performance evaluation of bursa city (turkey) medical waste management system

8/3/2019 Performance Evaluation of Bursa City (Turkey) Medical Waste Management System

1/17


2/17

The owner, on the behalf of Yldz Technical University /

Yldz Teknik niversitesi adna, SahibiProf.Dr. smail YKSEK

Editr / EditorHaluk GRGN

Misafir Editrler / Guest EditorsEyp DEBK (Y.T..)

Kmil B. VARINCA (Y.T..)

Editr Sekreteri / Editorial Secretaryenol BLGN

Yazlm / SoftwareYavuz EREN

Sigma Dergisi Yldz Teknik niversitesi TRKAY 2009 Trkiyede Kat AtkYnetimi Sempozyumunda sunulan makalelerden oluturulmu zel bir saydr.This is a Special Issue, Manuscript are Produced from TURKAY 2009 in Yldz

Technical University

Makaleler ve yazmalar iin adres:Address for the manuscripts and correspondence:

Sigma Dergisi EditrlYldz Teknik niversitesi Yerlekesi 34349 Yldz-STANBUL

Tel: 0212 259 21 53 Dahili: 16 Belge: 0212 227 67 49Tel: 0212 383 31 40 Dahili: 16

e-ileti/e-mail: [email protected]

http://www.ytusigmadergisi.com

ISSN: 1304-7191

Kapak TasarmEmrah GNAY, Altay ATASU

Bu dergi Yldz Teknik niversitesi Matbaasnda baslmtr.34349, Yldz-STANBUL


3/17

BU SAYININ BLMSEL HAKEMLERReferees for this issue

Ahmet GNAY (Balkesir n.) zzet ZTRK (.T..)

Ayhan NL (Frat n.) Kadir ALP (.T..)

Aye FLBEL (Dokuz Eyll n.) M. Sinan BLGL (Y.T..)

Ayen ERDNLER (Boazii n.) M. Talha GNLL (Y.T..)

Bar ALLI (Marmara n.) Mahmut ALTINBA (.T..)

Bestamin ZKAYA (Y.T..) Mehmet BORAT (Fatih n.)

Blent KESK NLER (G.Y.T.E.) Mehmet AKMAKI (Dokuz Eyll n.)

Blent MERTOLU (Marmara n.) Mehmet AKMAKI (Y.T..)

Blent TOPKAYA (Akdeniz n.) Mehmet KARPUZCU (G.Y.T.E.)

Cumali KINACI (.T..) Mehmet KT (Sleyman Demirel n.)

idem YANGIN GME (.T..) Mehmet KOBYA (G.Y.T.E.)

Dilek SAN N (O.D.T..) Mustafa S. YAZGAN (.T..)Durmu KAYA (Tbitak-Mam) Mustafa TURAN (.T..)

Ebru AKKAYA (Y.T..) Mfide BANAR (Anadolu n.)

Ebru MEHMETL (Tbitak-Mam) Nee TFEK (stanbul n.)

Erdem GRGN (.T..) Nilfer NACAR KOER (Frat n.)

Eyp DEBK (Y.T.) Osman A. ARIKAN (.T..)

Ferruh ERTRK (Y.T..) mer AA (Fatih n.)

Gksel DEMR (Baheehir n.) zer INAR (St mam n.)

Gleda ENG N (G.Y.T.E.) Sami GREN (Fatih n.)

Glseven UBAY TNK (Gazi n.) Sleyman VEZ (.T..)

Glad USLU (Frat n.) Tamer ATABARUT (Boazii n.)

Gnay KOCASOY (Boazii n.) Tayfun KINDAP (.T..)

Halil HASAR (Frat n.) Uur KURT (Y.T..)

il TORZ ( T ) V d UYAK (P kk l )


4/17

SIGMA

Cilt/Volume 3Say/Issue 1

NDEKLER

Contents

Research Articles/Aratrma Makaleleri

Tamer COKUN, Neslihan MANAV, Eyp DEBK, M. Sinan BNC,

Ceren TOSUN, Ebru MEHMETL, Ahmet BABAN 1Anaerobic Digestion Of Cattle ManureBykba Hayvan Atklarnn Anaerobik rtlmesi

Kaan YETLMEZSOY, Emel KOAK, Sleyman AKAR 10Possible Operating Problems and Their Suggested Solutions for Treatment ofPoultry Manure Wastewater by Anaerobic Sludge Bed Reactor

Tavuk iftlii At

klar

n

n Havas

z amur Yatakl

Reaktrde Ar

t

lmas

ndaKarlalmas Muhtemelletme Problemleri ve zm nerileri

mer APAYDIN, Ayegl YACI, Abdlkadir CVELEK 17The Investigation of Householders Tendancies on Separate at Source Point ofRecycelable Solid Wastes in Beikta and skdar DistrictsGeri Kazanlabilir Kat Atklarn Kaynakta Ayrlmaslemine Hane HalkYaklamnn Beikta ve skdarlelerinde Aratrlmas

Mehmet BORAT 27Deposit Application as a Means in Recycling and Resource Recovery in Solid WasteManagementKat Atk Geri Dnm ve Geri Kazanmnda Bir Ara Olarak DepozitoUygulamas

enol YILDIZ, Volkan EN, Fatih SALTABA, Mustafa KARA, Esin GNAY 36Researching for the Utilization of Municipal Solid Waste as an Alternative Fuel inCement KilnsEvsel Kat Atklarn imento Frnlarnda Ek Yakt Olarak KullanmnnAratrlmas

Gnay KOCASOY, Zeynep Melda MURAT 46I t l ti B t L h t d El t


5/17

Uur KURT, Fatih LHAN, N. Cemre BRBEN, Kbra ULUCAN, 55M. Talha GNLLInvestigation of Treatability of Leachates Combining with Domestic Wastewater byElectrocoagulation ProcessSznt Sularnn Evsel Atksularla Birlikte Elektrokoaglasyon ProsesiyleArtlabilirliininncelenmesi

Korkut KAIKI, Bar ALLI 65Investigation of Bursa Hamitler Landfill Leachate Treatment PlantBursa Hamitler Sznt Suyu Artma Tesisininncelenmesi

idem YANGIN GME, Richard E. SPEECE 75The Importance of pH Control During Anaerobic Digestion of Municipal TreatmentSludgesEvsel Atksu Artma amurlarnn Havasz rtlmeleri Srasnda pH Kontrolnn

nemi

N. Kamil SALHOLU, Gray SALHOLU, Ycel TADEMR 82Polycyclic Aromatic Hydrocarbon (PAH) Levels in Sludges from WastewaterTreatment Plants in BursaBursadaki Atksu Artma Tesislerinde Oluan amurlarda ok Halkal AromatikHidrokarbonlarn (PAH) Seviyeleri

Fulya AYDIN, Aye KULEYN 90The Investigation of Removal NH3-N from Landfill Leachate Using Zeolite withContiniously SystemSrekli Sistemde Kat Atk Sznt Sularndan Zeolit Kullanlarak NH3-N Giderimininncelenmesi

Selin TOP, Elif SEKMAN, Remziye YAZICI, Ahmet DEMR, 99

M. Sinan BLGLInvestigation of Anaerobic and Aerobic Degradation Processes in Sanitary LandfillDzenli Depo Sahalarnda Aerobik ve Anaerobik Ayrma Proseslerininncelenmesi

Fatih SALTABA, Yavuz SOYSAL, enol YILDIZ, Vahit BALAHORL 109Municipal Solid Waste Thermal Disposal Methods and its Applicability in IstanbulEvsel Kat Atk Termal Bertaraf Yntemleri vestanbula Uygulanabilirlii

Ceren TOSUN, M. Sinan BNC, Ebru MEHMETL, 117Ahmet BABAN, Neslihan MANAV, Tamer COKUN, Eyp DEBK

Composting of Animal ManureBykba Hayvan Atklarnn Kompostlatrlmas

Esra TINMAZ KSE, Nusret KARAKAYA, R. Gler ASLAN 126C t f S lid W t M t C f B l


6/17

znur AYDOAN, Gamze VARANK, M. Sinan BLGL 132Medical Waste Management in GaziantepGaziantep Tbbi Atk Ynetimi

Erdem USLU, Edip AVAR, smail TORZ 141An Investigation of the Automotive Industry Chemical Treatment SludgeApplication on Brick Manufacturing in Terms of Product QualityOtomotiv Endstrisi Kimyasal Artma amurlarnn Tula retimindeKullanlabilirliinin rn Kalitesi Ynnden Aratrlmas

Ebru AKKAYA, Ahmet DEMR, Gamze VARANK 149Investigation of Treated Leachate ReusingArtlm Sznt Suyunun Tekrar Kullanlabilirliinin Aratrlmas

Glser YALIN, Ramazan YAVUZ, Mevlt YILMAZ, 156

Kadriye TAPINAR, zgr ATEEvaluation of Sewage Sludge on Agricultural LandsArtma amurlarnn Tarm Alanlarnda Deerlendirilmesi

Sami GREN, smail ANIL, Fatih CAMCI, Aye B. ENGL, 165Hatice N. ARAS MEHAN

Modeling the Quantity of Municipal Solid Waste in Istanbul by Using Artificial

Intelligence and Statistical Techniquesstanbuldaki Kentsel Kat Atk Miktarnn Yapay Zeka vestatistiksel TekniklerKullanlarak Modellenmesi

Kamil B. VARINCA, Cengiz ESMEN, M. Talha GNLL 176Performance Evaluation of Bursa City (Turkey) Medical Waste ManagementSystemBursali Tbb Atk Ynetim Sistemi Performans Deerlendirmesi

Kadir SEZER, Osman A. ARIKAN, enol YILDIZ 185Examination of Solid Waste Profile at Mixed Municipal Solid Waste CompostingFacilitys UnitsKark Kentsel Atk Kompostlatrma Tesisi nitelerinde Atk Profilininncelenmesi

N. Kamil SALHOLU 193The Effects of Limited Liming on Solar Dried Wastewater Sludges in CoveredDrying BedsAtksu Artma amurlarnn Kapal Kurutma Yataklarnda Kurutulmasnda SnrlKirelemenin Etkisi


7/17

Murat Cem ERTRK, Erdem GRGN 200An Actual Example for Rehabilitation of Open Dump Areas in Turkey:Rehabilitation of Mersin avulu Open Dump AreaTrkiyedeki Dzensiz p Dkm Sahalarnn Islahnda Gncel Bir rnek:Mersin avulu p Depolama Sahasnn Rehabilitasyonu

Alparslan KR, Fatih SALTABA 209The Landfill Gas Management at Sanitary Landfill Site and Istanbul Case StudyKat Atk Dzenli Depolama Sahalarnda Depo Gaz (LFG) Ynetimi vestanbulUygulamalar

Review Papers/Derleme Makaleleri

Betamin ZKAYA, Ahmet DEMR 219Microbial Community Analysis with PCR-DGGE-Sequencing Based MolecularMethods in Municipal Solid Waste Management

Kentsel Kat Atk Ynetiminde PCR-DGGE-Dizi Analizi Temelli MoleklerTekniklerle Mikrobiyal Tr Tayini

Ebru AKKAYA, Ahmet DEMR, Gamze VARANK 228Unbiodegredable (Inert) COD in LeachateSznt Sularnda Biyolojik Olarak Ayramayan (nert) KO

Ebru AKKAYA, Ahmet DEMR, Gamze VARANK 238Characterisation of Odayeri Sanitary Landfill LeachateOdayeri Dzenli Depo Sahas Sznt Suyunun Karakterizasyonu

Mehmet Emin BRPINAR, Buket AKDA SARI 252Management of Excavation Soil and Wrecage Wastes in stanbulstanbullinde Hafriyat ve Yknt Atklarnn Ynetimi

Seluk FTLK, smail HANDIRI, Mehmet BEYHAN, Ata Utku AKL, 261Murat ILGAR, M. Talha GNLL

Evaluation of Management, Economy and the Potential of Metal Recovery ofElectrical and Electronic Wastes (E-Waste)Elektrikli ve Elektronik Atklarn (E-Atk) Ynetim, Ekonomi ve Metal Geri KazanmPotansiyeli Bakmndan Deerlendirilmesi

Short Communication/K

sa Bildiriznur AYDOAN, Gamze VARANK, M. Sinan BLGL 268Municipal Solid Waste Management in GaziantepGaziantepl Merkezi Kentsel Kat Atk Ynetimi

Information for Authors 276Yazarlara Bilgiler


8/17

Research Article / Aratrma Makalesi

PERFORMANCE EVALUATION OF BURSA CITY (TURKEY) MEDICALWASTE MANAGEMENT SYSTEM

Kamil B. VARINCA*, Cengiz ESMEN, M. Talha GNLL

Yldz Teknik niversitesi, naat Fakltesi, evre Mhendislii Blm, Esenler-STANBUL

Received/Geli: 31.08.2009 Revised/Dzeltme: 22.06.2010 Accepted/Kabul: 01.11.2010

ABSTRACT

Medical wastes are to be collected in different ways than other wastes, and eliminated with specifically designedprocedures. Based on this acknowledgement the medical wastes in our country have been managed according to theRegulation of Medical Wastes enacted and published in the Official Bulletin # 25883 on July 22, 2005.Previously buried via calcification at best, today medical wastes are to be properly managed and eliminated asrequired by this Regulation. After the Regulations enactment, the City of Bursa also acted and initiated amanagement plan; consequently, a management system based on sterilization and elimination via the gathering of thewastes in plastic boxes with barcodes that allow online tracking has been established.Thanks to this system, it has become possible to accurately monitor medical waste. In addition, the system canweigh/calculate the quantity of these medical wastes, record and control them. The efficiency of the system will bemeasured based on the quantity of wastes picked up before and after the launch of this procedure, and the changeover time in the volume and quantity of wastes regularly sent to landfill after sterilization.In this study, we analyze the time-change (the change over time) of gathered and stocked amounts of wastes in theCity of Bursa depending on population and the number of hospitals. The study has calculated amounts of medicalwastes per person which is 1,30 kg/person per year and amount of medical waste per bed which is 1,15 kg/bed perday, thus evaluated the above described management system for 2008.Keywords: Medical waste, sterilization, Bursa (Turkey).

BURSA L TIBB ATIK YNETM SSTEM PERFORMANS DEERLENDRMES

ZET

T bb atklar, dier atklardan ayr toplanmas ve uygun ekilde bertaraf edilmesi gereken zel atklardr. Bubalamda lkemizde tbb atklar, 22/07/2005 tarih ve 25883 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle girmiolan Tbb Atklarn Kontrol Ynetmelii ile ynetilmektedir.nceleri en iyi ihtimalle kirelemek suretiyle gmlmekte olan t bb atklar, gnmzde, ynetmelik uyarncaynetilmek ve bertaraf edilmek zorundadr. Ynetmelikten sonra Bursa linde de ynetim plan hazrlanm ve barkotsistemli evrimii (on-line) izlenebilir plastik kovalarda toplama, t bb atk tama lisansl aralarda tama vesonradan paralamal sterilizasyon ile bertarafa dayal bir ynetim sistemi kurulmutur.Kurulan bu sistem sayesinde gerek tbb atklarn miktar ve gerekse de kovalarn ierisindeki tbb atklar salkl bir

ekilde denetlenebilmekte, izlenebilmekte ve kayt altna alnabilmektedir. Ynetim sisteminin ncesi ve sonrasndatoplanan t bb atk miktar ile sterilizasyondan sonra dzenli depo sahasna giden atk miktar ve hacimlerininzamansal deiimi ve nfus bazl maliyet kyaslamas ynetim sisteminin etkinliini gsterecektir.almada Bursa ilinde toplanan ve depolanan atk miktarlarnn nfusa ve tbb atk kayna saysna bal olarakzamansal deiimleri incelenerek, kii bana oluan tbb atk miktarlar hesaplanm ve kurulan ynetim sisteminindeerlendirmesi yaplmtr. Sonuta 2008 yl iin Bursa ilinde 1,30 kg/kii-yl ve 1,15 kg/yatak-gn t bb atkolutuu tespit edilmitir.Anahtar Szckler: Tbb atk, sterilizasyon, Bursa.

Journal of Engineering and Natural SciencesMhendislik ve Fen Bilimleri Dergisi

Sigma 3,176-184,

2011


9/17

1. GR

Tbb atklar, her trl salk kuruluundan kaynaklanan patolojik ve patolojik olmayan, enfekte,kimyasal ve farmasotik atklar ile kesici-delici malzemeler olarak tanmlanmaktadr. 22/07/2005tarih ve 25883 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Tbb Atklarn KontrolYnetmeliinde gre t bb atk; nitelerden kaynaklanan, ynetmelik EK-2de C, D ve E

gruplar altnda yer alan enfeksiyz, patolojik ve kesici-delici atklar olarak verilmektedir [1].Dnya Salk Tekilat (WHO) tarafndan; t bbi atklar enfeksiyz, patolojik, kesici, delici,genotoksik, farmastik, kimyasal, ar metal, basnl kap ve radyoaktif atk olmak zere eitlisnflara ayrlmaktadr [2]. Salk kurulularndan kaynaklanan bu atklar dzenli bir ekildetoplanp bertaraf edilmezse insan ve evre sal asndan nemli bir tehlike arz ederler.

T bb atklarn ynetimi, salk birimlerinde atn oluumundan bertarafna kadargeen sreci kapsar. T bb atk ynetiminin doru bir ekilde yaplabilmesi iin kapsaml birTbb Atk Ynetim Sistemine ihtiya duyulur. lkemizde t bb atklarn ynetimi Tbb

Atklarn Kontrol Ynetmelii uyarnca yaplmaktadr.lkemizde t bb atklarn ynetimindeki uygulama, salk kurulularnn nitelerinde

krmz renkli plastik torbalarda t bb atklarn biriktirilmesi ve nite ii geici depolanmas,

buradan da tbb atk tama lisansl toplama aralar ile tbb atk alnd belgesi karl teslimalnan atklarn varsa T bb Atk Bertaraf Tesisine yoksa kat atk depo sahasna gtrlerekgmlmesi eklindedir.

Tbb Atklarn Kontrol Ynetmeliinin 46. Maddesine gre enfeksiyz atklar ilekesici-delici atklar, sterilizasyon ilemine tabi tutularak zararsz hale getirilebilirler.Sterilizasyon, enfekte atklarn iinde belli bir zaman aralnda gerekli buhar, basn ve scaklamaruz braklarak iindeki enfekte atklarn zararsz hale getirilmesi ilemi olarak tanmlanr. Builem otoklav veya sterilizatr isimli cihazlar ierisinde yaplr ki otoklav iinde blmelerin

olduu vakum prosesli buharl sterilizasyon/dezenfeksiyon cihazdr. Zararsz hale getirilenatklar, evsel atk depolama sahalarnda depolanarak bertaraf edilebilirler. Sterilizasyon sistemleri,ynetmelik uyarnca bykehirlerde bykehir belediyeleri, bykehir belediyesi olmayanyerlerde ise belediyeler veya bunlarn yetkilerini devrettii kii veya kurulular tarafndan kurulurve/veya iletilebilir. niteler tarafndan mnferit sterilizasyon tesisleri kurulamaz ve iletilemez.

Sterilizasyon ileminin geerlilii Ynetmelik Madde 47de ele alnmtr. Buna gresterilizasyon ilemine tabi tutulan enfeksiyz atklarn zararsz hale getirilip getirilmediikimyasal ve biyolojik indikatrler kullanlarak test edilir. Kimyasal indikatrler; enfeksiyz atn

otoklav sterilizasyonunda kullan

l

r. Sterilizasyon tamamland

nda, at

k ile birlikte otoklavakonulmu kimyasal indikatr taycsnda renk deiiklii saptanmaldr. Biyolojik indikatrlerolarak; nemli yksek scaklklara hastalk yapc mikroorganizmalardan daha dayankl, insandahastalk yapc etkisi olmayan, sporlu bakterilerBacillus stearothermophilus veyaBacillus subtilisvar. nigerstandart kkenleri kullanlr [1].

Tbb Atklarn Kontrol Ynetmeliinin 46. Maddesine gre sterilizasyon tesislerindeatk paralama (shredding) mekanizmasnn bulunmas zorunludur. Paralama nitesisterilizasyon nitesinin sonunda veya nnde yer alabilir. Atk paralama nitesinin sterilizasyonnitesinden nce kullanlmas durumunda, ilem sonunda bu nite de sterilizasyon ilemine tabitutulur [1].

Paralama sisteminin nde ya da sonda olmas sterilizasyonun veriminietkilememektedir. yle ki Amerikadaki bir ok eyalette sterilize edilen tbb atklar paralamakzorunlu bile deildir. Sondan paralamal sterilizasyon sistemi atklarn ilk nce otoklavierisinde steril edilmesini daha sonra da sterilize edilmi atklarn paralanmasn ifadeetmektedir. Bu ekilde ilem gren atklar i ve isi sal ynnden nden paralamalsistemlere kyasla daha gvenlidir. Ayrca sondan paralamal otoklav sistemi endstriyel

l d d d k l k k ll l t ili i t idi [3]

Performance Evaluation of Bursa City (Turkey) Sigma 3, 176-184, 2011


10/17

Bursa ili; Adrese Dayal Nfus Kayt Sistemi (ADNKS) Veri Taban 2008 [4] verilerinegre 2.507.963 kiilik nfusu ile nfusa gre Trkiyenin drdnc byk (Trkiye nfusunun%3,5i), kilometrekareye den 241 kii ile de nfus younluuna gre Trkiyenin beinci younehridir (Trkiye ortalamas 93 kii). Bursa ayrca sahip olduu tarihi ve turistik cazibeninyannda ekonomik faaliyetlerle de nemli bir yere sahiptir. Bursa ili, Trkiyenin bykehir

belediyesine sahip 16 ilinden biridir.Bursa ilinde tbb atklar 2008 ylna kadar kaynaklardan toplanp Hamitler Kent Kat

Atk Depolama Sahasnda kirelenmek suretiyle depolanmaktayd. 2008 ylnda BursaBykehir Belediyesi, T bb Atklarn Kontrol Ynetmelii uyarnca T bb Atk YnetimSistemini kurmutur. Yap-ilet-devret modeli ile oluturulan bu sistemde toplanan t bb atklarsterilizasyon tesisinde sterilize edildikten sonra kat atk depo sahasnda depolanmaktadrlar.

2. BURSA L TIBB ATIK YNETM SSTEM

Bursa ili Tbb Atk Ynetim Sistemi, Bursa Bykehir Belediye snrlar ierisinde bulunan tmtbb atklarn (tm salk kurum ve kurulular, doktor muayenehaneleri ile talep halinde evlerdenkaynaklanan t bb atklar da dhil olmak zere kentteki tm t bb atklar), T bb Atklarn

Kontrol Ynetmelii kapsamnda insan ve evre salna zarar vermeden ayr toplanmas,tanmas ve t bb atk sterilizasyon tesisi ina edilerek, t bb atklarn sterilize edildikten sonra

bertaraf edilmesi amac dorultusunda 10 yl mddetle iletilmesi ii kapsamnda kurulmu vefaaliyete gemitir. 2009 Mays ay itibariyle Bursa il snr dhilindeki tm ileler ve Yalova busistem ierisine dhil edilmitir.

Bu sistemin en byk farkll; 1) plastik poetlerin 70 Llik t bb atk kovalarnnierisine konulmas suretiyle kullanlmas; 2) kovalar dolduktan sonra poetlerin aznn

balanarak kovalarn zel kilitleme mekanizmasyla kilitlenmesi; 3) bylelikle tama ileminin

gvenli birekilde gerekletirilmesi; 4) tbb atklarn metal ve radyoaktivite lerlerle kontroledilmesi; 5) evrimii izleme sistemli bilgisayar program ile atklarn nitelerinde elektronikhassas terazilerle barkotlu birekilde tartlmas; 6) bylelikle atklarn kaynandan itibaren takipedilmesinin ve atk retici, bertaraf edici, Bykehir Belediyesi ve l evre Orman Mdrlyetkililerinin kurum ve atk bilgilerine evrimii ulaabilirliinin salanmas ve 7) sonutagvenli tutulmu kaytlar ile gelecee ynelik doru ngrlerde bulunabilme imknn salamolmasdr.

Sistemin i akemasekil 1de verilmitir.

Kurulu sistem ad

mdan olumaktad

r. Bu ad

mlar; 1-T

bb At

klar

n Toplanmas

(Biriktirilmesi), 2-T bb Atklarn Tanmas ve 3-T bb Atklarn Sterilizasyonu ve Bertarafadmlardr.

K.B. Var nca, C. Esmen, M.T. Gnll Sigma 3, 176-184, 2011


11/17



12/17

3. PERFORMANS DEERLENDRMESTm atk ynetim sistemlerinin/stratejilerinin ana gayesi; oluan atklar kaynaklarndan nihai

bertaraflarna kadar geen srede kayt ve kontrol altna alp ynetilebilir hale getirerek insan veevre saln korumaktr. Bu bakmdan kurulan bir atk ynetim sistemininetkinliinin/performansnn deerlendirilmesi; insan ve evre salnn korunmasna bulunduukatk ve atk ynetiminin etkinlii ile llebilir. Bursa ili T bb Atk Ynetim Sistemi de bu

balklar altnda deerlendirilmitir.

3.1. nsan ve evre Sal

Atk Ynetim Sistemlerinin bir amac; oluan atklar kaynaklarndan bertaraflarna kadar kayt vekontrol altnda tutarak insan ve evre salna zarar vermelerini engellemektir. Tbb atklar da,sahip olduklar salk riskleri asndan insan ve evre sal zerinde olumsuz etkilertamaktadrlar. Bu sebeple tbb atk ynetim sisteminin aamasna da dikkat edilmesi gerekir.Tbb atklarn salk nitesi ierisinde tanmas srasnda kova sistemi kullanlmas hasta ve iisal asndan nemlidir. Lisansl aralar ierisinde koval bir ekilde tama ileminin

gerekletirilmesi evreye olabilecek potansiyel etkilerin engellenmesi iin nemlidir. Ayrcabertaraf ileminin tam olarak gereklemesi ve takip edilmesi gerekmektedir. Bu srete, ilemlerigerekletiren personelin de gerekli eitimi alm ve bilinli olmas gerekir. Aksi durumdaYnetmeliin ngrd bir ynetim gerekletirilememekte ve sonuta tbb atklarn insan veevre sal zerindeki potansiyel etkileri bertaraf edilememektedir.

Uygulayclarn yeterli eitimi almamalar ve bilinli olmamalar halinde, Ynetmeliktetama kapasitesi 10 kg olarak verilen t bb atk plastik poetlerine tama kapasitesinin okzerinde atk konulabilmekte, Ynetmelie gre orannda doldurulmas gereken plastik

poetler azna kadar doldurulabilmekte ve yine Ynetmelie gre kesici ve delici t bb atkkabna konulmas gereken kesici ve delici t bb atklar plastik poetlere konulabilmektedir.Tama kapasitesi ve doldurma oranlarnn zerinde yklenen, ierlerine kesici ve delici tbb atkkonulan plastik poetler delinebilmekte, yrtlabilmekte ve patlayabilmekte, sonuta poetierisindeki t bb atklar etrafa salarak insan ve evre sal zerinde olumsuz etkileroluturabilmektedir.

Kurulan T bb Atk Ynetim Sistemi ile bu sorunlara zm retmek amalanmtr.Sistemde Ynetmeliin ngrd plastik poetler tbb atk kovalarnn ierisine konulmakta ve

kova dolunca kapa

kapat

larak zel kilitleme mekanizmas

yla kilitlenerek geici depolamaalanna tanmaktadr. Bylece ierisindeki poetin delinmesi veya yrtlmas halinde tbb atnetrafa kontrolszce dalmas, szmas ve insanlarla temas engellemekte, gvenli ve sorunsuz birtoplama ve tama imkn salanmaktadr. Ayrca t bb atk kovalar metal ve radyoaktivitedetektrleri ile taranarak ierisinde Ynetmeliin ngrmedii atklarn olmas engellenmektedir.

nceleri toplandktan sonra depo sahasnda alan ukurlara kirelenerek gmlen tbbatklar, kurulan T bb Atk Ynetim Sistemi ile sterilize edildikleri iin insan ve evre salzerindeki muhtemel olumsuz etkileri ortadan kaldrlmaktadr. Ayrca bu tesiste t bb atklartamak iin kullanlan kovalar da zel olarak dizayn edilen ykama nitesinde klordioksit ilemuamele edilerek dezenfekte edilmekte, bylece kovalardan kaynaklanacak bir enfeksiyonunnne geilmektedir. Dezenfekte edilmi kovalar tekrar kullanlarak kovalarn kullanmverimlilii de artrlmaktadr.

3.2. Ynetim Etkinlii

Atk Ynetim Sistemlerinin dier bir amac da oluan atklarn tmnn ynetilmesinil kt U l d b kl bi b t i l kt B ili T bb



13/17

At

k Ynetim Sisteminin etkinliini lebilmek iin sistemin kurulum ncesi ve sonras

na aitoluan atk miktar ile ynetilen atk miktarlarnn bilinmesi gerekmektedir.Oluan atk miktarlar tam ve kesin olarak bilinemez olsa da yaplm olan almalar

sonucunda elde edilmi atk oluum miktarlar zerinden hesaplamalar yaplarak geree yakntahminlerde bulunulabilir. Literatrde kg/kii-gn, kg/hasta-gn, kg/yatak-gn ve kg/nite-gngibi eitli birimlerde verilmi atk oluum miktarlar mevcuttur.

Dnya Salk Tekilat (WHO), tbb atk oluum birim miktarn kg/kii-yl birimi ilemilli gelirin orta seviyede olduu lkeler iin 0,8-6,0, kg/yatak-gn birimi ile de Dou Akdenizlkeleri iin 1,3-3,0 olarak vermektedir [5].

T bb atklar nfus ile balantl olarak deimektedir. Bursa Bykehir Belediyesihizmet snrlar ierisindeki nfus ve toplanan tbb atk miktarlar arasndaki iliki yllara greekil 2de verilmitir. ekil 2de verilen nfus deerleri, Trkiye statistik Kurumundan (TK)temin edilmi olup 2000 yl deerleri 2000 yl Genel Nfus Saym Sonularndan [7], 2007 ve2008 yl deerleri ise Adrese Dayal Nfus Kayt Sistemi (ADNKS) veritabanndan [4] alnm,dier deerlerller Bankasnn Nfus Tahmin Metoduna gre hesaplanarak bulunmutur. NfusDeeri 1 erisi 2007 yl ADNKS nfus verisi, Nfus Deeri 2 erisi ise 2008 yl ADNKS nfusverisi dikkate alnarak hesaplanmtr.

ekil 2. Nfus ve tbb atk miktarnn yllara gre deiimi

ekil 2den grld zere nfus ile tbbi atk miktar arasnda doru orant mevcuttur.

Kurulan Tbb Atk Ynetim Sistemi ile t bb atklarn teslimi esnasnda atk reticisitarafndan hangi niteden alndn gsterir etiketlerle iaretlenmi tbb atk kovalar elektronikolarak tartlmakta ve evrimii olarak o barkot numaral tbb atk kovasnn arl kayt altnaalnmaktadr. Bylece her bir niteden ne kadar atk kt evrimii olarak atk reticisinin ve belediyenin ulaabilecei ekilde sistemde muhafaza edilebilmektedir. nceleri atklarn dorutartlmad ve hatta hi tartlmadan gz karar ile arlk tayini yapld iddialar ve makbuzlarnokunamamas/kaybolmas gibi durumlardan dolay toplanan atk miktar ile ilgili salkl olmayanbilgilerin yerine bu sistem ile kaytlar salkl bir ekilde tutulabilmekte ve takip edilebilmektedir



14/17

ekil 3. Toplanan tbb atk miktarnn atk kaynana gre zamansal deiimi [3]

ekil 3den grld zere Bursa ilinde 378 t bb atk kaynandan t bb atk

toplanmaktad

r. Bu kaynaklardan en fazla at

k reten ilk drt kaynak olan 19 resmi hastane, 1niversite hastanesi, 11 zel hastane ve 10 diyaliz merkezinden toplanan atklar tm atklarn%90n oluturmaktadr. Geri kalan %10luk ksm ise 112 salk oca, 60 salk merkezi, 26diyaliz hastas, 20 tp merkezi, 56 iyeri salk birimi, 4 veteriner klinii, 49 poliklinik ve 10 tplaboratuvarndan toplanmaktadr.

Oluan ve toplanan atk miktarlarnn kyaslamas izelge 1de verilmitir. izelge 1deDnya Salk Tekiltnn (WHO) vermi olduu deer aralklarndan 1,5 kg/kii-yl ile 1,3kg/yatak-gn deerleri kullanlarak hesaplamalar yaplm, Bursa ili nfusu olarak da sadecehizmet verilen alann nfusu alnmtr.

izelge 1. Oluan ve toplanan atk miktarlarnn kyaslamas

Tbb Atk Birim OluumMiktar

Nfus Oluan/Toplanan Tbb AtkMiktar

kg/kii-yl Kii ton/ylTahmin edilen (2008) 1,50(1) 1.589.530 (2) 2.384Gerekleen (2008) 1,30 1.589.530 (2) 2.067 (4)Tahmin edilen (2000) 0,8(1) 1.301.282 (2) 1.041

Gerekleen (2000) 0,62 1. 301.282(2)

810(3)

Tbb Atk Birim Oluum

MiktarYatak Says Oluan/Toplanan Tbb Atk

Miktarkg/yatak-gn adet ton/yl

Tahmin edilen (2008) 1,30(1) 4.929 (3) 2.339Gerekleen (2008) 1,15 4.929 (3) 2.067 (4)Tahmin edilen (2000) 1,30(1) 4.500) 2.135Gerekleen (2000) 0,49 4.500) 810 (6)

K kl (1) [5] (2) [4] (3) [6] (4) [3]



15/17

izelge 1den grld zere Bursa ilinde t

bb at

k birim oluum miktar

2000 y

l

iin 0,62 kg/kii-yl ve 0,49 kg/yatak-gn iken 2008 yl iin 1,30 kg/kii-yl ve 1,15 kg/yatak-ylolmutur.

Toplanan t bb atklar Austos 2008de resmi al yaplan sterilizasyon tesisindesterilize edildikten sonra dzenli depo sahasna gnderilmektedir. Sterilizasyon ileminingerekleip gereklemedii biyolojik ve kimyasal indikatrler ile her ilemde test edilmektedir.Bylelikle tesise gelen tm t bb atklar sterilize edildikten sonra sterilize edilmi atklar evselatklarla birlikte depolama alanna gnderilmektedir.

Sterilize edilen tbb atklarn zamansal deiimi ve zellikleri izelge 2de verilmitir.

izelge 2. Sterilize edilen tbb atklarn zamansal deiimi ve zellikleri [3]

AtkMiktar

AylkOtoklav

SeferSays

OtoklavHacmi

Atnlk

Hacmi

Atn lkYounluu

HacimAzalmas

AtnSon

Hacmi

Atn SonYounluu

OrtalamaOtoklav

Yklemesi(45 dk)

Aylar

kg sefer m3 m3 kg/m3 m3 m3 kg/m3 kgAustos 2008 167.295 171 8,1 1.385 121 970 416 403 978Eyll 2008 162.330 178 8,1 1.442 113 1.009 433 375 912

Ekim 2008 171.107 187 8,1 1.515 113 1.060 454 377 915Kasm 2008 170.031 196 8,1 1.588 107 1.111 476 357 868Aralk 2008 164.403 189 8,1 1.531 107 1.072 459 358 870Ocak 2009 184.624 214 8,1 1.733 107 1.213 520 355 863ubat 2009 172.015 191 8,1 1.547 111 1.083 464 371 901Mart 2009 184.766 206 8,1 1.669 111 1.168 501 369 897 Nisan 2009 186.633 205 8,1 1.661 112 1.162 498 375 911Toplam 1.563.204 1.737 8,1 14.070 111 9.849 4.221 370 8.114

izelge 2ye gre Austos 2008den Nisan 2009a kadar olan 9 aylk dnemde

1.563.204 kg t bb atk sterilize edilmitir. Bu atn ortalama younluu 111 kg/m3 olarakbelirlenmitir. Kurulan otoklav sisteminin ortalama kapasitesi 901 kg/45 dk, saatlik kapasitesi ise1.201 kg/sa olarak hesaplanmtr. Toplam 14.070 m3 hacmindeki bu atk, sterilizasyon ve

paralama ileminden sonra 9.849 m3lk (yani %70lik) bir hacim azalmas ile 4.221 m3 hacmeinmitir. Bylece atn son younluu da 370 kg/m3 olmutur. Sterilizasyon ve paralama ilemisayesinde ayda ortalama 1.094 m3, ylda ise 13.132 m3lk bir hacim azalmas salanmaktadr. Buise, dzenli depo sahasnda ortalama atk depo ykseklii 20 m olarak kabul edildiinde her ylortalama 657 m2lik (0,064 ha, 0,66 dnm) bir alandan tasarruf edilmesi anlamna gelir ki bu

durum sistemin bir baka faydas olarak kaydedilebilir.

3.3. Mali Srdrlebilirlik

Ynetim sisteminin etkinlik gstergelerinden birisi de finans kaynann srekliliini salamolmasdr. Tbb atklarn ynetiminde de sistemin srekliliinin salanmasnn mali kayna atkreticileridir. reticiler rettikleri atk miktarna gre bedel demektedirler.

Ynetim sistemi, salk kurulularnn t bb atklarn kaynandan itibaren takibiniyapabilmesine imkn vermekte, t bb atk kovalarnn ierisine farkl atklarn atlmasnnengellenmesi iin eitim almalarn mikro lekte yapabilmektedir. Bu eitim almalar;yklenici firma, Bykehir Belediyesi ile l evre ve Orman Mdrl tarafndandesteklenmektedir. Sonuta tbb atk olmayan atklarn tbb atk kovalarnn ierisine atlmasnnengellenmesiyle atk azaltm sayesinde denmesi gereken atk bedelinde azalma salanmaktadr.Bursa l Mahalli evre Kurulunca [8] belirlenen 2009 yl tbb atk bertaraf bedeli BykehirBelediye snrlar iinde KDV hari 1,30 TL/kg, Bykehir Belediye snrlar dnda KDV hari1,50 TL/kg, muayenehanelerde ise KDV hari 30 TL/ay olarak belirlenmitir.



16/17

4. SONUlkemizde t bb atklarn ynetimindeki uygulama, salk kurulularnn nitelerinde krmzrenkli plastik poetlerde tbb atklarn biriktirilmesi ve nite ii geici depolanmas, buradan dat bb atk tama lisansl toplama aralar ile t bb atk alnd belgesi karl teslim alnanatklarn varsa Tbb Atk Bertaraf Tesisine yoksa kat atk depo sahasna gtrlerek gmlmesieklindedir.

Bu sistemin en byk farkll;

1)

plastik poetlerin 70 Llik t

bb at

k kovalar

n

n ierisine konulmas

suretiylekullanlmas;2) kovalar dolduktan sonra poetlerin aznn balanarak kovalarn zel kilitlememekanizmasyla kilitlenmesi;3) bylelikle tama ileminin gvenli birekilde gerekletirilmesi;4) tbb atklarn metal ve radyoaktivite lerlerle kontrol edilmesi;5) evrimii izleme sistemli bilgisayar program ile atklarn nitelerinde elektronik hassasterazilerle barkotlu birekilde tartlmas;6) bylelikle atklarn kaynandan itibaren takip edilmesinin ve atk retici, bertaraf edici,Bykehir Belediyesi ve l evre Orman Mdrl yetkililerinin kurum ve atk bilgilerineevrimii ulaabilirliinin salanmas7) ve sonuta gvenli tutulmu kaytlar ile gelecee ynelik doru ngrlerde

bulunabilme imknn salam olmasdr.

Kurulan yeni sistemle tbb atklarn daha gvenli bir ekilde insan ve evre salnazararl etkileri asgari seviyeye indirilerek ynetim sistemin azami verimlilikte almas salanmolmasdr.

Sistem kaytlarndan elde edilen bilgilere nda Bursa ili iin tbb atk oluum hz1,30 kg/kii-yl ve 1,15 kg/yatak-yl olarak hesaplanmtr. Bunun yan sra atk ortalamayounluunun 111 kg/m3 ve buna bal olarak da sterilizasyon tesisi saatlik kapasitesinin 1.201kg/sa olduu sonucuna varlmtr. Bu veriler nda sterilizasyon tesisinin tek vardiyadaki (8saat) kapasitesinin ortalama 9.608 kg olduu grlmtr. Ayrca sterilizasyondan sonraki

paralama ilemi sayesinde ayda ortalama 1.094 m3, ylda ise 13.132 m3lk bir hacim azalmassalanmaktadr.

REFERENCES / KAYNAKLAR

[1] T.C. evre ve Orman Bakanl, Tbb Atklarn Kontrol Ynetmelii, Resmi Gazete,Tarih: 22/07/2005, Say: 25883.

[2] Dnya Salk Tekilat (World Health Organization - WHO),http://www.who.int/topics/medical_waste/, [Eriim: 02/04/2009].

[3] ERA Medikal ve evre Teknolojileri San. Tic. Ltd. ti., http://www.eracevre.com.[4] Trkiye statistik Kurumu (TK), Adrese Dayal Nfus Kayt Sistemi (ADNKS)

Veritaban, http://tuikapp.tuik.gov.tr/adnksdagitapp/adnks.zul, [Eriim: 16/04/2009].

[5] Dnya Salk Tekilat, Safe management of wastes from healthcare activities,Editrler: A. Prss, E. Giroult ve P. Rushbrook,http://www.who.int/water_sanitation_health/medicalwaste/wastemanag/en/index.html,World Health Organization-WHO, 1999.

[6] Bursa Bykehir Belediyesi (BBB), evre Koruma ve Kontrol Daire Bakanl.[7] Trkiye statistik Kurumu (TK), 2000 Yl Genel Nfus Saym Sonular,

http://tuikapp.tuik.gov.tr/nufusapp/idari.zul, [Eriim: 16/04/2009].[8] Bursa l Mahalli evre Kurul Karar Tbb Atk 2009 Yl cret Tarifesi Tarih:



17/17

performance evaluation of bursa city (turkey) medical waste management system

Documents