Phân tích bài 29: QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH LOÀI.

C U TRÚC LOGICẤ

I. Hình thành loài khác khu v c đ a líự ị

1. Hình thành loài b ng con đ ng cách li đ a lí.ằ ườ ị

Cách li đ a lí là nh ng tr ng i đ a lí nh sông, núi, bi n,…ngăn c n các cáị ữ ở ạ ị ư ể ả

th c a các qu n th cùng loài g p g và giao ph i v i nhau.ể ủ ầ ể ặ ỡ ố ớ

Do có các tr ng i v m t đ a lí, m t qu n th ban đ u đ c chia thànhở ạ ề ặ ị ộ ầ ể ầ ượ

nhi u qu n th cách li v i nhau.ề ầ ể ớ

Nh ng qu n th nh s ng cách bi t trong các đi u ki n môi tr ng khácữ ầ ể ỏ ố ệ ề ệ ườ

nhau d n d n đ c ch n l c t nhiên và các nhân t ti n hóa làm cho khácầ ầ ượ ọ ọ ự ố ế

bi t v t n s alen và thành ph n ki u gen.ệ ề ầ ố ầ ể

S khác bi t v t n s alen đ c tích lũy d n đ n m t lúc nào đó có thự ệ ề ầ ố ượ ầ ế ộ ể

xu t hi n các tr ng i d n đ n cách li sinh s n.ấ ệ ở ạ ẫ ế ả

Cách li sinh s n có th nh n bi t đ c khi các qu n th khác nhau s ngả ể ậ ế ượ ầ ể ố

cùng nhau nh ng v n không giao ph i v i nhau ho c có giao ph i v i nhauư ẫ ố ớ ặ ố ớ

nh ng không t o ra đ i con ho c t o ra đ i con nh ng l i b b t th .ư ạ ờ ặ ạ ờ ư ạ ị ấ ụ

Khi s cách li sinh s n gi a các qu n th xu t hi n thì loài m i đ c hìnhự ả ữ ầ ể ấ ệ ớ ượ

thành.

S cách li đ a lí ch góp ph n duy trì s khác bi t v t n s alen và thànhự ị ỉ ầ ự ệ ề ầ ố

ph n ki u gen gi a các qu n th đ c t o ra b i các nhân t ti n hóa.ầ ể ữ ầ ể ượ ạ ở ố ế

S cách li đ a lí không ph i là s cách li sinh s n m c dù do có s cách li đ aự ị ả ự ả ặ ự ị

lí nên các cá th c a các qu n th cách li ít có c h i giao ph i v i nhau.ể ủ ầ ể ơ ộ ố ớ

2. Qu n đ o là đi u ki n lí t ng cho hình thành loài m iầ ả ề ệ ưở ớ

Qu n đ o là m t dãy, chu i ho c m t nhóm đ o n m g n nhau.ầ ả ộ ỗ ặ ộ ả ằ ầ

Gi a các đ o có s cách li đ a líữ ả ự ị sinh v t gi a các đ o ít trao đ i v n gen.ậ ữ ả ổ ố

Kho ng cách gi a các đ o không quá l nả ữ ả ớ các cá th sinh v t có th di cể ậ ể ư

t i.ớ

M t khi nhóm sinh v t tiên phong di c t i đ o thì đi u ki n s ng m i và sộ ậ ư ớ ả ề ệ ố ớ ự

cách li t ng đ i v m t đ a lí đ dàng bi n qu n th nh p c thành m t loàiươ ố ề ặ ị ễ ế ầ ể ậ ư ộ

m i.ớ

Hình thành loài b ng con đ ng cách li đ a lí hay x y ra đ i v i các loài đ ngằ ườ ị ả ố ớ ộ

v t có kh năng phát tán m nh.ậ ả ạ

Quá trình hình thành loài b ng con đ ng cách li đ a lí th ng x y ra m tằ ườ ị ườ ả ộ

cách ch m ch p, qua nhi u d ng trung gian chuy n ti p.ậ ạ ề ạ ể ế

Quá trình hình thành loài th ng g n li n v i quá trình hình thành qu n thườ ắ ề ớ ầ ể

thích nghi.

Tuy nhiên, quá trình hình thành các qu n th v i các đ c đi m thích ghiầ ể ớ ặ ể

không nh t thi t d n đ n hình thành loài m i.ấ ế ẫ ế ớ

TR NG TÂM BÀIỌ

Quá trình hình thành loài b ng con đ ng cách li đ a líằ ườ ị

PH NG PHÁP GI NG D Y: ƯƠ Ả Ạ tr c quan – SGK – h i đápự ỏ

Vào bài: các em có nghe bài hát Tr ng S n đông, Tr ng S n tây ch a.ườ ơ ườ ơ ư

Đi u ki n khí h u hai v trí đó nh th nào?ề ệ ậ ở ị ư ế

V y do đâu mà khí h u hai v trí đó khác nhau và s khác nhau này có nhậ ậ ở ị ự ả

h ng gì đ n các qu n th sinh v t s ng n i đó hay không? Chúng ta sẽưở ế ầ ể ậ ố ở ơ

cùng tìm hi u trong bài hôm nay: “Quá trình hình thành loài”.ể

I. Hình thành loài khác khu v c đ a líự ị

1. Hình thành loài b ng con đ ng cách li đ a líằ ườ ị

Ta th y khí h u Tr ng S n đông và Tr ng S n tây khác nhau là do bấ ậ ở ườ ơ ườ ơ ị

ngăn cách b i dãy Tr ng S n, hay nói cách khác là do b cách li đ a lí.ở ườ ơ ị ị

(?) Cách li đ a lí là gì?ị

Cách li đ a lí là nh ng tr ng i v m t đ a lí nh sông, núi, bi n…ngăn c nị ữ ở ạ ề ặ ị ư ể ả

các cá th c a các qu n th cùng loài g p g và giao ph i v i nhau.ể ủ ầ ể ặ ỡ ố ớ

(?) Nh ng tr ng i này sẽ tác đ ng đ n qu n th ban đ u nh th nào?ữ ở ạ ộ ế ầ ể ầ ư ế

Do có các tr ng i v m t đ a lí, m t qu n th ban đ u đ c chia thànhở ạ ề ặ ị ộ ầ ể ầ ượ

nhi u qu n th cách li v i nhau.ề ầ ể ớ

T đây ta b t đ u vẽ m t s đ th hi n nh ng ki n th c v s cách liừ ắ ầ ộ ơ ồ ể ệ ữ ế ứ ề ự

qu n th g c d n đ n s hình thành loài m i.ầ ể ố ẫ ế ự ớ

(?) Khi nh ng qu n th nh này đ c tách ra nh v y thì sẽ d n đ n k tữ ầ ể ỏ ượ ư ậ ẫ ế ế

qu gì?ả

Nh ng qu n th nh s ng cách bi t trong các đi u ki n môi tr ng khácữ ầ ể ỏ ố ệ ề ệ ườ

nhau d n d n đ c ch n l c t nhiên và các nhân t ti n hóa làm cho khácầ ầ ượ ọ ọ ự ố ế

bi t v t n s alen và thành ph n ki u genệ ề ầ ố ầ ể

(?) S khác bi t này là khác bi t so v i đ i t ng nào?ự ệ ệ ớ ố ượ

S khác bi t này so v i qu n th A ban đ u và gi a các qu n th v i nhau.ự ệ ớ ầ ể ầ ữ ầ ể ớ

(?) S khác bi t v TS alen và thành ph n ki u gen d i tác đ ng c a CLTNự ệ ề ầ ể ướ ộ ủ

sẽ đ c duy trì hay bi n đ i n a?ượ ế ổ ữ

S khác bi t v t n s alen đ c tích lũy d n và đ n m t lúc nào đó có thự ệ ề ầ ố ượ ầ ế ộ ể

xu t hi n các tr ng i d n đ n cách li sinh s n.ấ ệ ở ạ ẫ ế ả

(?) Nh c l i nh ng d u hi u nào nh n bi t 2 nhóm cá th hay qu n thắ ạ ữ ấ ệ ậ ế ể ầ ể

cách li sinh s n v i nhau?ả ớ

Cách li sinh s n có th nh n bi t đ c khi các qu n th khác nhau s ngả ể ậ ế ượ ầ ể ố

cùng nhau nh ng v n không giao ph i v i nhau ho c có giao ph i v i nhauư ẫ ố ớ ặ ố ớ

nh ng không t o ra đ i con ho c t o ra đ i con nh ng l i b b t th .ư ạ ờ ặ ạ ờ ư ạ ị ấ ụ

(?) Khi nào loài m i đ c hình thành?ớ ượ

Khi s cách li sinh s n gi a các qu n th xu t hi n thì loài m i đ c hìnhự ả ữ ầ ể ấ ệ ớ ượ

thành.

(?) Quan sát trên s đ cho bi t t loài A ban đ u có hình thành loài m iơ ồ ế ừ ầ ớ

ch a?ư

(?) Xem xét trong tr ng h p này cho bi t vai trò c a cách li đ a lí?ườ ợ ế ủ ị

S cách li đ a lí ch góp ph n duy trì s khác bi t v t n s alen và thànhự ị ỉ ầ ự ệ ề ầ ố

ph n ki u gen gi a các qu n th đ c t o ra b i các nhân t ti n hóa.ầ ể ữ ầ ể ượ ạ ở ố ế

(?) S cách li đ a lí có ph i là s cách li sinh s n không?ự ị ả ự ả

S cách li đ a lí không ph i là s cách li sinh s n m c dù do có s cách li đ aự ị ả ự ả ặ ự ị

lí nên các cá th c a các qu n th cách li ít có c h i giao ph i v i nhau.ể ủ ầ ể ơ ộ ố ớ

(?) T i sao trên các đ o đ i d ng l i hay t n t i các loài đ c h u (loài chạ ả ạ ươ ạ ồ ạ ặ ữ ỉ

có m t n i nào đó mà không có n i nào khác trên trái đ t)?ở ộ ơ ở ơ ấ

Ban đ u m t s ít cá th di c t i đ o l p qu n th m i nh ng do s l ngầ ộ ố ể ư ớ ả ậ ầ ể ớ ư ố ượ

cá th ít nên y u t ng u nhiên đóng vai trò quan tr ng phân hóa v n gen c aể ế ố ẫ ọ ố ủ

qu n th m i v i v n gen c a qu n th g c.ầ ể ớ ớ ố ủ ầ ể ố

Ch n l c t nhiên, s giao ph i không ng u nhiên( giao ph i g n) gi a cácọ ọ ự ự ố ẫ ố ầ ữ

cá th trong qu n th nhể ầ ể ỏ phân hóa v n gen.ố

Qu n đ o cách li đ a lí ầ ả ị không b hi n t ng di- nh p gen chi ph i nên cácị ệ ượ ậ ố

đ c đi m thích nghi c a sinh v t đ o sẽ khó tìm th y n i nào khác trên tráiặ ể ủ ậ ả ấ ở ơ

đ t.ấ

(?) Nghiên c u hình 29 trang 127 SGK cho bi t quá trình hình thành loài m iứ ế ớ

b ng con đ ng đ a lí di n ra nh th nào?ằ ườ ị ễ ư ế

(?) T i sao loài C không t o thành loài khác?ạ ạ

1. Qu n đ o là đi u ki n lí t ng cho hình thành loài m iầ ả ề ệ ưở ớ

( ?) Th nào là qu n đ o?ế ầ ả

Là m t dãy, chu i ho c m t nhóm đ o n m g n nhau.ộ ỗ ặ ộ ả ằ ầ

(?) T i sao qu n đ o là đi u ki n lí t ng cho hình thành loài m i?ạ ầ ả ề ệ ưở ớ

Gi a các đ o có s cách li đ a líữ ả ự ị sinh v t gi a các đ o ít trao đ i v n gen.ậ ữ ả ổ ố

Kho ng cách gi a các đ o không quá l nả ữ ả ớ các cá th sinh v t có th di cể ậ ể ư

t i.ớ

M t khi nhóm sinh v t tiên phong di c t i đ o thì đi u ki n s ng m i vàộ ậ ư ớ ả ề ệ ố ớ

s cách li t ng đ i v m t đ a lí đ dàng bi n qu n th nh p c thành m tự ươ ố ề ặ ị ễ ế ầ ể ậ ư ộ

loài m i.ớ

Đ c đi m c a cách li đ a líặ ể ủ ị

(?) Nh ng loài nào thích h p v i hình thành loài b ng con đ ng cách li đ aữ ợ ớ ằ ườ ị

lí?

Hình thành loài b ng con đ ng cách li đ a lí hay x y ra đ i v i các loàiằ ườ ị ả ố ớ

đ ng v t có kh năng phát tán m nh.ộ ậ ả ạ

(?) Th i gian di n ra quá trình hình thành loài nhanh hay ch m?ờ ễ ậ

Quá trình hình thành loài b ng con đ ng cách li đ a lí th ng x y ra m tằ ườ ị ườ ả ộ

cách ch m ch p, qua nhi u d ng trung gian chuy n ti p.ậ ạ ề ạ ể ế

(?) Quá trình này th ng g n li n v i quá trình gì?ườ ắ ề ớ

Quá trình hình thành loài th ng g n li n v i quá trình hình thành qu nườ ắ ề ớ ầ

th thích nghi.ể

(?) Quá trình hình thành qu n th thích nghi có nh t thi t d n đ n hìnhầ ể ấ ế ẫ ế

thành loài m i hay không?ớ

Không. Ví d các ch ng t c ng i hi n nay khác bi t nhau v nhi u đ cụ ủ ộ ườ ệ ệ ề ề ặ

đi m hình thái, kích th c, màu da…do thích nghi v i các đi u ki n môiể ướ ớ ề ệ

tr ng s ng khác nhau nh ng v n giao ph i đ c v i nhau.ườ ố ư ẫ ố ượ ớ

(?) Trên s đ qu n th nào không hình thành loài m i?ơ ồ ầ ể ớ

PHÂN TÍCH HÌNH NH, S Đ , B NG BI U CÓ TRONG BÀIẢ Ơ Ồ Ả Ể

B ng, hìnhảPhân tích và ph ng pháp s d ngươ ử ụ

b ng, hìnhả

Hình 29 SGK trang 127 th hi n cácể ệ

ki n th c:ế ứ

Quá trình hình thành loài b ng cách liằ

đ a lí.ị

M t s cá th c a qu n th g c Aộ ố ể ủ ầ ể ố

trên đ t li n di c ra các đ o, hìnhấ ề ư ả

thành nên nh ng đ c đi m thích nghiữ ặ ể

v i nh ng đi u ki n trên đ o và hìnhớ ữ ề ệ ả

thành nên các loài m i.ớ

Loài C không hình thành nên loài m iớ

vì đi u ki n s ng gi a hai đ o nàyề ệ ố ữ ả

gi ng nhau, không có s cách li nên loàiố ự

C v n đi qua l i đ c nên không thẫ ạ ượ ể

hình thành loài m i.ớ

Cách s d ngử ụ : H i HS:ỏ

Nghiên c u hình 29 trang 127 SGKứ

cho bi t quá trình hình thành loài m iế ớ

b ng con đ ng đ a lí di n ra nh thằ ườ ị ễ ư ế

nào?

T i sao loài C không t o thành loàiạ ạ

khác?

KỸ NĂNG RÈN Đ C CHO H C SINHƯỢ Ọ

Kỹ năng quan sát phân tích hình nhả

Kỹ năng s d ng ngôn ng ti ng Vi tử ụ ữ ế ệ

Kỹ năng làm vi c v i SGK, thu th p và x lý thông tin.ệ ớ ậ ử

CÁC KHÁI NI M CÓ TRONG BÀIỆ

Cách li đ a líị : Là nh ng tr ng i v m t đ a lí nh sông, núi, bi n,...ngăn c nữ ở ạ ề ặ ị ư ể ả

các cá th c a các qu n th cùng loài g p g , giao ph i v i nhau.ể ủ ầ ể ặ ỡ ố ớ

Cách ly sinh s nả : là nh ng tr ng i trên c th sinh v t ngăn c n các cá thữ ở ạ ơ ể ậ ả ể

giao ph i v i nhau ho c ngăn c n t o ra con lai h u th .ố ớ ặ ả ạ ữ ụ

Qu n đ o: ầ ả là m t dãy, chu i ho c m t nhóm đ o n m g n nhau. ộ ỗ ặ ộ ả ằ ầ

XÂY D NG BÀI T P GIÁO VIÊNỰ Ậ

Tìm thêm m t s nhộ ố ả , video minh h a cho h c sinh v hình thành loài b ngọ ọ ề ằ

cách li đ a lí.ị