaâ vùn vaâ nhaâ nghiïn cûáu bêím sinh.

Thaáng tû, àêët nûúác tham chiïën trûúác khi cêåu töët nghiïåp vaâ Hemingway cöë àêìu quên nhûng nhûäng ngûúâi kiïím tra sûác khoeã àaä loaåi cêåu vò möåt con mùæt yïëu. Cêåu quyïët àõnh khöng vaâo àaåi hoåc; thay vò thïë cêåu laâm theo caách cuãa mònh laâ àïën thaânh phöë Kansas vaâ nhêån laâm viïåc cho baáo Star, núi cêåu àaä chûáng minh àûúåc mònh laâ möåt phoáng viïn múái vaâo nghïì úã trïn mûác trung bònh. Cú höåi ài ra nûúác ngoaâi àïën vúái cêåu vaâo muâa xuên 1918 khi cêåu àûúåc tin Höåi chûä thêåp àoã àang tuyïín möåt àún võ laái xe cûáu thûúng phuåc vuå cho mùåt trêån Italy.

Tiïìn tuyïën yïn tônh vaâo àïm muâng 8 thaáng 7. Hemingway, khi êëy àoáng quên úã Fosalte di Piave, ài vïì phña traåi quan saát trïn




búâ söng, caách chiïën haâo cuãa ngûúâi Italy khoaãng möåt trùm meát. Möåt quaã àaån cöëi cúä lúán cuãa quên aáo, loaåi àaån vêîn thûúâng àûúåc goåi laâ ngû löi chöëng taâu ngêìm àaä nöí trong boáng töëi. "Khi êëy töi àaä chïët," Hemingway noái vúái Guy Hickok baån öng. "Töi caãm thêëy linh höìn mònh hay möåt caái gò àoá bay vuåt ra khoãi cú thïí, giöëng nhû anh cêìm möåt goác cuãa chiïëc muâi xoa luåa ruát ra khoãi tuái. Noá bay quanh quêín röìi quay trúã laåi nhêåp vaâo, thïë laâ töi khöng chïët nûäa."

Quaã ngû löi chöëng taâu ngêìm êëy chûáa àêìy nhûäng vuån theáp daâi tûâ nùm li àïën hún möåt centimet maâ vïì sau nhûäng phêîu thuêåt viïn àaä tòm thêëy 237 maãnh gùm àêìy chên öng. Coá ba ngûúâi Italy úã traåm quan saát, têët caã hoå àïìu bõ tiïån phùng mêët chên. Khi Hemingway tónh laåi thò hai ngûúâi àaä chïët coân ngûúâi kia thò àang la heát. Hemingway coäng anh ta quay trúã laåi chiïën haâo. Hai àeân pha cuãa aáo àaä chiïëu nhûäng chuâm aánh saáng vaâo öng vaâ möåt khêíu suáng maáy bùæn àuöíi theo öng. Öng laåi bõ truáng àaån vaâo àêìu göëi vaâ mùæt caá, nhûng lï àûúåc àïën hêìm truá êín trûúác luác ngaä guåc xuöëng vúái gaánh nùång trïn lûng. Ngûúâi lñnh trïn lûng öng àaä chïët.

Taåi bïånh viïån, Hemingway àûúåc tùång thûúãng Croce de Guerra, ba bùçng khen, mïì àay quên cöng d’ Argento al Valore vaâ huy chûúng haång nhò cuãa quên àöåi Italy, keâm theo noá laâ khoaãn tiïìn trúå cêëp khoaãng nùm mûúi àö la möåt nùm tûâ chñnh phuã. Öng quay trúã laåi Oak Park vaâo muâa xuên 1919 vúái nhûäng têëm huên chûúng vaâ nhiïìu kyã vêåt khaác, bao göìm möåt miïëng àïåm àêìu göëi múái bùçng nhöm, möåt miïëng xûúng gheáp úã baân chên vaâ nhûäng maãnh kim loaåi vuån khaác maâ baác sô quên y khöng thïí lêëy ra àûúåc; sau ba mûúi nùm, bêy giúâ möåt trong nhûäng maãnh êëy vêîn coân àang hoaåt àöång trong àêìu göëi öng. Trong möåt thúâi gian daâi, öng súå nguã ngoaåi trûâ vaâo ban ngaây, búãi vò öng súå bõ nöí tung vaâo ban àïm. Öng nghô rùçng nïëu öng cûá nhùæm mùæt laåi trong boáng töëi thò linh höìn öng seä rúâi boã thïí xaác maâ khöng quay trúã laåi. Maäi lêu sau, úã Têy Ban Nha vaâ Trung Quöëc, öng múái hoåc àûúåc caách haäm sûå hoaåt àöång cuãa trñ tûúãng tûúång laåi vaâ trúã nïn baâng quan vúái nguy hiïím nhû möåt ngûúâi lñnh tûâng traãi coá thïí laâm. Duâ sao, trong nhûäng nùm àêìu êëy, öng cuäng tûå eáp mònh lao vaâo nguy hiïím vò tinh thêìn caånh tranh cuãa mònh vaâ vò öng àang chûáng minh vúái baãn thên rùçng mònh khöng súå àiïìu àoá.




Trûúác khi theo àuöíi nhûäng möëi nguy hiïím múái, öng phaãi tòm cho mònh möåt cöng viïåc. Nùm 1920 öng laâm viïåc úã Chicago, biïn têåp viïn muåc nhaâ àêët cho túâ Têåp àoaân húåp taác Myä. Öng söëng trong cùn phoâng cuãa Y.K. Smith trïn Near North Side núi öng gùåp Sherwood Anderson vaâ nhûäng nghïå sô, nhaâ vùn khaác thuöåc nhoám Chicago. Cuäng úã àoá, öng àaä yïu Hadley Richardson, úã St. Louis, möåt ngûúâi baån cuãa gia àònh Smith. Hoå àaä cûúái nhau vaâo thaáng 9 nùm 1921. Sau tuêìn trùng mêåt ngùæn nguãi úã vuâng rûâng Chicago, hoå ài Toronto, núi Hemingway laåi nhêån laâm phoáng viïn. Khöng lêu sau, nhûäng cêu chuyïån cuãa öng àûúåc xuêët baãn kyá bùçng tïn thêåt cuãa öng. Vaâo thaáng 12 nùm êëy, öng àïën chêu Êu nhû möåt phoáng viïn lûu àöång cho túâ Star cuãa Toronto.

Anderson àaä viïët cho öng möåt laá thû giúái thiïåu àïën Gertrude Stein, ngûúâi maâ öng muöën gùåp. Öng cuäng gùåp Ezra Pound vaâ thûã daåy öng ta àêëm böëc. Trong möåt laá thû gûãi Anderson, öng kïí rùçng Pound thûúâng xuyïn vûún cùçm tiïën lïn vúái veã uyïín chuyïín cuãa möåt chuá töm àöìng hay töm bïí gò àoá; nhûng sau naây öng nghô àoá laâ tinh thêìn thïí thao dïî thûúng cuãa Pound àïí chêëp nhêån maåo hiïím bùçng loâng tûå troång cuãa mònh. "Chuáng töi mïën Gertrude Stein," àoá laâ lúâi taái buát bùçng buát chò ghi úã cuöëi laá thû êëy. Roä raâng laâ Hemingway àaä cho baâ xem nhûäng baâi thú vaâ nhûäng tiïíu thuyïët àang viïët cuãa mònh. Baâ thñch nhûäng baâi thú, nhûäng baâi thú maâ baâ nghô laâ thùèng thùæn vaâ mang phong caách Kipling, nhûng tiïíu thuyïët thò baâ thêëy khöng öín. "Coá quaá nhiïìu àoaån miïu taã trong cuöën saách maâ khöng coá àoaån àùåc biïåt hay. Haäy bùæt àêìu laåi vaâ têåp trung."

Öng àaä tûúâng thuêåt chiïën tranh Hy Laåp - Thöí Nhô Kyâ cho baáo Star. Öng nghô mònh biïët roä vïì chiïën tranh tûâ khi quan saát trêån àaánh úã Asia Minor; vaâ öng cuäng chûáng kiïën sûå khuãng khiïëp qua viïåc quan saát cuöåc ruát lui cuãa ngûúâi Hy Laåp úã Caãng Smyrna khi hoå àêåp gaäy chên trûúác cuãa suác vêåt chúã haânh lyá vaâ àïí chuáng chïët haâng trùm con úã chöî nûúác caån. Thaáng 11 nùm 1922, öng àïën Lausanne dûå höåi nghõ thaão luêån vïì hoâa giaãi hoâa bònh giûäa Hy Laåp vaâ Thöí Nhô Kyâ. Hadley àïën àoá àïí gùåp öng, mang theo baãn thaão cuãa öng trong möåt caái vali. úã ga Lyon, baâ àïí va li laåi toa möåt laát àïí lêëy cöëc nûúác vaâ chiïëc va li àaä bõ ùn cùæp. Va li àûång têët caã moåi thûá maâ öng àaä viïët vaâ gom laåi cho àïën thúâi gian àoá, möåt cuöën tiïíu thuyïët




àaä hoaân thaânh, mûúâi taám truyïån vaâ ba mûúi baâi thú - têët caã nhûäng taác phêím àoá àïìu khöng thïí nhúá àïí cheáp laåi àûúåc trûâ truyïån Öng giaâ töi, àang chuyïín voâng quanh caác taåp chñ.

ÚÃ tuöíi hai mûúi ba, mêët baãn thaão khöng phaãi laâ möåt tai hoaå thûåc sûå maâ thêåm chñ noá coân laâ möåt àiïìm may cho Hemingway, viïåc mêët cùæp àaä khiïën öng bùæt àêìu viïët laåi vaâ têåp trung, nhû Gertrude Stein àaä khuyïn. Öng suy tñnh viïåc viïët laách nhû thïí öng àang nghiïn cûáu hònh hoåc maâ khöng duâng saách hûúáng dêîn vaâ khaám phaá ra caác nguyïn tùæc khi àaä viïët thaânh thaåo. Ezra vaâ Gertrude laâ hai ngûúâi thêìy cuãa öng. Ezra àoåc truyïån cuãa öng vaâ gaåch boã hêìu hïët nhûäng tñnh tûâ bùçng buát chò maâu xanh röìi gúãi laåi cho öng. Gertrude tûå haån chïë nhûäng lúâi phï bònh chung chung, nhûng hoå àïìu xem xeát vaâ àöi khi taân nhêîn. Sau naây, Hemingway noái vïì nhûäng nùm múái vaâo nghïì cuãa mònh, "luác àoá Ezra àuáng möåt nûãa vaâ khi öng ta quaá sai thò baån àûâng bao giúâ phên vên vò àiïìu êëy. Gertrude luön luön àuáng."

Nùm 1923, cuöën saách nhoã àêìu tiïn cuãa öng xuêët hiïån úã Phaáp, àoá laâ cuöën Ba cêu chuyïån vaâ mûúâi baâi thú, in úã daång êën baãn rêët nhoã búãi Contact Publishing Company. Mêëy cuöën àûúåc gúãi vïì Oak Park vaâ gêy nïn möåt vuå xòcùngàan úã àoá. Nhûäng ngûúâi haâng xoám àaä àoåc nhûäng baâi thú thùèng thùæn vaâ nhòn gia àònh Hemingway nhû thïí möåt gia àònh khaá khùæt khe maâ laåi sinh ra möåt tïn töåi phaåm. Oak Park àaä sinh ra ba nhên vêåt nöíi tiïëng vaâ ngaây nay niïìm tûå haâo vïì Hemingway cuäng ngang vúái niïìm tûå haâo vïì kiïën truác sû Frank Lloyd Wright. Dêîu vêåy, coá möåt thúâi, tïn tuöíi cuãa hoå àaä bõ nhòn nhêån quaá thêån troång búãi túâ Oak Leaves, tuêìn baáo cuãa àõa phûúng, vò viïåc Charles J. Guiteau, cuäng ngûúâi Oak Park, àaä gêy thêët voång trong viïåc tòm kiïëm keã aám saát töíng thöëng Garfield.

Nùm 1924, Hemingway xuêët baãn quyïín saách moãng thûá hai nhan àïì Trong thúâi àaåi chuáng ta, in möåt trùm baãy mûúi cuöën búãi Three Moutains Press úã Paris. Khöng nïn lêîn vúái Trong thúâi àaåi chuáng ta in bùçng chûä hoa, têåp truyïån xuêët baãn vaâo nùm sau úã New York vò noá khöng bao göìm têët caã laâ truyïån maâ chó laâ nhûäng mêíu ngùæn vaâ nhûäng phaác thaão sùæc neát vïì cuöåc söëng hêåu chiïën, àûúåc in xen giûäa nhûäng truyïån trong tuyïín têåp sau naây.




Trong thúâi àaåi chuáng ta, in bùçng chûä hoa, laâ möåt thêët baåi vïì taâi chñnh. Chó in coá 1335 baãn vaâ baán àûúåc vaâi trùm baãn vaâo nùm 1925, nùm xuêët baãn. Quyïín saách thûá hai cuãa öng vïì nûúác Myä laâ Nhûäng thaác nûúác muâa xuên, nhûng êën baãn baán àûúåc vaâo nùm 1926 chó laâ doâng suöëi chaãy nhoã gioåt. Quyïín thûá ba viïët vïì Myä cuãa öng laâ möåt tiïíu thuyïët, Mùåt trúâi vêîn moåc, xuêët baãn vaâo muâa thu nùm àoá. Noá laâ möåt thùæng lúåi, nhûng khöng phaãi laâ möåt thaânh cöng tuyïåt vúâi vúái 26.000 baãn baán àûúåc ngay trong nùm àêìu. Röìi, dêìn dêìn, ngûúâi ta bùæt àêìu àïí yá thêëy coá möåt sûå aãnh hûúãng lan röång phi thûúâng maâ cuöën saách àaä gêy nïn trong thïë hïå múái, thïë hïå vûâa trûúãng thaânh sau Thïë chiïën I. Hemingway cuäng nhû Lord Byron àaä laâm vaâo thïë kyã trûúác, mang àïën cho lúáp thanh niïn nhûäng thaái àöå àïí bùæt chûúác vaâ nhûäng kiïíu mêîu söëng àïí noi theo. Hoå khöng chó viïët giöëng öng nïëu hoå viïët vaâ ài thoäng vai húi lùæc lû nhû öng nïëu hoå nhòn thêëy öng, maâ hoå coân uöëng nhû caác nam nûä nhên vêåt cuãa öng, ham mï möåt möëi u sêìu laåc loäng vaâ noái nùng theo kiïíu àöëi thoaåi cuãa Hemingway hïët trang naây àïën trang kia.

Trong khi àoá, chaâng Byron cuãa thïë hïå múái àang söëng möåt caách khiïm töën úã Paris, vúái nhûäng chuyïën nghó àöng àïën Tyrol àïí trûúåt tuyïët vaâ nghó heâ àïën Têy Ban Nha àïí xem àêëu boâ. Nhûäng ngûúâi biïn têåp cuãa caác taåp chñ bùæt àêìu xuám quanh anh, nhûng öng khöng chêëp nhêån lúâi àïì nghõ cuãa hoå trûâ phi hoå xuêët baãn chñnh xaác nhûäng gò öng àaä viïët. "Ngûúâi ta khöng thïí mua öng êëy," sau naây John Peale Bishop baån öng noái. "Töi tònh cúâ coá mùåt vúái anh êëy vaâo höm anh êëy tûâ chöëi lúâi àïì nghõ tûâ möåt trong nhûäng biïn têåp viïn cuãa öng Hearst, maâ nïëu chêëp nhêån khoaãn nhuêån buát àoá thò anh seä söëng thoaãi maái trong nhiïìu nùm. Bêy giúâ anh êëy àang söëng úã phña nghôa trang Montparnasse, trïn xûúãng veä cuãa möåt ngûúâi baån, trong cùn phoâng nhoã vaâ tröëng traãi chó coá möåt chiïëc giûúâng vaâ möåt caái baân, mua bûäa trûa tûâ ngûúâi baán rong khoai têy chiïn chó hïët coá nùm xu".

Nïëu khi êëy öng söëng möåt mònh laâ búãi vò cuöåc hön nhên àêìu tiïn cuãa öng tan vúä vaâ vaâo thaáng ba nùm 1927 àaä kïët thuác bùçng viïåc ly dõ. Cuöëi nùm êëy, öng cûúái Pauline Pfeiffer, möåt ngûúâi viïët vïì thúâi trang, toác àen, laâm viïåc cho túâ baáo Vogue úã Paris, ngûúâi cuäng giöëng Hadley, thuúã nhoã söëng úã St. Louis. Cuâng vúái ngûúâi vúå múái, Hemingway quay trúã laåi nûúác Myä, núi öng tiïëp tuåc viïët Giaä tûâ




vuä khñ, tiïíu thuyïët chiïën tranh maâ öng àaä chúâ àúåi mûúâi nùm àïí viïët. Taác phêím àûúåc hoaân thaânh vaâo cuöëi nùm 1928, sau khi gia àònh Hemingway öín àõnh cuöåc söëng úã Key West, thaânh phöë cûåc nam cuãa àêët nûúác.

Trong suöët nhûäng nùm úã Key West, tûâ nùm 1928 àïën 1938, laâ nhûäng nùm maâ öng coá àûúåc danh tiïëng cuãa mònh nhû möåt ngû dên, möåt thúå sùn thuá lúán, möåt nhaâ thïí thao toaân diïån. Möåt thúâi gian sau chiïën tranh, öng àaä gùåp rùæc röëi vò nhûäng vïët thûúng cuãa mònh vaâ dïî bõ mïåt moãi. Möåt ngûúâi baån khoeã maånh cuãa öng àaä noái vúái Gertrude Stein. "Ernest rêët moãng manh. Bêët cûá khi naâo anh êëy chúi mön thïí thao gò thò coá möåt böå phêån naâo àoá laåi bõ gaäy vúä, caánh tay, öëng chên hay àêìu." Nhûng öng tiïëp tuåc mêët sûác vaâ àöi khi phaãi cöë gùæng lùæm múái vûúåt qua àûúåc bêët lúåi cuãa mònh, úã Key West nhûäng nùm àoá öng àaä phaát triïín khaã nùng chõu àûång gioãi, àêìy baãn lônh. "Öng êëy laâ möåt ngû dên deão dai," thuyïìn trûúãng taâu àaánh caá Jackie Key noái, anh ta laâ ngûúâi thûúâng xuyïn ài cêu vúái öng. "Öng cêu caá suöët caã ngaây, röìi àïí nguyïn quêìn aáo nùçm nguã trïn boong trong khi taâu chaåy vaâ laåi tiïëp tuåc cêu vaâo saáng höm sau."

Nùm 1933, öng bùæt àûúåc con caá khöíng löì àêìu tiïn cuãa mònh, möåt con caá kiïëm nùång gêìn hai taå rûúäi, con caá öng àaä àaánh bùçng lao moác trong saáu mûúi lùm phuát maâ khöng cêìn möåt duång cuå naâo khaác. "Noá nhaãy voåt nhû möåt Apocalypse," öng noái. Öng bùæt àêìu biïët chiïën àêëu vúái con caá cuãa mònh vaâ keáo nhanh chuáng lïn boong, trûúác khi luä caá mêåp coá thúâi gian xêu xeá chuáng. Sau khi trúã vïì tûâ chêu Phi vaâo nùm 1934 - vúái möåt böå sûu têåp àêìu thuá tuyïåt vúâi àïí treo vaâ nhûäng chêët liïåu chñ ñt laâ àuã cho möåt cuöën saách, Nhûäng ngoån àöìi xanh chêu Phi - öng àaä coá möåt chiïëc thuyïìn cêu, chiïëc Pilar, àoáng theo thiïët kïë cuãa öng úã xûúãng àoáng taâu Brooklyn. Öng àaä tûå hoåc nghïì ài biïín ngay khi haå thuãy vaâ àûa chiïëc Pilar àïën Bahamas. Taåi Bimini, öng àaä cêu àûúåc möåt con caá ngûâ nguyïn veån àêìu tiïn - con vêåt nùång gêìn möåt taå rûúäi - àaä tûâng bõ sùn úã vuâng biïín àoá bùçng dêy cêu guöìng.

Àoá laâ muâa heâ nùm 1935 úã Bimini, möåt muâa cêu lúán khi öng cêu àûúåc khaá nhiïìu caá kiïëm vaâ àoaåt giaãi trong cuöåc thi cêu caá. Höìi àoá, coá möåt möëi aác caãm giûäa dên àaão vaâ khaách du lõch àïën cêu caá vaâ Hemingway àaä cöë laâm nguöi nhûäng ngûúâi dên àõa phûúng bùçng viïåc taåo cú höåi cho hoå thi àêëu. Öng boã ra 200 àö la cho bêët cûá ai coá




thïí truå àûúåc böën hiïåp vúái öng trïn saân àêëu vaâ àaä coá rêët nhiïìu dên àõa phûúng thûã laâm àiïìu àoá, nhûng khöng ai truå àûúåc böën hiïåp. Tom Heeney, nhaâ vö àõch quyïìn Anh haång nùång ngûúâi Anh, cuäng úã Bimini àêìu muâa heâ àoá trûúác khi saân àêëu àûúåc xêy dûång vaâ öng ta àaä àêëm böëc vúái Hemingway trïn baäi biïín. Caã àaão túái xem trêån àêëu êëy, cuöëi cuâng Tom noái, "Ta haäy dûâng caái troâ naây ài. Chuáng ta àêëu chùèng vò caái gò caã, leä ra chuáng ta phaãi àûúåc traã vò trêån àêëu."

Hemingway trúã laåi Bimini vaâo nùm sau khi nöåi chiïën nöí ra úã Têy Ban Nha, quöëc gia öng yïu mïën nhêët sau àêët nûúác cuãa mònh. Chiïën tranh àaä thûác tónh lûúng têm xaä höåi cuãa öng, böå phêån dûúâng nhû khöng coân hoaåt àöång hoùåc àaä chïët. Ngay khi êëy öng boã ra 40.000 àö la tiïìn riïng cuãa mònh àïí mua nhûäng chiïëc xe cûáu thûúng cho quên àöåi cöång hoâa. Àïí thu thêåp tin tûác, öng àaä ài rêët nhiïìu chuyïën àïën Têy Ban Nha vúái tû caách laâ phoáng viïn cuãa Liïn àoaân baáo chñ Bùæc Myä. Trong suöët nhûäng chuyïën ài daâi ngaây ra mùåt trêån, öng trúã thaânh baån cuãa nhûäng thuã lônh quên sûå. Öng àang thûåc hiïån möåt khoáa sau àaåi hoåc vïì chiïën tranh, sau nhûäng àiïìu hoåc àûúåc úã Italy vaâ caác baâi hoåc vïì chiïën trûúâng vúái ngûúâi Hy Laåp úã Asia Minor.

Martha Gellhorn cuäng úã Têy Ban Nha, laâm phoáng viïn chiïën tranh cho túâ Collier, vaâ cö àaä gùåp Hemingway úã Key West khi cö xuöëng àoá vúái meå àïí phoãng vêën öng. úã Têy Ban Nha, Hemingway àaä àoåc truyïån cuãa cö, cho cö nhûäng lúâi khuyïn vaâ röìi yïu cö. Öng laâ ngûúâi laäng maån tûå baãn chêët, öng yïu nhû möåt cêy àöåc cêìn lúán àöí guåc xuyïn qua têìng cêy thêëp; öng cuäng coá tñnh àaåo àûác chuã nghôa, àûác tñnh khiïën öng giûä mònh traánh àïën dûå nhûäng bûäa tiïåc rûúåu cöëctai àïí taán tónh phuå nûä. Khi yïu, öng muöën cûúái vaâ söëng trong hön nhên, vaâ öng xem kïët cuåc cuãa hön nhên nhû möåt thêët baåi caá nhên. Tuy nhiïn, viïåc ly dõ chûa ngaä nguä vaâo lêìn trûúác khi öng trúã vïì tûâ Têy Ban Nha vaâ öng phaãi viïët tiïëp Chuöng nguyïån höìn ai.

Öng àaä lïn kïë hoaåch àïí viïët möåt cuöën tiïíu thuyïët vïì nöåi chiïën Têy Ban Nha kïí tûâ nhûäng chuyïën ài àêìu tiïn trong thúâi chiïën cuãa öng àïën Madrid. Öng àaä noái vúái Andreá Malraux, ngûúâi sau naây laâm phi cöng cho phe Cöång hoâa vaâ hoå àaä nghiïm tuác àöìng yá chia àöi cuöåc chiïën cho nhau; Malraux seä viïët moåi thûá cho àïën cuöåc thêët baåi cuãa ngûúâi Italy úã Brihuega vaâo thaáng tû nùm 1937. Malraux viïët nhanh - rêët nhanh, Hemingway nghô - vaâ cuöën tiïíu




thuyïët daâi cuãa öng ta, cuöën Hy voång sau naây àûúåc dõch ra tiïëng Anh vaâ àûúåc xuêët baãn vaâo thaáng 12 nùm êëy. Hemingway viïët chêåm hún vaâ Madrid àaä thêët thuã àêìu nùm 1939, trûúác khi quyïín saách àûúåc bùæt àêìu.

Thêåm chñ öng coân nghô rùçng coá leä öng viïët Chuöng nguyïån höìn ai quaá nhanh. "Nhûng quyïín saách khöng hoaân toaân viïët vïì nöåi chiïën," öng giaãi thñch, "noá coá têët caã moåi thûá töi biïët vïì Têy Ban Nha trong mûúâi taám nùm." Chuöng nguyïån höìn ai laâ quyïín saách yïu thñch cuãa Hemingway trong nhûäng cuöën tiïíu thuyïët cuãa öng. Hai àoaån öng thñch àoåc laåi laâ viïåc giïët tay kyå binh Franco trïn tuyïët vaâ cuöåc chiïën àêëu cuãa El Sordo trïn àónh àöìi, öng noái vïì chuáng, "Àêëy laâ caách maâ möîi möåt du kñch tûâng chiïën àêëu." Suöët chiïën tranh Thïë giúái II, cuöën tiïíu thuyïët naây àûúåc sûã duång trong caã quên àöåi Nga vaâ Myä nhû möåt cuöën cêím nang vïì chiïën tranh du kñch.

Hêìu hïët quyïín Chuöng nguyïån höìn ai àûúåc viïët úã cùn phoâng trïn goác têìng nùm cuãa khaách saån Ambos Mundos úã Havana. Khi öng mang baãn thaão lïn miïìn Bùæc vaâo muâa heâ nùm 1940, sau mûúâi baãy thaáng laâm viïåc àïìu àùån, thò vêîn phaãi sûãa laåi, vò thïë öng àùåt möåt toa röång trïn xe lûãa ài tûâ Miami. Hïå thöëng maáy àiïìu hoâa àaä hoãng, nhûng öng laâm viïåc thùèng möåt maåch àïën New York vaâ baãn thaão àaä sùén saâng àïí in. Khi nhêån laåi baãn in thûã öng mang àïën khaách saån Barclay vaâ chûäa trong suöët chñn mûúi tiïëng àöìng höì khöng rúâi phoâng. Sau àoá öng thû giaän cuâng vúái nhiïìu baån thên. Damon Runyon, möåt ngûúâi trong söë àoá noái, "Chó vaâi ngûúâi coá thïí chõu àûång àûúåc àöå cùng cuãa viïåc khöng thû giaän lêu nhû thïë cuãa anh êëy."

Muâng 4 thaáng 11 nùm 1940, vaâi ngay sau khi Chuöng nguyïån höìn ai àûúåc xuêët baãn, úã Key West, Pauline àaä àöìng yá ly dõ vúái ly do bõ ruöìng boã. Ngaây 21 thaáng 11, Ernest cûúái Marth Gellhorn úã Cheyenne, Wyoming. Chuyïën du lõch tuêìn trùng mêåt cuãa hoå laâ chuyïën ài Trung Quöëc vúái tû caách phoáng viïn chiïën tranh. Ngay sau khi hoå trúã vïì Havana, Hemingway bùæt tay vaâo viïët quyïín tiïíu thuyïët múái maâ nguyïn nhên sûå àûát quaäng cuãa noá laâ do chiïën tranh, kïí tûâ khi öng bùæt àêìu viïët noá.




Roä raâng, luác bùæt àêìu noá khöng phaãi laâ tiïíu thuyïët chiïën tranh, nhûng öng viïët quyïín saách nhû möåt cuöåc thaám hiïím vaâo vuâng àêët chûa xaác àõnh. Öng biïët roä muåc àñch cuãa mònh, nhûng muåc àñch coá thïí thay àöíi. Öng biïët hûúáng ài cuãa mònh, nhûng khöng biïët mònh seä ài bao xa vaâ seä thêëy gò trïn haânh trònh möîi ngaây cuãa chuyïën ài. Thûác dêåy vaâo luác saáng súám, öng cöë laâm viïåc bïn baân khoaãng taám tiïëng, trong nhûäng ngaây úã Key West öng bùæt àêìu laâm viïåc luác saáu rûúäi. Trûúác khi bùæt àêìu, öng àoåc laåi nhûäng gò mònh àaä viïët - trong cuöën tiïíu thuyïët êëy, öng àoåc laåi nûãa cuöëi, àöi khi laâ hai, ba chûúng. Chuáng khiïën öng lêëy àûúåc phûúng hûúáng vaâ öng sùén saâng viïët tiïëp.

Öng viïët tiïíu thuyïët bùçng buát bò vaâ Pauline thûúâng noái rùçng öng tû duy bùçng nhûäng ngoán tay. Sau tai naån xe húi nùm 1930, khi baác sô noái rùçng coá thïí öng mêët khaã nùng sûã duång caánh tay, öng àaä súå rùçng öng khöng thïí viïët tiïíu thuyïët àûúåc nûäa. Möåt nguyïn nhên khaác khiïën öng viïët bùçng buát chò, nhû öng noái, laâ, "Coá ba caách xem khaác nhau khiïën ngûúâi àoåc coá àûúåc àiïìu anh ta muöën. Àêìu tiïn laâ khi anh àoåc qua noá, röìi khi noá àûúåc àaánh maáy, anh coá àûúåc cú höåi àïí sûãa chûäa, vaâ laåi àoåc baãn in thûã. Viïët baãn àêìu tiïn bùçng buát chò mang laåi cho nhaâ vùn cú höåi sûãa chûäa ba lêìn."

"Caách töët nhêët àïí dûâng laåi," öng noái "laâ khi anh àang tiïën haânh töët vaâ khi anh biïët àiïìu gò seä xaãy ra tiïëp theo. Nïëu anh laâm nhû thïë möîi ngaây khi anh àang viïët tiïíu thuyïët, anh seä khöng bao giúâ gùåp trúã ngaåi." Nhû vêåy, nïëu viïåc viïët laách haâng ngaây cuãa öng kïët thuác úã möåt chûúng, öng luön viïët töëi thiïíu laâ möåt cêu cuãa chûúng tiïëp theo, àïí khöng bõ vûúáng laåi úã àiïím chïët. Thûúâng thûúâng öng khöng viïët quaá mûúâi hai rûúäi, tuy nhiïn thónh thoaãng öng laâm viïåc thïm hai tiïëng àöìng höì nûäa. Öng nghô thêåt sai lêìm khi laâm viïåc quaá nhiïìu trong möåt ngaây maâ ngûúâi ta àaä quaá mïåt àïí coá thïí tiïëp tuåc vaâo saáng höm sau. Khi ngûâng laåi, öng àïëm hïët nhûäng chûä mònh àaä viïët, tûâng chûä möåt, röìi öng goåi Rene, cêåu phuåc vuå, mang cho öng möåt ly gin pha tonic to.

Öng lêåp möåt höì sú vïì kïët quaã laâm viïåc haâng ngaây cuãa mònh. Tuêìn cuöëi cuâng cuãa thaáng ba öng viïët àûúåc 485 chûä vaâo thûá hai, 516 chûä vaâo thûá ba, 638 chûä vaâo thûá tû, 912 chûä vaâo thûá nùm vaâ 276 chûä vaâo thûá saáu, töíng cöång laâ 2827 chûä trong möåt tuêìn. Thûá baãy öng ài cêu trïn chiïëc thuyïìn Pilar vaâ chuã nhêåt öng laâm möåt




chuyïën thaám hiïím àïën Matanzas vúái Bumby. Öng cuäng ghi laåi kyã luåc cuãa nhûäng ngaây viïët ñt, giöëng nhû 276 tûâ vaâo thûá saáu - khi öng viïët nhûäng trang miïu taã trong möåt tiïíu thuyïët. Àöëi thoaåi thò nhanh hún, öng noái rùçng nïëu öng coá böën ngûúâi noái chuyïån vúái nhau thò têët caã moåi thûá seä tröi qua nhû möåt giêëc mú.

Khi viïët, Hemingway laâm viïåc cêåt lûåc; röìi khaách khûáa àïën àuáng vaâo bûäa trûa vaâ öng thöi khöng nghô vïì cöng viïåc cuãa mònh nûäa. "Àûâng lo lùæng gò vïì noá cho túái khi anh viïët tiïëp vaâo ngaây höm sau," öng khuyïn möåt nhaâ vùn treã. "Bùçng caách êëy tiïìm thûác cuãa anh seä luön laâm viïåc vúái noá. Nhûng nïëu anh nghô vïì noá möåt caách tónh taáo hoùåc anh lo lùæng vïì noá, anh seä giïët chïët noá vaâ àêìu oác anh seä mïåt moãi trûúác khi anh bùæt àêìu." Àêëy laâ öng àang noái vïì viïåc viïët möåt tiïíu thuyïët, maâ cöng viïåc phaãi keáo daâi tûâ ngaây naây qua ngaây khaác. Coân àöëi vúái truyïån ngùæn, öng coá möåt nguyïn tùæc khaác hùèn. Öng nghô vïì chuáng trong möåt thúâi gian daâi, coá leä laâ nhiïìu nùm, cho túái khi chuáng roä raâng trong têm trñ öng, röìi khi têm traång phuâ húåp àïën, öng ngöìi xuöëng maáy chûä vaâ goä chuáng ra, coá leä chó möåt vaâi chöî sûãa chûäa trïn trang àêìu, coân nhûäng trang tiïëp theo thò khöng sûãa gò caã. Coá lêìn, öng viïët ba truyïån trong möåt ngaây, trong àoá coá Rùång àöìi tûåa àaân voi trùæng, möåt trong nhûäng truyïån ngùæn hay nhêët cuãa öng.

Sau khi baãn thaão àêìu tiïn cuãa möåt cuöën tiïíu thuyïët hoaân thaânh, öng xem xeát kyä lûúäng baãn àaánh maáy, "cùæt boã hïët nhûäng chöî raác rûúãi" nhû öng noái. öng khöng dung thûá bêët cûá caái gò mònh viïët maâ àöëi vúái öng coá veã giaã döëi vaâ khoa trûúng. Öng tin rùçng, nïëu möåt nhaâ vùn àaä tûâng xuêët baãn möåt caái gò àoá giaã döëi, noá seä phaá hoãng moåi thûá khaác maâ anh ta àaä laâm, giöëng nhû möåt quaã taáo thöëi trong thuâng vêåy. Möåt phêìn coân búãi vò öng àùåt ra nhûäng tiïu chuêín cao hún cho baãn thên, öng laâm viïåc lêu hún cho möîi tiïíu thuyïët thaânh cöng. Nhûäng thaác nûúác muâa xuên khöng thûåc sûå laâ möåt tiïíu thuyïët, nhûng töëi thiïíu noá cuäng kïí möåt cêu chuyïån vïì tiïíu thuyïët daâi vaâ öng viïët noá trong baãy ngaây. Öng mêët saáu tuêìn viïët baãn thaão àêìu tiïn cuãa Mùåt trúâi vêîn moåc vaâ nùm thaáng àïí xem laåi. Öng viïët Giaä tûâ vuä khñ mêët möåt nùm vaâ Chuöng nguyïån höìn ai hïët mûúâi baãy thaáng. Cuöën tiïíu thuyïët múái cuãa öng seä mêët nùm àïën saáu nùm, sau khi trûâ ài phêìn cöng viïåc cuãa öng trong thúâi gian chiïën tranh úã biïín, trúâi vaâ mùåt àêët.

"Böë gheát cöng viïåc," baâ Mary noái: nhûng öng cuäng yïu cöng viïåc vaâ quyá thúâi gian. Khi ngûâng viïët möåt tiïíu thuyïët öng caãm




thêëy nhû cuâng möåt luác tröën traánh caã vûúân àõa àaâng vaâ xiïìng xñch. Öng nghô vïì viïët laách nhû möåt nghïì maâ öng vêîn àang hoåc vaâ noái rùçng öng seä hoåc nghïì naây cho túái khi chïët. Búãi vò öng luön biïët öng nghô rùçng mònh coá thïí daåy nhiïìu ngûúâi khaác, noá giuáp laâm saáng toã nhûäng yá kiïën trong àêìu öng, öng noái. "Töi thñch daåy," öng noái thïm vaâo, "vaâ quyá caánh treã". Töi thñch àûúåc xem hoå laâm viïåc vaâ truyïìn àaåt nhûäng gò mònh coá thïí."

"Àûâng àaánh giaá thêëp Hemingway cuãa caác anh," Arthur Koestler noái trong möåt chuyïën viïëng thùm gêìn àêy. "Noái gò ài nûäa thò öng êëy vêîn laâ nhaâ vùn vô àaåi nhêët àang coân söëng." Baãn thên Hemingway cuäng thûúâng noái vïì nhûäng ngûúâi khaác, nhûäng ngûúâi maâ öng ngûúäng möå vò coá taâi nùng thiïn bêím vô àaåi hún. Öng nghô, Faulkner coá taâi nhêët so vúái bêët cûá ai - "nhûng öng ta cûá tiïëp tuåc viïët sau khi àaä mïåt moãi vaâ àiïìu àoá coá veã dûúâng nhû öng ta khöng bao giúâ vûát boã nhûäng thûá vö duång. Töi hùèn seä haånh phuác nïëu àûúåc laâm àiïìu àoá cho öng ta." Hemingway nghô, öng kiïím soaát taâi nùng cuãa chñnh mònh nhúâ kyã luêåt vaâ sûå kiïn trò, vaâ búãi loaåi boã têët caã nhûäng gò àûúåc viïët úã dûúái mûác tiïu chuêín cuãa mònh. Öng phaãn àöëi viïåc bõ bònh luêån nhû möåt nhaâ vùn beâ phaái hay dên töåc bùçng möåt luêån àiïím rùçng bêët cûá nhaâ vùn naâo àaáng giaá àïí àoåc thò àñch thõ àoá laâ möåt nhaâ vùn.

"Àêëy laâ möåt liïn àoaân khoá àïí tham gia," öng noái. "Boáng àaá laâ tiïu chuêín, nhûäng sên boáng coá khaác nhau, nhûng têët caã àïìu töët. Chùèng coá cuá naãy trêìm troång naâo. Àûâng kïí àïën chûáng cúá. Cûá ra sên vaâ laâm nhiïåm vuå cuãa anh. Anh khöng thïí laâm àûúåc àiïìu àoá û? Vêåy thò àûâng coá àûa ra nhûäng phaán xeát vïì caác sûå kiïån rùçng anh laâ möåt ngûúâi àõa phûúng hay möåt keã say rûúåu, hoùåc höín hïín boâ trúã laåi vaâo trong baâo thai cuãa ai àoá, hoùåc coá sûå lûâa gaåt hay tiïëng ran cöí löî. Anh coá thïí laâm hay khöng laâm àiïìu àoá trong caái liïn àoaân töi àang àïì cêåp àïën êëy! Vaâ anh chó phaãi laâm àiïìu àoá möåt lêìn àïí àûúåc nhúá búãi möåt ngûúâi naâo àoá. Nhûng nïëu anh coá thïí laâm àiïìu àoá tûâ nùm naây qua nùm khaác thò coá rêët nhiïìu ngûúâi seä nhúá vaâ hoå seä kïí cho con hoå vaâ con hoå seä kïí cho chaáu hoå ghi nhúá, vaâ nïëu àoá laâ nhûäng quyïín saách maâ ngûúâi ta coá thïí àoåc. Vaâ nïëu noá àuã hay thò noá seä töìn taåi maäi maäi."

1949 Àaâo Thu Hùçng dõch




PHOÃNG VÊËN HEMINGWAY

A. E. Hotchner

Nùm 1958, taåi Ketchum, theo lúâi múâi cuãa cha cöë O’ Conner, Hemingway traã lúâi phoãng vêën cuãa 40 hoåc sinh trung hoåc. Baâi phoãng vêën do A. E. Hotchner thûåc hiïån. Nhan àïì do chuáng töi tûå àùåt.

Hoãi: Thûa öng Hemingway, öng bùæt àêìu viïët saách nhû thïë naâo?

Traã lúâi: Töi luön muöën viïët. Töi viïët trïn giêëy hoåc troâ, viïåc àêìu tiïn cuãa töi laâ viïët. Sau khi hoåc xong trung hoåc, töi àïën thaânh phöë Kansas laâm viïåc úã baáo Ngöi sao. Àoá laâ cöng viïåc baáo chñ bònh thûúâng: Ai bùæn ai? Ai àêåp phaá caái gò? úã àêu? Khi naâo? Ra laâm sao? Nhûng khöng bao giúâ coá taåi sao. Thûåc sûå khöng hïì coá taåi sao.

Hoãi: Vïì quyïín Chuöng nguyïån höìn ai - töi biïët öng àang úã Têy Ban Nha, nhûng öng laâm gò úã àoá?

Traã lúâi: Töi àïën àoá àïí lêëy tin tûác vïì cuöåc nöåi chiïën Têy Ban Nha cho liïn àoaân baáo chñ Bùæc Myä. Töi àûa mêëy chiïëc xe cûáu thûúng vïì phña cöång hoâa.

Hoãi: Taåi sao laåi vïì phña cöång hoâa? Traã lúâi: Töi thêëy sûå khúãi àêìu cuãa nïìn cöång hoâa. Töi àaä úã àoá

khi vua Alfonso thoaái võ vaâ chûáng kiïën nhên dên viïët baãn hiïën phaáp cuãa mònh. Àoá laâ nûúác cöång hoâa cuöëi cuâng àûúåc thaânh lêåp úã chêu Êu, töi tin tûúãng vaâo thïí chïë êëy. Töi tin phe cöång hoâa seä thùæng trong cuöåc chiïën naây vaâ seä coá möåt nûúác cöång hoâa töët úã Têy Ban Nha ngaây nay. Moåi ngûúâi àïìu tham gia vaâo cuöåc chiïën êëy, nhûng biïët roä nhûäng ngûúâi Têy Ban Nha, töi tin laâ nûúác cöång hoâa seä töëng khûá hïët nhûäng gò khöng phaãi laâ Têy Ban Nha ài khi chiïën




tranh kïët thuác. Hoå khöng muöën bêët kyâ keã naâo khaác xen vaâo cöng viïåc cuãa hoå.

Hoãi: Hoåc vêën chñnh thûác cuãa öng laâ gò? Traã lúâi: Töi töët nghiïåp trung hoåc Oak Park - úã Illinois êëy maâ.

Röìi thay vò tiïëp tuåc ài hoåc töi laåi tham gia chiïën tranh. Khi töi tûâ chiïën trûúâng trúã vïì thò àaä quaá muöån àïí ài hoåc. Ngaây êëy chûa coá G. I. Bill.

Hoãi: Khi bùæt àêìu möåt cuöën saách, chùèng haån nhû Öng giaâ vaâ biïín caã, öng àaä thu thêåp yá tûúãng nhû thïë naâo?

Traã lúâi: Töi biïët ngûúâi àaân öng vúái möåt con caá trong hoaân caãnh nhû thïë. Töi biïët chuyïån àaä xaãy ra trong möåt con thuyïìn trïn biïín vaâ chuyïån àaánh nhau vúái con caá. Nïn töi àûa ngûúâi àaân öng maâ töi biïët àaä hai mûúi nùm êëy vaâo vaâ tûúãng tûúång öng ta trong nhûäng tònh huöëng êëy.

Hoãi: Öng àaä phaát triïín phong caách viïët cuãa mònh nhû thïë naâo - coá phaãi öng laâm thïë àïí baán, àïí saáng taåo theo yïu cêìu cuãa àöåc giaã?

Traã lúâi: Nïëu töi coá thïí diïîn àaåt möåt caách àêìy àuã moåi viïåc thûåc sûå nhû thïë naâo thò viïåc saáng taåo thûúâng xuyïn laâ rêët khoá, töi viïët vuång vaâ caái vuång êëy ngûúâi ta goåi laâ phong caách cuãa töi. Têët caã nhûäng lêìm lêîn vaâ vuång vïì àïìu dïî nhòn thêëy, vaâ hoå goåi àoá laâ phong caách.

Hoãi: Öng viïët möåt quyïín saách bao lêu? Traã lúâi: Àiïìu àoá tuây thuöåc vaâo quyïín saách vaâ sûå tiïën triïín

cuãa noá. Möåt quyïín saách hay coá khi phaãi mêët àïën möåt nùm rûúäi. Hoãi: Öng laâm viïåc mêëy tiïëng möåt ngaây? Traã lúâi: Töi dêåy luác saáu giúâ vaâ cöë khöng laâm viïåc quaá mûúâi

hai giúâ. Hoãi: Mûúâi hai giúâ àïm? Traã lúâi: Mûúâi hai giúâ trûa. Hoãi: Öng àaä bao giúâ thêët baåi chûa? Traã lúâi: Anh thêët baåi möîi ngaây nïëu anh khöng tiïën haânh töët.

Khi viïët lêìn àêìu tiïn anh khöng bao giúâ thêët baåi. Anh nghô thêåt




tuyïåt vúâi vaâ àêëy laâ thúâi àiïím töët cuãa anh. Anh cho rùçng mònh viïët töët vaâ thuá võ vïì àiïìu àoá rêët nhiïìu nhûng àêëy laâ anh tûå nghô thïë chûá khöng phaãi ngûúâi àoåc. Ngûúâi àoåc khöng hûáng thuá lùæm àêu. Sau naây khi anh biïët laâ phaãi viïët cho ngûúâi àoåc thò khöng coân dïî nûäa. Thûåc tïë khi cuöëi cuâng anh nhúá laåi bêët cûá caái gò mònh àaä viïët thò anh seä thêëy viïåc viïët laách khoá khùn àïën nhûúâng naâo.

Hoãi: Khi öng coân treã vaâ múái viïët lêìn àêìu, öng coá súå phï bònh khöng?

Traã lúâi: Chùèng coá gò phaãi súå caã. Khi múái bùæt àêìu viïët töi khöng kiïëm ra tñ tiïìn naâo caã, chó cöë hïët sûác viïët cho thêåt hay. Töi tin vaâo nhûäng gò mònh viïët - nïëu hoå khöng thñch noá, thò àêëy laâ löîi cuãa hoå; sau naây hoå seä hoåc àïí thñch noá. Nhûng thêåt ra, töi khöng quan têm gò àïën chuyïån phï bònh caã vaâ cuäng khöng gêìn guäi tiïëp xuác vúái nhûäng lúâi phï bònh êëy. Khi anh múái bùæt àêìu viïët thò ngûúâi ta chùèng àïí yá gò àïën anh àêu. Àêëy laâ sûå may mùæn cuãa luác múái bùæt àêìu.

Hoãi: Öng coá bao giúâ lûúâng trûúác sûå thêët baåi khöng? Traã lúâi: Nïëu anh lûúâng trûúác sûå thêët baåi thò anh seä thêët baåi.

Dô nhiïn, nïëu anh thêët baåi, thò anh phaãi lûúâng trûúác chuyïån gò seä xaãy ra, vaâ anh phaãi lïn kïë hoaåch thaáo gúä cho mònh - nïëu khöng thò anh quaã laâ töëi daå - nhûng anh khöng tñnh trûúác àûúåc sûå thêët baåi cuãa viïåc mònh laâm àêu. Giúâ àêy töi khöng muöën anh nghô laâ töi khöng bao giúâ bõ àe doåa, nïëu anh khöng kiïìm chïë àûúåc nöîi súå cuãa mònh thò cöng viïåc seä khöng tiïën triïín àûúåc.

Hoãi: Öng coá phaác thaão möåt quyïín saách trûúác khi viïët hoùåc ghi cheáp thêåt nhiïìu khöng?

Traã lúâi: Khöng, töi cûá viïåc bùæt àêìu. Sûå hû cêëu thoaát thai tûâ nhûäng kiïën thûác maâ anh coá. Nïëu anh saáng taåo thaânh cöng, noá coân thêåt hún caái maâ anh cöë nhúá laåi. Caái döëi lúán coân dïî chêëp nhêån hún caã caái thêåt. Nhûäng ngûúâi viïët hû cêëu, nïëu hoå khöng quaá thiïn vïì hû cêëu, hoå seä trúã thaânh nhûäng keã noái döëi rêët thaânh cöng.

Hoãi: Öng àaä viïët àûúåc bao nhiïu cuöën saách? Traã lúâi: Töi nghô laâ mûúâi ba cuöën. Bùçng êëy chûa nhiïìu,

nhûng töi phaãi mêët möåt thúâi gian daâi cho möåt quyïín saách vaâ töi




coân thñch nghó ngúi giûäa hai quyïín. Hún nûäa, coá quaá nhiïìu chiïën tranh vaâ töi phaãi boã viïåc viïët laách cuãa mònh khaá lêu.

Hoãi: Trong tiïíu thuyïët cuãa mònh öng coá viïët vïì baãn thên khöng?

Traã lúâi: Nhaâ vùn thò coân biïët roä ai hún nûäa? Hoãi: Öng mêët bao nhiïu nùm, thaáng àïí viïët quyïín Giaä tûâ

vuä khñ? Traã lúâi: Töi bùæt àêìu viïët vaâo muâa àöng úã Paris vaâ tiïëp tuåc

viïët úã Cuba, úã Key West, Florida vaâo àêìu xuên, röìi úã Piggott, röìi núi úã cuãa böë meå vúå töi úã Arkansas; viïët tiïëp úã thaânh phöë Kansas, núi sinh möåt trong nhûäng thùçng cu nhaâ töi vaâ viïët xong úã Big Horn, Wyoming vaâo muâa thu. Baãn phaác thaão àêìu tiïn mêët taám thaáng, nùm thaáng nûäa viïët laåi, têët caã laâ mûúâi ba thaáng.

Hoãi: Öng coá bao giúâ thêëy naãn - öng coá bao giúâ boã dúã möåt quyïín saách khöng?

Traã lúâi: Naãn thò coá naãn nhûng khöng thïí boã dúã àûúåc - cuäng chùèng coá caách naâo khaác. Öng Joe Louis àaä noái rêët hay laâ - anh coá thïí chaåy nhûng anh khöng thïí tröën.

Hoãi: Coá bao giúâ öng àûa nhên vêåt cuãa mònh vaâo möåt àiïím bñ maâ hoå khöng sao thoaát ra àûúåc khöng?

Traã lúâi: aâ, anh cöë traánh àiïìu àoá coân nïëu khöng thò anh seä chùèng viïët àûúåc nûäa.

Hoãi: Têët caã nhûäng truyïån naây öng àïìu viïët vïì chêu Phi taåi sao öng thñch chêu Phi àïën thïë?

Traã lúâi: Coá vaâi àêët nûúác anh rêët yïu mïën, nhûng coá nhûäng nûúác anh khöng thïí chõu àûång àûúåc. Töi yïu chêu Phi. Coá mêëy núi úã Idaho naây rêët giöëng vúái chêu Phi vaâ Têy Ban Nha. Àoá laâ lyá do khiïën nhiïìu ngûúâi Basques àïën àêy.

Hoãi: Öng àoåc rêët nhiïìu phaãi khöng? Traã lúâi: ûâ, töi àoåc luön. Trong ngaây khi töi khöng viïët hoùåc

khi töi khöng muöën nghô vïì noá, thò töi àoåc. Hoãi: Öng coá nghiïn cûáu nhûäng ngûúâi thêåt cho taác phêím cuãa

mònh khöng?




Traã lúâi: Töi seä khöng ài bêët cûá núi naâo vò muåc àñch êëy; töi chó ài núi naâo cuöåc söëng cuãa töi thöi thuác. Coá nhûäng àiïìu anh laâm búãi vò anh thñch, nhûäng àiïìu coân laåi anh laâm vò bùæt buöåc. Trong khi laâm nhûäng viïåc àoá anh seä tòm thêëy nhûäng ngûúâi maâ anh seä viïët vïì hoå.

Hoãi: Chuáng chaáu viïët tiïíu luêån vaâ truyïån trong suöët thúâi gian úã trûúâng. Viïåc àoá hònh nhû khöng khoá lùæm. Phaãi khöng öng?

Traã lúâi: Khöng khoá tñ naâo caã. Têët caã nhûäng gò caác baån cêìn laâ möåt àöi tai hoaân chónh úã mûác tuyïåt àöëi, sûå têån tuåy vúái cöng viïåc nhû linh muåc têån tuåy vúái Chuáa cuãa mònh, sûå gan daå cuãa möåt tïn tröåm, chùèng bêån têm àïën bêët kyâ chuyïån gò khaác ngoaâi chuyïån viïët, vaâ caác baån phaãi àùæm mònh trong àoá. Àiïìu àoá thêåt àún giaãn. Chùèng cêìn phaãi bêån têm gò caã. Nhiïìu ngûúâi phaãi viïët vò bùæt buöåc. Chùèng coá luêåt lïå naâo ngùn cêëm caã, àiïìu àoá laâm hoå haånh phuác trong khi viïët, viïët coá thïí an uãi hoå. Nhûng nhûäng nhaâ vùn bõ bùæt buöåc naây khöng nïn viïët. Nïëu anh ta cûá laâm, anh ta seä chõu söë phêån cuãa möåt kiïën truác sû bõ eáp buöåc, cuöëi cuâng chó coân laåi möåt mònh nhû anh chaâng thöíi keân fagöët miïîn cûúäng vêåy.

Hoãi: Laâm thïë naâo öng hoåc àûúåc nhiïìu thûá tiïëng thïë? Traã lúâi: Bùçng caách söëng ngay trong nhûäng nûúác êëy. Tiïëng

Latinh töi àûúåc hoåc úã trûúâng àaä giuáp cho viïåc hoåc ngoaåi ngûä dïî daâng hún, àùåc biïåt laâ tiïëng Italy. Töi úã Italy gêìn nhû suöët cuöåc chiïën tranh thïë giúái lêìn thûá nhêët, töi hoåc tiïëng rêët nhanh vaâ nghô mònh noái cuäng khaá töët. Nhûng sau khi bõ thûúng töi phaãi daânh nhiïìu thúâi gian bïn cöî maáy xoa boáp, têåp luyïån caái chên bõ thûúng, töi kïët baån vúái möåt thiïëu taá ngûúâi Italy, ngûúâi cuäng àang àiïìu trõ bùçng maáy. Töi noái vúái anh ta rùçng töi nghô tiïëng Italy dïî hoåc. Anh ta khen töi noái töët. Töi baão khöng àaáng ngúåi khen nhû thïë vò thûá tiïëng àoá quaá dïî hoåc.

"Nïëu vêåy", anh ta noái, "anh nïn hoåc ngûä phaáp". Vêåy nïn töi bùæt àêìu hoåc ngûä phaáp Italy vaâ töi khöng noái trong nhiïìu thaáng. Töi nhêån thêëy àïí hoåc têët caã nhûäng ngön ngûä Röman dïî hún thò phaãi àoåc baáo - baáo Anh vaâo buöíi saáng vaâ nhûäng thûá tiïëng khaác vaâo buöíi chiïìu - àoá laâ nhûäng tin tûác sûå kiïån giöëng nhau nïn noá àaä giuáp töi hiïíu àûúåc baáo buöíi chiïìu.

Hoãi: Sau khi viïët xong möåt quyïín saách, öng coá àoåc laåi khöng?




Traã lúâi: Coá. Höm nay töi àaä àoåc vaâ viïët laåi böën chûúng. Baån buöng buát khi àang hùng haái, nhû möåt nhaâ huâng biïån, vaâ chûäa laåi khi àaä bònh tônh hún.

Hoãi: Öng thûúâng viïët bao lêu? Traã lúâi: Khöng quaá saáu tiïëng. Sau khoaãng thúâi gian êëy thò

baån àaä quaá mïåt vaâ khöng coân saáng suöët nûäa. Khi àang viïët möåt quyïín saách, töi cöë viïët haâng ngaây trûâ thûá baãy. Töi khöng laâm viïåc vaâo thûá baãy. Laâm viïåc vaâo thûá baãy thò thêåt xuái quêíy. Àöi khi töi cuäng cöë laâm nhûng vêîn ruãi nhû trûúác.

Àaâo Thu Hùçng dõch (Trñch tûâ cuöën Papa Hemingway cuãa A. E. Hotchner,

NXB Bantam books, New York, 1967).




"TÖI HOÅC VIÏËT BÙÇNG CAÁCH XEM TRANH BAÃO TAÂNG"

Hillian ross

Saáng höm sau, ngûúâi múã cûãa ngöi nhaâ Hemingway cho töi laâ Patrick, möåt chaâng trai treã têìm thûúác, theån thuâng vúái àöi mùæt to vaâ khuön mùåt dïî xuác àöång. Cêåu mùåc chiïëc quêìn thûúâng bùçng vaãi flanen, möåt chiïëc sú mi trùæng húã cöí, giaây àïë bùçng vaâ bñt têët Argyle. Baâ Hemingway àang viïët thû úã baân. Khi töi vaâo, baâ nhòn lïn vaâ noái: "Ngay khi Papa mùåc xong quêìn aáo, chuáng ta seä ài xem tranh." Baâ quay trúã laåi vúái laá thû cuãa mònh.

Patrick noái vúái töi rùçng, cêåu àaä sùén saâng daânh caã ngaây àïí xem tranh vaâ cêåu àaä veä àûúåc mêëy bûác. "Böë phaãi quay laåi àêy àïí ùn trûa vúái öng Scribner", cêåu noái, vaâ noái thïm laâ baãn thên cêåu seä úã laåi thaânh phöë cho túái saáng höm sau, khi vúå chöìng Hemingway rúâi ài. Àiïån thoaåi reo, cêåu cêìm maáy. "Böë, con nghô Gigi goåi cho böë àêëy," cêåu heát vúái vaâo trong phoâng nguã.

Hemingway xuêët hiïån, mùåc chiïëc sú mi, àïën bïn àiïån thoaåi. "Khoeã khöng, cêåu beá?" öng noái vaâo maáy röìi hoãi Gigi coá xuöëng Finca vaâo kyâ nghó túái khöng. "Vui mûâng àûúåc àoán anh úã dûúái naây, Gigi aå," öng noái. "Anh biïët con meâo maâ anh thñch chûá? Caái con maâ anh àùåt tïn laâ Smelly, àuáng khöng? Chuáng töi àaä àöíi tïn noá thaânh Ecstasy. Möîi möåt con meâo cuãa chuáng töi àïìu biïët roä tïn cuãa chuáng." Sau khi gaác maáy, öng noái vúái töi rùçng Gigi laâ möåt tay suáng cûâ khöi - rùçng khi mûúâi möåt tuöíi anh ta àaä àaåt giaãi nhò trong giaãi vö àõch bùæn suáng cuãa Cuba. "Àoá coá phaãi laâ "true gen" khöng Chuöåt nhùæt?" öng hoãi.

"Àuáng àêëy, böë aå," Patrick noái.




Töi muöën biïët "true gen" nghôa laâ gò, Hemingway giaãi thñch àoá laâ tûâ loáng tiïëng Anh nghôa laâ "thöng tin", xuêët phaát tûâ "tònh baáo". "Ngûúâi ta phên chia ra thaânh ba loaåi: tin tûác, tin tûác chñnh xaác tûác laâ thêåt nhû cö coá thïí tuyïn böë vaâ tin tûác thûåc sûå chñnh xaác, laâ caái maâ cö coá thïí tin cêåy àûúåc", öng noái.

Öng nhòn nhûäng böng lan tûúáng quên maâu xanh. "Meå töi khöng bao giúâ gûãi cho töi bêët cûá möåt böng hoa naâo," öng noái. "Meå khoaãng taám mûúi tuöíi", öng kïí, "söëng úã River Forest, Illinois". Cha öng, möåt thêìy thuöëc àaä chïët nhiïìu nùm trûúác, cuå tûå bùæn mònh khi Ernest haäy coân úã tuöíi thanh niïn.

"Chuáng ta ài thöi nïëu muöën xem tranh," öng noái. "Töi àaä baão Charlie Scribner àïën gùåp töi úã àêy ngay. Xin löîi vò àaä tùæm lêu. Trong thaânh phöë lúán, töi cho laâ ngûúâi ta chó kõp rûãa cöí maâ thöi". Öng quay trúã laåi phoâng nguã. Trong khi öng ài, baâ Hemingway kïí vúái töi rùçng Ernest laâ con thûá hai trong saáu chõ em - Marcelline, röìi àïën Ernest, Ursula, Madelaine, Carol vaâ cêåu em uát Leicester, laâ em trai duy nhêët cuãa öng. Mêëy chõ em gaái àïìu àûúåc àùåt tïn theo caác thaánh. Têët caã caác anh chõ em àïìu lêåp gia àònh, Leicester hiïån àang söëng úã Bogata, Colombia, núi öng laâm viïåc trong àaåi sûá quaán Myä.

Ngay sau àoá, Hemingway trúã ra, mùåc möåt chiïëc aáo múái. Baâ Hemingway vaâ Patrick mùåc aáo khoaác cuãa mònh, chuáng töi ài xuöëng cêìu thang. Trúâi àang mûa, chuáng töi vöåi vaä chui vaâo tùæc xi. Trïn àûúâng ài àïën trung têm, Hemingway noái chó êåm ûâ trong miïång vaâ nhòn àûúâng phöë. Baâ Hemingway noái vúái töi rùçng öng luön bõ khoá chõu trong xe tùæc xi vaâ öng khöng thïí ngöìi ghïë trûúác àïí quan saát con àûúâng trûúác mùåt Öng nhòn ra ngoaâi cûãa söí vaâ chó möåt àaân chim àang bay ngang qua bêìu trúâi. "úã trong thaânh phöë naây, chim bay nhûng naâo coá bay biïëc gò àêu," öng noái. "Caái luä chim New York chó thaåo leo treâo."

Khi chuáng töi vaâo cöíng baão taâng, möåt àoaân hoåc sinh àang di chuyïín chêåm chaåp. Hemingway söët ruöåt dêîn chuáng töi vûúåt qua boån treã. Trong haânh lang, öng dûâng laåi, löi möåt caái chai baåc deåt tûâ trong tuái aáo khoaác, vùån nùæp vaâ uöëng möåt húi daâi. Àuát caái chai deåt vaâo laåi trong tuái aáo, öng hoãi baâ Hemingway xem baâ muöën xem tranh Goya trûúác hay Breughel trûúác. Baâ àaáp Breughel.




"Töi hoåc viïët bùçng caách xem tranh trong Baão taâng Luxembourg úã Paris," öng noái. "Töi chûa bao giúâ hoåc caái gò cao hún trung hoåc. Khi baån àoái maâ Baão taâng thò vùæng veã, baån cûá àïën àoá. Xem," öng noái luác dûâng chên laåi trûúác bûác "Chên dung ngûúâi àaân öng," bûác tranh àûúåc cho laâ cuãa Titian vaâ Giogione. "Hoå laâ nhûäng cêåu beá Viïn giaâ cöîi, quaã laâ nhû thïë."

"Àêy laâ bûác con thñch böë aå," Patrick noái vaâ Hemingway ài theo con trai mònh àïën bûác "Chên dung Fedirigo Gonzaga" (1500 - 1540) cuãa Francesco Francia. Bûác tranh thïí hiïån, trïn nïìn phong caãnh, möåt thùçng beá con coá maái toác daâi vaâ möåt chiïëc aáo choaâng khöng tay.

"Àêy laâ nhûäng gò chuáng ta cöë laâm khi chuáng ta viïët, Chuöåt nhùæt aå", Hemingway noái, chó vaâo nhûäng caái cêy phña sau. "Chuáng ta luön luön taái hiïån caái naây trong khi chuáng ta viïët."

Baâ Hemingway goåi chuáng töi. Baâ àang xem bûác "Chên dung nghïå sô" cuãa Van Dyck. Hemingway nhòn bûác tranh, gêåt àêìu taán thûúãng vaâ noái, "úã Têy Ban Nha chuáng töi quen möåt phi cöng laái maáy bay chiïën àêëu tïn laâ Whitey Dahl, möåt lêìn Whitey àïën gùåp töi vaâ hoãi: Ngaâi Hemingway, Van Dyck laâ hoåa sô nöíi tiïëng phaãi khöng, töi baão: "Àuáng àêëy, öng ta laâ möåt hoåa sô nöíi tiïëng. Anh ta baão, öì, töi rêët vui, búãi vò töi coá möåt bûác tranh cuãa öng ta trong phoâng vaâ töi rêët thñch noá, töi rêët vui khi àûúåc biïët öng ta laâ hoåa sô nöíi tiïëng búãi vò töi thñch öng ta." Ngaây höm sau, Whitey bõ bùæn haå."

Têët caã chuáng töi ài vïì phña bûác tranh "Chuáa chiïën thùæng töåi löîi vaâ caái chïët" cuãa Rubens. Hònh Chuáa bõ bao vêy búãi nhûäng con rùæn, nhûäng thiïn thêìn vaâ bõ theo doäi búãi möåt ai àoá êín trong àaám mêy. Baâ Hemingway vaâ Patrick noái rùçng, hoå nghô noá khöng giöëng phong caách veä thöng thûúâng cuãa Rubens.

"ÖÌ, öng ta veä bûác êëy àûúåc quaá", Hemingway noái veã quaã quyïët. "Khaã nùng xeát àoaán cuãa con ngûúâi thûåc sûå chó nhû nhûäng gò möåt con choá sùn chim coá thïí maách baão. Cûá ngûãi chuáng ài. Hoùåc cûá söëng vúái möåt hoåa sô ngheâo nhûng rêët nöíi tiïëng."

Dêìn dêìn chuáng töi àïën phoâng tranh cuãa Breughel. Chuáng töi phaát hiïån ra noá àaä àoáng cûãa. Caánh cûãa coá àñnh möåt têëm baãng "Hiïån àang sûãa chûäa".




"Hoå tûúác ài àiïìu thñch thuá cuãa chuáng ta röìi," Hemingway noái vaâ túåp möåt nguåm khaác tûâ caái chai deåt cuãa mònh. "Töi chùæc chùæn laâ mònh nhúá bûác kiïåt taác cuãa Breughel," öng noái khi chuáng töi ài qua. "Àoá laâ möåt bûác tranh vô àaåi, veä nhûäng ngûúâi thúå gùåt. Coá rêët nhiïìu ngûúâi àang gùåt luáa nhûng öng veä luáa theo kiïíu tûúång trûng, bûác tranh taåo nïn möåt xuác caãm maâ àöëi vúái töi, noá maånh meä àïën mûác khöng thïí chõu àûång àûúåc." Chuáng töi ài túái bûác "Phong caãnh Toledo" maâu xanh cuãa El Greco vaâ àûáng xem khaá lêu. "Àöëi vúái töi àêy laâ bûác tranh àeåp nhêët trong Baão taâng, vaâ Chuáa biïët úã àêy coân vaâi bûác àaáng yïu nûäa." Hemingway noái.

Patrick ngûúäng möå vaâi bûác tranh maâ Hemingway khöng taán thaânh. Möîi lêìn xaãy ra àiïìu naây, Hemingway thûúâng bõ lêm vaâo rùæc röëi khi tranh luêån vïì kô thuêåt höåi hoåa vúái con trai mònh. Patrick seä laåi lùæc àêìu, cûúâi lúán vaâ noái cêåu ta tön troång nhûäng quan àiïím cuãa Hemingway. Cêåu khöng tranh caäi nhiïìu. "Meå kiïëp!" Hemingway àöåt nhiïn noái. "Töi khöng muöën trúã thaânh nhaâ phï bònh nghïå thuêåt. Töi chó muöën xem tranh, caãm thêëy haånh phuác vúái chuáng, hoåc hoãi tûâ chuáng. Naây, theo töi àêy laâ möåt bûác traác tuyïåt." Öng àûáng quay lûng laåi vaâ nhòn chùm chuá vaâo bûác tranh cuãa Reynolds mang tûåa àïì "Àaåi taá George Coussimakes," bûác tranh veä àaåi taá àang tûåa lûng vaâo möåt thên cêy vaâ cêìm cûúng chuá ngûåa cuãa mònh. "Naây, laäo àaåi taá naây laâ àöì choá àeã, laäo sùén saâng traã tiïìn cho hoåa sô veä chên dung àeåp nhêët trong thúâi cuãa laäo àïí veä laäo", Hemingway noái vaâ cûúâi gùçn. "Haäy nhòn sûå kiïu ngaåo cuãa ngûúâi àaân öng, sûác maånh núi cöí con ngûåa vaâ caái caách gaác chên cuãa laäo ta. Laäo quaá kiïu ngaåo khi thoaãi maái dûåa vaâo thên cêy."

Chuáng töi ài riïng leã vaâ xem möåt luác röìi Hemingway goåi chuáng töi àïën, chó vaâo bûác tranh àaä àûúåc àñnh chuá thñch bùçng nhûäng chûä to "Catharine Lorillard Wolfe" vaâ nhûäng chûä nhoã "hoåa sô Cabanel". Àêy laâ àiïím maâ khi coân laâ möåt àûáa treã úã Chicago töi bõ nhêìm lêîn," öng noái. "Nhûäng hoåa sô töi yïu thñch trong möåt thúâi gian daâi laâ Bunte vaâ Ryerson, hai ngûúâi naây thuöåc nhûäng doâng hoå lúán nhêët vaâ giaâu coá nhêët úã Chicago. Töi luön nghô nhûäng caái tïn viïët bùçng chûä lúán laâ tïn hoåa sô."

Sau àoá chuáng töi túái xem Ceázanne, Degas vaâ nhûäng nhaâ êën tûúång chuã nghôa khaác, Hemingway möîi luác möåt haâo hûáng hún vaâ thuyïët trònh vïì nhûäng gò maâ möîi möåt nghïå sô coá thïí laâm, caách thûác




vaâ nhûäng àiïìu maâ öng hoåc àûúåc tûâ möîi ngûúâi. Patrick thaânh kñnh lùæng nghe vaâ dûúâng nhû khöng muöën noái túái kô thuêåt höåi hoåa chuát naâo nûäa. Phaãi mêët àïën vaâi phuát àïí Hemingway quan saát bûác "Nuái - rûâng Fontainbleau" cuãa Ceázanne. "Àêy laâ àiïìu chuáng ta cöë laâm trong khi viïët, caái naây, caái naây, rûâng vaâ nuái chuáng ta phaãi vûúåt qua," öng noái. "Ceázanne laâ hoåa sô cuãa töi, sau nhûäng hoåa sô khai saáng phi thûúâng öng laâ hoåa sô phi thûúâng, Degas cuäng laâ hoåa sô phi thûúâng. Töi chûa bao giúâ thêëy möåt bûác xêëu naâo cuãa Degas. Cö coá biïët Degas laâm gò vúái nhûäng bûác tranh xêëu khöng? Öng ta àöët chuáng."

Hemingway uöëng möåt nguåm nûäa tûâ caái chai deåt cuãa öng. Chuáng töi àïën bïn bûác chên dung Mlle maâu tuâng lam cuãa Manet. Valtesse de la Bigne, möåt phuå nûä treã vúái buái toác hoe vaâng trïn àónh àêìu. Hemingway yïn lùång möåt luác, ngùæm bûác tranh: cuöëi cuâng öng quay ài. "Manet coá thïí diïîn taã àûúåc con ngûúâi thanh xuên khi ngûúâi ta vêîn coân trong trùæng vaâ trûúác khi hoå vúä möång," öng noái.

Khi chuáng töi ài cuâng nhau, Hemingway noái vúái töi, "töi coá thïí dûång àûúåc möåt phong caãnh nhû öng Paul Ceázanne. Töi hoåc caách taã caãnh tûâ danh hoåa Paul Ceázanne bùçng caách ài khùæp Baão taâng Luxembourg haâng ngaân lêìn vúái caái buång röîng vaâ töi daám chùæc nïëu ngaâi Paul úã àêy thò öng ta seä thñch caách töi taã caãnh vaâ haånh phuác vò töi hoåc àiïìu àoá tûâ öng ta." Öng cuäng hoåc rêët nhiïìu tûâ Johann Sebastian Bach.

"Trong nhûäng àoaån àêìu cuãa Giaä tûâ ..., töi duâng tûâ vaâ möåt caách cöë yá liïn tuåc. Giöëng nhû caách ngaâi Johann Sebastian Bach sûã duång möåt nöët nhaåc khi öng ta soaån àöëi êm. Àöi khi hêìu nhû töi coá thïí viïët nhû ngaâi Johann - naây, duâ sao hùèn öng ta cuäng thñch àiïìu àoá. Têët caã nhûäng ngûúâi nhû thïë àïìu dïî giao thiïåp, búãi vò têët caã chuáng ta àïìu biïët con ngûúâi ta cêìn phaãi hoåc."

"Böë, nhòn naây," Patrick noái. Cêåu ta àang xem bûác "Möëi suy tû vïì xuác caãm" cuãa Carpaccio. Patrick noái trong àoá coá quaá nhiïìu con vêåt laå àöëi vúái möåt bûác tranh vïì tön giaáo.

"Hûâ!" Hemingway noái. "Nhûäng hoåa sô àoá luön àùåt nhûäng caãnh thaánh thêìn vaâo nhûäng miïìn úã Italy maâ hoå thñch nhêët, hoùåc vaâo quï hûúng hoå hay quï hûúng cuãa nhûäng cö naâng cuãa hoå. Hoå




biïën nhûäng cö naâng cuãa mònh thaânh Àûác Meå Maria. Leä ra caãnh naây àoâi hoãi phaãi úã Palestine, maâ Palestine thò coân xa múái túái, öng ta chó tûúãng tûúång thöi. Nïn öng ta veä trong àoá möåt con veåt àoã, möåt con hûúu, möåt con baáo. Vaâ röìi öng ta nghô, àêy laâ miïìn Viïîn Àöng vaâ thïë laâ àaä xa lùæm. Nïn öng ta veä vaâo àoá nhûäng ngûúâi Maröëc theo truyïìn thöëng thuâ àõch cuãa dên thaânh Vúnidú". Öng ngûâng lúâi vaâ quan saát àïí xem xem taác giaã coân veä gò nûäa trong bûác tranh cuãa mònh. "Röìi öng ta bõ àoái, nïn öng ta veä vaâo àoá nhûäng con thoã," öng noái. "Meå kiïëp, Chuöåt nhùæt aå, chuáng ta àaä xem rêët nhiïìu kiïåt taác. Chuöåt aâ, con coá nghô hai tiïëng laâ khoaãng thúâi gian daâi àïí xem tranh khöng?".

Têët caã moåi ngûúâi àïìu àöìng yá hai tiïëng laâ khoaãng thúâi gian daâi àïí xem tranh nïn Hemingway noái rùçng chuáng töi seä boã qua Goya, rùçng chuáng töi seä quay laåi Baão taâng khi tûâ chêu Êu trúã vïì.

Àaâo Thu Hùçng dõch tûâ Hemingway: A Collection of critical Essays cuãa R. P. Weeks Prentice Hall, Inc, USA, 1962




NGÛÚÂI ÚÃ TUÖÍI SAÁU MÛÚI

Carlos Baker

Vaâo nùm saáu mûúi tuöíi, Ernest quyïët àõnh daânh thúâi gian tiïu khiïín. Nùm thûá nùm chñn àaä quaá àöîi bêån röån vúái kyã luêåt viïët laách vaâ ùn kiïng àïën nöîi bêy giúâ anh noái vïì khoaãng thúâi gian àoá nhû thïí "chùèng hïì nghó ngúi tñ naâo maâ chó coá cöng viïåc". Ài chúi khöng coá nghôa laâ nhêët thiïët phaãi ngûâng viïët. Tònh hònh thïë giúái "cùng thùèng" hùçng ngaây thuyïët phuåc anh rùçng viïët laách laâ "viïåc laâm tñch cûåc duy nhêët" maâ con ngûúâi coá thïí laâm. Hún bao giúâ hïët, anh àang vöåi búãi caãm giaác thúâi gian dêìn ngùæn ài vaâ anh khöng thïí laäng phñ dêîu chó möåt tiïëng àöìng höì. Nhûng Cuba dûúâng nhû khöng coân thñch húåp àïí thû giaän vaâ saáng taåo. Anh baão anh seä khöng úã thïm möåt muâa heâ nûäa úã àoá cho duâ mònh coá thïí chõu àûång àûúåc. Sau möåt muâa àöng baäo töë kyâ laå, möåt àúåt soáng nhiïåt dai dùèng àaä traân vaâo. Biïín teã nhaåt vaâ nöíi vaáng dêìu, ban ngaây thò nhû thïí bõ nung trong loâ àiïån, coân ban àïm thò chùèng maát meã gò hún luác giûäa trûa.

Anh khao khaát àûúåc hñt thúã laåi bêìu khñ trong laânh cuãa miïìn nuái phña Têy. Lloyd Arnold tòm thêëy möåt ngöi nhaâ thñch húåp àïí thuï úã Ketchum vaâ Ernest múâi Betty vaâ Otto Bruce ài cuâng. Mary vaâ Betty àaáp maáy bay àïën Chicago vaâ caác öng chöìng seä àoán hoå vaâo àêìu thaáng mûúâi. Chiïëc xe àûúåc chêët àêìy haânh lyá vaâ Ernest àaä bõ cuöën huát búãi caãnh vêåt miïìn quï. Suöët haânh trònh tûâ Iowa qua Nebraska àïën Wyoming anh àïëm vaâ nhêån daång luä chim anh bùæt gùåp vaâ vêîn giûä àûúåc kó luåc vïì khaã nùng am hiïíu àöång vêåt hoang daä. Anh luön baão dûâng xe úã caác quêìy thûåc phêím taåi nhûäng thaânh phöë nhoã àïí mua taáo, pho maát vaâ hoa quaã dêìm maâ sau àoá àûúåc anh rûãa bùçng rûúåu Scotch pha chanh tûúi. Hoå nghe chûúng trònh World Series qua radio trïn xe. Khi baâi quöëc ca àûúåc cûã lïn, Ernest boã chiïëc muä vaãi àang àöåi xuöëng eáp chùåt vaâo ngûåc vúái cung




caách yïu nûúác khöi haâi. Tin tûác vïì caái chïët cuãa Giaáo hoaâng Pius XII thûúâng chen vaâo chûúng trònh phaát thanh. Möîi lêìn xaãy ra àiïìu àoá, Ernest lùång leä laâm dêëu thaánh. úã Iowa, hoå vaåch löå trònh qua Parkersburg, quï cuãa Pauline vaâ qua Dyersville, núi cuå cuãa Ernest laâ Alexander Hancock àaä úã vaâo 1854.

Taåi möåt thaânh phöë nhoã úã Nebraska, hoå dûâng laåi ùn moán bñt tïët töëi trong möåt nhaâ haâng duy nhêët úã vuâng àoá. Cö hêìu baân baão rùçng mêëy àûáa con cuãa öng quaãn lyá nghô caái öng rêu rêåm to lúán êëy laâ möåt ngûúâi nöíi tieáng. "Baác laâ ai naâo?" Ernest hoãi. "Laâ Burl Ives aå," boån treã con àaáp. Anh lêëy laâm thuá võ. Saáng höm sau, vaâo luác ùn saáng anh noái cho boån treã biïët anh laâ ai vaâ vui loâng kyá vaâo baãng thûåc àún cho cö hêìu vaâ boån treã. Taåi Sheridan thuöåc Wyoming, hoå vaâo quaán rûúåu chuêín bõ cho àoaån àûúâng vûúåt qua Bighorns àïën Cody. Têët caã nhûäng ngûúâi trong quaán àang xem chûúng trònh World Series trïn TV. Möåt ngûúâi trong söë hoå nhòn ra. "Xem kòa, laäo Hemingway àang àïën kia kòa," anh ta noái vúái veã chïë nhaåo vaâ khiïu khñch. Nhûng Ernest àaä tûâng quen vúái nhiïìu troâ khiïu khñch nhû thïë trûúác àêy. Chûa àêìy hai phuát sau, anh àûúåc nhûäng ngûúâi hêm möå vêy àöng ngheåt, bùæt tay vaâ vöî vöî vaâo lûng. úã Cody töëi êëy, hoå taåt vaâo quaán ùn saåch seä, dïî chõu bïn àûúâng. Nhûng Ernest khöng chõu ùn. Quaán àoá coá caái gò àêëy laâm anh khoá chõu, anh bõ aám búãi sûå hoaâi nghi êëy maånh àïën nöîi hoå phaãi tòm àïën quaán khaác.

Hoå àûúåc àoán tiïëp nöìng nhiïåt taåi Ketchum búãi nhûäng baån beâ: Taylor Williams, Pappy vaâ Tillie Arnold, Clara Spiegel, Chuck vaâ Flossie Atkinson, Forrest, Mac Mullen, Don Anderson vaâ baác sô George Saviers. Àaåi taá giaâ Williams àang trong tònh traång sûác khoeã suy yïëu vaâ àiïëc hún trûúác. Baác sô Saviers àaä àûúåc àiïìu àïën bïånh viïån Thung luäng Mùåt trúâi phuåc vuå trong nùm nùm vaâ Don Anderson, möåt ngûúâi cao doãng lùång leä, tuöíi ba saáu àaä laâm giaám àöëc cung thïí thao thung luäng Mùåt trúâi vaâo nùm thûá nùm. Gia àònh Atkinson àaä múã möåt trung têm kinh doanh múái vaâ möåt tiïåm ùn taåi thiïn àûúâng cuãa nhûäng con baåc ngaây trûúác, soâng baåc Christiania. Gêìn àêëy, ngay giûäa trung têm thõ trêën, laâ ngöi nhaâ göî maâ gia àònh Arnold àaä tòm cho Hemingway. Hoå úã àoá, chúâ àúåi ngaây múã àêìu muâa sùn. Ernest than phiïìn chuyïån moãi mïåt do chuyïën ài vaâ têët caã moåi ngûúâi giêåt mònh vò sûå thay àöíi vïì ngoaåi diïån lêîn tñnh caách cuãa anh.




Nhûng tinh thêìn cuãa anh àaä phêën chêën trúã laåi ngay sau bûäa töëi vúái möåt trong nhûäng con gaâ cuãa nhaâ Tillie Arnold. Anh cúãi aáo jacket, öm con meâo Thaái Lan lúán nhaãy àiïåu van quanh phoâng vaâ laâm moåi ngûúâi cûúâi vang vúái nhûäng baâi haát sai nhõp theo löëi nhaåi thú. Anh khöng vöåi bùæt tay vaâo viïåc ngay vaâ vêîn àang cêín thêån vúái nhûäng moán ùn kiïng. Nhûng anh cho biïët bêìu khöng khñ khö raáo trong laânh núi naây àang laâm cho anh caãm thêëy "giöëng nhû thúâi kyâ khoeã nhêët cuãa nhûäng ngaây trûúác".

Sau khi vúå chöìng Bruce ra ài, anh bùæt àêìu ài sùn möîi ngaây. Suöët hai nùm sau tai naån Butiaba, anh khöng thïí bùæn àuöíi theo chim àang bay. Bêy giúâ phaãn xaå cuãa anh àaä nhanh trúã laåi vaâ têìm ngùæm bùæn cuäng àaä àûúåc caãi thiïån nhiïìu. Cuâng vúái Don Anderson (ngûúâi anh vêîn goåi laâ: "chuá nhoác"), vaâ Forrest Mac Mullen (biïåt danh "quêån cöng"), anh daânh haâng tiïëng àöìng höì rònh sùn chim trïn àöìng coã hoùåc doåc theo söng. Don quaã quyïët hún bao giúâ hïët, trûâ Taylor Williams, Ernest laâ ngûúâi bùæn àoán àêìu gioãi nhêët maâ anh biïët. Tñnh àïën dõp Lïî Taå ún anh àaä haå àûúåc saáu àöi vaâ saáu con võt àûåc àêìu xanh. Mùåc duâ moåi ngûúâi àïìu biïët roä rùçng nhûäng öí chim non muâa xuên rêët döìi daâo nhûng chùèng coá ai trong gia àònh Hemingway laåi chuêín bõ tinh thêìn chûáng kiïën möåt söë lûúång gaâ löi, chim choác nhiïìu vö kïí nhû thïë. Chuáng mêåp uá, Ernest haâo hûáng noái, nhû thïí luä soác thûúâng úã dûúái vuâng àêët thêëp úã Piggott.

Tuy àaä maän nguyïån vúái "gia àònh" Ketchum cuãa mònh nhûng anh vêîn múâi ba ngûúâi khaách àïën vaâo thaáng mûúâi möåt. Möåt ngûúâi laâ dõch giaã dõch saách anh ra tiïëng Ba Lan tïn laâ Bronislaw Zielinski maâ anh àùåt ngay biïåt danh laâ "Soái giaâ" vaâ "Cûåc àiïån tûâ". Cuöåc viïëng thùm cuãa anh ta laâ kïët quaã cuãa viïåc àoaåt giaãi thûúãng 1.000 àö la tûâ Ernest daânh cho ngûúâi dõch Nhûäng ngoån àöìi xanh chêu Phi sang tiïëng Ba Lan xuêët sùæc nhêët vaâo nùm 1959. Võ khaách thûá hai laâ Aaron Hotchner, ngûúâi àang chuyïín thïí Chuöng nguyïån höìn ai thaânh kõch baãn truyïìn hònh. Trong luác anh ta úã àoá, Ernest laâm viïåc suöët buöíi saáng röìi buöíi chiïìu àûa anh ta ài sùn, hûúáng dêîn nhûäng nguyïn tùæc cú baãn khi bùæn àoán àêìu. Hoå àûa nhau àïën Hailey àïí Ernest traã lúâi nhûäng cêu hoãi vïì viïåc saáng taác cuãa mònh maâ nhoám hoåc sinh úã Giaáo höåi Thiïn chuáa giaáo nïu ra. Hotchner ghi laåi nhûäng gò Ernest noái vaâ sau vaâi thaáng baán cho taåp chñ This Week. Ngûúâi khaách thûá ba laâ Gary Cooper, vêîn say mï thung luäng




Mùåt trúâi suöët hai mûúi nùm nay. Möåt ngaây tuyïët rúi daây, anh mang möåt con ngöîng hun khoái àïën, hoå ngöìi suöët caã buöíi chiïìu, kheä chuyïån troâ bïn bïëp lûãa trong luác ùn thõt ngöîng vaâ uöëng Chablis. Cooper noái, anh ta àaä àêìu haâng trûúác lúâi thuác giuåc cuãa chõ vúå xui anh vaâo Giaáo höåi Thiïn chuáa giaáo. Ernest baây toã sûå thöng caãm. Ba mûúi nùm trûúác, anh àaä laâm àiïìu tûúng tûå nhû thïë vaâ anh vêîn "tin vaâo àûác tin".

Tònh hònh úã Cuba laâ möëi lo ngaåi thûúâng trûåc. Anh cöë quïn möëi lo bùçng caách viïët laåi nhiïìu phêìn cuöën höìi kñ vïì Paris vaâ chûäa chûúng ba cuöën Vûúân Eàen. Nhûng têm trñ anh vêîn trôu nùång lo êu vïì hoân àaão àaä nhêån anh laâm ngûúi cû truá chùèng mêëy nûäa seä bõ chòm trong khoái lûãa nöåi chiïën. Anh cûåc kyâ haâi loâng vaâo àêìu thaáng giïng khi Fulgencio Batista chaåy tröën àïën Ciudad Trujillo trong luác àöåi quên cuãa Fidel Castro chiïëm àûúåc thuã àö. Herbert Matthews viïët thû baáo trang traåi Finca an toaân. Coân Reneá Villereal goåi àiïån baáo moåi chuyïån àïìu öín chó coá thûåc phêím thò rêët khan hiïëm. Vuå nöí kho àaån úã Guanabacoa àaä laâm vúä vaâi têëm kñnh cûãa söí vaâ laâm hoãng möåt phêìn maái nhaâ. Jaime Bofils, möåt ngûúâi Cuba vui tñnh, nhoã con, maâ Ernest àaä quen nhiïìu nùm nay, goåi àiïån thöng baáo rùçng anh ta àûúåc cûã vaâo chñnh phuã lêm thúâi vaâ àang àûáng ra baão vïå trang traåi. Möåt tin vui nûäa laâ baác sô Herrera, tûâng quen vúái Fidel Castro trong thúâi gian hoåc úã trûúâng Y khoa, laâ sô quan chó huy àún võ àöìn truá úã Havana, quï úã San Francisco de Paula, trûúác àêy tûâng chúi trong àöåi boáng cuãa laâng khi Ernest laâ cêìu thuã neám boáng.

Dô nhiïn laâ coá nhiïìu maáu àöí. Haâng chuåc thanh niïn úã San Francisco de Paula vaâ laâng Cotorro bïn caånh àaä bõ bùæt, giïët vaâ neám xaác xuöëng biïín búãi caãnh saát mêåt cuãa Batista. Thïm vaâo àoá, gaä trung sô Batista, keã àaä bùæn chïët con choá Machakos vaâo thaáng taám àaä bõ treo cöí vaâo thaáng mûúâi möåt "vúái möåt phêìn thên thïí bõ cùæt mêët nhû thûúâng lïå" búãi mêëy thanh niïn úã Cotorro. Búãi laâ ngûúâi tûâng theo doäi nhiïìu cuöåc caách maång, Ernest quan niïåm bêët cûá möåt thay àöíi naâo úã Cuba cuäng àïìu töët hún laâ khöng thay àöíi. Têåp àoaân Batista àaä vú veát truåi hoân àaâo giaâu coá naây, Ernest phoãng àoaán öng ta àaä kiïëm àûúåc khoaãng tûâ 600 àïën 800 triïåu àö la. Nïëu Castro coá thïí àiïìu khiïín möåt chñnh phuã trong saåch thò thêåt laâ vô àaåi, nhûng öng ta vêîn àang àau àêìu vúái khoaãn tiïìn bõ mêët lúán nhû thïë. Möåt




vaâi cöng ty cuãa Myä, giöëng nhû cöng ty Hoa quaã thò àûúåc quaãn lyá töët vaâ coá traách nhiïåm: coân nhûäng cöng ty khaác thò hoùåc laâ "moác ngoùåc" vúái Batista hoùåc úã trong tònh traång "suy suåp". "Töi ûúác Castro gùåp nhiïìu may mùæn," Ernest noái. "Ngûúâi Cuba bêy giúâ àaä coá cú höåi töët maâ trûúác àêy chûa tûâng coá." Àiïìu tiïëc nuöëi duy nhêët cuãa anh ta laâ àaä khöng àûúåc têån mùæt chûáng kiïën cuöåc thaáo chaåy cuãa Batista.

Lï Huy Bùæc dõch tûâ cuöën Ernest Hemingway, a life story,

NXB Penguin Books, Britain, 1972




ANH TRAI TÖI, HEMINGWAY

Leicester Hemingway

Ernest Hemingway laâ nhaâ vùn, laâ quên nhên may mùæn, laâ thúå sùn cuãa nhûäng cuöåc sùn lúán, ngû dên cuãa biïín khúi vaâ laâ ngûúâi say mï àêëu boâ. Ernest laâ cuãa têët caã nhûäng thûá êëy. Nhûng anh coân laâ anh trai duy nhêët cuãa töi. Ngaây töi vûâa chêåp chûäng, anh chùm soác töi chu àaáo vaâ goåi yïu töi bùçng caái tïn "ngöi nhaâ coá chên". Vïì sau anh àöíi tïn goåi thên mêåt cuãa töi thaânh "Nam tûúác". Anh daåy töi bùæn suáng, cêu caá vaâ àaánh nhau nhiïìu hún ba daåy.

Möåt buöíi chiïìu yïn tônh sau Chiïën tranh thïë giúái lêìn thûá hai, trong luác chuáng töi ngùæm mùåt trúâi lùån bïn kia Havana, Ernest noái vïì cuöåc àúâi, vïì nhûäng àiïìu khiïën ngûúâi ta trúã thaânh ngûúâi töët. Chuáng töi cuâng cûúâi búãi nhiïìu chi tiïët maâ nhûäng ngûúâi ngoaâi gia àònh viïët vïì cuöåc àúâi cuãa anh.

"Laåy Chuáa, Nam tûúác naây," cuöëi cuâng anh noái, "anh muöën möåt ngaây naâo àoá coá ngûúâi, ngûúâi biïët roä anh, seä viïët möåt cuöën saách vïì anh. Coá leä em seä laâ ngûúâi êëy. Búãi gia àònh Huxley àaä laâm töët àiïìu àoá, anh em nhaâ James cuäng vêåy - àùåc biïåt laâ Frank Jesse."

Thúâi gian àaä qua rêët lêu kïí tûâ ngaây êëy. Nhûng Ernest thò chùèng bao giúâ nhùæc laåi nhûäng gò mònh àaä noái. Trong khoaãng thúâi gian êëy, nhiïìu taác phêím viïët vïì Ernest búãi caác hoåc giaã, caác nhaâ laâm tuyïín têåp, caác nhaâ baáo vaâ nhûäng ngûúâi tröng nom àaåo lyá cöng chuáng cùm phêîn möåt caách àaáng tiïëc vaâ sai lêìm, khöi haâi àïën nöîi chùèng luêån ra àûúåc àêu laâ phaãi traái. Chó coá ñt nhaâ vùn laâ cöng bùçng vaâ khöng phaåm sai lêìm.

Ernest laâ möåt trong söë nhûäng nhaâ vùn hiïëm hoi coá phong caách thûåc sûå khaác biïåt. Anh coá àõa võ vûäng chùæc trïn vùn àaân thïë giúái vúái tû caách laâ möåt nhaâ vùn taâi ba. úã anh cuäng coá tñnh troån veån kyâ laå, caã vïì caãm xuác lêîn nùng khiïëu thêím mô, àiïìu àoá àûúåc thïí




hiïån roä vúái bêët kyâ ai àoåc saách anh hay hiïíu roä anh. Nhûng thûåc ra, anh chó laâ möåt cêåu beá cuãa Chuáa bõ vêy phuã búãi nhûäng cuöìng loaån röëi rùæm cuãa caác vêën àïì caá nhên vaâ xaä höåi maâ hoùåc laâ bõ laäng quïn hoùåc laâ khöng àûúåc chuá yá àïën búãi àa söë caác nhaâ nghiïn cûáu taác phêím hay cuöåc àúâi anh.

Laâ em cuãa Ernest, àaä nhiïìu lêìn töi àûúåc hoãi vïì sûå hiïíu biïët cuãa baãn thên trûúác cuöåc àúâi vaâ tñnh caách anh. Nhûäng yá niïåm lúâ múâ kia coá thïí àûúåc xem nhû nhûäng chi tiïët àaáng lûu yá trong cuöën tiïíu sûã cuãa anh, búãi vò cuöåc àúâi êëy phong phuá àïën nöîi muöën xaác àõnh möåt söë chi tiïët cuå thïí naâo cuäng dûúâng nhû laâ khöng thïí. Ernest àaä coá lêìn noái chêm biïëm rùçng, "möåt cêu chuyïån thêåt vïì cuöåc àúâi cuãa möåt ngûúâi coá thïí seä bao göìm moåi thûá àaä xaãy ra vúái hùæn ta vaâ xung quanh hùæn ta trong suöët hai mûúi böën tiïëng àöìng höì cuãa nùm mûúi nùm."

Ernest söëng nhû anh àaä chïët - àêìy cuöìng nöå. Anh cûåc kyâ ngûúäng möå loâng quaã caãm. Suöët àúâi mònh anh chòm trong noá, phaát triïín vaâ daåy nhûäng ngûúâi khaác nhiïìu àiïìu vïì loâng quaã caãm êëy. Vaâ loâng quaã caãm cuãa chñnh anh thò khöng bao giúâ lòa xa anh. Nhûäng gò cuöëi cuäng àaä khiïën anh chõu thua chñnh laâ thên xaác anh. Àiïìu naây coá thïí xaãy ra vúái bêët kyâ ai.

Buöíi saáng cuöëi cuâng cuãa ngaây möìng hai thaáng baãy êëy. Khi anh thûåc hiïån haânh àöång cuöëi cuâng cuãa àúâi mònh vaâ khi anh vuöët ve lêìn cuöëi khêíu suáng sùn naåm baåc hai noâng cúä 12 Richardson thò chùèng coá ai chûáng kiïën chñnh xaác caách chïët cuãa anh. Coá thïí thûåc sûå laâ "caái caách tai naån tònh cúâ xaãy ra" nhû ngûúâi vúå goáa Mary noái vúái caác nhaâ baáo sau khi tin vïì caái chïët cuãa Ernest truyïìn ài.

Trong bêìu khöng khñ cuãa caái chïët êëy, Ernest àaä taåo nïn möåt huyïìn thoaåi, àiïìu maâ anh luác sinh thúâi àaä khöng bao giúâ àûa vaâo trang saách cuãa mònh - möåt cuöåc àúâi luön liïn quan àïën caái chïët vaâ baåo lûåc, nhaåy caãm vaâ nhên taåo, troâ àuâa vaâ sûå thêåt.

Khi tin tûác vïì caái chïët cuãa Ernest truyïìn trïn àaâi phaát thanh vaâ truyïìn hònh khùæp caã nûúác vaâo khoaãng trûa cuãa buöíi chuã nhêåt cuöëi cuâng êëy, ba con trai cuãa Ernest àang bêån ba viïåc khaác nhau. John ài cêu caá höìi úã Oregon, Patrick àang trong chuyïën sùn safari vúái möåt khaách haâng úã Àöng Phi thuöåc Anh vaâ Gregory àang úã thû viïån y khoa, chuêín bõ cho kyâ thi giûäa muâa heâ úã Miami. Coân töi thò




àang löåi bò boäm trong baäi tùæm Florida Keys, daåy cö con gaái nhoã têåp búi. Chùèng ai trong söë chuáng töi nhêån àûúåc tin cho àïën têån chiïìu muöån khi baån beâ, hoå haâng vaâ caác phûúng tiïån truyïìn thöng àaä bùæt kõp chuáng töi. Chõ caã Marcelline úã Detroit, Ursula úã Honolulu, Madelaine úã höì Walloon thuöåc Michigan, coân Carol thò úã têån Long Island. Têët caã nhêån àûúåc tin vaâo buöíi töëi, viïåc lo tang ma àaä àûúåc tiïën haânh vúái sûå giuáp àúä cuãa Pop Arnold, baån Ernest úã Ketchum, Idaho vaâ dûå àõnh cûã haânh tang lïî vaâo thûá tû tuêìn sau. Nhûng khi phaát hiïån ra Patrick khöng thïí vïì trûúác töëi thûá tû, dêîu cho coá ài loaåi maáy bay töët nhêët tûâ chêu Phi sang chêu Êu, lïî àûa tang àûúåc hoaän laåi thûá nùm.

Möåt ngaây sau khi Ernest qua àúâi, nhiïìu àiïån chia buöìn àûúåc phaát ài búãi Vatican, Nhaâ trùæng vaâ Kremlin nhû nhûäng thöng baáo toaân cêìu. Trûúác àoá chûa tûâng coá bêët kyâ möåt nhaâ vùn naâo sau khi mêët àûúåc theo doäi chia buöìn nhû thïë. Toaân böå thïë giúái seä baâng hoaâng trûúác viïåc caã nhên loaåi caãm nhêån àûúåc sûå mêët maát trûúác con ngûúâi naây.

* * *

Giûäa muâa heâ, nhûäng ngoån nuái Sawtooth àang úã vaâo àöå xanh nhêët. Taåi nhûäng rùång nuái cao hún tuyïët vêîn baám suöët muâa noáng. Nhûng dûúái thung luäng Mùåt trúâi, caã àöìng coã rúåp trúâi vaâo thaáng baãy vaâ doâng söng Wood luâa nhûäng chuá caá höìi tï laånh xuöëng möåt trong nhûäng àûúâng viïìn chên àöìi lûúån soáng mõn maâng cuä kô cuãa rùång Rockies êëy.

Giûäa Heiley vaâ Ketchum, caách chûâng mûúâi dùåm, thung luäng heåp dêìn tûâ hai dùåm xuöëng coân hún nûãa dùåm. Doåc theo meá phña Têy, nuái nhû gêìn nhau hún vaâ nhûäng rùång cêy daây àaánh dêëu búâ cuãa doâng söng. Chó ngay bïn ngoaâi Ketchum laâ ngöi nhaâ hai têìng núi Ernest Hemingway söëng vaâ laâm viïåc suöët nhûäng nùm cuöëi àúâi. Ngöi nhaâ coá maâu göî tûå nhiïn nhû nhiïìu ngöi nhaâ trong khu vûåc thïí thao muâa àöng naây. Nhûng ngöi nhaâ cuãa Ernest laåi nùçm trïn búâ Têy cuãa doâng Wood vaâ coá neát khaác laå. Thay vò àoán aánh hoaâng hön nhû hêìu hïët caác ngöi nhaâ úã Ketchum thò noá laåi quay mùåt àoán aánh bònh minh.




Vaâo saáng möìng saáu thaáng baãy, caác thaânh viïn cuãa gia àònh Hemingway coá thïí dûå lïî àûa tang àaä vïì àïën Idaho. Trong söë hún mûúâi ngûúâi khiïng quan taâi danh dûå, chó möåt nûãa coá thïí tham dûå. Nhiïìu baån beâ úã khùæp núi bay àïën tiïîn àûa anh, ngûúâi àaä daânh caã cuöåc àúâi viïët vïì nhûäng gò hoåc àûúåc tûâ cuöåc söëng, viïët dung dõ vaâ hay àïën mûác têët caã moåi ngûúâi àïìu coá thïí hiïíu phêìn naâo àoá cuãa nhûäng gò anh noái vaâ bõ lay àöång búãi noá.

Saáng súám êëy, bêìu khöng khñ nuái laånh leäo, baån coá thïí thêëy húi thúã cuãa mònh. Mùåt trúâi lïn cao trûúác saáu giúâ, nhûäng àaám mêy àeåp cao trïn àêìu bïình böìng tröi qua thung lûäng vïì hûúáng Àöng. Khöng khñ nûác muâi cêy xö thúm nhû thïí laân hûúng daây àùåc êëy lêín quêët trong gioá àïën têån chên trúâi. Bïn àöìng coã thêëp, doâng Wood roác raách chaãy trïn lúáp cuöåi vaâ àöi khi caá rúâi khoãi boáng rêm ra kiïëm möìi.

Vaâo khoaãng giûäa buöíi saáng, caái laånh àaä biïën mêët. Mùåt trúâi taåo nhûäng con soáng nhiïåt nhoã nhêëp nhö trïn noác ö tö khi àoaân xe vûúåt qua haâng raâo caãnh saát cuãa bang tiïën vaâo cöíng nghôa trang.

Nghôa trang nùçm trïn sûúân döëc thoai thoaãi, bao quanh ngoån àöìi nhoã nùçm vïì phña Bùæc thaânh phöë. Haâng raâo dêy theáp maå keäm bao quanh. Caách haâng raâo chûa àïën ba mûúi meát tûâ bïn trong laâ huyïåt möå vûâa múái àaâo, möåt nhoám thúå aãnh vaâ kyä thuêåt viïn ghi êm àang àûáng àúåi.

Möå Ernest nùçm bïn caånh möå Taylor Williams, baån cuâng sùn bùæn lêu nùm. Suöët nhiïìu nùm Taylor, biïåt danh laâ "löët gêëu" laâm nghïì daåy bùæn úã thung luäng Mùåt trúâi. Anh mêët caách àêy hai nùm vaâ Ernest laâ ngûúâi khiïng quan taâi anh trong àaám tang. Phêìn möå trong nghôa trang Ketchum giaá hai mûúi nùm àö la, gia àònh Hemingway mua saáu phêìn. Ernest luön thñch röång raäi.

Lïî haå huyïåt, theo kïë hoaåch, bùæt àêìu vaâo luác mûúâi giúâ ba mûúi saáng. Möåt nhoám ngûúâi thaânh phöë vaâ vaâi ngûúâi laå toâ moâ àaä têåp trung quanh haâng raâo. Ài àêìu laâ nhûäng ngûúâi khïnh quan taâi vaâ têët caã baån beâ úã àõa phûúng kïí caã nhûäng ngûúâi lo viïåc tang ma. Àïí vaâo khu möå, möîi ngûúâi phaãi coá möåt chiïëc phong bò trùæng giaãn dõ coá ghi àõa chó Ernest àûång mêíu giêëy nhoã vúái lúâi àïì nghõ ngûúâi mang àûúåc pheáp vaâo bïn phêìn möå. Nhûäng phong bò naây àûúåc phaát tûâ höm trûúác vaâ àûúåc kiïím tra khi vaâo nghôa àõa.




Sau khi hoå haâng, nhûäng ngûúâi khïnh quan taâi danh dûå vaâ baån beâ àaä têåp húåp àöng àuã, Mary Hemingway, àûúåc dòu búãi caác con trai cuãa Ernest, bûúác àïën. Chõ mùåc böå vaáy àen giaãn dõ, àöåi muä àen röång vaânh. Chõ laâm dêëu trûúác luác ngöìi xuöëng. Röìi linh muåc Robert J. Waldmann, tröng luáng tuáng do xuác àöång, bûúác ra phña trûúác. Theo sau öng laâ hai lïî sinh giuáp viïåc.

"... Kia laâ Jack Hemingway, con trai caã cuãa nhaâ vùn, àang ngöìi xuöëng," gioång noái bïn kia haâng raâo voång vaâo micro. "Vaâ bïn caånh anh ta laâ ..." Gioång noái bõ múâ lêëp khi linh muåc bùæt àêìu àoåc kinh bïn möå bùçng tiïëng Latin.

Röìi chuyïín sang tiïëng Anh, linh muåc Waldmann bùæt àêìu thuyïët giaãng vïì caái chïët vaâ do àûúåc àïì nghõ àoåc caác àoaån 3, 4, 5 cuãa chûúng àêìu tiïn trong kinh thaánh nïn öng bùæt àêìu: "Lúåi ñch gò maâ con ngûúâi àaåt àûúåc trong suöët cuöåc àúâi lao àöång cuãa mònh dûúái aánh mùåt trúâi? Möåt thïë hïå qua ài, möåt thïë hïå khaác àïën, nhûng traái àêët thò luön vûäng bïìn maäi maäi." Öng dûâng laåi. Röìi öng lûúát qua àoaån tiïëp, boã mêët àoaån coá cuåm tûâ "mùåt trúâi vêîn moåc."

Mary ngûúác nhòn nhanh. Vïì sau chõ noái vúái baån beâ, "khi êëy töi muöën àûáng ngay dêåy vaâ baão, "Deåp lïî cêìu kinh ài."

Linh muåc Waldmann tiïëp tuåc bùçng tiïëng Anh, "Laåy Cha, chuáng con cêìu xin Ngûúâi xaá töåi cho Ernest, bêìy töi cuãa Ngûúâi..." Àùçng sau haâng raâo, caác maáy ghi êm vêîn baám saát caác cung àiïåu tang lïî nhû thïí àêëy laâ cuöåc trònh diïîn thïí thao. Vïì mùåt tònh caãm maâ noái thò khung caãnh êëy mang veã giaã taåo thaãm haåi. Nhûng àïí nhòn thò tröng noá cuäng êën tûúång.

Böîng nhiïn, coá tiïëng àöång maånh vang lïn. Moåi ngûúâi dûå lïî tang vêîn àûáng bêët àöång, kheä quay laåi xem chuyïån gò àaä xaãy ra. Chó ngay sau linh muåc Waldmann, gêìn phña àêìu quan taâi, saát haâng raâo núi têåp trung caác nhaâ baáo vaâ mêëy tay thúå aãnh, möåt ngûúâi vêån àöì trùæng ngaä xuöëng. Tûâ dûúái huyïåt sêu, àöi giaây nêu múái chôa ngûúåc lïn trúâi.

Àoaân ngûúâi àûáng im, sûãng söët. Linh muåc lùåp laåi lúâi kinh vaâ tiïëp tuåc. Ngûúâi chuã lïî im lùång ài voâng qua àoaân ngûúâi cuái xuöëng nhêëc cêåu beá phuå lïî àûáng dêåy, giûä lêëy cêåu khi cêåu àûáng khöng vûäng vaâ àang kheä nêëc lïn. Sau àoá öng lùång leä dòu cêåu ài.




"Tïn cuãa ngûúi ngêët ài àoá laâ gò?" tiïëng thò thaâo voång roä tûâ bïn kia haâng raâo àïën khu vûåc laâm lïî. Voâng hoa chûä thêåp trùæng lúán phña àêìu möå nghiïng hùèn xuöëng. Noá bõ xö phaãi khi cêåu lïî sinh ngaä xuöëng. Chùèng möåt ai sûãa laåi noá trong suöët thúâi gian coân laåi cuãa tang lïî. Àöëi vúái töi, dûúâng nhû Ernest àaä haâi loâng vïì têët caã. Kinh cêìu nguyïån Àûác meå àöìng trinh vaâ kinh Laåy Cha àûúåc àoåc ba lêìn. Sau àoá quan taâi àûúåc phuã möåt têëm àöìng, haå xuöëng huyïåt vaâ àêët àûúåc rùæc xuöëng núi aáo quan yïn nghó trong loâng àêët.

Hùèn laâ khoá àöëi vúái bêët kyâ ai hiïån diïån núi êëy, nhûäng ngûúâi biïët Ernest vônh viïîn nhòn thung luäng tûâ võ trñ thuêån tiïån êëy, nhòn quanh maâ khöng nghô, "Mònh seä ngûúác mùæt nhòn lïn nhûäng ngoån àöìi." Coá möåt nêëm möå bònh dõ dûúái chên möå Ernest. Núi êëy möåt ngûúâi chùn cûáu xûá Basque àaä an nghó.

Lï Huy Bùæc dõch tûâ cuöën My Brother, Ernest Hemingway,

Published by The World Publishing Company, Ohio, 1962




NGHÔ VÏÌ HEMINGWAY

Konstantin Simonov

1. ÀOÅC LAÅI NHÛÄNG LAÁ THÛ...

Muâa xuên 1946, Illya Ehrenburg, Mikhail Galaktionov vaâ töi cuâng sang Myä. Sau khi kïët thuác thaânh trònh daâi, gian khöí búãi nhûäng cuöåc phoãng vêën vaâ diïîn thuyïët vö têån, Ehrenburg vaâ töi seä àïën Cuba vaâ Mexico.

Möåt trong nhûäng lyá do khiïën chuáng töi muöën gheá thùm Cuba laâ búãi vi hoång seä àûúåc gùåp Ernest Hemingway, luön söëng úã àoá vaâ hiïëm khi rúâi xa. Ehrenburg laâ baån cuãa anh vaâ mùåc duâ baãn thên chûa quen biïët nhûng töi rêët ngûúäng möå saách cuãa anh, àùåc biïåt laâ tiïíu thuyïët Chuöng nguyïån höìn ai maâ vêîn chûa àûúåc xuêët baãn úã nûúác töi.

Möåt ngûúâi baån chung cuãa chuáng töi goåi àiïån cho anh úã Cuba. Hemingway noái anh rêët mûâng nïëu àûúåc gùåp chuáng töi röìi mêëy höm sau, khi quay vïì New York, töi nhêån àûúåc bûác thû ngùæn cuãa anh gúãi àïën khaách saån núi töi àang úã.

16 - 5 - 1946 Anh Simonov yïu quñ, Tom Shevlin maâ anh àaä gùåp úã New York, àaä goåi àiïån àûúâng

daâi cho töi àïí hoãi xem töi coá thïí àoán tiïëp anh úã dûúái naây khöng vaâ töi àaä àïì nghõ anh ta múâi caác anh àïën trang traåi úã cuâng töi. Anh ta baão laâ seä chuyïín lúâi múâi. Nhûng töi vêîn viïët mêëy doâng àïí giuåc anh gheá thùm nïëu coá thïí.




Töi àang úã giûäa cuöën tiïíu thuyïët nhûng seä vui veã dûâng laåi àöi ngaây àïí chuáng ta coá thïí ài cêu caá úã doâng Gulf Stream. Töi nghô anh seä thñch àiïìu àoá vaâ coá leä chuáng ta seä coá cuöåc cêu caá thuá võ vúái nhûäng con caá lúán thûåc sûå.

Töi àaä viïët thû giuåc Ehrenburg àïën àêy vaâ hi voång caã hai anh thu xïëp àûúåc.

Xin haäy àïën nïëu caác anh coá thïí búãi sûå hiïån diïån cuãa caác anh laâ niïìm vui thûåc sûå lúán lao vaâ töi nghô caác anh seä àûúåc hûúãng möåt kyâ nghó töët laânh.

Luác naây, coá rêët nhiïìu caá Kiïëm úã trong doâng Gulf Stream, doâng nûúác sêîm àen daây àùåc caá seä luön mang laåi möåt cuöåc cêu ra troâ vaâ coá thïí keáo daâi àïën caã thaáng.

Thêåm chñ nïëu caá khöng cùæn cêu thò chuáng ta vêîn coá thúâi gian thoaãi maái vaâ töi nghô chùæc caác anh cuäng thñch ngùæm Havana.

Vúái têëm loâng chaâo àoán thên thiïån nhêët vaâ hy voång thiïët tha rùçng caác anh seä àïën.

Chaâo taåm biïåt, Ernest Hemingway.

Nhûng sau khi Ehrenburg vaâ töi nhêån àûúåc thû Hemingway thò chuáng töi biïët rùçng thay vò àïën Cuba vaâ Mexico, chuáng töi phaãi ài Canada. Möåt lúâi múâi bêët thònh lònh daânh cho caác nhaâ vùn Xö Viïët àïën thùm Canada àûúåc gúãi trûåc tiïëp tûâ chñnh phuã vúái muåc àñch roä raâng rùçng seä laâm mïìm búát möëi quan hïå cùng thùèng giûäa hai nûúác.

Trong nhûäng tònh huöëng êëy, àöëi vúái chuáng töi, tûâ chöëi viïëng thùm seä àöìng nghôa vúái heân nhaát nïn chuáng töi hiïíu rùçng cêìn phaãi àïën Canada. Vaâ trong cuöåc viïëng thùm êëy chuáng töi àaä sûã duång hïët têët caã thúâi gian maâ kïë hoaåch ban àêìu laâ àïí daânh cho Cuba vaâ Mexico. Thúâi haån viïëng thùm cuãa chuáng töi àaä hïët vaâ khi tûâ Canada vïì, chuáng töi phaãi lêåp tûác sang chêu Êu.

Trûúác khi rúâi Canada vaâ sau khi thu xïëp xong xuöi haânh trònh quay vïì bùçng taâu biïín, töi viïët thû baây toã vúái Hemingway viïåc àaáng tiïëc laâ chuáng töi khöng thïí àïën Cuba thùm anh vaâ gúãi




tùång anh cuöën Ngaây vaâ àïm cuãa töi, xuêët baãn bùçng tiïëng Anh úã Myä chûâng nûãa nùm trûúác.

Hemingway traã lúâi bùçng bûác thû daâi maâ töi nhêån àûúåc úã Myä sau khi tûâ Canada vïì vaâ trûúác luác lïn àûúâng vïì töí quöëc.

Töi in laåi àêy toaân vùn bûác thû, trûâ möåt àoaån ngùæn coá thïí gêy phiïìn phûác cho möåt nhaâ vùn trûúác sûå hêëp dêîn vö cùn cûá àöëi vúái caánh baáo chñ; chêët gioång haâi hûúác hoám hónh cuãa àoaån vùn êëy àaä vûúåt qua mûác àûúåc pheáp xuêët baãn vaâ seä bõ giaãm búát khi chuyïín ngûä, kïí caã bõ àaánh mêët ài yá nghôa sêu xa cuãa noá. Àoaån bõ cùæt boã töi àaánh àêëu bùçng caác dêëu chêëm. Töi cuäng noái thïm rùçng, nhòn chung thaái àöå hoaâi nghi àöëi vúái nghïì baáo, hiïån diïån trong bûác thû naây, chó laâ sûå mêu thuêîn nhêët thúâi àöëi vúái baãn chêët con ngûúâi Hemingway, möåt ngûúâi söëng caã àúâi vò nghiïåp vùn nhûng vêîn lûu töìn möåt nhaâ baáo lêîy lûâng trong con ngûúâi êëy.

20 - 6 - 1946 Simonov thên, Töi lêëy laâm tiïëc vò caác anh khöng thïí àïën àêy. Nhûng töi biïët

anh seä haånh phuác khi sùæp vïì nhaâ vaâ nùm túái khi anh trúã laåi chuáng ta seä gùåp vaâ seä trúã thaânh baån töët cuãa nhau. Töi rêët haånh phuác khi nhêån àûúåc thû anh vaâ caãm thêëy thoaãi maái, cúãi múã khi tiïëp xuác vúái möåt nhaâ vùn anh em. Nhûng töi rêët thêët voång khi anh khöng thïí àïën àêy. Chuáng ta chùæc seä cuâng coá khoaãng thúâi gian töët àeåp bïn nhau. Trïn biïín vaâ trïn àêët liïìn cuãa xûá súã naây.

Saách cuãa anh àaä àïën töëi qua. Höm nay töi àang àoåc vaâ seä viïët gûãi anh vïì Moscow khi naâo töi àoåc xong. Töi coá thïí nhêån xeát qua 48 trang àêìu tiïn rùçng cuöën saách seä tiïëp tuåc hêëp dêîn. Töi chùæc laâ seä rêët thuá võ khi bònh luêån cuöën saách vúái anh.

Leä ra töi àaä àoåc noá ngay tûâ luác vûâa àûúåc dõch nhûng chó taåi töi vûâa múái quay vïì tûâ chiïën tranh vaâ töi chùèng thïí naâo àoåc àûúåc bêët cûá thûá gò viïët vïì noá. Dêîu cho chuáng coá hay àïën mûác naâo ài nûäa. Chùæc laâ anh hiïíu àiïìu töi muöën noái. Sau chiïën tranh thïë giúái lêìn thûá nhêët maâ töi àaä tham dûå, töi chùèng thïí naâo viïët nöíi vïì noá suöët caã chñn nùm. Sau chiïën tranh Têy Ban Nha, töi àaä phaãi viïët ngay lêåp tûác búãi töi biïët cuöåc chiïën tranh kïë tiïëp seä diïîn ra rêët nhanh vaâ




töi caãm thêëy khöng coá àuã thúâi gian. Sau cuöåc chiïën tranh naây, àêìu töi bõ huãy hoaåi nùång (ba lêìn) vaâ töi bõ nhûäng cún àau àêìu ghï gúám. Nhûng cuöëi cuâng, töi cuäng àaä cöë viïët bònh thûúâng trúã laåi vaâ cuöën tiïíu thuyïët cuãa töi vúái 800 trang baãn thaão laâ caã haânh trònh daâi nhûng chûa hïët vïì cuöåc chiïën êëy. Nhûng nïëu töi bònh yïn thò cuöåc chiïën seä àûúåc viïët hïët. Hi voång cuöën saách seä hêëp dêîn.

Mùåc duâ suöët cuöåc chiïën naây töi muöën tham gia cuâng quên àöåi Xö Viïët vaâ chûáng kiïën nhûäng trêån àaánh tuyïåt vúâi nhûng töi khöng caãm thêëy cöng bùçng khi cöë trúã thaânh phoáng viïn chiïën tranh úã àoá búãi A - Töi khöng noái àûúåc tiïëng Nga (ngoaåi trûâ nhûäng tûâ Vêng, Khöng, Vúá vêín vaâ Khöng thïí maâ töi àaä hoåc àûúåc úã Têy Ban Nha vaâ laâ vöën tûâ vûång quên sûå cuãa töi) vaâ B - búãi vò töi nghô mònh coá thïí coá ñch trong viïåc cöë giïët boån Kraut (caách chuáng ta goåi boån Àûác) bùçng möåt cöng viïåc khaác. Töi àaä ài biïín thûåc hiïån cöng viïåc khoá khùn trong khoaãng hai nùm. Röìi àïën nûúác Anh, bay cuâng lûåc lûúång Khöng quên Hoaâng gia nhû laâ möåt phoáng viïn trûúác cuöåc têën cöng, cuâng àöí böå lïn Normandy vaâ röìi úã suöët thúâi gian coân laåi vúái Sû àoaân böën böå binh. Thúâi gian úã cuâng Khöng quên Hoaâng gia laâ rêët tuyïåt vúâi nhûng chùèng laâm àûúåc troâ tröëng gò. Vúái Sû àoaân böën böå binh vaâ Trung àoaân 22 böå binh töi cöë trúã nïn hûäu duång bùçng caách luöìn sêu thaám thñnh nûúác Phaáp vaâ nhiïìu xûá khaác vaâ coá thïí tiïën lïn phña trûúác cuâng àöåi quên khaáng chiïën bñ mêåt cuãa ngûúâi Phaáp yïu nûúác chöëng phaát xñt Àûác.

Cuöåc söëng luác êëy tûng bûâng vaâ anh hùèn cuäng seä thuá võ vúái noá. Töi nhúá laåi chuyïån sau khi chuáng töi tiïën vaâo Paris trûúác quên àöåi chñnh quy vaâ khi hoå bùæt gùåp chuáng töi, Andreá Malraux àïën gùåp töi vaâ hoãi anh chó huy bao nhiïu ngûúâi. Töi traã lúâi anh ta laâ luác cao àiïím nhêët thò chûa bao giúâ quaá 200 coân thûúâng thò chó trong khoaãng 14 àïën 60. Anh ta rêët haånh phuác vaâ vui veã búãi àaä chó huy 2000, anh ta noái. Nhûng chuyïån êëy thò chùèng liïn quan gò àïën uy tñn vùn chûúng caã.

Muâa heâ êëy, khi tûâ Normandy tiïën vaâo Àûác laâ khoaãng thúâi gian haånh phuác nhêët maâ töi tûâng coá dêîu cho àoá laâ thúâi àiïím chiïën tranh. Sau àoá laâ úã Àûác, úã Schnee Eifel, úã Hurtgen Forest vaâ cuöåc têën cöng Rudstedt, àêëy laâ trêån àaánh àêìy gian khoá nhûng viïåc chiïëm laåi Phaáp vaâ àùåc biïåt laâ Paris àaä khiïën töi caãm thêëy hûng phêën nhêët trêìn àúâi. Thêåm chñ, khi töi coân laâ cêåu beá, khi úã trong




nhûäng cuöåc ruát lui, chêån àûáng nhûäng àúåt têën cöng, ruát lui, chiïën thùæng maâ khöng coân lûåc lûúång dûå bõ tùng cûúâng... vaâ töi chùèng thïë naâo biïët àûúåc chiïën thùæng seä mang laåi cho con ngûúâi ta caãm giaác nhû thïë naâo.

Giúâ àêy, kïí tûâ muâa thu 1945, töi viïët rêët khoá khùn vaâ thúâi gian, caác tuêìn lïî vaâ thaáng cûá vuân vuåt tröi qua, chuáng ta têët caã röìi seä chïët nïëu khöng biïët àûúåc àiïìu àoá.

Töi hi voång anh coá chuyïën ài vui veã úã Myä vaâ Canada. Giaá maâ töi coá thïí noái àûúåc tiïëng Nga àïí cuâng ài vúái anh, búãi coá rêët nhiïìu ngûúâi thûåc sûå tuyïåt vúâi àaáng àïí gùåp vaâ nhiïìu àiïìu töët àïí laâm. Nhûng chó vaâi ngûúâi trong söë hoå coá thïí noái àûúåc tiïëng Nga. Töi muöën anh tiïëp xuác vúái àaåi taá chó huy trung àoaân 22 böå binh (bêy giúâ laâ tûúáng Lanham), öng ta laâ baån thên nhêët cuãa töi vaâ caác chó huy tiïíu àoaân 1, 2, 3 (hoå vêîn coân söëng) cuäng nhû caác chó huy àaåi àöåi, trung àöåi vaâ nhiïìu quên nhên Myä tuyïåt vúâi khaác. Sû àoaân böën böå binh tûâ ngaây D úã Utah Beach àïën ngaây VE àaä thiïåt haåi 21.205 ngûúâi so vúái 14.037 ngûúâi söëng soát. Con trai cuãa cuãa töi àûúåc àiïìu vïì Sû àoaân ba böå binh núi con söë thûúng vong laâ 33.547 so vúái 14.037 ngûúâi coân söëng. Nhûng hoå úã Sicily vaâ Italya trûúác khi àöí böå lïn miïìn Nam nûúác Phaáp. Noá tiïën lïn trûúác úã cûúng võ lñnh duâ, bõ thûúng rêët nùång, röìi bõ bùæt laâm tuâ binh vaâo muâa thu taåi Voges. Noá laâ àûáa tûã tïë, laâ àaåi uyá vaâ chùæc anh seä mïën noá. Noá khai vúái boån Àûác (noá rêët thöng minh) rùçng mònh laâ con cuãa möåt giaáo viïn daåy mön trûúåt tuyïët úã aáo vaâ àaä àïën Myä sau khi cha chïët vò tuyïët lúã. Cuöëi cuâng, khi boån Àûác phaát hiïån ra thên thïë, noá bõ chuáng àûa àïën traåi têåp trung Hostage. Nhûng vïì sau noá àûúåc giaãi phoáng.

Quaã laâ rêët buöìn khi anh khöng thïí sang àêy. Thú vaâ baáo cuãa anh àaä dõch ra tiïëng Anh chûa? Töi rêët muöën àoåc. Töi hiïíu nhûäng gò anh viïët. Nhû anh noái anh hiïíu nhûäng gò töi noái. Dêîu sao thò thïë giúái cuäng àaä quaá caách ngùn nïn caác nhaâ vùn cêìn nöî lûåc hiïíu biïët nhau. Coá quaá nhiïìu govno (vúá vêín) - coá thïí àaä viïët sai - vêîn diïîn ra nhûng con ngûúâi thò rêët töët, thöng minh (vûâa phaãi), coá dûå àõnh töët vaâ nïn hiïíu roä lêîn nhau nïëu chuáng ta coân coá thïí hiïíu nhau thay vò lêåp laåi vai diïîn cuãa möåt gaä Churchill naâo àoá; haäy laâm ngay tûác thò nhûäng àiïìu öng ta àaä laâm vaâo nhûäng nùm 1918-1919 àïí duy trò caái gò àoá maâ bêy giúâ chó coá thïí àûúåc duy trò búãi chiïën tranh. Xin löîi vò àaä noái vïì chñnh trõ. Töi biïët mònh luön bõ xem laâ




ngöëc khi àuång àïën chñnh trõ. Nhûng töi biïët chùèng coá gò ngùn caách tònh baån giûäa hai quöëc gia chuáng ta, maâ coá thïí vûäng bïìn nhû tònh hûäu nghõ cuãa chuáng ta vúái nûúác baån laáng giïìng Canada, nhûng sûå töìn taåi vaâ mûu toan cuãa möåt àïë chïë khöng vò lúåi ñch kinh tïë thûåc sûå, khöng cöng bùçng vïì àaåo lñ thò khöng thïí àûáng vûäng.

Dêîu sao thò cuäng xin chuác mûâng anh, Simonov aå, haäy tûå chùm soác mònh vaâ viïët töët. Töi biïët anh seä viïët baáo nhû têët caã chuáng ta. Nhûng haäy ghi nhúá seä laâ töåi löîi nïëu chöëng laåi thaánh thêìn khi anh coá thïí thûåc sûå viïët... Vaâ trong nghiïåp saáng taác, viïåc viïët nhû thïë seä laâm anh töìi tïå ài khi anh muöën theo àuöíi nhûäng kiïåt taác; nhûäng kiïåt taác, àêëy laâ muåc àñch duy nhêët àïí viïët, ngoaåi trûâ viïët àïí kiïëm söëng.

Coá möåt cêåu (bêy giúâ coá leä àaä giaâ) úã Liïn Xö tïn laâ Kaskin (Kashkin) thûúâng dõch saách töi. Coá maái toác hung àoã (coá leä àaä baåc). Cêåu ta laâ nhaâ phï bònh, dõch giaã cûâ nhêët maâ töi tûâng biïët. Nïëu coá gùåp thò nhúâ anh chuyïín àïën cêåu ta lúâi chuác töët àeåp nhêët cuãa töi. Chuöng nguyïån höìn ai àaä àûúåc dõch chûa? Töi coá àoåc baâi bònh luêån cuãa Ehrenburg nhûng chûa nghe noái vïì chuyïån êëy. Cuöën saách coá thïí dïî xuêët baãn vúái möåt vaâi thay àöíi nhoã hay boã búát nhûäng caái tïn naâo àêëy. Muöën anh àoåc cuöën êëy. Noá khöng viïët vïì chiïën tranh nhû chuáng ta biïët trong nhûäng nùm cuöëi. Nhûng vïì trêån àaánh trïn ngoån àöìi nhoã thò laâ hoaân haão vaâ coá möåt àoaån, chöî chuáng ta giïët boån phaát xñt thò chùæc laâ anh thñch.

Chuác may mùæn vaâ thûúång löå bònh an. Ernert Hemingway.

Bêy giúâ, khi xuêët baãn nhûäng laá thû naây, töi thêëy cêìn phaãi noái roä vaâi àiïím. Töi seä bùæt àêìu tûâ cuöën Ngaây vaâ àïm cuãa töi. Vïì phêìn mònh, coá leä hùèn laâ quaá thiïëu khiïm töën khi gúãi saách töi cho Hemingway nhûng thaânh thêåt maâ noái, àöëi vúái töi luác êëy dûúâng nhû àêëy laâ cuöën saách hay nhêët cuãa töi. Hún nûäa noá coá liïn quan àïën Stalingard vaâ töi muöën gúãi noá àïën Hemingway khöng chó búãi vò thoái ûa khoe khoang cuãa möåt nhaâ vùn.

Töi khöng biïët liïåu anh coá thñch quyïín saách khi àoåc xong hay noá laâm anh cuåt hûáng hay anh coá àoåc hïët khöng... vaâ nhiïìu vûúáng




mùæc nûäa búãi töi khöng nhêån àûúåc bûác thû nhû àaä hûáa gúãi àïën Moscow.

Nhûng coá möåt àiïìu töi khöng hïì hoaâi nghi: àiïìu quan troång gêëp böåi phêìn nhûäng tûâ haâo phoáng Hemingway daânh cho saách töi, àiïìu cöët loäi - àoá laâ tònh caãm thên thiïët anh daânh cho chuáng töi, cho töí quöëc chuáng töi àûúåc toaát lïn tûâ tinh thêìn bûác thû Hemingway àïì ngaây cuöëi cuãa thaáng saáu 1946.

Chuáng ta cuâng nhúá laåi thúâi àiïím êëy. Toaâ aán Nuremberg vêîn àang tiïëp diïîn, coân ba thaáng nûäa trûúác luác thöng qua lúâi tuyïn aán àöëi vúái caác truâm töåi phaåm chiïën tranh Quöëc xaä. Vaâ úã Myä, vaâo thaáng ba àaä cho tuyïn àoåc baâi diïîn vùn Fulton nöíi tiïëng chöëng Xö Viïët cuãa Churchill, baáo hiïåu sûå khúãi àêìu cuöåc chiïën tranh laånh. Trong nhiïìu têìng lúáp úã xaä höåi Myä maâ chuáng töi têån mùæt quan saát hùçng ngaây suöët cuöåc viïëng thùm, àang diïîn ra sûå àaão ngûúåc võ trñ àaä àûúåc phaát triïín trong suöët thúâi gian chiïën tranh vaâ coá sûå phên chia lûåc lûúång.

Ngay trong tònh huöëng êëy, Hemingway khöng hïì do dûå vaâ cöng khai baây toã ûúác muöën àûúåc gùåp hai nhaâ vùn Xö Viïët, möåt ngûúâi anh xem laâ àöìng nghiïåp trong suöët cuöåc chiïën tranh chöëng phaát xñt úã Têy Ban Nha coân ngûúâi kia anh biïët laâ möåt phoáng viïn chiïën tranh trïn trêån tuyïën Àûác - Liïn Xö suöët àaåi chiïën Thïë giúái lêìn thûá hai. Hiïín nhiïn, trong tònh thïë cay àùæng cuãa cuöåc chiïën tranh laånh, anh vêîn muöën noái chuyïån tònh caãm chên thaânh vúái chuáng töi. Àêy laâ àiïìu cöët loäi löå roä trong thû anh vaâ trong nhûäng vêën àïì anh àïì cêåp àïën. Roä raâng, nïëu ngaây êëy chuáng töi gùåp nhau thò anh cuäng seä baây toã cuâng tònh caãm nhû àaä thïí hiïån trong thû. Vaâ àiïìu êëy laâ quan troång nhêët cuãa laá thû.

Raânh raânh trong laá thû, vúái Hemingway, vaâo thúâi àiïím êëy thïë lûåc gêy nïn chiïën tranh laånh àûúåc biïíu trûng cú baãn bùçng Churchill. Vaâ Hemingway, chùæc chùæn khöng vö tònh khi gúåi laåi möëi liïn hïå giûäa thûåc tiïîn hiïån taåi vúái nhûäng nùm 1918, 1919 khi Churchill laâ linh höìn cuãa thïë lûåc can thiïåp vaâo nûúác Nga - Xö Viïët. Roä raâng vúái Hemingway, giûäa 1919 vaâ 1946 coá möëi liïn hïå mêåt thiïët: khi Churchill kïu goåi can thiïåp quên sûå vaâ khi diïîn vùn Fulton kïu goåi khúãi àêìu cuöåc chiïën tranh laånh àaä cho thêëy roä hoaân toaân àiïìu anh muöën so saánh.




Thaáng 12-1961, töi coá dõp gheá thùm Cuba, caác àöìng chñ Cuba àûa töi àïën thùm nhaâ Hemingway. Luác êëy, ngöi nhaâ chûa trúã thaânh baão taâng. Nhûng hoå chó khoaá cûãa vaâ khöng di chuyïín bêët kò àöì vêåt naâo khoãi võ trñ cuãa noá. Hemingway vûâa múái qua àúâi trûúác àoá khöng lêu nïn caãm giaác mêët maát vêîn àang hùçn sêu núi êëy. Dûúái àêy laâ nhûäng gò töi viïët trong cuöën söí tay luác àïën thùm nhaâ anh.

... Chuáng töi àïën vaâo luác sùæp hoaâng hön. Ngöi nhaâ cêët trïn ngoån àöìi thuöåc ngoaåi ö Havana vaâ caách xa biïín. Biïín khuêët trong têìm mùæt nhûng caãnh vêåt thò tuyïåt àeåp. Nhûäng ngoån àöìi nöëi nhau tiïëp cêån chên trúâi - möåt maâu xanh, nùæng gay gùæt vaâo trûa nhûng bêy giúâ khi hoaâng hön, khöng khñ maát meã dïî chõu. Ngöi nhaâ xiïu veåo, möåt têìng, röång raäi, thêëp, àûúåc xêy vaâo àêìu thïë kó: Hemingway mua ngöi nhaâ tûâ möåt ngûúâi Phaáp vaâo nùm 1940 khi anh choån Cuba laâm núi thûúâng truá.

Möåt nûãa nùm àaä tröi qua kïí tûâ ngaây Hemingway mêët vaâ möåt nùm rûúäi kïí tûâ khi anh rúâi nhaâ ài chûäa bïånh. Àêëy laâ khoaãng thúâi gian khaá daâi nhûng möåt ai àoá vêîn coá caãm giaác rùçng ngöi nhaâ àaä trúã nïn hoang phïë tûâ trûúác àoá, trûúác caã khi chuã nhên ra ài. Ngöi nhaâ àaä chïët trûúác luác ngûúâi söëng úã àoá ài xa.

Caãm giaác hoang vùæng xen lêîn trong àiïu taân. Vaâ rêët coá thïí, sûå kïët húåp tõch liïu êëy chùæc seä laâm höìn ngûúâi khöng êëm lïn maâ laånh leäo trong nöîi sêìu thûúng.

Saách ngöín ngang moåi chöën, nhûäng chiïëc ghïë banh cuä, moân veåt trong phoâng khaách, nhûäng chai rûúåu phuã àêìy buåi àaä uöëng hïët hay chûa hïët, nhûäng vêåt kó niïåm cuãa ngûúâi thúå sùn treo doåc bûác tûúâng khöng sún neã nûát. Coá möåt böå da baáo khöíng löì. Sûâng thuá thuöåc kñch cúä khoá coá thïí tûúãng tûúång. Möåt yá tûúãng chúåt àïën trong àêìu - chuáng coá phaãi laâ nhûäng kó vêåt maâ anh àaä theo àuöíi trong Nhûäng ngoån àöìi xanh chêu Phi?

Coá mêëy têëm aãnh cuãa caác cêåu con trai, vaâi bûác aãnh vaâ chên dung cuãa baån beâ; bûác tranh àêëu boâ vaâ nhûäng phaác hoaå vïì trêån àêëu boâ miïu taã cöng viïåc cuãa möåt nghïå sô, ngûúâi veä bûác tranh trïn.

Phoâng laâm viïåc cuãa Hemingway khaá àeåp; caái baân àoåc cuä kô kï saát tûúâng, möåt caái maáy chûä cuä. Têët caã giúâ àïìu chòm trong lúáp buåi.




Trong phoâng tùæm, trïn bûác tûúâng gêìn caái cên, coá nhiïìu vïët buát chò, haâng trùm con söë vaâ ngaây thaáng. Söë cuöëi cuâng àûúåc ghi vaâo thaáng 6-1960. Chuã nhên coá thoái quen kiïím tra xem thûã troång lûúång cú thïí tùng giaãm ra sao.

Trong phoâng lúán, tröng giöëng thû viïån hún laâ phoâng àoåc, coá möåt caái baân lúán maâ ta khoá coá thïí hònh dung àêëy laâ baân laâm viïåc. Núi naây cho thêëy Hemingway àoåc vaâ suy nghô bïn baân êëy nhûng laåi viïët úã trong cùn phoâng nhoã kia. Ngûúâi hûúáng dêîn thuyïët minh cho chuáng töi vïì caái thaáp àûúåc vúå Hemingway xêy nhû möåt moán quaâ daânh cho chöìng nhûng anh khöng sûã duång thaáp laâm núi laâm viïåc. Anh chó duâng thaáp möåt lêìn duy nhêët vaâo caái ngaây anh nhêån nhû möåt moán quaâ röìi anh quay laåi cùn phoâng thûúâng viïët trûúác àoá.

Lêìn àêìu tiïn nghe noái vïì ngoån thaáp, töi cûá nghô àêëy laâ ngoån thaáp thûåc sûå nhûng hoaá ra chó laâ möåt ngoån thaáp nhoã, xêy gêìn ngöi nhaâ nhû thïí caái choâi àïí ngùæm caãnh vêåt xung quanh. Trïn thaáp coá caái kñnh viïîn voång phuã àêìy buåi, biïíu tûúång cho niïìm àam mï cuãa baâ chuã vïì thiïn vùn hoåc.

Trong nhaâ coá rêët nhiïìu meâo, àïën haâng taá. Ngûúâi ta noái Hemingway daânh nhiïìu thúâi gian chúi àuâa vúái chuáng. Àiïìu êëy rêët kò laå, chùèng giöëng anh tñ naâo. Khoá coá thïí hònh dung ra caãnh anh laåi àuâa chúi vúái àaám meâo êëy. Búãi töi thûúâng tûúãng tûúång, bïn anh chùæc seä laâ nhûäng chuá choá lúán chûá khöng phaãi laâ meâo.

Trong thû viïån, ngöín ngang giûäa nhiïìu thûá trïn baân, möåt cuöën album chuåp lïî sinh nhêåt lêìn thûá 60 cuãa anh àêåp vaâo mùæt töi. Taåi àêy, úã Cuba khi àoá lïî kó niïåm êëy àûúåc taâi trúå búãi têåp àoaân Bacardi. Nhiïìu bûác aãnh àaä cho thêëy àiïìu àoá: nhûäng bûác tûúâng sau nhûäng daäy baân coá treo nhûäng bûác tranh vúái dêëu hiïåu roä raâng laâ chùèng phaãi ai khaác ngoaâi têåp àoaân Bacardi nöíi tiïëng àaä àûáng ra töí chûác bûäa tiïåc êëy.

Trong nhiïìu têëm aãnh, àûáng giûäa àaám àöng, Hemingway khöng vui maâ cuäng chùèng buöìn, àún giaãn laâ chùèng coá gò khaác caã, nhû thïí têët caã nhûäng gò àang diïîn ra chùèng hïì thu huát àûúåc sûå quan têm cuãa anh vaâ anh ài àïën kïët luêån rùçng seä khöng caáu giêån maâ àún giaãn laâ chõu àûång noá.

Chuáng töi rúâi ài vúái caãm giaác tröëng vùæng vaâ buöìn baä. Chuáng töi caãm thêëy nhû thïí mònh àang úã trong möåt nghôa àõa, chûá khöng




phaãi trong möåt ngöi nhaâ. Coá leä caãm giaác cuãa töi àaä bõ taác àöång búãi nhûäng gò töi nghe kïí vïì caái chïët cuãa Hemingway, nhûng àöëi vúái töi dûúâng nhû ngöi nhaâ cuäng giaâ ài vúái chuã nhên cuãa noá maâ nhûäng nùm cuöëi àúâi, con ngûúâi to lúán, vêîn khoeã maånh nhûng àaä giaâ vaâ rêët mïåt moãi àaä söëng trong ngöi nhaâ êëy...

Höm àoá, töi khöng viïët thïm vaâo söí tay nûäa vaâ bêy giúâ töi cuäng khöng muöën viïët thïm gò nûäa vaâo chöî êëy.

Ehrenburg, ngûúâi maâ coá leä àaä cuâng töi viïëng thùm ngöi nhaâ naây vaâo 1946, giúâ àêy cuäng àêu coân nûäa, caã Kashkin toác hung àoã maâ Hemingway nhúâ töi chuyïín lúâi thùm hoãi cuäng àaä ài xa. Duy chó coân àoá hai bûác thû, möåt bûác ngùæn vaâ möåt bûác daâi àûúåc viïët trïn túâ giêë moãng nhûng bïìn àaä öë vaâng theo thúâi gian.

2. ÀOÅC LAÅI NHÛÄNG CUÖËN SAÁCH

Töi chûa gùåp Hemingway nhûng Hemingway - con ngûúâi vaâ Hemingway - nhaâ vùn khöng hïì taách biïåt trong töi, khöng taách biïåt caã vúái nhûäng cuöën saách vaâ nhên vêåt, vaâ roä raâng hún laâ vúái nhûäng nhên vêåt êëy, ngûúâi maâ anh chùèng hïì giêëu giïëm, cûá yïu nöìng thùæm nhû yïu chñnh baãn thên mònh: maånh meä, haâo phoáng trong suy nghô vaâ tònh caãm, can àaãm, sùén saâng àûáng dêåy vò con ngûúâi hay sûå nghiïåp cuãa caã möåt dên töåc maâ baån tin laâ chên lñ, sùén saâng xaã thên vò niïìm tin rùçng coá nhûäng chuyïån töìi tïå hún chiïën tranh. Heân nhaát laâ töìi tïå, döëi traá laâ töìi tïå vaâ àún giaãn, ñch kó cuäng töìi tïå hún.

Cêu noái naây àûúåc phaát biïíu vaâo thaáng saáu 1937 taåi Àaåi höåi caác nhaâ vùn Myä lêìn thûá hai trong baâi diïîn vùn Nhaâ vùn vaâ chiïën tranh. Dô nhiïn nhûäng lúâi êëy khöng thïí diïîn taã hïët tñnh caách cuãa caác nhên vêåt cuäng nhû khöng thïí bao quaá hïët tñnh caách cuãa chñnh anh. Nhûng trong phêím chêët cuãa möîi ngûúâi luön coá àiïìu gò àoá àïí khùèng àõnh têët caã nhûäng ngûúâi khaác cuäng àïìu duy trò cuâng nhûäng phêím chêët êëy. Khöng thïí hònh dung ra möåt Hemingway, ngûúâi coá thïí tha thûá cho nhên vêåt mònh thoái buãn xón, phaãn trùæc hoùåc heân nhaát, phaãn böåi do súå chïët hay baán linh höìn àïí àöíi lêëy möåt meåt xuáp.




Khi möåt cêu hoãi àûúåc tònh cúâ àùåt ra - àiïìu gò àaä khiïën Hemingway gêìn guäi vúái chuáng ta? - möåt ai àoá muöën traã lúâi - thò àêëy, nhûäng àiïìu chñnh xaác trïn àêy! Nhûäng nguyïn tùæc àaåo àûác nghiïm ngùåt naây laâ möi trûúâng àïí nhên vêåt cuãa anh söëng vaâ thúã maâ khöng cêìn phaãi lïn gioång, nhûäng nguyïn tùæc àaä àûúåc phaán xeát búãi chñnh cuöåc àúâi cuãa anh vaâ baãn thên Hemingway tin laâ khöng thïí naâo thiïëu àûúåc. Àûúng nhiïn caã cuöåc àúâi Hemingway lêîn saách cuãa anh khöng bõ giúái haån hïët trong phaåm võ êëy. Nhûng seä chùèng khoa trûúng chuát naâo khi noái cuöåc àúâi vaâ taác phêím cuãa anh seä trúã nïn khoá hiïíu nïëu boã qua nhûäng nguyïn tùæc àaåo àûác naây.

Tònh yïu daânh cho phuå nûä chiïëm võ trñ lúán trong hêìu hïët caác taác phêím cuãa Hemingway. Vaâ nhûäng vêën àïì can àaãm, maåo hiïím, xaã thên cuãa con ngûúâi, sùén saâng hi sinh tñnh maång vò ngûúâi khaác laâ khöng hïì taách biïåt vúái hònh aãnh cuãa Hemingway, cuãa nhûäng gò maâ ai àoá seä goåi laâ tònh yïu vaâ nhûäng gò khöng laâ tònh yïu, cuãa nhûäng ngûúâi maâ tûâ tònh yïu ngên vang trong höìn vaâ nhûäng ngûúâi trú lò, khöng vang voång, vúái hoå tònh yïu àún thuêìn laâ möåt tûâ ngûä xú cûáng maâ thöi.

Àoåc Hemingway, chùèng khoá khùn gò àïí phaát hiïån ra nhûäng keã heân nhaát vaâ chó biïët yïu chñnh baãn thên mònh, thûåc tïë laâ nhûäng keã khöng coá khaã nùng yïu. Vaâ nïëu nhû thïë maâ hoå goåi caãm giaác cuãa mònh laâ tònh yïu thò khi êëy taác giaã seä àïí àiïìu àoá cho lûúng têm hoå phaán xeát. Têët caã khöng giöëng nhû sûå cúãi múã khi Hemingway miïu taã möëi quan hïå giûäa àaân öng vaâ àaân baâ. Tuy nhiïn, ai àoá seä lûu yá rùçng möëi quan hïå êëy, vúái têët thaãy sûå trung thûåc vaâ chi tiïët cuãa noá àaä cho thêëy Hemingway chó quan têm khi àùçng sau àoá laâ tònh yïu hay chúám núã tònh yïu. Nhûäng gò khöng phaát triïín thaânh tònh yïu hoùåc khöng bao giúâ coá yá àõnh trúã thaânh tònh yïu, Hemingway chó luön àaá qua möåt tñ chûá khöng viïët vïì noá. Vaâ dô nhiïn truyïìn thöëng miïu taã quan hïå nam nûä cuãa anh vaâ truyïìn thöëng trong vùn hoåc cöí àiïín Nga laâ coá phêìn tûúng àöìng, vïì phûúng diïån cú baãn, úã àêy noá gêìn guäi vúái Tolstoi: àiïìu maâ khöng thïí naâo goåi tïn laâ tònh yïu thò rêët thûúâng xuyïn chó àûúåc Hemingway ngêîu nhiïn nhùæc qua vaâ cûåc kò chñnh xaác nhûng hiïëm khi miïu taã chi tiïët.

Nhiïìu cuöåc chiïën tranh àaä qua cuöåc àúâi Hemingway. Noái àuáng hún, chñnh Hemingway àaä tûå quùng thên vaâo nhiïìu cuöåc chiïën maâ anh coá thïí khöng can dûå: tònh thïë khaách quan coá thïí




khöng bùæt buöåc phaãi tham dûå nhûng àêëy laâ núi cung cêëp nhûäng kinh nghiïåm chiïën tranh. Anh traãi qua Thïë chiïën I, nöåi chiïën Têy Ban Nha vaâ Thïë Chiïën II. Anh ài qua caác cuöåc chiïën êëy trong cuâng tû thïë laâ khöng tiïëc maång söëng cuãa mònh mùåc duâ thaái àöå cuaã anh àöëi vúái tûâng cuöåc chiïën coá khaác nhau.

Thïë chiïën I xa laå vúái anh, khöng phaãi laâ cuöåc chiïën cuãa anh. Àiïìu àoá àaä àûúåc thïí hiïån roä trong Giaä tûâ vuä khñ. Dô nhiïn, trong têm traång chaán gheát vaâ xêëu höí búãi cuöåc chiïën naây, caãm giaác vïì tònh àöìng àöåi trïn chiïën trêån núi con ngûúâi bõ neám vaâo chaão àaån khuãng khiïëp àaä lûu giûä trong anh yá nghôa cuãa noá. Can àaãm vêîn cûá laâ can àaãm vaâ heân nhaát - heân nhaát úã dûúái bêët cûá möåt tònh huöëng phi lñ naâo maâ úã àoá hoå phö baãn mùåt thêåt cuãa mònh thò trong hoå seä löå roä nhûäng phêím chêët cú baãn, khöng àaánh mêët ài giaá trõ thûåc cuãa chuáng - phêím chêët cao thûúång cuãa con ngûúâi vêîn cûá laâ cao thûúång coân thêëp heân thò vêîn cûá laâ thêëp heân.

Vúái Hemingway, nöåi chiïën Têy Ban Nha laâ cuöåc chiïën cuãa anh. Vaâo 1937, anh tuyïn böë thùèng thûâng "chuáng ta muöën biïët roä töåi aác cuãa beâ luä phaát xñt vaâ caách àeâ beåp chuáng" röìi anh tham dûå bïn phña nhûäng ngûúâi Cöång hoaâ Têy Ban Nha àïí chöëng phaát xñt.

Àoåc nhûäng taác phêím cuãa Hemingway viïët vïì cuöåc chiïën tranh êëy, baån khöng chó caãm nhêån àöå sêu nhên caách cuãa ngûúâi nhêåp cuöåc maâ coân caã kñch thûúác lúán bi kõch cuãa anh trûúác sûå thêët baåi cuãa phe Cöång hoaâ Têy Ban Nha. Ai àoá coá thïí khöng àöìng yá vúái nhêån xeát naây hay nhêån xeát noå cuãa Hemingway trong Àöåi quên thûá nùm, ai àoá coá thïí khöng chêëp nhêån hay thêåm chñ phaãn àöëi vaâi trang trong Chuöng nguyïån höìn ai, nhûng viïåc phe phaát xñt giaânh chiïën thùæng úã Têy Ban Nha laâ möåt bi kõch sêu sùæc àöëi vúái Hemingway, noá àïí laåi dêëu êën trong suöët cuöåc àúâi anh, töi nghô chùèng möåt ai tûâng àoåc têët caã saách Hemingway laåi nghi ngúâ àiïìu àoá.

Viïåc Hemingway tham gia vaâo Thïë chiïën II, àöëi vúái anh, chó laâ sûå tiïëp nöëi lö gñch quaá trònh chöëng phaát xñt tûâ Têy Ban Nha. Thêåm chñ trong suöët cuöåc chiïën tranh Têy Ban Nha àaä hún möåt lêìn, anh àùåt tïn tuöíi cuãa Hitler vaâ Mussolini bïn caånh Franco. Anh hiïíu roä möëi quan hïå múâ aám giûäa nhûäng caái tïn êëy. Thïë chiïën II, trong caái nhòn cuãa anh, chó laâ sûå tiïëp diïîn cuãa cuöåc chiïën chöëng




phaát xñt khúãi nguöìn tûâ Têy Ban Nha. Röìi nùm nùm sau, khi Thïë chiïën Ii kïët thuác, ngêëm àuã kñ ûác cay àùæng vïì chiïën tranh, anh viïët Qua söng vaâo rûâng, vò nhû trûúác àoá, têët caã nhûäng cay àùæng trong kñ ûác cuãa anh, anh chùèng àïí laåi chuát nghi ngúâ gò trûúác vêën àïì cöët loäi "chó coá möåt caách duy nhêët àïí chïë ngûå keã ûác hiïëp, phaãi nghiïìn naát chuáng ra".

Dêëu êën caá nhên cuãa Hemingway trong chiïën tranh bao giúâ cuäng àûúåc ghi nhêån úã loâng can àaãm. Nhûng loâng can àaãm cuãa anh khöng chó do thiïn bêím maâ coân laâ do yá chñ sùén saâng chêëp nhêån nguy hiïím. Noá àûúåc kïët nöëi vúái àiïìu àaáng tin rùçng nhaâ vùn phaãi luön viïët sûå thûåc - kïí caã sûå thûåc cuãa chiïën tranh - nïëu nhaâ vùn sùæp viïët vïì chiïën tranh. Vaâo nùm 1937, àónh cao cuãa cuöåc chiïën thûá hai trong söë ba cuöåc chiïën àaä rúi xuöëng àúâi anh, chñnh anh àaä viïët vïì noá nhû sau "Trong chiïën tranh thêåt rêët nguy hiïím àïí viïët ra sûå thêåt vaâ sûå thêåt thò cuäng rêët nguy hiïím àïí tiïëp cêån... Khi möåt ngûúâi ài tòm kiïëm sûå thêåt trong chiïën tranh thò thay vò noá anh ta coá thïí tòm thêëy caái chïët. Nhûng nïëu mûúâi hai ngûúâi ài maâ chó coá hai ngûúâi quay vïì thò sûå thêåt hoå mang vïì seä àñch thõ laâ sûå thêåt vaâ khöng phaãi laâ tin àöìn sai laåc àïí chuáng ta àûa vaâo sûã saách. Nhûng liïåu sûå thêåt êëy coá àaáng àïí ai àoá liïìu mònh tiïëp cêån khöng, nhaâ vùn phaãi tûå mònh quyïët àõnh".

Hemingway tin chùæc àiïìu àoá àaáng giaá. Anh àaä suy nghô vïì noá vaâo nhûäng nùm 1918, 1938 vaâ 1944.

Röìi khi cêu hoãi àûúåc nïu lïn: àiïìu gò àaä khiïën Hemingway gêìn guäi vúái chuáng ta? - möåt lêìn nûäa ta laåi muöën traã lúâi: àêëy, àuáng laâ nhûäng gò àaä khiïën anh gêìn guäi chuáng ta! Anh tòm kiïëm, khöng hïì súå haäi, sûå thûåc trong nhûäng tònh huöëng khuãng khiïëp nhêët, khùæc nghiïåt nhêët cuãa thïë kó naây.

Khi àoåc Hemingway, dêîu cho anh coá viïët vïì bêët cûá vêën àïì gò, dêîu cho àïì taâi cuãa anh coá phong phuá àïën nhûúâng naâo chùng nûäa thò àöåc giaã seä caãm nhêån sêu sùæc sûå cùm gheát caái cö àún trong con ngûúâi, nöî lûåc thoaát khoãi noá, chiïën àêëu àïí vûúåt thoaát noá, hoaâ àöìng vúái baån beâ, phuå nûä, haânh àöång àïí kïët nöëi con ngûúâi, thêåm chñ khi haânh àöång àoá laâ tham gia chiïën tranh vaâ coá thïí caái kïët cuåc hûáa heån laâ caái chïët àang àúåi hoå úã àêu àoá.




Cuöåc àúâi Hemingway laâ möåt thïë giúái khaác, möåt cuöåc söëng khaác, nhûäng möi trûúâng khaác vaâ sûå tùng dêìn nhûäng quan hïå xaä höåi giûäa möåt nhaâ vùn vaâ xaä höåi. Têm àiïím cuãa têët caã nhûäng àiïìu àoá laâ sûå chöëng traã kõch liïåt cuãa anh, trûúác sûå taách li xaä höåi, sûå phaãn àöëi maånh meä êëy nhû laâ möåt tiïu chuêín söëng cuãa con ngûúâi, nhû möåt khaát voång maänh liïåt àïí hiïën dêng cuöåc àúâi mònh cho moåi ngûúâi - àêy cuäng chñnh laâ cêu traã lúâi cho cêu hoãi àûúåc àùåt ra bïn trïn, àiïìu gò khiïën Hemingway gêìn guäi vúái chuáng ta, àêy röìi, töi muöën traã lúâi - àiïìu naây chñnh xaác vö cuâng! Sûå àûúng àêìu khöng mïåt moãi cuãa anh vúái chuã nghôa caá nhên, vúái caái àeåp giaã döëi vaâ kiïu ngaåo rúãm trong thoái caách li cuãa con ngûúâi.

Vaâ cuöëi cuâng, àiïìu naây nûäa àaä khiïën anh gêìn guäi vúái chuáng ta. Töi àùåc biïåt cên nhùæc kô lûúäng vêën àïì naây khi àoåc Lïî höåi khöng ngûâng cuãa Hemingway, àûúåc in sau khi anh mêët. Roä raâng, cuöën saách viïët vïì Paris nhûäng nùm 1920, vïì tuöíi treã cuãa anh. Nhûng trûúác hïët, àêëy laâ cuöën saách viïët vïì nghïì cuãa anh. Caái nghïì àûúåc khúãi àêìu tûâ thuúã trai treã vaâ tiïëp tuåc ài hïët cuöåc àúâi anh. Àoá laâ cuöën saách viïët vïì núi cöng viïåc chïë ngûå cuöåc söëng cuãa àúâi ngûúâi, vïì sûå kiïn trò, haånh phuác vaâ nhoåc nhùçn trong nghïì vaâ vïì sûå töìn taåi vö nghôa cuãa con ngûúâi nïëu nhû khöng coá "Lïî höåi khöng ngûâng" kia.

Nhû nhiïìu, hoùåc chñnh xaác hún laâ hêìu hïët caác chuã àïì xuyïn suöët sûå nghiïåp saáng taåo cuãa Hemingway, chuã àïì vïì cöng viïåc naây àûúåc chuá troång hún têët caã caác chuã àïì trûä tònh cuãa anh. Nhûng vò têët caã caác àùåc àiïím chuyïn mön cuãa noá, nghïì naây anh yïu, anh thñch viïët vïì noá, àöëi vúái anh luác êëy chó nhû nghïì cuãa möåt ai àoá, ngûúâi àang laâm viïåc, thûác dêåy vaâo luác saáng súám vaâ miïåt maâi bùæt tay vaâo cöng viïåc, khöng dûâng laåi trûúác khi thûåc hiïån xong têët caã nhûäng gò phaãi laâm vúái yá thûác traách nhiïåm vaâ tinh thêìn tûå kó luêåt.

Àêëy, àöëi vúái töi dûúâng nhû töi àaä noái hïët têët caã nhûäng yá tûúãng cú baãn maâ töi àaä suy nghô trong khi àoåc laåi Hemingway.

Saáu nùm àaä tröi qua kïí tûâ khi Hemingway ài xa. Trong khoaãng thúâi gian êëy, àaä coá rêët nhiïìu saách, caác cuöën tiïíu sûã vaâ nhûäng chuyïån thïu dïåt vïì anh àaä àûúåc xuêët baãn. Ngûúâi ta bùæt àêìu vaâ seä tiïëp tuåc xuêët baãn nhûäng taác phêím chûa àûúåc in cuãa Hemingway maâ taác giaã chûa kõp cho ra mùæt hay chûa nghô chuáng cêìn thiïët phaãi in trong luác mònh coân söëng. Tuy nhiïn moåi vêåt àïìu




töìn taåi theo leä thûúâng cuãa chuáng. Song bao truâm lïn têët caã laâ caãm nhêån vïì sûå mêët maát vö cuâng têån cûá tûâ tûâ àïën maâ khöng naâo ngùn caãn nöíi cuãa nhên loaåi trûúác caái chïët cuãa Hemingway. Vaâ ngay luác êëy, hoå hiïíu roä hún têìm voác thûåc sûå cuãa nhûäng cöëng hiïën maâ anh àaä daânh cho vùn hoåc thïë giúái thïë kó XX.

Lï Huy Bùæc dõch tûâ cuöën Always a Journalist, Progress Publishers Moscow, 1989)




TÑN ÀIÏÌU CUÃA MÖÅT CON NGÛÚÂI

Ernest Hemingway

Khöng ai coá thïí chó cho moåi ngûúâi biïët mònh laâ thïë naâo roä rïåt hún chñnh töi laâm viïåc àoá. Khöng ai coá thïí giêëu mònh khoãi anh em àöìng loaåi, búãi vò möîi haânh vi cuãa con ngûúâi, möîi haânh àöång cuãa saáng taåo àïìu noái vïì taác giaã cuãa noá. Töi kïí hïët cho moåi ngûúâi biïët moåi àiïìu vïì töi trong caác cuöën saách cuãa mònh.

Vïì cöng viïåc nhaâ vùn Töi caãm thêëy ngay tûâ cuöën tiïíu thuyïët àêìu tay töi àaä biïët söë

phêån vïì sau cuãa töi seä thïë naâo. Töi khöng bao giúâ coá maãy may nghi ngúâ viïåc töi laâ ngûúâi ài tiïn phong cuãa thúâi àaåi múái vaâ töi hiïíu rùçng tiïëp sau àêy möîi bûúác ài cuãa töi seä àûúåc chùm chuá theo doäi. Vò vêåy töi quyïët àõnh àïí laåi cho hêåu thïë baãn quyïët toaán chên thûåc vïì têët caã caác haânh vi vaâ suy nghô cuãa töi.

Töi ài tòm caái khöng phaãi nùçm trïn bïì mùåt sûå kiïån vaâ khöng bõ thúâi gian cuöën tröi. Nhûng muåc àñch cuãa töi - thïí hiïån cuöåc söëng con ngûúâi nhû noá àang coá, khöng tö veä vaâ khöng trang àiïím gò thïm. Töi khöng xem mònh thuöåc haâng caác nhaâ tû tûúãng vô àaåi vaâ khöng àûa laåi cho nhên loaåi àiïìu gò chêën àöång caã. Nhûng töi àùåc biïåt biïët roä thïë giúái vaâ thïí hiïån noá tûâ haâng nghòn àiïím khaác nhau.

Töi khöng bao giúâ phaãi lûåa choån caác nhên vêåt, àuáng hún thò laâ caác nhên vêåt lûåa choån töi. Giöëng nhû nhiïìu bêåc tiïìn böëi cuãa mònh, töi thaán phuåc nhûäng con ngûúâi maånh meä coá khaã nùng bùæt hoaân caãnh phuå thuöåc vaâo mònh, bùæt moåi ngûúâi xung quanh phuå thuöåc vaâo mònh. Àïì taâi naây cuöën huát töi àïën mûác töi khöng thïí hiïën mònh cho möåt àïì taâi naâo khaác nûäa. Caãm hûáng coá thïí say mï nhû tònh yïu vêåy.




Nöåi dung caác tiïíu thuyïët cuãa töi ruát ra tûâ chiïìu sêu con tim vaâ kinh nghiïåm caá nhên, nhûng töi khöng bùçng loâng àïí chuáng ra àúâi möåt caách dïî daäi vaâ cêíu thaã. Caác kyä nùng nghïì vùn cuãa töi rêët àún giaãn: nghô lêu viïët choáng.

Phêìn lúán cöng viïåc töi soaån sùén trong àêìu. Töi khöng bao giúâ cêìm lêëy buát chûâng naâo caác yá nghô chûa sùæp xïëp xong. Khi viïët töi thûúâng àoåc to lïn thaânh tiïëng caác àoaån àöëi thoaåi: àöi tai laâ nhaâ kiïím duyïåt töët. Töi khöng bao giúâ tin vaâo caái cêu nùçm trïn giêëy chûâng naâo chûa tñnh àûúåc phaãi viïët thïë naâo cho noá seä dïî hiïíu àöëi vúái moåi ngûúâi.

Tuy nhiïn àöi khi töi nghô truyïån cuãa töi thiïn vïì gúåi hún laâ noái thùèng ra. Baån àoåc thûúâng phaãi phaát huy àêìu oác tûúãng tûúång, nïëu khöng hoå seä àïí loåt mêët nhûäng sùæc thaái tïë vi nhêët cuãa tû tûúãng.

Töi viïët rêët khoá nhoåc, khöng ngûâng cùæt goåt vaâ sûãa ài sûãa laåi. Töi rêët coi troång sûå hoaân thiïån caác taác phêím cuãa mònh. Thûúâng xuyïn töi quan têm goåt giuäa chuáng kyâ cho àïën khi chuáng trúã thaânh nhûäng viïn kim cûúng. Caái maâ nhiïìu nhaâ vùn khaác bònh thaãn àïí nguyïn khöëi möåt cuåc lúán, töi biïën thaânh möåt hoân ngoåc quyá nhoã xñu.

Töi coá möåt khaã nùng hiïëm thêëy - biïët aáp duång caác nùng lûåc phï phaán cuãa mònh khi viïët taác phêím, dûúâng nhû àoá laâ cöng viïåc cuãa möåt taác giaã khaác vêåy. Nhiïìu lêìn töi àaä khöng do dûå gaåt boã nhûäng caái maâ möåt nhaâ vùn ñt têån têm hún seä giûä laåi maâ khöng möåt maãy may nghi ngúâ.

Cêìn phaãi viïët chó nïëu nhû viïåc àoá mang laåi niïìm vui. Töi haånh phuác khi viïët, nhûng töi khöng bao giúâ bùçng loâng vúái nhûäng caái àaä àûúåc viïët ra.

Töi khöng tin laâ caác saách cuãa töi àïën möåt luác naâo àêëy seä thaânh tûúång àaâi cho töi - töi gùæng àaánh giaá mònh möåt caách trung thûåc. Töi may mùæn thaânh nhaâ vùn nhúâ sûå kiïn trò hún laâ taâi nùng; töi laâ thñ duå roä rïåt nhêët vïì möåt ngûúâi ài vaâo nghïì vùn maâ chó dûåa hoaân toaân vaâo mònh. Nhûng töi khöng bao giúâ xûáng vúái nhûäng thaânh cöng vaâ vinh quang to lúán mònh àaä àûúåc hûúãng.

Töi coá nhiïìu ngûúâi nhiïåt thaânh hêm möå nhûng chûa bao giúâ àoåc möåt cuöën saách naâo cuãa töi. Hún thïë, dû luêån xaä höåi luön coá xu




hûúáng àaánh giaá quaá cao têìm quan troång cuãa töi maâ laåi àaánh giaá chûa àuáng yá nghôa.

Caác cuöën saách coá sûå bêët tûã. Àoá laâ saãn phêím bïìn vûäng nhêët cuãa sûå lao àöång con ngûúâi. Caác àïìn miïëu röìi suåp àöí, caác tranh tûúång röìi tiïu tan, nhûng saách vêîn tiïëp tuåc töìn taåi. Thúâi gian khöng coá quyïìn uy àöëi vúái caác tû tûúãng vô àaåi, höm nay chuáng vêîn tûúi nguyïn nhû caái luác naãy ra trong àêìu oác caác taác giaã cuãa chuáng nhiïìu thïë kyã trûúác àêy. Nhûäng àiïìu àûúåc noái ra vaâ suy ngêîm khi àoá àïën bêy giúâ vêîn coân taác àöång maånh meä àïën chuáng ta tûâ trang saách in. Nùm thaáng chó cùæt tóa vaâ mang ài caái gò xêëu dúã, búãi vò chó caái gò thûåc sûå hay töët múái coá thïí söëng lêu trong vùn hoåc.

Nhaâ tiïíu thuyïët hiïån àaåi, ngoaâi viïåc biïët lao àöång möåt caách kiïn trò vaâ nhêîn naåi, coân cêìn phaãi biïët kïët húåp kheáo leáo caác nùng lûåc. Hùæn phaãi coá àêìu oác suy luêån tónh taáo vaâ caãm giaác mûác àöå chñnh xaác àïí lûåa choån àûúåc caái thiïët yïëu trong àöëng chêët liïåu to lúán vaâ sùæp xïëp têët caã nhûäng caái àoá tuên thuã sûå cöång caách cuãa caác böå phêån vaâ sûå phöëi caãnh àuáng. Hùæn phaãi coá trñ tûúãng tûúång àïí di chuyïín têm tûúãng ngûúåc quaá khûá, vïì hiïån taåi vaâ söëng ngay giûäa loâng caái hùæn àang mö taã. Hùæn phaãi coá trûåc giaác phï phaán giuáp nhêån ra nguyïn nhên vaâ hêåu quaã vaâ phoaán àoaán àuáng vïì con ngûúò vaâ sûå kiïån. Chó khi nhaâ vùn hònh dung roä caác motiv haânh vi cuãa con ngûúâi, hùæn múái thûåc sûå coá thïí bùæt àêìu viïët töët àûúåc.

Rêët ñt tòm àûúåc nhûäng cuöën tiïíu thuyïët trong àoá coá têët caã: àêëu tranh, truy àuöíi, sûå nghiïåt ngaä, tònh duåc, caác tñnh caách maånh, haânh àöång phaát triïín nhû cuöåc têën cöng cuãa sû àoaân thiïët giaáp, cuäng nhû sûå tön troång àöëi vúái caác nhên vêåt cuãa mònh vaâ vúái sûå thêåt.

Thûúâng thò caái maâ phêìn àöng caác taác giaã viïët ra úã nhûäng thúâi kyâ sau - àoá chó àún giaãn laâ nhûäng biïën thïí múái cuãa nhûäng caãnh, nhûäng tñnh caách vaâ nhûäng sûå kiïån tûâ caác taác phêím höìi àêìu, chó khaác möåt àiïìu laâ chuáng ñt tñnh nghïå thuêåt hún, ñt sûác maånh vaâ ñt lûãa hún.

Quaá nhiïìu cuöën tiïíu thuyïët hiïån àaåi khöng àûa laåi möåt baâi hoåc naâo vaâ khöng nhùçm möåt muåc àñch naâo, ngoaåi trûâ sûå khúi dêåy nöîi súå haäi mang tñnh thuá vêåt ghï túãm khiïën maáu àöng cûáng laåi trong huyïët quaãn. Töi seä rêët sung sûúáng nïëu khi àoåc möåt cuöën tiïíu




thuyïët múái cuãa möåt taác giaã xa laå maâ thêëy noá khöng àûúåm muâi àau thûúng vaâ laâ möåt cuöën saách höìn hêåu, haâo phoáng vaâ thöng minh.

Giaá trõ vaâ sûác hêëp dêîn cuãa möåt cuöën saách hay laâ úã sûå giaãn dõ rêët mûåc, sûå cúãi múã vaâ sûå böåc löå dûúâng nhû bêët ngúâ caác tñnh caách vaâ caác motiv haânh àöång. Àoá laâ sûå giaãn dõ cuãa ngön ngûä vaâ tû tûúãng. Noá khöng giaã taåo vaâ thoaát àûúåc sûå cöë yá laâm vùn. Nhûng viïët vúái sûå giaãn dõ chên thûåc khoá hún laâ vúái sûå phûác taåp cöë yá.

Phong caách cuãa nhaâ vùn cêìn phaãi mang tñnh trûåc tiïëp vaâ caá nhên, hònh tûúång cêìn phaãi phong phuá vaâ sung maän, tûâ ngûä cêìn phaãi giaãn dõ vaâ maånh meä. Caác nhaâ vùn vô àaåi coá biïåt taâi viïët ngùæn rêët xuêët sùæc, àoá laâ nhûäng ngûúâi lao àöång kiïn trò, nhûäng nhaâ khoa hoåc miïåt maâi vaâ nhûäng nhaâ phong caách kheáo leáo.

Lïå thûúâng, caác taác giaã àaä thaânh cöng coá thïí viïët rêët coá nghïì nhûäng truyïån ngùæn àêìy löi cuöën vïì bêët cûá chuyïån gò. Töåi löîi vùn hoåc to lúán cuãa caác nhaâ vùn hiïån nay - àoá laâ xu hûúáng trang àiïím vaâ thñch sûå lêëp laánh bïì ngoaâi. Töi rêët súå nhûäng nhaâ vùn viïët saách bùçng kyä xaão nhaâ nghïì.

Phêìn lúán nhûäng saách àûúåc in bêy giúâ - àoá laâ nhûäng taác phêím coân non núát vaâ yïëu vïì nghïå thuêåt. Rêët nhiïìu taác giaã viïët nhanh vaâ êíu, hoå hiïëm khi sûãa chûäa laåi thûá vùn baãn àûúåc viïët vöåi ra trong cún phêën hûáng laâm vùn. Kïët quaã laâ vùn phong cuãa caác nhaâ vùn nhû thïë phaåm nhûäng sai lêìm khöng thïí dung thûá àûúåc. Àöëi thoaåi cuãa nhên vêåt thiïëu tûå nhiïn, tûâ ngûä lûåa choån khöng chñnh xaác, ngön ngûä thûúâng hïët sûác cêíu thaã. Caác saách cuãa hoå phêìn lúán thûúâng khöng coá sûå thöëng nhêët cöët truyïån vaâ haânh àöång. Cêu chuyïån nhiïìu chöî bõ keáo daâi lï thï vaâ giöëng nhû sûå ba hoa röîng tuyïëch. Coá caãm tûúãng nhû nhûäng ngûúâi viïët khöng biïët chùæc caái gò seä xaãy àïën úã chûúng sau cuöën tiïíu thuyïët cuãa hoå. Àöi khi chùèng vò möåt nguyïn nhên roä rïåt naâo caã hoå cuäng baây ra nhûäng caãnh khoá hiïíu vaâ hoaân toaân khöng cêìn thiïët, thûúâng laâ àûa thïm nhûäng nhên vêåt múái vaâo cuöëi saách. Maâ nhên vêåt cuãa caác taác giaã àoá thò hoùåc laâ quyã sûá, hoùåc laâ thiïn thêìn, àûúåc phaãn aánh möåt caách kyä caâng àïën phaát khiïëp. Thöng thûúâng haânh vi cuãa chuáng khöng coá nguyïn cúá chùæc chùæn, baãn thên caác nhên vêåt thò laånh luâng vaâ thiïëu sûác söëng, àoá chó laâ nhûäng hònh nöåm duâng àïí giaãi quyïët möåt vêën àïì hoang tûúãng, khoá xaác àõnh naâo àoá cuãa töìn taåi. Xin thïm vaâo àêy laâ




nhûäng cöët truyïån phi thûåc àïën kinh khuãng. Trong caác cuöën saách nhû thïë rêët ñt coá gò gùæn vúái thïë giúái hiïån thûåc, söëng àöång.

Vïì lao àöång vaâ thúâi gian Ài biïín luác soáng yïn gioá lùång - moåi hoa tiïu àïìu laâm vêåy.

Nhûng mùåt trúâi maâ khöng coá mêy àen vaâ niïìm vui thiïëu nöîi khöí - àoá hoaân toaân khöng phaãi laâ cuöåc söëng. Thñ duå, söë phêån cuãa ngay nhûäng ngûúâi thaânh àaåt nhêët - möåt cuöån súåi röëi. Mêët vaâ àûúåc thay àöíi nhau luên phiïn laâm ta àau buöìn vaâ vui sûúáng. Thêåm chñ caái chïët cuäng laâm cho cuöåc söëng àaáng muöën söëng hún. Vaâo nhûäng giúâ khùæc khoá khùn cuãa cuöåc söëng, khi lêm caãnh khöí àau vaâ mêët maát, con ngûúâi caâng trúã nïn chñnh mònh.

Chó nhòn thoaáng qua ta cuäng àuã thêëy rùçng nïëu nhû ta àûúåc thaânh àaåt trong möåt sûå nghiïåp to lúán naâo àêëy thò phaãi khoá khùn lùæm múái àaåt àûúåc. Vaâ con ngûúâi phaãi caãm taå söë phêån vïì àiïìu àoá. Thêët baåi töi reân thïm khaã nùng chöëng choåi cuãa ta. Tñnh caách sinh ra khi hy voång suåp àöí. Chó khi ta nhêån biïët roä mònh, thûã thaách àuáng mònh vaâ àaä nhiïìu lêìn tin chùæc rùçng àaánh giaá quaá cao khaã nùng cuãa baãn thên laâ nguy haåi cho mònh biïët chûâng naâo, khi àoá kinh nghiïåm seä daåy ta biïët phaán àoaán àuáng caác mùåt maånh yïëu cuãa mònh.

Höëi tiïëc nhûäng sai lêìm mònh mùæc phaãi àïën mûác khöng lùåp laåi chuáng nûäa - àoá nghôa laâ höëi hêån thûåc sûå. Khöng coá gò laâ cao thûúång trong viïåc àûáng cao hún möåt ai àoá khaác. Cao thûúång thûåc sûå hiïån ra khi con ngûúâi trúã nïn cao hún caái “töi” cuä cuãa mònh.

Trong cuöåc söëng cuäng nhû trong cöng viïåc, àiïìu quan troång hún hïët khöng phaãi nùng lûåc maâ laâ tñnh caách, khöng phaãi trñ tuïå maâ laâ traái tim, khöng phaãi thiïn taâi maâ laâ sûå tûå chuã, bïìn bó vaâ kyã luêåt tuên theo möåt àêìu oác suy luêån tónh taáo.

Khön ngoan laâ quaâ tùång cuöëi cuâng cuãa söë phêån cho möåt trñ tuïå trûúãng thaânh. Con ngûúâi sau khi àaä nïëm traãi nhiïìu bùæt àêìu xem thúâi gian nhû möåt trúå thuã cuãa mònh. Noái vïì thúâi gian ngûúâi ta cho laâ noá che àêåy quaá khûá vaâ an uãi àöång viïn, nhûng noá coân khuyïn daåy nûäa. Thúâi gian laâ thûác ùn nuöi dûúäng kinh nghiïåm, laâ nïìn àêët gêy tröìng khön ngoan. Noá coá thïí laâ baån hoùåc thuâ cuãa tuöíi treã. Thúâi gian àûáng àêìu giûúâng tuöíi giaâ laâm ngûúâi an uãi hoùåc tïn




àao phuã tuây úã chöî ngûúâi ta duâng noá coá ñch hay coá haåi, cuöåc àúâi àaä söëng cêìn thiïët hay phñ phaåm.

Cuöåc àúâi hêìu nhû àaä tröi qua hïët trûúác khi ta kõp hiïíu ra noá laâ caái gò. Nhûng khöng thïí ào noá chó bùçng àöå daâi. Cêy söìi söëng haâng trùm nùm - khoaãng thúâi gian àoá nhiïìu thïë hïå ngûúâi trêìn àaä nöëi tiïëp nhau thay àöíi. Nhûng coá ai ûng thuêån àaánh àöíi caã möåt thïë kyã töìn taåi cuãa loaâi thûåc vêåt lêëy möåt ngaây söëng sung maän, coá yá nghôa vaâ muåc àñch, cuãa con ngûúâi?

Xung quanh ta coá rêët nhiïìu àiïìu tuyïåt àeåp vaâ gêy xuác àöång sêu sùæc, vaâ töi húi thêëy xêëu höí laâ àaä khöng quyá troång têët caã nhûäng caái àoá àûúåc nhiïìu hún. Tuy nhiïn, ngoaái nhòn laåi sau töi coá thïí noái vïì mònh bùçng möåt cêu thïë naây: töi àaä söëng möåt cuöåc àúâi sung sûúáng.

Vïì caái chïët vaâ nöîi súå “Öng giaâ vaâ biïín caã” laâ cuöën saách töi muöën kïët thuác kïët thuác

myä maän caã möåt àúâi lao àöång saáng taåo. Viïët noá quaã khoá khùn. Tuöíi giaâ àaä leán àïën bïn töi. Nhûng ñt ngûúâi chïët vò giaâ. Hêìu nhû têët caã chïët vò tuyïåt voång, vò lao àöång trñ oác hay chên tay quaá mûác, vò nhûäng caãm xuác nùång nïì, vò möåt trûúâng húåp bêët haånh. Con ngûúâi laâ con vêåt coá khaã nùng lao àöång nhêët trong muön loaâi. Söëng lêu quaá moåi ngûúâi hay bõ tûúác mêët niïìm laåc quan. Söëng ngùæn thò töët hún.

Võ têët àaä coá ngûúâi naâo trong àúâi chûa tûâng möåt lêìn traãi qua möåt nöîi àau maånh hún nöîi àau nhûäng ngûúâi trêìn thûúâng traãi. Möåt võ baác sô nöíi tiïëng coá lêìn baão töi cún àau cuãa caái chïët thûúâng yïëu hún cún àau rùng.

Möîi ngûúâi àïìu buöåc phaãi laâ möåt chiïën binh vaâ möîi ngûúâi àïìu buöåc phaãi chïët, nhûng chó coá nhûäng keã heân nhaát múái chïët möåt caách uöíng phñ. Töi luön luön tin rùçng nghôa vuå àêìu tiïn nhêët cuãa àaân öng - àoá laâ khùæc phuåc nöîi súå haäi. Khöng coá gò laâm naãn chñ con ngûúâi nhiïìu hún thaái àöå baåc nhûúåc vaâ sûå súå sïåt nguy hiïím. Chuáng biïën con àûúâng dïî thaânh khoá, con àûúâng khoá thaânh khöng thïí vûúåt qua. Moåi ngûúâi thûúâng coá nöîi lo súå vö ñch khi súå tòm hiïíu moåi viïåc àïën têån cuâng. Do súå thêëy ra caái haânh àöång coân tïå hún chñnh nöîi súå nïn hoå súå haäi caái tïå hún caã haânh àöång àoá. Hoå söëng vúái têm trñ thêëy ma vaâ súå caái têm trñ êëy. Biïët caái xêëu coân hún ngaây qua ngaây söëng trong nöîi súå trûúác caái xêëu.




Vïì töåi löîi Trong têët caã caác töåi löîi ghï túãm laâm ö nhuåc thïë gian naây, caái

taác haåi nhêët, nguy hiïím nhêët, cöë nhiïn, àoá laâ sûå cuöìng tñn. Khöng möåt töåi löîi naâo khaác saánh àûúåc vúái noá vïì tinh thêìn tùm töëi vaâ aác àöåc. Sûå cuöìng tñn thïí hiïån úã chöî con ngûúâi thûúâng xuyïn vaâ khùng khùng giûä rõt lêëy yá kiïën riïng biïåt cuãa mònh. Keã quen phï phaán têët caã, thûåc chêët, àoá laâ keã phaá quêëy. Hùæn xa laå vúái löëi tiïëp cêån sûå vêåt möåt caách tónh taáo, saáng taåo. Suy luêån caá nhên trúã thaânh chuáa tïí cuãa hùæn, coân thoái tûå phuå khoa trûúng - laâ öng thêìy duy nhêët. Àöëi vúái loaåi àêìu oác quaái àaãn nhû vêåy caác quan àiïím riïng àûúåc àöìng nhêët vúái chên lyá tuyïåt àöëi.

Thoái hiïëu thùæng - àoá laâ nguöìn göëc cuãa têët caã moåi töåi löîi. Noá sinh ra thoái àaåo àûác giaã, gêy nïn sûå ganh tõ, xö àêíy àïën sûå lûâa döëi.

Àûác haånh cuãa phêìn àöng moåi ngûúâi giaãm xuöëng khi cuãa caãi cuãa hoå tùng lïn. Àûa cho möåt ngûúâi nhûäng thûá cêìn duâng - hùæn laåi muöën tiïån nghi. Baão àaãm cho hùæn tiïån nghi - hùæn laåi ûúác xa xó. Laâm cho hùæn xa xó - hùæn laåi cêìu thanh lõch. Cho hùæn àûúåc thanh lõch - hùæn trúã nïn phaát cuöìng. Cêëp cho hùæn têët caã nhûäng gò hùæn muöën - hùæn seä laåi than phiïìn laâ bõ lûâa döëi, laâ chó nhêån àûúåc nhûäng thûá hùæn khöng àoâi hoãi.

Röìi àïën luác baãn tñnh con ngûúâi chaåm mùåt vúái söë phêån cuãa hùæn - vuå nöí naây seä múái thêåt kinh hoaâng!

Vïì muåc àñch cuöåc söëng Tûâ luác nùçm nöi àïën luác xuöëng möì, khi tuáng thiïëu vaâ khi sung

sûúáng tòm hiïíu thïë giúái xung quanh vaâ chñnh baãn thên mònh, con ngûúâi hiïån àaåi phaãi len laách qua nhûäng khu rûâng bêët têån nhùçng nhõt khaác nhau; têët caã giúâ àêy khöng coân àún giaãn: caã tû tûúãng, caã haânh àöång, caã khoaái caãm, vaâ ngay caã caái chïët.

Töi luön tin rùçng con ngûúâi khi bùæt àêìu cuöåc söëng bïn trong nghiïm tuác hún thò cuäng seä bùæt àêìu söëng úã bïn ngoaâi àún giaãn hún. Vaâo caái thïë kyã ngöng cuöìng vaâ thûâa mûáa naây, töi muöën chó cho moåi ngûúâi thêëy caác nhu cêìu thûåc sûå cuãa chuáng ta thûåc laâ ñt oãi.

Töi muöën coá khaã nùng quyá troång caái töi khöng coá hún laâ coá caái maâ töi khöng thïí quyá troång.




Töi kinh ngaåc khi thêëy nhiïìu thúâi khùæc quyá giaá àaä bõ tiïu phñ cho viïåc dung tuáng vö böí caác thoái xêëu caá nhên, cho nhûäng troâ àuâa nhaåt nheäo, cho nhûäng cêu chuyïån têìm phaâo, cho nhûäng cuöåc vui vö ñch vaâ àaáng ngúâ. Múã röång phaåm vi caác möëi quan têm cuãa mònh maâ khöng ài sêu vaâo chuáng - thïë nghôa laâ àaánh cùæp chñnh mònh.

Cêìn phaãi haânh àöång. Ngùæm nhòn thuå àöång - àoá laâ traång thaái tinh thêìn nguy hiïím. Khöng nïn tiïu töën cuöåc àúâi cho nhûäng mú ûúác tröëng röîng.

Nhûäng ngûúâi thñch caá cûúåc vaâ nhûäng con baåc thûúâng chïët trong ngheâo tuáng. Nhûng ngay caã khi coá ai gùåp may höìi treã, kïët cuåc cuöëi cuâng vêîn thûúâng laâ rêët thaãm thûúng. Nhûäng ngûúâi àoá àaä boã qua sûå cêìn thiïët phaãi lao àöång kiïn trò, àaä xem nheå kinh nghiïåm chung àûúåc moåi ngûúâi chêëp nhêån. Cöng viïåc mêët ài hûáng thuá vaâ cuöåc söëng suåp àöí khi ngöìi chúâ möåt cú höåi töët àeåp khöng bao giúâ àïën.

Ngûúâi àúâi bao giúâ cuäng ài tòm nhûäng con àûúâng ngùæn àïën haånh phuác. Khöng coá nhûäng con àûúâng nhû thïë.

Con ngûúâi trúã nïn khön ngoan hún khi yá thûác àûúåc rùçng mong muöën möåt àiïìu gò vaâ àaåt àûúåc àiïìu àoá - àêëy laâ hai viïåc khaác nhau. Möåt àùåc àiïím tiïu biïíu cuãa caác nhaâ vùn lúán laâ thaái àöå hïët sûác nghiïm tuác àöëi vúái cöng viïåc. Cuöåc söëng cuãa hoå thûúâng khoá khùn vaâ thiïëu niïìm vui, nhûng hoå khöng bao giúâ ngöìi khöng. Duâ hoå laâm gò ài nûäa: tön giaáo, chñnh trõ, giaáo duåc hay chó àún giaãn laâ kiïëm miïëng ùn, hoå àïìu laâm viïåc hïët mònh.

Vïì sûå cö àún Àöi khi töi ngöìi viïët suöët ngaây chó vò hoaân toaân möåt mònh. Nhûng nhûäng con ngûúâi duäng caãm thûúâng duâng sûå cö àún

bêët àùæc dô àoá laâm lúåi cho mònh, àïí hoaân thaânh möåt cöng viïåc quan troång nhêët. Chñnh khi möåt mònh laåi naãy ra khaát voång hoaân thiïån. Trong caãnh cö àún têm höìn troâ chuyïån vúái chñnh mònh, vaâ thûúâng laâ nùng lûúång cuãa noá coá hiïåu lûåc. Vò thïë nïëu con ngûúâi mong àûúåc haånh phuác, hùæn cêìn phaãi daânh nhiïìu thúâi gian hún cho mònh.

Nhûng sûå cö àún mang lúåi hay gêy haåi, àiïìu àoá tuây thuöåc nhiïìu vaâo khñ chêët, sûå giaáo duåc vaâ nhûäng phêím chêët caá nhên cuãa con ngûúâi. Nïëu traái tim trong saåch cuãa nhûäng ngûúâi quaãng àaåi




trong cö àún caâng trúã nïn trong saåch hún, thò traái tim cöåc cùçn cuãa nhûäng keã heåp hoâi caâng cöåc cùçn hún khi lêm caãnh cö àún. Búãi vò duâ cö àún coá thïí tiïëp thïm tinh thêìn cho nhûäng têm höìn maånh, noá laåi laâ cûåc hònh àöëi vúái nhûäng têm höìn yïëu.

Nhûng nhaâ vùn khöng nïn chaåy tröën thïë gian khi hùæn khöng viïët.

Töi bao giúâ cuäng quan têm trûúác hïët àïën nhûäng con ngûúâi söëng, nhûäng ngûúâi àaân öng vaâ àaân baâ, chûá khöng phaãi àïën caác tû tûúãng. Àiïån aãnh, truyïìn hònh vaâ sên khêëu khiïën töi buöìn chaán. Vaâ duâ cho nhûäng ngûúâi kïí chuyïån coá taâi laåi thûúâng laâ nhûäng nhaâ vùn töìi, töi vêîn thñch troâ chuyïån vúái möåt ai àoá hay lùæng nghe möåt ai àoá hún.

Khi anh coân coá khaã nùng ban phaát nhiïìu, baån beâ anh seä rêët àöng. Khi anh cêìn möåt thûá gò àêëy, söë baån beâ seä giaãm dêìn; nhûng nhûäng ngûúâi coân laåi seä laâ nhûäng ngûúâi baån chên chñnh.

Vïì tònh yïu Tònh yïu - taåo hoáa duy nhêët cuãa con ngûúâi vaâ thïë giúái. Tònh

yïu - àoá laâ baãn nùng öm truâm toaân thïí. Noá laâm cho nhûäng ngûúâi yïu nhau trúã nïn thöng thaái, khiïën àêìu oác hoå sùæc saão hún vaâ tònh caãm hoå tûúi múái hún, gêy niïìm phêën chêën. Tònh yïu söëng àöång vaâ bïìn chùåt khi dêng hiïën. Sûá mïånh cuãa noá laâ chia seã moåi thûá noá coá, chia seã caã chñnh tònh yïu. Tònh yïu ngêìm àõnh sûå hoâa húåp tûúng quan. Hiïíu ngûúâi khaác - àêëy laâ haånh phuác gêìn nhû to lúán nhêët, coân àûúåc ngûúâi khaác hiïíu - coá thïí, àoá laâ moán quaâ tònh yïu thñch thuá nhêët vaâ mang laåi sûå thoãa maän lúán nhêët. Tònh yïu àûa cho maâ khöng toan tñnh nhêån caái gò àöíi laåi. Tònh yïu bïìn bó vaâ thaánh thiïån ngay caã trong caãnh giïët choác, lûâa döëi vaâ ö nhuåc. Noá khöng chêëp nhêån caã thúâi gian, caã khöng gian, caã nhûäng hoaân caãnh bïn ngoaâi chia lòa àöi lûáa tònh nhên. Tònh yïu ban tùång niïìm vui, mang laåi hoâa thuêån thay vò chia reä vaâ bêët hoâa, noá khöng xeát àoaán theo veã ngoaâi. Tònh yïu - muåc àñch töëi cao cuãa töìn taåi, hiïån thên cuãa tònh baác aái, baãn chêët cuãa nhûäng nguyïn tùæc àaåo àûác cao caã, nïìn taãng cuãa sûå cöång àöìng. Tònh yïu ài tòm caái töët úã khùæp núi, trong moåi caãnh huöëng vaâ noá tòm thêëy caái töët êëy. Tònh yïu tûâ möåt caái nhòn phaát hiïån cho mònh cêëu taåo cuãa vuä truå vaâ tñnh caách cuãa con ngûúâi. Coân tön giaáo - àoá laâ tònh yïu trong hoaåt àöång.




Vïì hiïån taåi vaâ tûúng lai Ngaây höm nay - àoá khöng phaãi doâng suöëi lùång lúâ cuãa lõch sûã,

maâ laâ ngoån soáng triïìu àang xö maånh vïì phña trûúác. Nhûäng thúâi vô àaåi khöng phaãi úã trong quaá khûá, nhûäng thúâi vô àaåi - àoá laâ thúâi hiïån nay cuãa chuáng ta, nhûäng thúâi vô àaåi hún nûäa - úã tûúng lai.

Caác khaã nùng ngaây caâng phaát triïín cuãa caác phûúng tiïån giao thöng vaâ sûå dû thûâa cuãa caãi haâng nùm sinh ra nhûäng doâng thaác khaách du lõch ài khùæp àoá àêy trïn haânh tinh. Möîi ngûúâi coá thïí ài bêët kyâ núi naâo muöën, vaâ rêët coá thïí hoå seä trúã vïì thaânh con ngûúâi àaáng kñnh hún, coá caái nhòn cúãi múã hún vaâ ñt aác caãm hún àöëi vúái caác àöìng loaåi cuãa mònh, cuäng nhû hiïíu ra möåt chên lyá laâ sûå sung tuác riïng cuãa hoå gùæn liïìn vúái têët caã giöëng loaâi maâ hoå thuöåc vïì. Mùåc duâ nhõp àêåp coân yïëu, nhûng traái tim nhên loaåi àaä bùæt àêìu àêåp hoâa cuâng nhau nhû möåt toaân thïí.

Ngên Xuyïn dõch theo baãn tiïëng Nga àùng trong taåp chñ “Inostrannaya Literatura” söë 2/2000 (nguyïn baãn tiïëng

Anh A Man's Credo àùng trïn taåp chñ “Playboy” söë 1/1963).




PHOÃNG VÊËN TONI MORRISON

Elsie B. Washington

Toni Morrison sinh ngaây 18 - 2 - 1931 taåi Lorain, Ohio. Nùm 1953 baâ töët nghiïåp Àaåi hoåc Howard. Hai nùm sau, baâ nhêån bùçng thaåc sô taåi Àaåi hoåc Cornell. Morrison daåy Àaåi hoåc Howard tûâ 1957, laâm biïn têåp saách vaâ bùæt àêìu saáng taác. Tiïíu thuyïët àêìu tiïn cuãa baâ Mùæt biïëc (The Bluest Eye) xuêët baãn 1970. Cuöën naây hiïån vêîn àang nùçm trong danh saách best-seller 2000 úã Myä. Sau àoá, baâ lêìn lûúåt cho ra mùæt caác tiïíu thuyïët: Sula (1973), Baâi ca cuãa Solomon (Song of Solomon, 1977), Tar Baby (1981), Ngûúâi yïu dêëu (Beloved, 1987). Cuöën naây àoaåt giaãi thûúãng lúán laâ Pulitzer, Giaãi saách Robert F. Kennedy vaâ Giaãi saách Melcher. Nùm 1992, tiïíu thuyïët Jazz ra àúâi vaâ gêìn àêy laâ Thiïn àûúâng (Paradise, 1998). Nùm 1993 Toni Morrison àoaåt Nobel vùn chûúng. Baâ àûúåc xem laâ möåt trong nhûäng cêy àaåi thuå vùn chûúng cuöëi thïë kyã XX àêìu thïë kyã XXI vaâ laâ gûúng mùåt tiïu biïíu cho khuynh hûúáng saáng taác hêåu hiïån àaåi cuãa Myä

Toni Morrison laâ phuå nûä Myä da àen àêìu tiïn nhêån giaãi Nobel. úã baâ, ta coá thïí noái àïën sûå kïët húåp nhuêìn nhuyïîn giûäa hai nïìn vùn hoáa Phi - Myä trong nöî lûåc hûúáng àïën nhûäng giaãi phoáng àïí mang laåi quyïìn lúåi cho ngûúâi da àen, phuå nûä vaâ nhûäng lao àöång ngheâo. Baãn thên baâ àûúåc thûâa hûúãng truyïìn thöëng töët àeåp, duäng caãm, àêìy nghõ lûåc vaâ xaã thên vò ngûúâi khaác cuãa gia àònh. Baâ luön tûå haâo vïì haânh àöång àêìy quyïët àoaán cuãa baâ nöåi, möåt phuå nûä da àen söëng àêìu thïë kyã, àaä can àaãm tûâ boã maãnh àêët mònh àang söëng, trong luác tuái chó voãn veån coá 30 àöla àïí àûa baãy àûáa con àïën söëng úã vuâng khaác nhùçm traánh naån baåo lûåc tònh duåc cuãa ngûúâi da trùæng àöëi vúái ngûúâi da àen. Baâ cuäng luön biïët ún sûå hy sinh bïìn bó cuãa baâ meå, ngûúâi phaãi nhêån laâm “nhûäng cöng viïåc heân keám” àïí kiïëm tiïìn nuöi baâ ùn hoåc...




Baâi phoãng vêën dûúái àêy do Elsie B. Washington thûåc hiïån in trïn taåp chñ Essence, söë thaáng 10 - 1987, xoay quanh cuöåc àúâi, quan niïåm saáng taác vaâ kiïåt taác Ngûúâi yïu dêëu.

Nïëu àûúåc yïu cêìu viïët möåt cuöën saách thu nhoã cuãa Ngûúâi yïu dêëu thò baâ seä viïët nhû thïë naâo?

Thêåt cûåc kò khoá àïí töi diïîn àaåt theo möåt caách àún giaãn naâo àoá. Nïëu töi coá thïí diïîn àaåt trong voâng 100 tûâ hay ñt hún thò coá leä töi àaä khöng viïët àûúåc noá, töi nghô àiïìu quan troång àöëi vúái cuöën saách laâ úã caái tiïën trònh maâ nhúâ noá, chuáng ta coá thïí xêy dûång vaâ giaãi thñch cuöåc söëng àïí coá thïí hoaåt àöång trong noá. Töi àang cöë khaám phaá ra caách möåt con ngûúâi - úã goác àöå caá thïí hoùåc möåt nhoám nhoã caá thïí - hêëp thuå vaâ chöëi boã thöng tin vúái tû caách caá nhên vïì möåt vêën àïì gò àoá maâ hoå hoaân toaân khöng thïí tiïu hoáa hay hêëp thuå. Möåt àiïìu maâ chûa tûâng coá trong lõch sûã thïë giúái, trong liïn quan àïën àöå daâi thúâi gian, tûå nhiïn vaâ àùåc biïåt trong sûå huãy hoaåi cuãa noá. Nïëu Hitler thùæng trong cuöåc chiïën vûâa qua vaâ thaânh lêåp àûúåc àïë chïë Quöëc xaä 1000 nùm, thò àïën luác naâo àoá hùæn seä ngûâng viïåc giïët ngûúâi, nhûäng ngûúâi hùæn khöng muöën söëng cuâng, búãi hùæn seä cêìn möåt söë nhên lûåc àïí lao àöång khöng cöng. Vaâ 200 nùm àêìu tiïn cuãa àïë chïë Àûác Quöëc xaä êëy hùèn seä y hïåt nhû nhûäng gò àaä tûâng xaãy ra trïn xûá súã naây àöëi vúái ngûúâi da àen. Hùèn laâ noá seä giöëng nhû thïë. Khöng phaãi trong voâng nùm nùm, mûúâi nùm maâ phaãi 200 nùm hoùåc nhiïìu hún.

Vêåy nïn haânh àöång trung têm cuãa Ngûúâi yïu dêëu luáng tuáng tònh thïë tiïën thoaái cûåc kyâ lûúäng nan, vò töi, vúái tû caách laâ möåt nhaâ vùn, qua àoá nhùçm khaám phaá nhûäng àiïìu töi muöën hiïíu vïì giai àoaån nö lïå êëy vaâ vïì nhûäng ngûúâi phuå nûä yïu nhûäng thûá laâ quan troång àöëi vúái hoå.

Àiïìu gò àaä giuáp baâ hiïíu àûúåc nhûäng phuå nûä êëy? Nhûäng ngûúâi naây khöng thïí söëng maâ khöng coá giaá trõ. Hoå coá

giaá nhûng laåi vö giaá trõ trong thïë giúái da trùæng, vêåy nïn hoå taåo ra giaá trõ riïng cho mònh vaâ hoå quyïët àõnh caái gò laâ giaá trõ. Viïåc êëy thûúâng coá tñnh àöå lûúång, nhûäng gò hoå àang laâm laâ luön vò ngûúâi khaác. Chùèng coá ai trong Ngûúâi yïu dêëu, chùèng coá ngûúâi da àen trûúãng thaânh naâo laåi söëng soát búãi thoái võ kyã, àïì cao mònh vaâ ñch kyã. Hoå söëng trong caãm hûáng cöång àöìng. Hoå khöng bao giúâ nghô mònh




coá thïí söëng bïn ngoaâi möi trûúâng êëy. Chùèng coá cuöåc söëng naâo ngoaâi cuöåc söëng cöång àöìng vaâ dêîu sao thò hoå cuäng khöng muöën choån lûåa möåt löëi söëng khaác. Thúâi gian trong Ngûúâi yïu dêëu laâ nhûäng ngaây thaáng cuãa nhûäng ngûúâi da àen thûåc sûå yïu thñch sûå kïët àoaân vúái nhûäng ngûúâi da àen khaác.

Dûúâng nhû chuáng ta àaä àaánh mêët ài àiïìu àoá. Chuáng ta chó xao laäng, thïë thöi. Ngûúâi da àen söëng gêìn khùæp

thïë giúái vaâ coá têët caã caác kiïíu quan hïå nhûng möåt khi hoå nghô vïì viïåc thû giaän vaâ höåi heâ thò hoå luön nghô vïì nhau. Àêëy laâ dêëu tñch cuãa nhûäng ngaây khi chuáng ta nghô vïì viïåc mònh vêîn coân söëng vaâ khi chuáng ta nghô vïì nhau.

Coá luác àêëy laâ khoaãng thúâi gian phûác taåp nhêët, coá luác thò laåi khöng. Bêy giúâ con ngûúâi lûåa choån nhên daång cuãa mònh. Bêy giúâ con ngûúâi choån mònh laâ da àen. Hoå quen àûúåc sinh ra laâ da àen. Àiïìu àoá chùèng coân àuáng chuát naâo nûäa. Baån coá thïí laâ da àen vïì huyïët thöëng hoùåc coá thïí choån lûåa àïí khöng laâ. Baån chó cêìn thay àöíi suy nghô, caách nhòn hay moåi thûá. Àêëy chó laâ àõnh kiïën maâ thöi.

Trong taác phêím cuãa mònh, nhûäng gò töi muöën laâm laâ taái hiïån kïët quaã cuãa nhûäng kiïíu lûåa choån, lúåi ñch vaâ maåo hiïím naâo àoá. Ngûúâi yïu dêëu laâ möåt cêu chuyïån kyâ diïåu vïì nhûäng lûåa choån êëy.

Baâ mêët àïën böën nùm àïí viïët cuöën saách êëy. Baâ viïët hùçng ngaây chúá?

Töi viïët hùçng ngaây nïëu töi coá chyïån gò àoá àïí viïët. Gêìn àêy baâ coá phaát hiïån ra caác nhaâ vùn nûä da àen treã naâo

khöng? Coá. Töi àaä tiïëp xuác vúái àöi ngûúâi, hoå thûåc sûå gioãi. Phong caách biïët bêy giúâ so vúái mûúâi lùm nùm trûúác coá gò

khaác? Baâ coá thïí chó ra khuynh hûúáng saáng taác maâ caác nûä vùn sô da àen àang thïí hiïån?

Coá nhûäng thao taác àoáng múã, giaãi thñch, cùæt xeán maâ caác nûä vùn sô êëy khöng cêìn phaãi tuên thuã. Àiïìu thuá võ úã hoå laâ taác phêím khöng diïîn thuyïët hö haâo, khöng möåt chuát tûå haâo vïì àûác tin. Hoå khöng coá bêët kyâ möåt àöång cú caá nhên xêëu naâo. Mûúâi lùm nùm trûúác, Paule Marsahll, Maya Angelou, Alice Walker vaâ Toni cade




Bambara àaä thûåc sûå viïët vaâ vêîn àang viïët. Àiïìu khiïën töi ngaåc nhiïn laâ trong toaân böå nhûäng phuå nûä da àen àang viïët thuöåc àùèng cêëp cao chùèng ai viïët giöëng ai. Chùèng ai coá thïí taåo ra àûúåc giúái haån cuãa àùèng cêëp. Àiïìu àoá coá thïí vò caác thïë hïå cûá tiïëp nöëi nhau trûúác luác ai àoá kõp thûåc hiïån àiïìu naây hoùåc giaã sûå tiïëp nöëi àaä diïîn ra khi viïåc êëy chûa thïí thûåc hiïån. Nhûng Jamaica Kincaid vaâ Toni cade Bambara thò khöng quaá khaác biïåt àïí khöng thïí xïëp àöìng haång.

Baâ coá yá kiïën gò trûúác cuöåc tranh luêån vïì viïåc caånh tranh cuãa àöåi nguä nam nhaâ vùn da àen vaâ nûä nhaâ vùn da àen? Rêët nhiïìu ngûúâi àang noái rùçng búãi vò nûä nhaâ vùn da àen àang xuêët baãn nïn nhiïìu nhaâ xuêët baãn khöng coân chuá yá àïën nam nhaâ vùn da àen nûäa.

Töi khöng biïët liïåu thûåc tïë coá àuáng thïë khöng. Caãm nhêån cuãa töi vïì nhûäng ngûúâi laâm cöng taác xuêët baãn laâ hoå chuá yá àïën àaân öng cuäng nhiïìu nhû àaân baâ. Töi khöng thêëy coá bêët kyâ sûå do dûå naâo trûúác viïåc xuêët baãn saách cuãa àaân öng. Thûåc tïë, töi nghô, nïëu baån tñnh söë lûúång nûä vùn sô da àen thò con söë chó khoaãng chûâng möåt trùm, khöng thïí laâ con söë ngaân. yá töi laâ àiïìu àoá quaã quaá ñt oãi. Nïëu coá mûúâi vùn sô nûä da àen xuêët baãn hai cuöën tiïíu thuyïët möîi nùm thò àiïìu àoá thêåt àaáng ngaåc nhiïn. Mêëy nùm trûúác, möåt phuå nûä da àen - June Jord xuêët baãn cuöën tuyïín choån caác baâi bònh luêån chñnh trõ àêìu tiïn. Cuöën saách thêåt hêëp dêîn. Nhûng loaåi saách nhû thïë rêët hiïëm.

Baån phaãi thûâa nhêån rùçng cöng nghiïåp xuêët baãn laâ möåt hûúáng kinh doanh vaâ hoå seä in ngay bêët kyâ loaåi saách naâo hoå thêëy coá thïí baán. Vaâo nhûäng nùm 1970, möåt cuöën saách viïët vïì àïì taâi xung àöåt, giaã duå nhû giûäa ngûúâi da àen vaâ ngûúâi da trùæng hùèn dïî àûúåc xuêët baãn. Nhûng möët êëy, cuäng nhû yá thûác hïå êëy àaä thay àöíi. Àiïìu àoá chûâng naâo laâm giaãm giaá cuãa nhûäng nhaâ vùn da àen vaâ àêëy laâ vêën àïì nghiïm tuác cêìn phaãi luêån baân. Nhûäng ngûúâi àûa ra lúâi phaân naân laâ àuáng. Vêën àïì töi àang vêëp phaãi laâ: Taåi sao cêìn phaãi coá baåo lûåc vaâ keã hung àöì trong taác phêím. Vaâ taåi sao keã cön àöì êëy cûá phaãi laâ töi?

Vêën àïì maâ caác nam vùn sô da àen khúãi xûúáng laâ böå phêån cuãa möåt vêën àïì lúán hún, vêën àïì maâ ta khöng thïí baác boã. Vaâi phêìn hoå noái laâ thêåt. Nhûng chùèng phaãi taåi vò nûä vùn sô da àen àang laâm




nhûäng àiïìu maâ leä ra hoå khöng nïn laâm hoùåc nhûäng àiïìu phaãn taác duång vaâ phaãn caách maång.

Nhûäng yá kiïën khaác phï phaán viïåc khùæc hoåa chên dung àaân öng da àen cuãa nhaâ vùn nûä.

Trûúác tiïn, ngûúâi ta khöng nïn baão nhaâ vùn phaãi viïët nhû thïë naâo. Búãi chùèng ai baão Roberta Flack caách haát, hay Miles Davis caách chúi. Töi nghô möåt trong nhûäng muåc tiïu cuãa toaân böå cöng viïåc saáng taåo laâ àûâng coá àùåt chuáng töi vaâo tònh thïë phaãi im lùång, chuáng töi coá thïí noái bêët cûá àiïìu gò.

Baâ àaä kïët hön, ly dõ vaâ àaä coá hai con trai khön lúán. Laâm thïë naâo maâ baâ thu xïëp àûúåc thúâi gian àïí viïët, laâm biïn têåp vaâ möåt mònh nuöi daåy caác con?

Töi khöng nghô mònh laâm moåi viïåc àïìu rêët hoaân haão. Töi nuöi con nhû bêët kyâ phuå nûä ài laâm viïåc naâo nuöi con. Ngûúâi phuå nûä naâo laâm cöng viïåc gia àònh cuäng biïët roä nhûäng gò töi laâm. Töi tiïët kiïåm tûâng phuát. Coá lêåp kïë hoaåch cho möåt söë cöng viïåc naâo àoá, nhûng thûúâng xuyïn sai kïë hoaåch, theo nhiïìu caách. Nhûng töi khöng ài nhiïìu. Töi khöng söëng cuöåc àúâi hoaåt àöång xaä höåi söi nöíi. Töi chùèng ài du hñ, töi khöng ài nghó, khöng ài trûúåt tuyïët. Töi khöng laâm bêët cûá viïåc gò coá tïn goåi laâ sûå tiïu khiïín cuãa cuöåc àúâi. Viïët laâ nhûäng gò töi laâm, vúái töi àêëy laâ têët caã nhûäng gò mònh cêìn - nghó ngúi úã àêëy, vui chúi úã àêëy, sûå nguy hiïím, haâo hûáng... têët caã àïìu úã trong taác phêím cuãa töi.

Thïë coân nhu cêìu cuãa boån treã? Baâ coá thïí khöng cêìn ra ngoaâi nhûng baâ khöng thïí laâm nhû thïë nïëu muöën döî möåt àûáa treã àang khoác?

Àuáng, khöng thïí. Töi phaãi chõu sûå chi phöëi. Töi khöng coá phoâng laâm viïåc riïng lêîn thúâi gian cöë àõnh àïí viïët maâ caác con khöng quêëy röëi vò nhûäng chuyïån vùåt vaänh búãi àöëi vúái chuáng, àêëy chùèng phaãi laâ chuyïån vùåt tyá naâo. Viïåc viïët khöng thïí chiïëm quyïìn ûu tiïn hún chuáng. Àêëy laâ lyá do taåi sao töi phaãi viïët vúái sûå cûúäng eáp, trong traång thaái bõ bao vêy vaâ nhiïìu chi phöëi. Töi khöng thïí tñnh toaán àïí thu xïëp khoaãng thúâi gian raãnh daânh cho viïåc viïët laách. Töi khöng thïí viïët theo caách caác nhaâ vùn khaác viïët, töi phaãi viïët theo caách möåt phuå nûä coá con. Àiïìu àoá coá nghôa con ngûúâi ta cêìn phaãi coá möåt sûác têåp trung phi thûúâng. Töi khöng bao giúâ baão




con “Àûâng quêëy rêìy, meå àang viïët”. Àiïìu àoá chùèng coá nghôa lyá gò àöëi vúái möåt àûáa treã. Nhûäng gò chuáng cêìn vaâ àoâi hoãi trong nhaâ laâ möåt ngûúâi meå. Chuáng khöng cêìn vaâ khöng thïí sûã duång möåt nhaâ vùn.

Baâ rêët nhiïìu lêìn àïì cêåp àïën töí tiïn öng baâ trong taác phêím cuãa mònh. Taåi sao àiïìu êëy laåi rêët quan troång àïí lûu giûä trong àêìu?

Coá lyá do di truyïìn. Laåi cuäng vò öng baâ töí tiïn laâ caái kho àïí baån lêëy thöng tin vïì mònh, thöng tin vùn hoáa. Noá baão vïå baån vaâ giaáo duåc baån. Truyïìn thöëng coá traách nhiïåm àöëi vúái chuáng ta vaâ ngûúåc laåi. Baån khöng thïí chó coá nhêån. Töí tiïn chuáng töi laâ möåt phêìn cuãa voâng troân êëy, möåt voâng troân röång hún, voâng troân hy voång. Vaâ nïëu baån phúát lúâ ài àiïìu àoá thò baån seä tûå àùåt mònh vaâo võ trñ nguy hiïím vïì mùåt tinh thêìn cuãa thoái tûå maän, chùèng coân ai àïí baån phuå thuöåc.

Sùæp túái chuáng töi coá thïí tröng àúåi gò tûâ Toni Morrison? Töi àaä bùæt tay viïët cuöën tiïëp theo röìi sau àoá laâ cuöën tiïëp. Baâ tûâng noái “möåt cuöën tiïíu thuyïët nïn laâ möåt aáng vùn xuöi

chñnh trõ àaáng tin cêåy vaâ möåt veã àeåp tuyïåt myä”. Töi nghô Ngûúâi yïu dêëu àaä thïí hiïån àûúåc àiïìu àoá.

Caám ún. Tûâ “tiïíu thuyïët” (novel) coá nghôa laâ “múái” (new). Möåt cuöën tiïíu thuyïët cêìn phaãi àïì cêåp àïën nhûäng yá tûúãng quan troång, goåi chuáng laâ diïån maåo lõch sûã hay chñnh trõ thò cuäng thïë caã thöi. Nhûng coân coá möåt yïu cêìu nûäa, àêëy laâ nghïå thuêåt. Vaâ nghïå thuêåt êëy nïn laâ möåt àiïìu hêëp dêîn. Àêëy laâ nhûäng gò töi nghô.

Lï huy bùæc dõch


phe binh ly luan van hoc anh my 898

Documents