Peyzaj Tasarımı: Üzerine Düşünülmesi Gereken 10 Önemli Şey

Gail Hansen de Chapman

Bir konut bahçesi tasarlanırken, oldukça önemli olan ilk aşama planı kağıt üzerinde işlemektir. Bir

master planın geliştirilmesi bir taraftan zaman içinde para tasarrufu sağlarken, diğer taraftan çoğu

zaman başarılı bir bahçe tasarımı ile sonuçlanır. Bir master plan “tasarım süreci” boyunca geliştirilir:

Çevre koşulları, tasarımcı istekleri, tasarımın elementleri ve prensipleri üzerinde düşünülerek adım-

adım gelişen bir süreçtir. Konut bahçesi tasarımında maç; bahçedeki doğal ve insan yapısı özellikleri

organize ederek, estetik, işlevsel ve çevresel açıdan sürdürülebilir bir peyzaj oluşturmaktır.

Tasarım Süreci

Tasarım süreci 5 adımdan oluşmaktadır;

1) alan envanteri ve analizi oluşturmak,

2) ihtiyaçların belirlenmesi,

3) alan kulanım planını (fonksiyonel diagram oluşturmak),

4) kavramsal tasarım planları geliştirmek,

5) Kesin (final) tasarım planı çizmektir. İlk üç adım, tasarım için estetik, işlevsell ve bitkisel ihtiyaçları

sağlamaktır. Son 2 adım final, peyzaj planının oluşturulması için bu ihtiyaçların uygulamasına

yöneliktir.

Süreç; toprak özellikleri, drenaj, iklim koşulları ve mevcut bitki örtüsünün envanteri ve analizi ile

başlamaktadır. Bu hem bitki seçimi, yerleştirilmesi ve hem de aile aktivitelerinin ve fonksiyonlarının

yerleştirilmesinde kritik bir adım olarak oldukça önemlidir. Çünkü aynı iklimsel koşullar bitkileri

etkileyebileceği gibi ( sıcaklık, nem, yağış, rüzgar ve günışığı) tasarımcı ve kullanıcıyı da etkiler. Bir

sonraki adım ihtiyaç ve isteklerin bir listesini yapmaktır. Bu tasarlanacak bahçenin ve peyzajın nasıl

kullanılacağını belirlemede yardımcı olur. Alan ve kullanıcı analizleri, form için bir tema ve tasarım için

bir fark yaratmada yardımcı olacaktır. Alan kullanım planı (Fonsiyon diagramı, işlev şeması) alanda

aktivite alanlarının yerleştirilmesinde ve bu plandan bir kavramsal planın geliştirilmesinde

kullanılmaktadır. En son adım bütün sert peyzajı içeren ve yerleşim için zorunlu bitkisel detaylarında

bulunduğu bir final tasarımın yapılmasıdır.

Bütün tasarım süreci boyunca üzerinde düşünülmesi gereken 10 önemli şey şunlardır:

1. Bitki seçimi ve aktivite yerleri için alanın anlaşılması

2. Ne istendiği ve ihtiyaç duyulduğuna dair kullanıcının hatırlanması

3. Biçimi belirleme ve mekanları organize etmek için form ve/veya tema stili kullanma

4. Aktivite alanlarının belirlenmesi ve elemanlarla ilişkilendirilmesi için alan oluşturma ve

bağlantılarını kurma

5. Hem kullanıcı hem de çevre için bitkilerin fonksiyonları üzerine düşünmek

6. Kitle ve katmanlama tekniklerini kullanarak bitkilerin yapılandırılması

7. Geçiş alanları ve odak noktaları gibi önemli noktaları vurgulamak

8. Materyaller, renkler ve yüzey dokularını içeren detaylara dikkat çekmek

9. Bitkilerin gelişimi ve bakımı için zamanı hesaba katmak

10. Sürdürülebilir tasarım uygulamalarının kullanımıyla kaynakların korunması

Alanın Anlaşılması

Alanın dikkatli bir envanteri ve analizi, alanın en iyi kullanımı ve bitki yetiştirmek için çevresel

koşulların belirlenmesinde çok önemlidir. Bunlarla ilgili konular toprak tipi, topografya ve bölgesel

iklimi içermektedir. Toprağın tipi, bitkiler için uygun alan besin maddeleri ve nemi belirlemektedir.

Burada, varolan toprak içinde büyüyecek bitkilerin kullanılması her zaman en iyisidir. Yine de toprak

değiştirilebilir, değiştirme sıklıkla çok pahalı ve çoğu zaman etkisizdir. Var olan bitki örtüsü toprak tipi

hakkında ipucu vermektedir. Nerede bitkiler iyi yetişiyorsa toprak koşulları not edilmeli ve benzer

yetiştirme koşullarına uygun bitkiler kullanılmalıdır. Bitkilerin iyi yetişmediği yerlere dikkat çekilmeli

ve yeni bitki seçimi sırasında buralara uygun bitkiler seçilmelidir. Topografya ve drenaj not edilmeli ve

öneri tasarımda bütün drenaj problemleri düzeltilmelidir. İyi bir tasarım, suyu evden uzaklaştıracak ve

bahçe içinde ihtiyaç duyulan alanlara yönlendirecektir.

İklime dair analizler sıcaklıkla başlar: Bitkiler bölgedeki ortama en sıcak ve daha önemlisi ortalama en soğuk sıcaklıkta hayatta kalmak zorundadır. USDA bitki yetiştirme bölgeleri haritasına başlangıç noktası olarak bölgeye uygun bitkiler seçilirken alan içindeki mikroklimatik alanlara alternatif seçimler yapılmalıdır. Güneş /gölge parterler, güneşe maruz kalma uzunluğu ve miktarına göre mikroklima alanları oluşturur (bu bazen mikrohabitat olarak adlandırılır)(şekil 1). Alan koşulları ve varolan bitki örtüsünün altlık plana kaydedilmesi alanda bulunan mikroklimatik alanların yerlerini ortaya çıkartacaktır. Bitkiler genellikle 4 mikroklimatik kategoriden (güneş, yarı gölge, gölge ve karanlık) bir veya ikisine uyumludur. Şunu hatırlamak önemlidir, güneş/gölge parterler mevsimlerle ve ağaçların büyümesi ile değişiklik göstermektedir.

Şekil 1. Güneş ve Gölge Parterler (Kaynak: Gail Hansen Ders notları)

Şu önemlidir ki, alan envanteri yapılırken bütün varolan şartlar temel paftaya doğru şekilde

işlenmelidir (şekil 2). Güç hatları, kanalizasyon çukurları, yeraltı elemanları ve çatı üstünde duranlar

gibi elemanlar bitki yerleşimini belirlemektedir. Evin yerleşimi ve bahçenin sınırlarını öğrenmek için

imar planları kullanılabilir. Teraslar, araç yolları veya kaldırımlar gibi sert peyzaj elemanları ve diğer

yapılar survey aşamasında ölçülendirilip not edilmelidir. Eğer parsel sınırları tam olarak bilinmiyorsa

büyük bir hata yapmamak için bir kadastrocu veya haritacı görevlendirilebilir.

Şekil 2. Alan Envanteri (Kaynak: Gail Hansen)

Kullanıcıyı Akılda Tutmak

Kullanıcılar tipik olarak müşteri, müşterinin ailesi, ailenin evcil hayvanları ve misafirlerdir ve hepsinin

kendine göre gereksinimleri vardır. Burada üzerine düşünülmesi gereken 5 şey vardır: 1) Şuanda

bahçenin nasıl kullanıldığı 2) bahçenin nasıl kullanılmasının istendiği 3) estetik olarak bahçenin nasıl

görünmek istendiği 4) bahçenin bakımının nasıl yapılacağı elle mi yoksa el değmeden mi? 5) bütçenin

ne kadar olduğudur.

Bahçenin şuanda nasıl kullanıldığını akılda tutmak çok önemlidir. Örneğin hangi giriş kim tarafından

kullanılmakta, çocuklar nerede oynamakta, köpek sıklıkla nerede koşmakta gibi tespitler

yapılabilir(şekil 3). Bahçenin şuanda nasıl kullanıldığı ve gelecekte nasıl kullanılması istendiğini

düşünmek, eski alanları yeni mekanlara yeniden düzenlemeyi ve isteklerin belirlenmesini

sağlayacaktır(şekil 4). Aile tarafından kullanılan araçları akılda tutmak önemlidir. Araç yolları ve park

alanları mekan yoğunluğuna sahiptir. Bütçe materyalleri ilk kurulum ücretini ve devam eden bakım

ücretini kapsamaktadır. Bitkilerin ve sert peyzaj öğelerinin bakımı için- bunun için istek ve kabiliyet

konusunda gerçekçi olunmalıdır- ne kadar zaman ve para ayrılacağı belirlenmelidir.

Form ve/veya Tema Stili Kullanımı

Basitten karmaşığa birçok farklı peyzaj tasarım teması bulunmaktadır. Ancak, bitki ve materyal seçimi

için bir yönlendirici seçmek yardımcı olacaktır. Bir temayı düşünmek bahçe için esin kaynağı

olmaktadır. Birçok insan bahçecilik dergileri ve kitaplarına fikir için bakarak yardım almaktadır.

Şekil 3. Mevcut Kullanım Alanları (Kaynak: Gail Hansen)

Şekil 4. Öneri Kullanım Alanları (Kaynak: Gail Hansen)

Bu iyi bir başlangıçtır, ancak dergi veya kitaplarda fotoğraflar mükemmel olduğu için seçilmektedir.

Bunun farkında olarak esinlenmelidir. Fotoğraflara eleştirel bir gözle bakılmalı, istek seviyesine,

bütçeye ve alana uyarlanabilen düşünceler bir araya getirilmelidir. Bir tema seçmeden önce alanın

çevresindeki görünüşe bakmak önemlidir. Bu görünüşlere göre bahçe açılabilir, kapatılabilir ya da her

ikisinden birazı yapılabilir. Diğer bir deyişle bahçeyi çevresinden izole ederek oluşturulacak

mekanların evle ilişkilendirilmesi mi ya da açık mekanlara sahip çevresiyle ilişkili bir bahçe mi

isteniyor bunun kararının verilmesi gerekmektedir. Bu, bir tema üzerine düşünülürken başlangıç

noktasını vermektedir. Bahçe için uygun tema seçilirken mimari, mahallenin tipi, topografya ve bölge

peyzajına dikkat edilmelidir. Bu, çevre ile uyumlu anlamında olan ”mekan ruhu”na ulaşmaya

çalışmaktır.

Burada hem form temaları hem de stil temaları vardır. Her bahçe form temasına sahip olmaktadır.

Ancak her bahçede stil temaları bulunmamaktadır. Gerçekte, materyaller, renk ve form gibi mimari

detayların tekrarlanmasıyla yapının harmanlanması dışında birçok konut bahçesi belirli bir stile sahip

değildir. Bütün bahçeler yine de aktiviteler için mekan oluştururken form teması kullanmaktadır. Bir

form temasında bahçe içindeki mekanların organizasyonu ve biçimi ya evin şekli ya da ev ile parsel

sınırı arasında kalan alanın şekli ya da ev sahibinin favori şekli olmaktadır. Form teması mekanların ve

bunları birbirine bağlayan elemanların şeklini ve organizasyonunu belirlemektedir. Genel olarak

temalar; çember, kare ve dikdörtgen gibi geometrik ve şekilsiz (organik sınırlara sahip) ya da eğrisel (s

çizen çizgiler gibi) gibi doğal formları içermektedir(şekil 5). Form temaları bazen kombine

edilmektedir. Geometrik şekiller, sert peyzajla bitkiler için naturalistik şekiller kullanılmaktadır.

Örneğin; parterler sıklıkla eğrisel iken sert peyzaj elemanları dikdörtgen formdadır.

Şekil 5. Natüralist Form Teması (Kaynak: Gail Hansen)

Stil temaları sıklıkla mimariyle ilişkilidir ve konut bahçesi tasarımını sıklıkla basitleştirirler. Çünkü

materyal ve form bir bakıma önceden belirlenmiştir. Bugün kullanılan birçok stil teması, geleneksel

bahçe tasarımının günümüzdeki versiyonudur. Mimari, genellikle bir temanın birincil kaynağıdır,

ancak temalar bir zamanı, bir kültürü, bir yeri veya huzur ve sakinlik gibi bir duyguyu temsil

edebilirler. Geleneksel stil temasının kullanılmasının avantajı, tarihsel olarak iyi çalışan ve zamanın

testinden geçmiş formların ve elementlerin kurulmasıdır.

Çünkü mimari stiller tipik olarak formal ve informal olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Peyzaj

elemanları da buna göre formal ve informal olarak sınıflandırılır (şekil 6). Formal mimari ve bahçe stili

içerisinde Fransız, İspanyol, İtalyan ve Ortadoğu stillerinin bulunduğu stillerin kullanımı için ilham

kaynağı oluşturmaktadır. Daha az formal bahçeler ise oryantal, İngiliz ve Amerikan stili için ilham

kaynağı oluşturmaktadır. Stil temaları içinde tropik, çöl, çimenlik, koru, bataklık ya da kıyısal

bitkilendirmenin olabileceği bitkisel planların uygulanmasıyla oluşturulabilir. Temalar renk karışımları

ya da belirli karakterdeki bitkilerin –çim kullanımı gibi- kompozisyon için tekrar etmesi gibi basit

şekillerde uygulanmaktadır.

Şekil 6. Formal Stil Teması (Kaynak: Gail Hansen ders notları)

Mekanları Oluşturmak ve İlişkilendirmek

Bahçe; içerisinde birçok aktivitenin yapıldığı, evin uzantısıdır. Bir bahçe genel olarak üç alana

bölünebilir: halka açık (ön bahçe), özel (arka bahçe) ve servis alanı (evin yan bölümü). Aktivite

alanlarının yerleri; öncelikli olarak alanın yerine, ihtiyaç duyulan boyutlara, aktivite tipine ve diğer

aktivitelere, yapılara istenen yakınlığa bağlı olarak oluşmaktadır. Mekanların çok az örneği kullanıcıyı

ve misafiri eve taşıyan giriş bölümü, pişirme/yemek yeme/eğlenme alanı (teras veya veranda), oyun

alanı, köpek koşu alanı, gizli bahçe/rahatlama alanı, sebze bahçesi veya hobi alanı ve

çöp/kompost/çalışma alanı olarak sayılabilir.

Belki de başarılı bir bahçe tasarımı için çok önemli olan mekânsal kavram bahçe içinde dış mekan

odalarının oluşturulmasıyla yakalanabilir. Bu mekanlar bitki parterleri, çimle kaplı alanlar, ağaçlar,

çiçeklikler, bahçe duvarları, geçitler, zemin kot değişimleri ve sert zemin kullanımıyla birbirinden

ayrılmaktadır(şekil 7). Bu elemanlar mekanın kapanması veya belirlenmesinde kullanılır ve onlara oda

hissi verir. Psikolojik konfor için, insan ölçeğinde mekan oluşturmak önemlidir. Çünkü birçok insan

açık ve korunmasız mekanlar yerine korunaklı ve rahat hissettikleri mekanları tercih etmektedir. Evin

dış duvarı genellikle bir dış mekan odasının ilk duvarı ya da başlangıç noktası olarak hizmet eder.

Uyumsuz kullanımlar ayrılmalıdır ve pişirme ve yeme gibi ilişkili aktiviteler bahçeyi daha etkili ve

eğlenceli yapmak için beraber düşünülmelidir. Mekan oluşturmak için sert peyzajın kullanımında,

evden bahçeye sürekliliği sağlamak için evde kullanılan materyallerle aynı materyaller bahçede de

kullanılmalıdır.

Şekil 7. Dış Mekan Odaları (Kaynak: Gail Hansen)

Peyzajda yaya sirkülasyonu, bahçe boyunca insanları dolaştırmalı ve organizasyonel yapıyı

sağlamalıdır. Dış mekan odalarında tipik olarak patikalar, merdivenler ve yürüyüş yollarıyla ya da

keşfetmeyi teşvik eden kapı ve pergolalarla ve bütün bahçeyi kullandıran elemanlarla mekanlar arası

etkileşim sağlanır (şekil 8). Bu mekanlar, mekanlar buyunca ya da yanında “S” çizerek kıvrılan su

kanalları (kuru veya su ile dolu) ya da terastan başlayıp çimenlik boyunca dolaşıp bitki parterleri

yanında sonlanan bahçe duvarı gibi görsel unsurların kullanılmasıyla ilişkilendirilebilir.

Şekil 8. Bağlantılı Mekanlar (Kaynak: Gail Hansen)

Benzer sert peyzaj elemanlarının ve tekrar eden bitkilerin kullanımıyla bahçe boyunca gözün hareket

etmesi sağlanır. Yol boyunca önemli noktalar, dikkat çeken bitkiler veya elemanlarla vurgulanır ve

belirli bir noktaya hareket teşvik edilir. Patika boyunca hareket bireyi bir alandan diğerine

sürükleyecek ve kullanıcının çeşitli deneyimleri duyumsamasını sağlayacaktır. Bir informal bahçe

içerisindeki patikaların eğrileri ve kıvrımları, arkasında ne varsa onu bir bakıma saklayacaktır. Bu

peyzajların araştırılmasını ve keşfedilmesini sağlayacak mistik duyguyu sağlar.

Bitkilerin Fonksiyonu Üzerine Düşünmek

Tasarım perspektifinden bakıldığında, bitki materyallerinin peyzaj içinde üç ana fonksiyonu vardır:

Estetik, yapısal ve faydacı. Estetik olarak bitkiler görsel olarak güzel bir çevre oluştururlar ve yapısal

olarak bitkiler mekanları organize eder ve belirtirler. Bitki faydalıdır çünkü ışığı, sıcaklığı ve nemi

ayarlayarak kullanıcının konforu için güzel bir çevreye dönüştürebilir. Bitkiler ayrıca sesin ve kokunun

kontrolü ve ev sahibi ve yaban yaşamına yiyecek sağlamada kullanılabilir.

Psikolojik konfor için bitkiler, mahremiyet ve güvenlik için fiziksel veya psikolojik bariyerler olarak

kullanılabilir. Fiziksel bariyerler ki bunlar çit duvarları ve bitki çiti gibi türleri bulunur, hem görüşü hem

de erişimi engellerler. Psikolojik bariyerler ise ki bunlar tipik olarak alçak boydaki bitkilerden oluşur

erişimi engelleseler de görsel kontağı engelleyemezler (şekil 9). Bitkilerin diğer fonksiyonları, havayı

temizleme, erozyon kontrolü ve toprak kaybı, toprağa nem kazandırma ve organik maddelerin

toprağa kazandırılmasını içerir.

Şekil 9. Fiziksel ve Psikolojik Bariyerler (Kaynak: Gail Hansen)

Bu yüzden kullanılacak olan bitkilerin tipi (ağaç, çalı veya yerörtücü gibi) planlamanın erken

safhalarında seçilmelidir. Bitki tipleri fonsiyonel kapasitesine göre seçilmeli ve böylece gelecek

amaçları ve yeterli alan aynı zamanda düşünülmelidir.

Yapısal ve faydası için ağaçlar ve geniş çalılar peyzaj içerisindeki en önemli bitkilerdir. Bunlar

çoğunlukla mikroklimatik katkıda bulunmakta (şekil 10), mekan organizasyonu ve güvenlikle alakalı

olmaktadır. Boyutu, formu ve dokusu; daha güzel bir mikroklimanın sağlanması için bitkinin nasıl

kullanılacağını belirleyen ve daha işlevsel, organize, enerji tasarrufu sağlayan bir bahçenin

oluşturulmasını sağlayacak üç baskın karakterdir.

Şekil 10. Mikroklimalar (Kaynak: Gail Hansen ders notları)

Bitkilerin Yapılandırılması

Bitkiler tıpkı yapının duvarlarının aynı yolla yaptığı gibi bahçede yapısallık sağlarlar. Çalılar mekan

içerisinde duvar gibi davranırlar ve ağaçların dalları baş üstünde gölgelik çatı formundadır ve baş üstü

düzlemde, dikey düzlemde ve yer düzleminde, kapalı alan yaratmak üzere dikkate alınmaktadır. Bir

kere bitki parterinin şekli oluşturulduğunda, görsel birlik ve istenen derecede kapalılık sağlamak için

bitkiler kümelenir (gruplanır) ve katmanlaştırılırlar. Bir bitki kümesinin boyutu, bahçenin toplam

boyutuna, bireysel bitkilerin küme içindeki boyutuna ve bitki materyalinden beklenen etki veya

vurguya bağlı olmaktadır. Bitki kümelerinin örtüşmesi ile hem yatay (şekil 11) hem de dikey (şekil 12)

olarak birbiriyle ilişki halinde bitkiler katmanlaşmıştır. Her bitki kümesi birbirlerinin önünde arkasında

veya yanında kümelenmiştir.

Şekil 11. Yatay Bitki Katmanları (Kaynak: Gail Hansen ders notları)

Şekil 12. Dikey Bitki Katmanları (Kaynak: Gail Hansen ders notları)

Küme içinde tekrar eden bitkiler ve benzer bitkilerle tekrar eden bitki kümesi bahçeyi birbirine

bağlamaktadır.

Bireysel bitki karakteristikleri, bitkilerin katmanlanmasında ve kümelenmesinde başarıya ulaşmak için

ayrı ayrı düşünülmelidir. Her bitki, komşusu olan bitkiyle ya uyumlu olmalı ya da zıtlık oluşturmalıdır.

Bütün bitki kompozisyonları, ağaç ve geniş çalılar gibi çoğunlukla herdem yeşil arka planda duran

geniş ana yapısal bitkilerle başlamaktadır. Bu bitkiler, mekanı ayırmak veya çerçevelemekte, mekanın

büyüklüğünü kontrol etmekte ve ikinci katmana orta düzleme uygun kümelemeleri ve uygun

karakteristiklerin seçiminde başlangıç noktasını oluşturmaktadır. Bitkilerin son katmanı orta düzlem

bitkileridir ki bu kısa boylu gelişim gösteren odak noktası oluşturan bitkilerdir.

Önemli Noktaları Vurgulamak

Bahçe içindeki önemli noktalar, özgün bitkiler, farklı yapılar ya da bahçe süslerinin kullanılması ile

vurgulanır. Eşiklerin veya mekanlara girişlerin belirtilmesine kapılarla, pergolalarla ve merdivenlerle

ya da özgün ve renkli bitkilerin kullanılmasıyla erişilebilinir. Bahçenin formu veya stil teması, önemli

noktaların belirlenmesi ve nasıl vurgulanması gerektiğine sıklıkla yardımcı olmaktadır. Bazı stiller,

stilin özgün niteliğine vurgu yapan, heykelimsi bir kullanım veya su yapısı gibi ayırt edici bir imzaya

sahiptir. Bahçede bulunan diğer önemli mekanlar bir peyzaj alanını organize etmek için kullanılan

görsel odak noktalarıdır. Görsel odağın tipi sıklıkla bakış perspektifine bağlıdır. Farklı perspektifler

veya bakış noktaları, birçok farklı odak noktasına gereksinim duyan, peyzaj içinde farklı

kompozisyonları açığa çıkartacaktır. Dokunun, biçimin, boyutun ve rengin kontrastı gözü kendine

çekecektir.

Detaylara Dikkat Etmek

Peyzaj içinde detaylar, bitkilerin görsel kalitesi, sert peyzaj ve bahçe süslerinden türetilmektedir.

Koku, ses, dokunma gibi duyusal nitelikler peyzaja detay eklemektedir. Formun, rengin, dokunun ve

ölçünün çeşitli kombinasyonları estetik nitelikleri oluşturmaktadır. Bitkiler ne kadar benzer yada farklı

olmalarına göre birbiriyle uyumlu yada kontrast olurlar ve yuvarlak, kolon, sarkıcı ve yayılıcı gibi farklı

formlarda bulunurlar (şekil 13). Form bir bitkinin en önemli niteliğidir ve bundan dolayı en önemli

karakteristiğidir.

Şekil 13. Bitki Formları (Kaynak: Gail Hansen ders notları)

Formdan sonra doku bir bitkinin en önemli özelliğidir, kaba, orta ve ince dokular, peyzajda kontrast

ve önem için kullanılabilir. Form ve dokunun her ikisi de bahçede yılın birçok döneminde renkle

başarılı olmaktadır. Yine de bazı mevsimler boyunca, renk bahçenin en önemli karakteri olmaktadır.

Renkli görünüş bütün yıl boyunca sürmeli, yaprak, gövde ve meyve gibi çeşitli sayıda bitki parçasında

renk bulunan bitkiler kullanılmalıdır.

Çeşitli sayıda renk şemaları, renk teorisine dayanarak bahçede uyum veya kontrast oluşturacak

şekilde kullanılmalıdır. Tipik olarak bir renk, iki kontrast renkle veya çeşitli benzer renklerle bahçe

boyunca tekrar etmelidir. Renk ve dokunun her ikisi de mesafeyi etkilemektedir ve mekanın algılanan

boyutunu değiştirmektedir. Sıcak renkler ve/veya kaba doku mekanı daha küçük algılatırken soğuk

renkler ve ince doku mekanın daha geniş algılanmasını sağlar. Bireysel bitkilerin karakteristiği,

kompozisyondaki denge, uyum ve vurguyu değiştirmektedir. Koyu renkler ve kaba doku bir bitkiyi

olduğundan daha ağır ve geniş gösterirken, aynısıyla veya daha parlak ya da açık renklerin ince veya

orta dokuyla dengelenmesi gerekmektedir. Benzer renklerdeki ve dokudaki bitki kütleleri uyumu

sağlarken, kontrast bitkiler önemli noktalara odaklanmayı sağlar.

Bir bahçenin tamamıyla takdir edilmesi ve deneyimlenmesi için bütün hislere yönelik tasarım

yapılmalıdır. Bitkilerin güzel kokuları ağaçlardan gelen rüzgar sesi, suyun sesi ve dokusu, heykellerin

rengi ve dokusu, çömlek ve bahçe mobilyalarının hepsi bahçenin deneyimlenmesine katılmaktadır.

Gözden kaçan bir detay ise ışığın bitkinin estetiği üzerindeki etkisidir. Işığın bir bitki üzerinde

parlaması görünüşünü değiştirmektedir. Bütün bahçe fonksiyon ve görünüş olarak gün boyunca

değişmektedir, aynı şekilde yıl boyunca değişmektedir, sabahtan geceye, mevsimden mevsime ışık ve

sıcaklıkta değişmektedir.

Zamanı Hesaba Katmak

Bitki seçiminde, bitkinin gelişme oranına, olgun dönemindeki boyutuna ve ihtiyaç duyduğu bakıma

dikkat edilmelidir. Hızlı gelişen bitkiler, boyutlarına, tasarım amaçlarına ve tahmini bakım düzeyine

göre tercih edilebilir veya edilmezler. Bitkinin gelişim sonucunda olgun boyutunu bilmek önemlidir,

böylece uygun yere dikilebilirler ve gelişim boyunca ihtiyaç duyacakları boşluk sağlanabilir. Bitkiye

gelişimi için yeterli alan bırakmama bir meydan okumadır çünkü genel olgun boyutu optimal yetişme

koşullarına göre belirlenmiştir ve alanın çevresel koşulları bitkinin daha küçük veya daha büyük

olmasına neden olabilir. Eğer bitkiler çok sık yerleştirilir ise (bütün peyzajın tümden yetişmesi akılda

canlandırılarak) olması gerekenden daha çok gelişmiş bitkiler bakım sorunu olarak ortaya çıkar.

Yeterli alanın sağlanmasıyla, bitki olgunluk evresine eriştiğinde komşu bitkilere az olarak değmekte ve

böylece kütle halinde gelişen bitki grupları ortaya çıkmaktadır(şekil 14). Şu önemlidir ki bitki

yerleştirilirken büyüdüğünde yapıya değmeyecek şekilde yerleştirilmelidir ve böylece evin bakımı ve

hava sirkülasyonu sağlanmış olacaktır. Diğer sık yapılan hata ise elektrik tesisatı veya sayaçlara yakın

bitki yerleştirilmesidir.

Şekil 14. Bitki Alanları (Kaynak: Gail Hansen)

Kaynakların Korunması

Toprağın iyi bir koruyucusu olmak için; bitkilerin, suyun ve yapı materyallerinin akıllı kullanımı

gerekmektedir. En büyük etki için kaynak duyarlı bitkilerin kullanımı, suyun yönetimi ve çevreye

duyarlı yapı materyallerinin kullanılması gerekmektedir. Bir bitki materyalini kaldırmadan önce,

varolan ekolojik değeri nasıl arttırılabilir onu düşünmek gerekmektedir. Neye sahip olunduğu ve neyin

korunması gerektiğine karar verilmesi gerekmektedir. Bazı bitki materyalleri yanlış yerde

konumlanmıştır ve daha iyi yetişecekleri alana transplantasyon yapılabilir. Yeni bitki seçimlerinde

kaynak duyarlı bitkiler seçilebilir.

Tasarım süreci yağmur suyu yakalama sisteminin geliştirilme sürecidir. Suyun uygunluğu gelecekte

sorun çıkarmayacak şekilde olmalıdır. Bundan dolayı suyun rolü net olarak belirlenmelidir: neresi

sulamaya ihtiyaç duyuyor, bu nasıl yönetilecek ve bu nasıl kullanılacak sorularının cevabı verilmelidir.

En açık kaynak yağmur suyudur ve hasat sisteminin kullanılmasıyla yakalanır, taşınır ve saklanır. Eğer

erken dönemde tasarlanırsa su toplama sistemi estetik olarak da tasarlanabilinir. Bu en erken

dönemde yerleştirilmesi gereken bir sistemdir çünkü yüzey topografyasının değiştirilmesi ve borular

döşenmesini gerektirir.

Kaynakların korunması çevre dostu sert peyzaj materyallerinin kullanımını ve toksin olmayan

koruyucuların, astarların, boyaların ve temizleyicilerin kullanılmasını içermektedir. Yeniden

kullanılabilir konstrüksiyon materyalleri yeni materyal kullanılmadığı ve eski materyalleri atık haline

getirmediği için çevreye etkiyi azaltacaktır. Eski teras, havuz, pergola veya yapıların yıkımından önce

buradaki malzemelerin ne kadarının yeniden kullanılabileceği üzerine düşünmek gerekir. Bu hem

doğaya etkiyi azaltacağı gibi bütçeyi de rahatlatacaktır. Eğer bahçede herhangi bir yıkım

yapılmayacaksa, çevrede artık bulunan materyaller gözden geçirilebilir.

Çeviren: Ekin OKTAY