pensamento fenomenológico

98
íí'/ i iltiltil liï nl ill tt)

Upload: jebatalha

Post on 24-Dec-2015

154 views

Category:

Documents


0 download

DESCRIPTION

psicologia

TRANSCRIPT

Page 1: Pensamento Fenomenológico

íí'/

i

iltiltilliïnlill

tt)

Page 2: Pensamento Fenomenológico

Dutl)cos IÌIosót aos

quirÌto nLÍÌero .li coÌc.-ào Ìtrrrq C.|ïebn c FilÒt.fi.ll, . ,ê o., lL !i

,\ÌcmxÌrlir c fkres.ermr ìs ÌÌÌrrgc'rs .ì.r Sena, .ì lcnomcnoÌogia de HusserL c scrs des(ìoÌrrrmenros nos rexros

de SirrÌÌe e \'lcrlc1 Ponty. Ìniciâdo num peÍo.1o emque a asceÌìsào cb nxzisrD{) ao poder Íazia â pcrsperilv, de unr novo(orìflito franco .ìÌemão porÌc.s vc'zcs o .lja'Ìogo fiÌosófico cúrc os dois

pníscs ft)i Lào promissor,{s !1oqa)cs.lc Husserl s.,bre uma c()ns(iêncix qLÌe

na() esÌ:-i Íeclndâ sobrc si mcsme, rìxs se Íel.ìc!)nâ di.ctame.te ao ÌÌÌrDìclo.

for:rm úrdüzj.lâs por SâÌÌ.e nos frLrÌdrme os dc ume fiÌ.rsolh da açào. .Ìue

nos hnç.Ì no meio diì rnulticlio". Os cnsxk)s fil.rsótìcos cLos .lois lìxn.es.s.scl's arrjgos em Zes 7?r4^Jlzlcl,.rr (revists flìndacl.ì por cÌcs) os roman(es. corÌos c Pcç1s Lertnis de Saúre enplicltxln x irÍìÌÌênciir exerci.l.ì porrlLLsscd . tor setÌ clìscoulo Hcidcggcr e rlnrbém por Hegel ig'r(ndo p.ì1 .crdenÌia fr.ìnccsâ rré os xnos 30 Fsse cLiviclâ jÌÍclccLuxÌ Íirj rìo grxnde

quc ll gcl2!,.() .lc Sâúre e ìvlerlealr Pontl Iìcou .(!rhc.idâ. no pi,s guerÍil,

conr) igcr1.-aro dos 3 H . eÌÌÌ rclcrôrcix às hlclais dos .orres .los Ìrôs filó-sofos iÌerìàes. ÌÌÍerprcrrcì()s como pcnsâd.r es '!€e lisir s

'. ponto cÌc pxíidxpaÍa umâ filosolìa c(ÌÌìetâ . mxrcxdr pelâs xnpurcz2s .k) iìrun.lo. cÌcs

rbritum o cxnrinho para I enú:r.la € ì ccn:Ì do cÌisL.n(:ixìllnÌr. o (rpiflrlomais rj.o e interess.ìntc cìr lìk)yÍìx lìn(esx (o|tempoúnei.

thn xspcci() (ÌLr. vnl cbanrxr. aiençjo.lo Leitor nìtcressrckr cm fsicr)L)gix e tsi.arÌillse é o.lj:ilogo pelììâDcmc quc ÌÌLÌsscrÌ c seus discjprÌlos

hÌrÌìceses esinbeÌcccn conÌ cssx á'cx .ì.r .onhe(jm--nro Assi . Hosserl.

Àt)Íat (le Psícalogid JenÒnÌetuúrgi.a. apftte tt tenorììenol.rgiâ .otr() psi-

colollix .ìcscritiva". üÌ des. çjo drs leis .r prlúrl .lo psiquico. e susÌenLa

(tue o esrlbele.imenl() dc=s:rs csú!iurxs .rtrn)ísLi.rxs (ìx rr)ns(iên.i.r pode

contÍjbuiÍ fârâ .cguÌar e (riorrar x psi.olosi. experiÌnentiìl S.Ìrrrc, pors!1 ve7. jn\esilgx . essên.i:r gelal .1., psiquico c cxprcssx suâs refle\oes

raÌÌto em ieriios 1ìkrs<-riìcos quenLo cnr nragnífos .onÌrnces e peç.Ìs te

itiìls. I UcrÌcxu Pontl navx um lecundo clj:ilogo c.,rÌÌ os ts(atogos.ìâ GcstxÌr. esúìuhn.1o-os a uÌÌÌâ críticr n.Ììcâl cìo rcxÌisnÌ) .ienrifi.o e

.las .oÌìcepcòes naÌurxÌìsrrs ncssl csfèra Os ntigos clesra edilno de

ente, a:é)?b11f. Filt)sola apiesentam io leiÌor essc= .' o!úos âspe(tos .ì2

rav(ìLçao .lo pensuedto eÌÌìpÌrcrìclid.r pch fcn(nen(ìr)gia .lenì e por

srÌi verrefre lrrn..sx

CÁRros EDI u(l^r Àt,\r!)s

Page 3: Pensamento Fenomenológico

.,t!

FI\lt ( I

LOSlì|llì{()OFIA

: :: ::: "ìI[1,ìii Cflrt1 r-úú

REDÁqÃO MENTE, CEREBRO & FILOSOFIÁ

::Ì!i ErErur\rÀ beri ri úk: ljl l0Ê )l!Ì BÉ ode Érdã

trÌli D:ÁFÌE 3Í! ! Ctrrh!iss sÌiÌ,rÌE Da aRiE r,r. tr Í]jrú ì.PBa.rEra 6BAFC0 A!!6Ì0 L m S0 6 e [iar6 Ke Ìi tak]hãyPtSollSA rloloGRAF CÁ Elo eShâlLeodei?FeÍeúB:ÍSú0 À iìrr,D. úi[1aì-! r:CÌiid.nrRÀÌrir,lar,lÌ| DE MAiEr.l r.a 0 01,

rrâü. ìraccúÌrmrr rÍ r fr n Ll

EDr0HÁ ASSSÌEÌ,liE LL.ãm Ch.sÌaiieFE\r S,A0 ftir. ri( úrr dll(]yu!íi e L ! / Rolt i tli tDBIÌoRA 0EAnÌE S n0Ì {r fnVrnrLss sr LÌ,liE 0E ÁqTE aG z SiotlÌ0ÊA 0[rBÌ[ tlÍ!E B'ìm I arÀss sÌfÌ,rÌE D: ÀiiE Ìár i Ì rìi ìiorPE!!uSA aorocBÀltÀ S !a Ì,laíí l.mÍdena!úlSíiAmüÍi rú! ltu (a$ ÍdrÌeslPRIIDUÇÀ0 rr3AF0A Àn r,rií i.r f.iord.mdÍrl

í BÀÌÀi,l tÌ,1Ì11 DE r"lÁljEl,l Camãf:Ía e CnÌa Z.Íd!

MênÌe CéÌ€bro A fíosoÍa e mÌ *ie *per 3 ú Ía sir Meil€ & o:rcbrerubi;iod:Eiao S4n loDú:lbk Ì0m LLi tuÍ,r! eldo ú,rüÈl {ú ÌrÊiii iLì e\âd,rr-iÌrrd.rí. r

DueübRrlCL ìrú ca-o. ll2 .t 3t P úeÍtr

r: !rrr3013 3Íl

Jo:!: Cd@ Í! trl tr rir aíi .

L{LCLÌliCS0taCrl-Á: :!:!!! . :!!d!rl]r!,:,;e, I iill l !rr4i :Drxoúr . údem.:ir r úr:Ì _,. i i

CLRÊNTEDE iiARKEÌ C rÌ iik -!r'

I]EBE[iE DE nsrir;ìiL]BrS rrir I trei0)Elìaools0EAssr,rÁ !ris Prr..B:.4ÌúÌ'IARKEÌ Ì.]G O BEÌO E Ì]ÌEÂI]EÌ L]Í e . d: l] II TVtNDlsPESSa^S I eíì., :ra!r

vt[DASÁÍULSAS aíã Lrni: nú isÍr

\i/EB oES Gr,rER ÂrÉ ì r.roi! e !

CENÌRAL DE ÂÌENDIIúENIO ÂO ÀSS NAI.IÌÊBRÁS L (1 1 ) 3 033-ô300 (alendimenlo@d u elÌoed iloÍ a .com.bÍ)No\,as Âssl aÌu FAs (q lem Asinâíoduefioe d h ial,.o ú. br)Ê01ç0ES ÂVULSÀS E ÊSPECTATS (ed .osavühas@düen0êd roriar..oú.br)

Ediçáo n'- 5,lsBN 973-35 S9535 23 3. D ídbu(ãocom exc lsividadepânrodoosFrsL:DNÁPS.A.RuaDrrQíkl Shmonolo,lô73.NúneÍosav! sos podem seÍ soric lados ao jonareim, à 0ent.r de arêndimèirôa0kloÍ (11)30336300 ou pelo sile wwjojadueno com br à0 prcço

da úllina ed çã0 âde$ do dos cusìos de oosìasem.

- 't:

,N'!'\\:r

DrRnoR RESP0NSÁVELÁÍcd. Nã{r ÊllPrP

Page 4: Pensamento Fenomenológico

í:..,

IDIT()RL\I-

]IIÌSSERI-t 1'n r 1k.\r,uli&kl.tt,L.Ìtt) b^ii) l4lì tk,".ntiq1a . r!itit')trnbul nì1Ì\1. ts iraìt

I'\Í^ PSI(1)Ì(X,ìAP-\CIoN,\I_/1 dcs. tÌatn) Lú:.\t n 1Ìt )rls

^ t)trr\ ld 1.t^.Ìi;t! aìlt\l.

l.lJlL, r1 ìt lstr|t14fn4"tud r'rd14

5,{ÌTRLLnìõ.lilin)lì d l. e r t t d\ ti.\,úr.dLln P.lds t n4rt h zt)

À DESC( )tslRT,\DO -\IUND() (loNalì!Ì()l.ort.ninid ìLl liL^ttrÌtÌr /.õtÌ Ìrttl tufln

"o f-r Í. r ì,t ()uTR()"t ) rlt) | t,n. ÌtrÌ .l)tu.i )sr tr ! ! t I t ìr ü n. ) | L.ì !t'nr t) ta prìs'rìdÌnlLüL

D^ r.t sÀo ÀIRÌIS'I'RÂçÀO/ it'|!n 4 tn) J 1 t rtl. rÌ. t I 11

t k"ttaturt n..t1Ì.rtntu ts

dr,rr,/. i.r,r)\ frtr./rnrJ1r fx^/.irr.r r/dJ .i!^dr

Ì-IBERDAD!E]Í SArflÌìln, hr,\üÌ. a t.t lit.ì?. t\Ln t \'\r\ ú\ìhiÌnltult

O SER PA IÌA.O L ì'RL}I() tlhtt tl, t)ltt).s.t1i.i.d. dkr-14.ì1. tt4s a , Ìdt.)thçln) Ìs.tn nrÌ tdtu

!NRlDOS S,\RTR].\\oSr.t"tIn!'ar.1d t!. tlr( r,i rir.rQrrrn:r ikr.1,ì.tn.t dt Ìtrttl in!tndttln\Ìt. tnl.liL^ttiit . tLllltrr.tÌ!)r d.5.úL

IIHRI HA( PO\'I'ì'[ÀScÌÉ\(.rAs Hr--\t{\Á5tta ttt( t) h,, .rì ad r Ì !, k, lo :tlrn')..l)t.rt) tL ú,Ìh4lnn tí)

CIÊN(IA I] IìÌLOSOIL{El\Í l\r lilu.ti{L ,PONT1_

th l)siolt+lt tl. p!1?tç.')tr lì tMn.ütn.!L1 ddrx^1i\un urÌ didlt)!t),t,n t lsi.loi:tu dt! (ìstnlt

() ( t( )lìÌÌ ) li-\l]\1 E IÌLh{L.PONT\'t )..ìt) | 6 d,s! a,nt\'r.1t,t1.d"kríõ dr srì L\ìtu!nlkl,tt ttrft tllt ,ìltrn/.)

\r!11l)\\ ,\ \.)l\ í

Page 5: Pensamento Fenomenológico
Page 6: Pensamento Fenomenológico

.]$J ()S T1LBERTO RIBEIIìI] I]J \l(nJI],\! doDlore lÍF dôftfte íÌ íllNIid dxLÌn\didxde de sio Pâukr ífi nÌnàn.n.ì? È nrx prnún t . ir; , ì, );,ir;r in,,rtro1r?i, lEdÌ sp^o( Slellâ)ra, r"rhìaìt ! .ti( l]nÀ fnFàr^ntltiLiÌion LIPÌì e .\t?L.!rP: .ri,riL:,.,ì erl]r,,,Ì\1]n]i\ÀÌÍi\.1

Edmund Husserl

empreendeu, com afenomenologia,a última grande

tentativa de

fundação totaldo coúecimento

gDrjL:ND HL:ssrÌìr- NASCEÌ- enì 8 ctc rbril de 1859, em

Prossnitz, peq cn,Ì ciclir.Ìe .Ìx ÀIorávia, regiìo da âtuxl

I, n r 1r. , , l,-., , tih ., .. .r ,Ju. .r.,,, "les jlrcìelìs. qlìe todavìl sc conve(edx ao cristi:ìnìsmo,

nìo se dcdicorÌ clesde cedo ì ílosofìx. Srn forürçào

;Ìcedànica lì)1 fèit:Ì ne írex de cìêncìas exxtâsj coÌno

esr(Ldrnlc de asüoro1Ììix, enì Leipzig. e l:le nxrrenìática,

enì tserli1ì l: c ì Vicnâ. Foì nesta últnÌìe cìt1;rcie clLLr-,

crì Ì88,1. ele conÌeçou â frcqlìcnÌâr os clLrsos.ìe FÍìnz

lìrentxno. Isso nìLÌd.Ìrilr de mxneiü râ.licxÌ a dircçaÌo dc

srÌx vida le\'ân.lo o erÌì dircçiio à iiLosoia. E. coÌn csrâ,

ì ì.léie de "lÌÍclìcionâlida.le da consciêÌìcia". que ele

hcrdou clireLamente clc Brcnlxno, com qrìcnì poÌc1ni

zarh. contLLdo, âlé o fìnal de seus dìxs LrDa cena .Ìe

pârrìci.lio basianre corìünr na hìstóír da íilosofì;ì

Page 7: Pensamento Fenomenológico

,\ i.ÌIlrninciâ qlÌe tlr$so L lLribui :Ì

no(l() de inrenci.rnxldadc '() enÌergen. ,nrnei .3brÌ .onr a nìenÌill.x.àosumjrix, esÌxbeÌecnu por clt, enrÌ! ]ìlos.rfia e ten.lnenologi2. N() entano, esra

naÌo t)i o prinelÍo n.rdclo fil()ílli.. P.rclc fersegrido SoÌì a hspiÍr!ìiÒ .ÌìreÌxe donìinrdofu de Drcttin(). Husse.Ì

enÌcndir pôr lllosolle unri (ci1a ìúÌisedos .or.eiÌ.s lriÌizados pchs .ièD.iÌs.quc serix essenciaÌ par rìÌndr,nenÌi ÌÌsdc úinenâ deiinúr ì\.ssa Írse. r tiÌo5()li. .onÌcrlir (.rm â .lìrilì..çìo dos.()n.eiros.icnÌíi.os

foi . .isc rl.ssc f.l.ìeú. !ìodel.rde rnáÌÌse ldoÍilicx qtre letorì HrÌsscrlr retoúnuÌ.r 1 pcÍgtrrÌ1 bási.a lcÍapeh tiÌ$otì.. nìvcnrando eniìo a t.no!ÌÉroÌogi. ll !Lrnd() i iÌtre..iondlidrdcrÌn p.pcÌ d.clsnr) tìÈ soÌrì.Ìotl.t oprobÌcmr quc. dÒ vinÌe. eÌe srL'2,rin. r:cnl!() dr liÌonÍiâ t,or isír. vac a

lcnr lerr. e.I.onÌa o.cnannr {rì (ÌrLe

sc desd.brà\r rqleÌà _.ÌaiflcaliLô dos(on.eitos.iendilcos. P.ú (ircuns-e\ero nlrnÌe o Pre.iso !nì qNr r inlen.nmÌi.lÌde tìri prúnovldtr r .(!n,eitt)fr!ìdaÌnennl di iìloioir.

cÌÌiU.af ìDr .on.c1Ìo i ln\esti

sar r nrÌ oryeDr. É 1o!Ì1. r(, (n)iebqre eÌe dc$nr Lràr r.rilnlr quris.le

d,snnürs rsse .(ni.eÌoetpdnìc CoÌ isso. o (rrteilo Ìôrnx se'.Ìâro Urs. no rnesnr gesÌoi indlcindor. (ÌrÌc () .()nceirÒ nÌvesÌilido reniclirlvrfr--nLe rú. (,1)ie6. riosü. se qrecss.r .()n.eit() é f,üi.kr. ÌlndarÌe!Ìa sc ocon(eilÒ Essr é udìì drs Ìxretas im.gdriL$ tor Brenrin() p1,1r srr \ficoÌogú

.l.s.ftlvr" Hrsserl ador2 a óir c. inirÈmail(o 1]or tornÌiçào. é pa r rÍínÌéti.l.Ì!Ìc di.ige suÌ ÌÌencìo. íJ qrÌc suBle xcxistèn.h d€ urtu .a,tn.ia ncssx .iê.]tr, rlue seria cú ú mcÍnr in(oÍipÌetalxisindô ô Ìrab.lÌÌo compicmÌar desÌldisuipÌnú .ham.d! fi Ìovnìx

l't.rt r ;ì :,:::._,:,..,G p.lnìeiós üabdlhos d. Hlsscd..s.r,?o .o ceito de ,iüera c , tlik)s.íia dadìì|t Ad| )í prxticrnr c$a .lÌi1ì.rçio . preÌendcndo iõrsÌ]8r,. por eìernpÌo. o.onccito dc núrne() 'fúia se derssunto sob.c 1 qoxL os üixÌeúlli.osnào se cntcndcm, !r .luc tor si só aÌesÌÌr ne.essldad,: d. un,r lnlesÌigr.àÒ su

ple,nentar quc niÌo p(\l( se È nÌú a

trúa úeu deidçilo!orq!€ sc pxrÌiinos. p()r eÌeÍrdo,

dx detinÌçxo olcrc.th p(r EucÌides.para qucm o niÌnxro e unÌr "quxnÌr

dade de unidrdct. ca.,lnhrirôs benìpou.o Os t!()pÍi)s rnaleniiti.os oà.1

sc pÕcn, de r.0r.lo nìÌe o qle signilÌQnì (jrinlnhde' (tr1 uúlàde. e

csse rlcsalerla a a e\pressào .Ìos|mncs d, 1Ìni.hlle de delnìir con.eiÌ.rs aÒrì() ol)sei!(ü Aist{Íeles. só se

dctur( o lue é L()gna.n:nte ..Ìúposrô

í(rrro lÌômern, dclìiklo ..ú. _dinxl .nrìdl ou como bipede nnpllÌde l. Ìsso signfic. .Ìüc quìndo .hegarDs aos conccikrs cl€trÌerures nio háúâis delìnlçiio possilel Ágora o rini(ore.uso € a clarific{çio desses cot(ciÌ.,s. ÉÌomardo r(, objero do q!Ìaleles loúnì absriaid()s

Mes esscs bons 0rôpósiros dcHusserÌ conduzìaiì a !Ìn rc$lladolrqlÌieÌartc lil(' nxrÌirale os .rbjd(,sdos quais os .r)n.eit.rs maicüilÌ()sio m aÌrsrxnl{rs en,.erÌos LnÔmen()spsi.lÌrl@J ltuLssed in.ori, nr(lueÌed.$,io dc c(!th,Ìa p.ra o qurL, úrisnrdc, .lc nìcsnú l.rjìria o k!N) PsicoÌo8isn,o Às Èsenhrs dà rilos.tìa.lddtìrrétk:d kru\ .lurissntus. I tusseÌl

ioi censúdo p(), diisÌúar lógica onpÍcokr8ia. o qu€ o Ìeradi a disÍnvcros objetos mrrdniti.Òs em rcPrcscnlr-

!òcs . ., quc si8.itu,ilx rade ncnos doquc d.(cÌii () lin dr ôbietndadc damaÌcniLicx tlusse.l xcusr o ltolpc | éÌevado a .c((!ìhe.er que i marc,náú:a.ào t.rra de lènôúer.s psíqui(Ì^,n.m d. "rìrôfren()s thì.os. tn.i si.l

Ilas cssc Íc(()nhe.inÌento, predssmenÌe, !e1 3Ltcr. dc ,nÀneh .le.isivao roÌero lÌlosólico (luc tlussÉrl se púp!s.ra, obiga.do! x [.nnúlÌr o!üavez. por sux coniN c .isd), r peÌ8lnÌxquc nÌlugutuv2 a fil()solla Ìloderna, iiquc Dcscx.tcs ft)i o frnneirô. lniagnÌáh: rcnú o c(lrhe.ún€nio é possível?

!.ra chLii(ii 05 .(!n:eiiôs cienÌíii.osé prcciso rct(rrnri àqueÌr bâse de onde ior.m ,bírridos ìúas se essr basenao ii ruis tìÍìada f(tr tedôÌlenos

ì r:,.._.: ... -,:;i: :..rt: .r,r:..::.

1477 1884 't 8s8 1900 190Í lqx 1905

f,ilàê;h,{-,fl.{

GueÌ.dos :r ptin.tBóeEs,enlrc hd,râ Â rê,0e brÌtâ.icos dâ mdjâcãne os colôn6 lé|miÉliEe da

lioÍte da Guem Íú$0 ÁlberiEinsl€Ìnainha jaPmsa, publlcà unVild a, vencida pelo aÍt!Ì. $brc ado Reiío Japão elelÌodinâmiÉ

Page 8: Pensamento Fenomenológico

r.ntÌrlcor. c sirD por objet()s (tuc DaLC)

-1. .PalÍcs d. próp.ii .rrns.ian.ia,-!,n,o csil Pode Ìer x.es$ ìquclcs?ar.,o x nrbjeúvidade tôde reÍ {ccsÍ,. :.rn5c.rdanci.? cotu) o sujeiL{) podc-:

'cpo.nr a unì llnì.lo .Ìe obielosT Ìi-rrìÌ r lünnÌlação de$a qlesrì() {Ìuc1Ìi.e:r lcn(!ìcnolo8ia. E era po. nÉi():J .onceilo dc ìnrcncioneÌi.lxde (lue

-rirerl pensrvâ lodcr rcsoÌ1ê h.

1\ ÌpresenÌÌç.'lr .rnônica da nÌen.n)nali.Ìade, ÌiÌ t!nn) csr. dpere.e enÌrexÌos.Ìe ll.enrano o! de Hussed,

P.re.e r exposjça(r. nn'iÌo solene, deunn nrir.nie brnrli(lidc. O Ì11ìa dâirtcn.ionili.ìr.Ìe preL.rrdc .os cnsnarquc Ìodx .ons.ièn.ir i (onseianci. d.algumr coca . ÀssnÌÌ, I toccpçaro ip(rccpç?ìo d€ !d per.ebldo. () dcscjo i

dc!,jo ilc um desejado, Ì i.rrgltuc_ao annagi.Jliio dc unÌ objero nnagi.rdo\ír!. sin.cturÌcnÌe, qretu. rlgun dir,duvi{I(\Ì dcss. túri.Ìidade px,r (Ìrk.cirsejr ft:1|t,Ìad, .ssnn. co,r rxnlr r().Ìpx? Prfu pcircb.r for .ÌLÌe nì.r h:-Ì ì.lui!Íii brnllidad., a p(cÉo levìr edc.rÌ. que ess-- .uilo lenìa dìlohÌe !nÌ2spe.Ìo negìri\(), rlc (Íiti.x à úadlcàotiÌosój1.x. e ünibáÌ urr rspecro posnl

:..

ís7I 1914 19í5 19í7 tS18 1922 1524 1933

Fevoluoão na Êevolúcão e : FoÍmacãoRússia.0s prcciãmaQão , da Liqáholôheliques da Re0úbli@ ìdas Nacôes,

nâÀrêmânh: l

' de trzds de da Bolsã dê

' 0s hscislas

Page 9: Pensamento Fenomenológico

ItaPuEÁo Bt//' PAnf E, olntwairdÉhrd. d. Jacqucs LolisDavi, d 1790.& dprasõesro hodelo do Dirto/, e tro

vorcedor de Áuslêrliun oã pr.s.ntam .egu ndo nodosdislintos do doação de sêílido

\ r! rm\r) .L IDIL\! lÌÌ!\i:ìÌr! rÌ.$\Í7. \1\Iou\11

.E:r !\ !\Ìr!\Ì(_\ \1 L'rr i!ÌrF

OrÌr\ \ Í, rudr! i \Ìr\\

[i] L r)\ .i'1iì L\trasD1r

\)it I t..\..rrt. rt \1rri.

Dr Ft.!)ti í kttttt )

rt4 < \ f\r Lt-\ rrt.ttt\trt.\

l\rr.!i \\ L\nÌRnD{r

Ir. Ì! *\ \\ I \trÌNllJr

\R\Nr\ \ 1a LrrrNfr)r

]ìrnÌ7\ l-|\.|,.\l

!L ll/rrr r.\i ,rtr!\ \rI

a.r {, ar.n)\..t \ \/.rf a!

Ltl\/l!!\l|Ìi\(Ì\;]!\ll]I

IÍ.r r ^

&t!ur.rÌ,!

rlrtÌiÌ! .L lrlL \r) HÌ *r r.

FBA t 8nE ÌÁl{0, nestÌs de EdnundHusserl na Ur ivêBidádê de uien:.

r(). (!Ì .cÈs.nìo dc (onhecnnenrô aoleArdo d.srr meriÌi rfudirao.

OudÌo . seu Ìad. n.g2Ìiro. ÌÌl.nr,rlrr' l.rh .oìs.iên.ir (i cos.ièn.ix (lcxlirrtrnr (oisr' sigijtur r.tòúÌnrr a nr).i. dr sLLi(.ilo lo .onlìt.irìcnÌ.r. r.l coü)esÌx eÍr .()i..bÌda ]Èltr lilGotì. ÀrÌernd. Èla na Hu mer.de ik.nlrlisü, seix

eÌnPiÍisra o mjciÌo. rrl..rúr t)cs.:1ncs o ..n.cbir. nao se ÈÌa.nrútr\.a .ìidrüenre I (oisJs. x obleros!Ìe i() s{r rcl.ci.,ia\" inrcdi.rdÌeme lsÌrs nlairs'. lrntÕs d. sur púlr] i .ll]ori.Ìx.L(, l: $s.s l.Ìéiri crlDÌ lisÌis.ô.r)sendo (r irìrlens d(,s oblcús sirÌr.l("no nNndo l(a$ dò (:i,s 1,Ì.l.'cRr.jsr.ou sign.s .h .nÍênci1 (lrsscs objerG(eso dìs idéirs s.nsn/eisl

De lurL(lr(r foüú, cssc sÌlcrlo .rFtcsiano pernxnlce te.hrd() fo domnìnlde suxs ldéis iÌÌìxdÒ n, sú fúp.ixlnÍeri(,i(lad(

^ssnÌ, alrm.r qu. Ì.Llx

..xrscièn.ir (: .onnriêrcir dc .lg!úr

(oisa é di7e. (iu. c1a s. reÌ..nla di-

'cÌrneoÌe ìo r.undoj dio esÌi 1è(lìrdasolrÈ si nìesirÌi nls abre se i.1e(Llrlln.ÌÌe âÒ e\rc,lor" É esse resrLlrrdo.sobÌ.nr.lo. quc Srfirc apÌa!dúi, li .Ìucclc lhe pe ìirii:i di7.t .onÌra seus \a,Los nesúes tltr Sorl]oÌlre. que n(\sJt(rrsciêÌÌ.ìr rr)s lln(r dnrra eme nonÌ!ì.ìo ro r.cnì di nìilridì.r'

qìì.No ì Í! rsp.cro pÒsirn1). a nlLcilcionaÌidrdc rcpr.senÌ.r i, e.ì filnrcil)lLÌgd. deí()rcÍ. de urìx rrlr'rtiúd&te de ,n)s úns.lêncir, !r( p.rünror des.().hc.idr peh Ì.rdi!:_r() Qulr( consider,- ír srÌlcÍ,r .Ìr1esi1no. (.DÌ{! esÌoqle ú, lrlfi.s úaÌrs. {lucr sc(rnìsd.re o Íleúr s+undo t .ke, rurr:11)uh üsi ü (tü:L] () mund,r ìrs.re\ eli as

d(:iâs , n.s d()is..sos r.o[s.iê.cia (!Ì ]ml)ìclirdade sô enLtu cm Ginslìncr esseú.irli.cn1c p2ssÍr, !ue r.().()nÌribrìi enì mdr prü I .o[srn!i!io doinrrnd.r de úossx erfcÌian.ia.

lÌusscÌÌ .d!eçr 1 \ islúÌrbür essa xú l

dadc ar cons.iên(itr bcm cedo. los ÈusÀkr.Nisi.olrsirdr.lc 189.t ]\lt (le opòe.nÌtuiçLn) i ìt!rc'rlLiçà. Srgtxlo o seni-

:

a

Page 10: Pensamento Fenomenológico

d() ,tuc os rlois Èünos Ìènì ,

1(). ìnnr" rÌguru .oin é sirntlcsmeffe!e, cssr ols., o'no ao peÈhcr dr i.ncba in(ft nll no tildnn AÒ .onrr-j.ni. cnsÌeiePr*.rifxo q!.ndo e! vel() rmx.oisa

Ìnas, artuis dcslr, rrd !Ìn. oulir (ors.\$nD. eu \cD x brÌÈn", .lue i rpúlsúÌn pedìç() de prno pnÌado e. rÌÌr\ és dcÌe eu !is() rnúft (!rs3. Iir LúD.Ìeleji.irìldo pris i .cssc donidi. do ìtprc{ìÌ2i'.lue ÌÌrN!Ì dcs(obtrá a pÈse.lr (lc uDr..e,11 aLn idrdc" ú .oÌÌs.iên.iì

Ìrm. rrlrdrdc qle se exilÉ d! !ì.nel,r Dris (l. quandô .()nsnLcÌrn)srlgrLn5 Qsos ÌmiÌe C.nì1o ìr) lcnnosu,r .Ho rixblsrc € i sesui.. PcÍ(cbcinÍ,s 6sc rmbes@ .oúo otu síìbokli o quc ocorc qu.ndÒ \'ejo u,n 1,rçon() pnpcl (oDro súrdo únr n,e,() 1rrçoc. l()go dcpos. o rcjo .on. o sin,troloda opcmc,o ernnìéÌi.r .ìe strblü(iì.iDc uú..so .o o!ú. !!dc csri 1 dil.rcÌr(a? Ela nìo esr:i ni .ìr,-Í rlidad! .loÌr.co no papeÌ. .l!e é ì .r,s,ÌìN nos.loisc.sos Hlssed co..Ìuií (lrk.r d,iircnca$i lode se eÍalìele.Ér p(tr (Ln,a ..rÌlpaficrprçio ffiqLi.l Á(tuiL() mcsnr.l

qx€ pou.o ierÌrD det)is, c ( (h.m.Íid. aÌo de 'doacào de se.ti.h) lr .s{lero qxe üanÍodì o.ier) i al)(s(o cnsúDbol., enÌ rep.ese.Lriìlc dc our,"colsa qle é eÌe Íiesdn)

Á nÌe..ionàli.lì.le sd-.:Ì, parN I tusscd!nì {ènônien. dr.tuL,n dN .cprcsent.c... Ìrt.rt.nrÌdt é Ler.lcr. por m.i.r.Ìe nà., iÍÌ!Ía quàis ()nhi(1()s drdosà conscien.ia, d tuLiÍ$ onrerid()s ftlodx.Los. é /eerrli7, e$es.rú.s .1Dr.Ìnl()sd. ftrìenr co1ÌìpÈe$n.. assn! .Lcs.i 11.

i !ÌcncioüÌnìade seÌá erlunJerLe a()

f.!ômcDo da _..presio EaisÌe inÌcnooruhdade seúpre qLe, rúì!és d( u.l&do, ms \is.mos alg. ni. drd(). sc,n

: prc quc uu c.ltì prcsed!_ì 'exp,in,i,: u1tu d.t.JÈúedr .üsên.ia loj iss(). s(ii: prctcír.Ì trÌrr no plLúrÌ: se.io \.'Lrirs as

iin en.i{ rìrl drdcs cm HlÌssed. siiurdxsI enÌ disLi.r()s tr.(Í d. dperiÊocir e des: dt,elis .r. dìf(rcnks ní1cú da .nálise

-: (l .ÍirÈiÍÒ .rnicl) (1. inÌ.rÌ i.nrlìdr: !lÈ, tuÈ HL $dl , n rhL I]ìr. eì|.LlJi Ì; ndsr vidr Fr1\!irr scra . úÌen.nìrlii dide de aL() secL, a.r's.nb 3 rèn,'nrj nologir rrnu una dis.ljcio leilexnr e

: deutu .lx pris:Lgc.r dc nossa ..nìs.iên.ir

esr p.nìeirtr n.r!..r de inÌe!.nÌral ad--já xteír. fo, sl só. que nì le.dxdc cLc

nnpÌdÌa lessr pringe!ì !rì eviüdc

Hussed si.r|l!snüÌe Ìrrnspa)e pl

I seú jusÌ:triÌer c cssc .on.eib .ìe lcrôÌne.Ò (ltrc crignri .r È.Ò.he(].Ìert()de orÌrìs ligrrr:rs dl mÌcncnrnxLidrd{r Sc

.s sensr.òer t os .ros úÌe .nrmis si()h2b1ü es dx nncr rrid.de dÌ cÒns.ièd.i.. o ienôúeno ro.orlÌÌir'ioj .:i. esl.iÌ

diaik, (lc lnni É esse(on..1ro de ienôÌie.r) qrc Ìc\'. HlsserlN l.n.r em ú.Ì /ir.,&"7oloí1.i. enì uÌnr(!r. Ìógi.r dÒs Jena)ì.nos. o !!e écssc JiÌúÌe.o? rle c r rfrcnÌÌi.ìo deuü oÌrjeÌLr prn r (().5(ian.u. É ele qredcÌ!ü!m essÌ r.iìs.an(i.r oüo sendo

tcr.lpçio desÌe .Ì)jer). r arnorc. e nior o donÌnìio (h lcrcep!àoos ..xrceiÌ.s a.rcs lor't.dosna r.iÌise dr Ìqn.serÌ.(aro ]\goÌÌ. PxÍr crpliciiarrcnú se dr utrra fc(clrçiosnDpìes, .Ò.r) rqucÌ. da ifrore ro ìrÌ{n., clc dfi que.xisÌe no irìltÌnÍ d. nÒss.cons.iê,x,ià. rrÌ (o.tL!Ìro dese.srç.les alnda opa.xs.

qle por si s(is n:!) lponÌ.ú.eindr, p.rr rerhum objeÌo.Lss.s se$x!ões .lellmi$nì a

rcgiào dr \ensibilid,dc noseiÌi.lo esrÌiÌ. .h Jr"lrw

-{ essÌs sensi!()cs scic,es.enÌr. ìto | 1)j1lo1cnÌe nÌen.ioìrÌ lsse xio scúchrnÌado de _xprccnstu oude ìr.,ese Le,o(r dcÀrrto do ,.rs grego. (txc dcs3ri o nonenÌ. espe.irìÌ)do penlanenÌo Essc âkr (:

o rcsponsáveÌ peh Ì1()rçÌ()dc scnÌnìo que 1ii 'rÌrn.1r"rqxclc .onjLLÌo de sensrçÒcsopx.as. t.zendo .ônì (ÌrÌc r.otue1anc1r se torne '.ìi cça(i1 um ob'cro ü.ns.en.1cn1c, JaL'ïorc eli no jxrdnÌ Arnxsgfuç.s . css. log.r erL.e scnsr$rcs c rÍr do.do. .Ìe fnLido 1 inr.or! _.paÌe.e parxx .(!rÍìan.ir. já qle igorìr lessr ({)ns(iard. i olere.i{l()ui. f(iômcno de :inore

ÁavoaE DA ynÃ, daldthè do ÍÌlsoStocré|, piírãdo p.r custav

l(imt entÌe ls05 e ts00

-.:Í*€i,r!, i)

Page 11: Pensamento Fenomenológico

.Le qrLrlqucr o!üÒ. \lai n:r() (: só rsso. Oiènô en() dcreÌúini ÌxribiiÌ o ,,od..óro..bjeL() a,prcsenrìdo :r (onsdên.ia, soh que'ispc.Ìo eÌe nos é dido

^Jnal, .luaLqucr objero semrrc nos

é dado enì um bo.lo de dorçi(i quc.r ,Presefir scgundo !!ì aspe.r() parÌielar e por pÍlncipio variáveÌ. o (Ìuc tasc .tesn no tlano da lnrgrirgeÍn Assim.as expressòcs "o 1'crÌ.edor de A'Lslcrllz'c .r r€..i.I() dc \ireÌÌoô refcrcn

pc.s.rnageú. Nàp()lca!.rBorapaÍe Mrs cadx unìa deÌàs o rp.cscnla segrìndo um aspccro deÌemnìa.lojscgundo !!Ì dhri.lo nodo de dôx!:io

o mesúo a.(rnccc enÌ nÒssx fc.ccfqio de utu ohjcto quilqxe. Á .r(lxm.,menÌo. é atcnas urn asped() d.temlna.Ìo do objcÌo qfe ve i i nossaprese.çâ, rúÌ lspe.ro que é va.iívele depen.ìenlc de unì ponÌ. dc vìsú ÉdúiinÌ{) o ,Ìoito de dor.-iÕ (itre mc cxibe x ánde sc cu a per.ebo da jinch oudo iadn!, scgundo esÌe ângulo ou sc

72 \rrNl r: CEREBÌ1r] ê rrL.r)soÌ J{

D0AçÃ0 DE sE Ìr00:jovom como stn.l malenático de igual nalêsl!, sinbolo dè sua paílclpaçãona lüla pelâ iqualdado Ìacial,ra Darcfta pelos direilos civisem Washirclon, en 1963

grnd() u.,r ouÌr. P.rspecritr a cssx rrúblklade nìdellnnì1 {las "p.rspccÌnri'ÍìÍe m objcÍr quc ÌevtuáHrÌsserL a ap.crcnÌar o lenôÌne.(i'.(rÌ() scndo !iìnìodo srr/,rt-. dc (loacão.

lri qre seml,Íe ÍepoÍxd.l. LrÌn _Pônrr) dc vist.rr par

IIas é nìpoí1nrc Lcúrcmconrâ 0ii tese {Ìuc 11ì ftl!úde.isivadÌe.1.: nr (mprcensro qle HusscrL r.já dlquìoqxe é o Ìtricl() .lcnú)nrÌ,o qrìal u r .ons.riincrr s€icPofa. N"úudÌ .l,ie1() nosa (Ldo nìdepei rìei Í0Ì!nÌ.dc alg!ú nnrd. .le doreaoÌllc nio É n..h snrado .Ìola.ro d., nÌiLJ ,le .1.,, r. .que se P(lleÍir 1t,!(!d.r!n rnnâ etp(:( i.r dc innÌrã.)!üpÌes. que. di2ci: indcpen

derLe dc u.ri le$pednr \i() ca$r.' a'..isa flesmr'. I .ÒisÌ nì.LependdÌc de!Ìn p()nÌ() dc visra rìnilâÌerÌ e vafá(lâÌú\!s d..luilcÌr se apresenri a alsaÌún.

QDan io e! raú 2 nÌiiÌì. ÌÌrsp.r(nasuhietiva íbÊ I ãÍoÈ. ô .jue obÌoiroé oüÍr perpccnra iglìaÌúeme iÍ,ìctnÌsobre eÌa: .unq e árore nìe seiii d.d?seD à pris.i{r r um ponÌÒ LÌe visk

M$ se é rss!Ì. o qle p( cseÍoobieÌo nÌen.nr.rl dc u!Ìì .ons.iên{ ia, Sc css€oÌr,eÌô nìô p()dc so nadì siruì.lo aquúrou alétu de scLb üodos subleÌivrx dcdoaçàÒ. ele só podcú se codlndr .!m. toteli.ììde d.s fcnüncnos qre ô rr.Lzcnl

ì ÌÌossâ Dresen(a. O obìeto nìien.:ioúlseri a rÌridâ.ìe slnlaÌie de sers nrúhitLírsnodos de dÒrlio (\Ì Jàú!ìeN)s E é issoqrìe pe.dìire 1 ll!Ì{scrÌ etiÌÌÌÌ.I eaislênciadÕ a PhÒn Ll^ corcl.!ào enLE .ons.iên ix e objeb. x .elreza de qu€ r({1a

.ons.iên.ú é (usciôn.ia d. !nì ohlcÍ)e, re.irÌô.ÌÌÌenLc. d. que údo oìrjeo iobjer.r P,,? uÍìr ()nsc1ôrÌcla

lõ(stl!Ìar .omo o .Ònhe(hìcnto é

rossilcl. (omo i subjeÌilidrde. rroi rc..cess() r un, tnundo de Òbieros, se on"1in.lid .Ìgor @n a quesdo de sàber.onÌr uiÌtr molúpliLrdrde de tènônìenos

Po.le ser r rp.csenÌaÇào. para a .ô.s.ièn.iì, .le oiÌ obicto lno e idêffico r sinÌerno lsí) signüìca ft..onliecer que seeÌisre i.1oìciotulida&, é po{Lìe eÌisreo úÌl)rlho r:crcÍJ de um. smÌese queLnilì.ì ()s Lrirlliplos fcnônÌenos corÌoapresenúfòes dc unr c o nesmo obiero.se x nÌen.i.Ì,aLidadc dc A.cnúno parece2 Hlsserl esré.iÌiúa a fibsofia. é porque.1. se lnììÌrvr a kldlÍ nìddniidane eqxe Ìôda .o.Í ianci] (i (or,sciêr.iâ deal$Ìnìa .oisr". sdÌ .un.a in!.stig2r xssirÌeses .+Le. tc( ÍcLxmcrtc, .staro lormndo p.ssivel ersc rcsultrdo lin.l.

: I ._.:::r..:i !l

rlas tu.Ìô i\$ supori a dehúa!ào deduas ortrs 1ìsuÍf,s úL jntenciomÌidxde

\os sels Ev,.LÌ\ /sr.1,/.tgr.oi de 11191.

HLÌ$e .rÈnÌìa i l.tuiçrio ì repÌeÈ.Ìr.io , opu.hà o donúno .h ltrceÈ.io à()

d.ÌÌidio .lx erpilsslo É smples nolÌ. .1'nú e$x .posiçro a .!úìcizl e arbiúinr, ceÌn lue s,-nfdo . útrÌi.to é nÌegdh..:nl.!Ìn evenL() {lÌ ddem dâ ÈpÈÈnrrLlio'jl

Qurnú, pcrcebo Lrm .ubo, é umde seus aspcúN qxe nÌe é dado: vcjo.lneanierre srìs ou Ìris LrÌos ú) cubo.seglndo L{l :'n!a,Ìo e nunim!-iÒ Ntrs niotcdÌ, .ons{ iêfda dc pe(ehü xpen} doisrerângdôs. drs snn esie sólido de scislàces que é () cubo 'Iqüo ..o.s.iência do,sPe.Ì., (Ìue n,c ó eÌèdvìmde daúr, m-sÈÌnìô .onÍlanc1. rdrúar, .bs :L1pc(rosqlre nì() nc sao dados. É rr:..ls rúrapaÍe .L() obieto que ne é ap(acnhda,lus aLatr -rs d(5ü paÍe eu ,i\, () rqL) lssosigrille {Ìuc o .spedo dxd() reet.ia aasaspe.kr.io údos E se é assim, cnsrcxqul Ì,!a .trrrr fuÌlr d? inen.i.nxliúdc.

Hlse i.lia,Ìuá de 'ìÌen nÌdiúdcdo horizonte iftcmo . E târá qu$úo dc ÉnúlirÌur qÈ r.nlo obieto Ìem seu h().i- 9zonÌe inienio Lle dcrcmiüçes, que nio Isão etl xÌtue.Le dxús. rus que sio vhrdar 4pcÌa .ons.iên.ia O ob'eto per.!bid() é Ëliabtado poÍ uÍntr (Ìpr..$ivid.de que liga È(kll unr de seus esp..ctos aos de xis ;rrLbsol dìú enonìc impoÍllnoa a av !inrcrÌjoniÌldx.le lue sc sirua no plano dos ;

Page 12: Pensamento Fenomenológico

..'i:. : ]1::::'],:.i'.' ii ].'|'i::ì.':''feflô.rcr6 c costui, cnÌre si r..Ìos {rrst\1k)s dc cad! òictoj iàzardo (rn que.ida uLì tlclcs .cc1Ìric xos deruis seúe\Í lnt-n.,i{ruLidadc. non me$o LÉria

ri.rs ()ns.iên.i, dc dgo .ssúì .o!Ìô uinòìeÌÒ se o àsped() üdo não reenriasrâos xspe.kr nio dadosj sc ca!. aspeÍonàÒ dtÌ iisr ()s Ll--iÌals, .cm Ìeúmoslrn nìun.kr dà e\t)eiialxir'

! xo lx.ìo dessa nov. intcncionalidadehrveú rnìda (únr outú, a nÌrenciôn.Ìidide Ll) h(ni7()nlc cÍ(yno dos objer6.Quando pq\:cbo o cubo, eu o pe..ebo(o.ú fìguru sob.c um 1ìndo Mxis xnì.Ìx.eu o tc(ctnrsob( e úesa, nes. qle eíáen nìlnLia s!U, sllN dcsÌc pÉdio. siÌuado.eía.nladc O obicÌo pcrcebido reedvl.ro scu {rnon(). cLc o cplúre e. no linìL--. a o 'mu.do" qrÌc sc dpõe na nìenor

{ úeran r. de .a.Ìì Òble!) slnguLa,: linci{ PÌano dÒs .]!)nzonres qLÌc l\Ì!sc.situaú a or*inali.Ìede dr rn.,Lll& trÌ..ndonrl. se n. iúlìr ÌexÌ n(ls dccÌnnpomosuiÌ úLr em nìas pxÍes .()nsrilLìirÌ(\j n,r.íli( nÌcncÌoül evìi.iÌtrnÌ)s ()s ln)iiz()nkr".lo percbido, tud() r(Ìui[) qrLc

e\líc dc poÌcno.l no .&xÌ.ieiÍc dallorx nc umx dúì1en.a noÌ:rvcl e.r.e

--ssas lnÌlnd.rn2lida.les de hoÍirr{Ìre er prnìc1r. igu de ntren.n)naLi.U.lerturadr por rlusserÌ Nio se Írtx apenrsd() fxÌo dc cssas nÌen.bnrÌidrdes se

d.sdobúrcm seja no pÌr Ò dos lenôr(r()i'j (], no pÌ.no .lôs _.nrjeÌ.,s

,

en(ÌLLânr() x priorci.r cra x0ì e\lnro drinle.nrldadc dx .onsc1àrcle Se a púeúx ÍisuÍa ertr .Ía.uda de inÌcncionxlì.Ìrde .le rr(t, a po!Ìrc ch cnvoh ir

de nÕ$ls te(ljrrncs Se esse Ìtu.do'.ün{â r)de sc Ìr.nsfonnar, elèdldìenÌe.e1. (Ì)ìcL() dc nossa eTe.ièn.ià, .esLÌ quede rlgtrÍÌa i.{ncin ete se enbe o! se eÌIr.iin.: ncíc (Ì! peqxeno lÌegnenrÕ {tu€

-; () objcl.) dc nossa peÌ.ep!ào rtuLììA l.lcn.dnÌiüde do horizonie *

Ìe.no seíì risll (omo aqleoÌogl.anÌenÌeànleú)r ì irnc.cnruÌiúde do hoÌtonÌeúÌeno É no sol) dc um co$dênclâ glÒ

bàl dô Ìntrn.l() quc s. ncolt j pari nós.

1

=

Page 13: Pensamento Fenomenológico

EA0WEÁ80 iIUYBAIDGE, lírne. mD rD ré4!q 1337. Â suco$ão d€ haqens Ìêm€t€.o "agoia", ao !ársado imèdt.to ê ao tutuÌo pnôxino

!!ì úrl)r lÌi d. .o!srièn(1, !rÌì. ,Ìnldoa.io .lc scnndo \s iiìrr.(draÌÌdr.lesdc ho.iz.rr.. ao co.Ì.i i. nìo pareceú.n!oÌve. (lu1LqÌ,€Ì rÌnnÌrdc crpressadl cons.iêr(ia 'lido sÉ fassa.omo sec rs opemssenì cstúÌanex.ìen1c di.nte dc um eÌ passiro. .ssnn .(,no un.(! â!_à.r qle baL--

scndo assnD. âs ìnftncÌomÌnhd.:s .1.hoiTonre xpontxtrr pare a eristèn(i. .tcurÌr crpÌessni.Ladc Íbcrira nà n()ssa erreian.la Fr.erLlvr. que úrbâlhr s(mren Ìfì. .loxlio dc senidô ()rrrd.po, um s!'eiÌo arno [n n.ssr cÌlcriê..ir cliúrâ. . lado üdo d. .utr() .cenvia ros ladÒs ni() dxdos. .adÌ Õbjclcrreenvir aL sld .i..unrì7nr1Ì.nça e eniìn1è ô nnürdo ilu-- í, ctpúne enì údlPe..cp!ào (n.!r .oolprtende. essa cÌfressn'nhde desLlc scmpr já drlla?

llusserl pensrr.i cnc.rnÌrâÌ suà.1ìar1 naross. "..!1s(:iancla do iedìt)' como(1á raúbéú n,) pÌ.no dx Ìemrrrrlnhde.Ìuc cle sirrrri â raiz d?qleÌr'snncsc'

l4 i\18\1r. (ri:FFuR.i .: rrLOso A

en.r,rc81(1. de !nii(Ì ume nnrlqnn.i.ladc dc linônìer(r.(mo nÌrdô a xp.e\cnlar_.ìo. pzfr . (r.s(ran.ie. de !nì e on,cs,no objeÌo I esÍ: prsJo nos levxÍi1r\as liguras .1. inr.n(ior.Ìmede, d()reen\i..1{r d.do io ni() drdo. dr exp.essi() d() .lsenre no trcscnrc.

A ldrlncrologir n:io r.rta .lo Ìenrpo objel^d, .qlele ÍÍÌc o quxl Õ

iísi.() s,- dcb .a EL lnlcsriga a rehfÒÍ,Lidrdc iúernr ì nossa .onscièn-.lx. x{lu.,la cD qre LranscoN a n.ssaelteÍianti, de ! rÍrjcÌo renfÒÍiL..o !) m cr?efièn.ir d. um sorn qucd!ú É l)rÍanre contriì. .e ÌrisÌórirda lil{xolia. cn.onr.àmos o re!ìU)rePresenrxdo .omo seird() umr s!.essàÒ de nìsrxnres .les.onrínuos, LrÌn.nÌcessiÕ dc 'lresentes lra rssnn qLeDes..nes. por cxemrt(), .o,Ìprc.ndh oÌeÌnp. Ìrusscrl co.sidcia cssr !Ìrxgerrunìr trbsrr,!iìo seÌn (lrLrlqucr relxçio.oni n()ssr !\pe ê..ir clclnr

se () le.rp.r Josse essr su(cssì.r .ÌeinsÌxnl.5 .16conúnk\. scria inrpossi\eÌo!!ú rrnx mclodia Qutrnd() Lcmos a

cxp.rièn ia de rrÌ $m qxe dxn, Ìeü)s.onsclên.i. .Ì{r nnÌncnÌo lÌesenrci,mrs rdrúá, d() fxssrdo únedirÌo e tlofLnurc próinn), !r o qre a nìel(rlìancnr serii elPerimcnÌadr por nós corrou,n obicro qle {lu.r O c$en.iìÌ enr.oss! .xpeÌiê..ia do lciÌÌpo tuìo é ì rbsr.r(.o do úista.Ìc . nìas snn rquiÌ{r (lllcIlusscr'l chxnix.i dc presenÌe !n(i ìllcli cnrolve uria ccnx ealensào rernpoú1,lncl!'i. iÌénÌ do ".goú , uri pissldolmcdidÌ.t e urn'fLrnrc prir:nlo'

No inÌentr dcsse presenÌe rivo. oiúnrenrÒ tenpoi'Ì aia àgÕtu tenrida !m pisÌd() inrcdiaro qrìe na!).rsrá.raìs |]ttsente . rssinr (omo i uri iuLÌropi ó\imo qlre xiftl, n.nr.hegor. Â!ui, nGvlìcnte, ÌÌÌ"\és (1() üd.r ,lsrrl.s o nâ()dÍ1().lso sigìift,a quc nossa .oÀs.ìên.:il.1() rcmpo é .()íur(lx !cl.r ÌÌ!brÌh. dc.lüns inÌen.bnrli{hdcs orÈnuis Husserl(: rnm.ú de rerenlio r nrt.lr.iomÌidid--I ' q! lo tì .\-tr nrLrtr tu e{.r quJ\E !i!\n(.r úl'.' n!,n Ede nú Itensio a ffen bnâLi.latlc 8mçs à qld Feu ,.c dirio !o lnrur) Pia)\imo +

\\\ | L nLe.erehÍ. .onì hÌ

Page 14: Pensamento Fenomenológico

i .. . ! froi( n:io ià. i. a1.r.. :.!r:. L' fr:irrDrenÌe. serl:: .Ì.,trrLL. !ì(- !d cx. !re o

: :. : -q :,gtr tr. fr:s.do nnedirÌi) e::: :1)\iLìrì ì\5nÌ r Ìtien.i.l.: ::!..iile r,!. :L ,ìcüÓfu lsr. É

:: ':!rd. e,,Ì (l'(.!., sÌj.Ìro aÌi: :::::! Ì)rrsrLÌri cÌ()lÌo l)!.r!o

. ::: r.1rr nì() é ficriú.luilqx.r

:.:::: :qrcnÌr1 ,j Ljr!n,cnÍj ÌtnìPor.Ì.: : L!(!Ìe trir ! lLÌüÍr.- .-1' rL. rE!ú d..ri no pis

:.:Lr. j ,. cn!_.o .Ìc p.üDinÉ.e:i : rìii!Ì. iÌ11\(1s d! nolo rgoÍ.

ucar Lilc lsrí _qrÌise

::-::::: ..Ìi iÌrtrr rr ar(\ dc un o!Í!:: i- L,):rL.i!) Ì: LrÌ llnôÈ.no do

: : .i:. r rluf ]].rÌ.n!(! Ìer o

- .:l .() rg!r1 r: .nt.rdidô porlnÌrn. nlceÌ .onÌ. .)

_ .:: rnrfA(.o cnü. . série .lxs_ . ri i r !ar. d.: proÌens(ies, eÌÉ

.- . n.L 1.rìrdc !nÌ dado lenÒmÉ_ . . , \Lr:sr !.pcÌiür.i. .lo pÌtsen

: -.,l. r .-t,. in.ú d. fnì.eÌÌo-- .: ! !oì quc dlri é . lnidrde

. - . ri(i. .rúlÌiplos flrL,)s de dol

brli qurl a 1 sdÌcse !Le uniÍni ()s

,.últlplos tirôrt'nÒs ..r!) i|ic*cnl1-!o.s dc urÌr .)Ìrlero idêrÍnr). ìlusssÌr o(rlt.rii n. prófrir inrL.sc dolefrl](). .Jqu.l. stutese prs\nr" (lueuniln: (r dúìÌ.nÌcs motueÌìL{)s re,iÌroran cin unr so rcnpo.

\o dc.(tri., dc sur rürj p.ogressì\rrÌieiìrc JlLÌ\s.rl silcn.1. sobÌe r priÌiel,r llgLrr (1(. ln1(ì.ron.li.ìade for eÌe.les(()tÌ,Ìr I lntcilconrjid.de de rÌ..Ni() (lr(' cc I (!c8u! SnÌtlellenre.r:_!) s. \r)lLr fÌ.,s , .ss. .ssl!ÌÒ Ele se

Ì)ieo(rpa:r so)cÌLdo .nÌ .xfÌi.iÌd o1i!trhtrknr,r 1r,ìp('.1 das nÌen.nrneÌidrdes de lniiT(rnc ll csÌ! a rnn dosânglkÁ pr enrc,nLrr r) frcsÌigi.r qu!a ÌenìÈtrÌidxde x.L(luir. n1 fi os()fia.onre!ìlliúÌer Nìo e t(n(r sL(-)fu sfiproflrrÌdr r úÌÌiiü úìsrixi1 Arx(rs iqlraÌ erìsre, Pirr .ós, Ì csrft(rrx scnÌi.lo. i eìprtssi. () L!--n\n) tlc,rrr,l.oir a ,rr?r.ois. .l

..trr) trrLr cxislirj pJu nós. . esÌnrÌrÈ s--nli.l(t. o Ìfo1llo .onpÈedslvod. drl|) a() .aÌo ú.Lo se nossÌ erpeiêr.ir É Ìe.ld1 fior u!ìe .xprcssilidide. se erislei. rs :nÌci.i.rnrkhdesde hoizÒnte. sc () ,spc.ni drdo lo.Lrbo exp.nrc Òs ast.{tos..o d&t.rs. s..rdr.bieo lue Ì). (.tro crp,rc o rnÌnd. do luxL ek rì7 prlÌe, oo lnnÌr..é gia(is r esltrúrra dc r.rssx @ns.ièn.ia .ì() reinp() s(: p.Ìa ..:JS o dalorenicre tr() nì() tlad() c o lrpr'mr I por.lue r(\sr r1ÌN( ar.ci. do rcnpo | ÌaÌqre. neh. o Presenre (ìrPc.\fiin,c o

É rÌé esÌe tlln() (rÌ(. sc f( i5r rcgredn pira .ÒmfreefrL( tÒLno a()ssa

.o.<iê..ir é senÌfre.()ns.iên(ir dc rLtri

objeb. ..!DÒ ú.*r íLbÌdi\'ldx(Le p(rleNntl(),rnÍ--nLlcnlc

I se .o.rlÌee..Le. jsn) cn!()l\t .lcÍr)

' Le daeìoppementdê l'inlenlionnãlilé dans !aphénomenologie huserìienne, Dense SoLche.

' Hú$erlianneditalions.RoberìSokolowskNoÍlhweslem U niveÍs 1y Press, 1 974

- Huseí et la naìssance de la phénoménoloqiê,

Jean-Fmncois Lav qne PUF 2005

,Ì!ìs.1in.ia d. ÌrarpÒ !re:rÌnìnri . slr _eÌqleol.gir

.

i rnnJÌnrnrlrar.le é rFÌiln_3r

Edmund Husserl toÌnou-sepÌoiessor da Unive6Ídadede Freiburg em 1916,40 seaposeniaÌ. em 1928,

íoi sucedido por seü ex-aluno Martin Hêidegger,

a quem conslderava seuherdeiro. Husserl continuoua desenvolver pesquisas

na UnÌversidade, até qüe

a ascensão de Hiiler ao podêr,

eíì 1933, calor a sua voz.

Devido à ascendência jsdaica,

o filósoÍo Joi aíastado e leveproÌbido o acesso à bihlioÌecada Universidadei coube

a Heidegger, membro dopartÍdo nazista, comunicarao antigo mesüe a decisão.

Ainda assim, rcspeitadointernacionalmente como

um dos mais imporlaítesiÍElectuais de seü lempo,lltlsseÌl teve oporlunìdade de

rcalizâr, em 1935, confeÌências

Praga, mmpendo o cordãode isolamento imposto pelo

nazismo. uma dessas palestÌas

deu origem a seu último texlo,de 1S5, inlituìado Á crbeílas ciências europáías e a

íen one n ología tansce fi lentaL

Em 1937,a doença ÌoÍnouimpos6ível a continuidadede seü Íabalho inleìecülal,Husseí passou a eiercssâruma p rcocu pãQáo consla nÌe:

"Vivi como filósoÍo", repetjâ,

"queÍo moíêr eomo Íló€ofo."Ele moíeu em 1938. llo ano

seguinte, seus mânüscÍitosforam lÌansleídosclandestinametìte paÍa ã

BéÌgica, Dois anos depois,

Heìdegger ÍetÌou, da segundâ

ediçáo de suâ ohra Serelenp4 a dedicâlóíiâ a Hussen. ÍÌ!ÂBÌlN HEI0ECGER, discípd o e

sucessorde Husse em Freburu

\[]a r ljls rarrors 7t

Page 15: Pensamento Fenomenológico

l0F l!jll|\rìjaEï uru^ pÁss,\.rl.u DE pstaon(,u |tttia L\arOt:k,.A, ne qu:ìl cri-li.a e utiÌizxÇão do nÌodclo dâ físl.a atcnììstâ noclema napsicoÌogia, FìLrsserl propòe urn rcÌ.Jmo à erpedêncix i.Lernâ

" . ,ô f t ,J ... ar.,l., t " \ "\l li..rç. .u.

fènômcÌìos psíqrìicos por rneio de urn cnce.lcamcnro calìs:ì|,cons.uído .le hipótcses, o tìlósofo irponrâ :r nccessnhctc_ .Ìeün sxbcr []ndacto eÌn ulnâ tnt i.ão clì própdx cssên.ia dopsí.Ìuìco. Ora. lenìbrx Hlìsserl, se nas ciêncixs natlÌrâis, nâsqlì:Ìls â NatrÌrezâ âpx.cce conìo cxrerìori.kdc, x nÌancim clcp.oc(le. cxplicxtivx é nc.essida, no corìtexto da \ì.h psíquicx. o fè!ìômcno e ser i.\estigado é LrÌn vívid.r. AssirÌ, oencadeamenro psíquico níìo neccssita ser .e.onstiirrí.lo poroÌeio de hipótcses expÌic:1tivrs. ir ess!:nciâ desse (linìcnsjìô érÒ,eÌar se conÌprecnsívcl

Husserl apresentaa fenomenologia

c0m0 uma"psicologia

descritiva", que

pode conduzir auma psicologia

racionaÌ, voltadapa.r'a a descução

das leis gerais

do psíquico

U llHENldLrl EAI\tS DE \r 7^A rduúôL !i\tr 0rhLo\ôÍr tu r

lrnivc^Ìdâde Frddxl do txÌnní iônrÌ t\sett4ia arpita . tuntaìddatle

?u Jr,r,r,. i dout0.rndo ú lÌÌôsôll .l'!0iÌrn ddde frdÈìl dë sìio Câdos (Spl

l6

Page 16: Pensamento Fenomenológico

@*, r:

liq1:

Page 17: Pensamento Fenomenológico

ll. sc essr erttdüria Èvela csú.los unid6 de lnodo !Ìe.no , cLa Ì.nltrì seírfcr.e a u.Ìa rntlÌici.] uniii(.aúr De\nk)tr cssr .âÌi.Ìcíslic. essen.ixl dr 1d. psiqÌÌie. É possnl. núÍ1tuì o.Ìa psicobgirc\plioÌl\ a tÈltr psi.oiocix .ìes.r iú? A.ìiRÌ.nça iúndamcnl1Ì enÌÌe o {!nh..úìenl( )

psiológi.Ìr e o (o.ìe.úìe o ú N2rÌre2x(side no lir() dc qle x lida (lr aliu nio aúdi de nÌnb simplelrenLc cÍcior e en-qu.nto *te.nirirlrde, tu.s rÌÌ(. ch é dìdlcnr sc! enuadc.mcnÌo drú) p(jo conhe.tnoro .le sl. p.L1 e\periênclN nÌÌernà'(Psi@lq:n1

let nt"t,iolEicõ, pig tlti .1arc. dir.i I rÌ,scrl. que essx psi..

lÒglx des.ÌiÌna n(!.5rÌa de rLml aúÌìsecienLiflca À !niüú, inRrlriu f,(trsisar nàoé suficlcnre prtu 1 (onsÌinriç:i() {Icssa psl.Ìü)gia: sio .e.l-ssti.s lrnì t{niìN!'.to.Ìedrnrlllos e Lda d(sücìo sisÌer.:nie qlePerÌiihm . .oÌntrccnsaro d.s rip()5 dc er..dern!ìú qle x v(lL rrú!i.Ì (\,..1a

WILHELM DllÌfiE! toto dec.1905. Huss.rtcÌlliNu suas concepções sohÌe lstcotoqia

i tr: . i i:.:-rt i ::i..: ì:::i.,i r:.,.:I:iì csn'do dà \ida psirlun.r po. úeio dadcsoi.ìo sìstemííca ji eii:LfonÌado p(rDillÌ.-v conÌ) prc.edünenro adcqurd()pâr. x psl.oÌogi. IIas. * ns rcscs .ÌesscÊlósrlo pb(u,rm srìpertr Ns posi!òes.aÌrÌralisrrs. !u8oin.Ìo urnâ psi.oÌogtarunmcnÌe inrrrìti!ìj .rft.cnr d. .t)leLi-

ri.h.l( que per.ril(, ,Gssar rs lcls gerai.sda lnli psiqDi.a seguodoHr*eil, apsicoÌÒgiâ dcscftnì ry)posrd po. Dilrhclúo uÌrrpassa Lnà hisúrie nxÌúil dastonns LiisÌór.as do cspínÌo. (Zenpág 2n) ìzlta x Dllr|c.r a .ompÍecnsao de quc a psl.oÌr)sla dcsoÌivr l,(xlcrvânçÌ. p& unìa psnol+t. ncionxl. ouseja. unìr úlesigrçào ús esÍtrÌLtrrs dprbt dr (otu.iêD.ii A pslcoÌogià (..)dcve ser un! .lê..ir .las lcis, eh devc!Ì..n._ai un .onìpleì() dc ÌcÈ Ìe(trì.:asg(reis quc rcrio pxtu rs.ièncixs do.spÍfto (.. ) rnr i)nlio inrloSa àquelzde nÌreÌnli(:r c da lísi.a rearnca px isdancixs dx Nanueza lÌ.Lrr, pág 22)

'1ìrra se, cDtao, px.Ì ltussdl. .Ìe es-L2b.Ìece. u.ra psi..Ìogla rr.ionaÌ nã.)dcdurna. (onÍlfuidx (onr b.se enì u.1csfor.o .is(llsarÌeme (lcnÌifico de dcsúçio drs cis , t,i'r)., do psiq!i.() Ta1

.siorç. eÌigc unì ér()do descÌiÌivo. (luc

A ÍenonÌênologia husseÍtianasulqe em oposição à idéiade uma slbordimção dasleis da lógica ás teoriasp6icÍlóqicas. I,la medida emque se pmtendia esclaÍêcer6leis dâ lógica âtâvss deeslrìrtfas psíquioas, e €sbsdeveriam ser dêteminãdaspoÍ uma psicologia nabratr avâlidade dessas teis passayd

ã s€r depedente de umesclâreciÍrenio por parb deuma kl psicotogia. Mas,se essa psicologia, c0tÌtoqualqueÍ ciêrcia naturat, edáen pêÌpébâ banstomação,ou seja, a validade de suasleses qíá seÌDre ernveificação, a pnápda tógícâpeÌmanece como ì,erdad€

Í€lativa. Em reação a ess€Íehlivismo e cla cÍnseqüênciacélica, a fuflomenologiadesponh afnmndo a

nece€sidâde e a univeFatidadedas leis da tógica.

78 \rjNTr ar,krjBRo ai ri ÌosoFlf,

PoÌém, surpreendenlem€nte,Hus$rl Íunda €ssâ validâdeda lógicâ na subietividâde.Mas, agom,lÌata-se deuma novâ subietividade:não mais um suieitoempírico, mas uma eslÍübraessencìal que constilüia própria subjetivjdade.Husseí, louco a pouco,

eslÍulüra que permile aaparição do mundo. PoÍ isso,tanto o mundo quanto osujeito são tomados em suaessência e não êmsuã íealidade naturalia essênciâ do mundoconslilüído e â essênciâ dosujeito conslituintê.

Mas poÌ que lêl Husserl?A fenomenoloqia Íoi a últimaEande tentaliva de Íundaçâotolal do conhecimento.À fragmentação dasinvestigações cientíÍicase conseqüentemenle à

relatividade de suas leses,llusserlprcpõe uma nomciência, rigorosa, que

èstabelecerá â oblelividadede cada ciéncia rêgional.Todo o conhecimenlopassa a ser aaticulado emün fundamento último.Esle é o idealcartesiano:a validade universaldoconhecimenlo fundado naverdade do suj€ito, do,,Eüpenso". AssiÍn, em lacedo cetÍcÍsmo geÍado pelacontínua süperação dasteses tanto das ciênciasnaturaìs qüânto das ciênciashumanas, a Íenom€nologia

ProcüÍa estabelêc€r umconhecimenlo püm. Devidoâ essê ideal, ela é discüüdapoÍ quase toda a filosoÍia

Post€rioÌ: não somerÌteaqueles qüe â adotamcomo método filosófico0leidegger, SartÍe, llerleâu-Ponty etc.) como aqueles

que procumm demonstÍar aimpossibilidade desse ideat (o

estulümlismo, poÍ ex€mplo).Seja pam címbâler seja palaapoiar-se na Íenonenologialtoda invesligação que visadelefiÍinar a objêtiuidade ítoconhecimenlo deve corÌfonlaras leses Ììusseíianâs,

Além disso, a feflomenologiâdetefiÌnou o suÍqimentode üma séÍe de ciênciasrcqionais: uma psicologia

ÍeÍomenolôgica alÍaves dainvestigaç€o da essênciageíal do psiquico (SadÌe);

üma eslética, com base nadeleÍminação do ato que

visa "o belo"ì l]mâ morat;uma oniologia (SârlÍe êHeideggêr) etc. Poí tüdoisso, a Íenomenologia

husserliana tem papet

ÍundameÍtal na lilosofia ênas ciências humânas dac0ntemporaneidâde,

LUIZ HENBIOUE A. OÊ SOUZA:

Page 18: Pensamento Fenomenológico

CAAEA|URA IrE BODCItElIIO,ttlohoíiãqom d€ Goorgii PelÌus.ow, Í933-34. 0 'Íhundô inleÌioÌ,'úo consritui o ohjeto da Ìeltexão teíonêíotóqica

re eÍìbeÌe(e a prÍir dc {( fLnaltrEin)

eri unÌx erperlên(la ttri riìcnl(, nÌuitirr Á len(rnelll()gir sci:i inii,hÌ.nÌriii osnr)l.slì desrrÌ1 . (r, s.lx,udiÌ .Lcs.riçì() .Los vn,nLr)s Pslcol.igiâiles.ririrâ e nio eitli.ralni: r lsDrÍlr.Ìogi1 .i() Ìxi nn csligar () \ n i.1{) c().xru.Ì jir,) rarrúaL. ,nas dcÍÌ.vcr.i scunúgiRrìL() |(tr lnluilio fÌrr l-)c5crclcr()s lcnôrrìe.r)s tr!()s sigrilì(r dcscrclcrisso. qÌr.: l)ü.rrr\'.(r liÌâncnÌc. Os\nnL,)s, .1 (Ì,Lr üdc dc údos in,lnlnrÊs. s(i() dcs.iL{)s Írì ncnhrnr nfclor() eúÌPirico Á des.ri!i() Ll$ $san.iasi ui.ntì.drs âs llìx Dos !{)n(eit()s puftrs

csv .les.i.ào Pr rio e unÌ1 .ìes..i.ào enìpni.x úì. se.ddo.ÌÌs .ièn.ìias.Lì\xÌLrÌezalj eÌas. ao ..!ìtr.iri.r. eì.luedi ìitènÌrei. n.rLúâl de bd. Ìo ìFr.€fri\o e p.si.i.xì.Ì empúi.o (ÌìalrLlistx).'ttn.íigaçtje.r bsi.at l.!, p.ig. 2\)

tsM nìtu;io Lìr cssência dLx rriúxd.i.rir, f.Ì, Lnomcnologn paÌece rs5crcihiÊsc ro (onc.1t.r üadi.ional .lepc(cpçlo inl(jnl . lrÌx s( .1-- deÌemi

fui rs rLnnhdcs do cspíito, .bsü!íd.sd( qulLqLÌcr (íÌto scnsiv.Ì N1.s lejaiì()s nrclhor cssc .on.r1Ìo ll. Ì.n origcfr tu seprfur.l o ..11.slrnc (o,Po c nr disÌnlao.o espon.lene.

elclm{h p(tr Ì.(r:{(. .nt( scnsrr.ìo (refle\i. SegrLn{lo L!.kc. r p.r.cf!x()irrrerna É a(lrEr (ÌLn o noss. c5fi.il(i.u r nossa rl.Ìa fos$! drs pÍjtÌixsalnnlx(lcs ($ .í)gtar.r.i, no scnlnlocrrl.rslan()J Assim ftr d.Ì{Ìmin1(1a Ìnlilnrsir) (las tn1(t:t!òcs por urìr dnisio{r(,s obter(,s.lc t,c(cf,(ar.r. Áo nlstu.]tenp(), a(,cír,.Lr-!, r rsro umN d,fcrcn

çr ludtÒ :' ,rJeir pc r lrLrl as ry-.eplies se orignÌrnì \!n d(^.rsos. rper.ep.i. nàs.e Llr\ a(()cs (Ìru rs.,,l\rstGi.xs eter.eú ltÌe ().,sirúir() rr nr r)

dos órgàos d.s se!úLr)s:eÌxs Ììrs.eü.Ìx reJle\iio sobi.r as aln,nlâdes !ue ô espiiiÌo t,erf17. fì,.{l,iìcnLrdonas i.Ìéì6 ii ()trnhs fic, íÌsN!iìo(I Ltstì{tdçòes hjli.dt ajr, pig 168)

,\ dct.nÌnúrxo di Frcefçà. úÌeür.iÌplnr. nrtsc (rso. unia .rÈ.Ìei2à.ioi.erxÍsn:, (lc t[L]s ft,gn)ls .s f.ris.s.orIl-irer\ e rs ( ()i\r\ rsfiriÌuls \lrr.iiÌrÌien.l()gia, ( lan.ir (lLr,s( pÍrcnd(.s.irpreqsLp.sbs. .io p.de,iì .Leki ì,i,ìri ..bjeÌ. . seÌ des.rirÒ r fxíir de rrl d;ÌiÌìçìo 5e os \ni.k)s p().Lern sei d--rc.nnÌldos..!ú isn) que se re\cLr etrÌ r i,ìa r)eF.ep.i. ntreÌnx. r .lisúìci. edle csh e rpeÌ.ep.ir e{eÌdÌ der e ÌÈ\

iòrúi de xpaÌi.ào dos lèdiÌleni. .oÌ Ì es

pond.nÌ.s.. nao {Ìi r.indade rieÌrfti..ín,ns.trÌÌJÌ.r ì a.nÌnìnr.àÕ il.s rì.

niln.nos p!iqÌ!..rs nao i!.ess1Ìi .ìe u r(J'1(tfrrTrrio dc unr. r.gia.r ütÌrtisicl.!nìc.d. rnr. Èrr d. ..r!.r.r'iz.E1otL! scu nulo rL! rolhFsc ì pc(.pç].r.Otu. !c obscrrnos .rs Jcnômenos .}Ìc

ros s.ìo turnccid.,s r.sÌ6 e n queÌrspcÌr.frÌics. nlìo p.rl.renÌrs .leiÌrr d.(.o|Ìic.d q!. cl.s ..Nifuem .l.scslss.rcirÌn.nrc dirc$rs. Nào esÌ.nÌrsúlzcndo onr ($r quc os obj€ios cü si.,tuc. .on, ou scm úzao s!ÈrnÌos .,)r,csponli.r , !$cs t..ôn nos, e sib.i rsrln,ls ( os úrpos. sclrn .sscn.rihD.nLc dlr.$os: mx!. qu.ndo .onsidetrnoscsics Lnônrlnoi nì.nos do poffo de \ nr. fur.D.nÌc .lcsctrÌno. tàzendo rÌìsÌ,ìçro rk qxrÌqrÌd Ì tu.endÊn.i .Ònsül.rìos uDrr út.rcrÌe nÌr.nìrnilel eNrc

r,,;.r. r r.r.l .: r'ili

..

Page 19: Pensamento Fenomenológico

: !i-,:i r'ì'

elcs (1,tua, pig. :ló9)vejaÍu melho. cssa

.lisÌnÌçà.r e.tre perlcfçio nteú, c exre.r1.Enr ge Ì, lìil urm .otrfrÌsiÌo e.trc es pÍrpricdadcs cÌo obtero .Ìe rxis

Pcrcefçôcs . o .(dcÍdo vili.lo desiàr trD()btero.ìrdo ì perref !.1oeitcürÌ, nx q!aÌi.lrd.dc rcilidadc ÌranÍa:ndènt.. ú() (: un .(nÌeirlo .eìlm.nÌe nlegfunrc da p€rccpçàô. .Ìjo (mplexo dc sensr-çòes pclo qurl viso esseobiero i rn j.b. ous nà{)pe..xrbido NaLo É Ìí.no.onfLrndt a s.nseç:t()de .or @n I (Ì)loÌ!çi()co4Ìnca que xfNrc.e, xscnsi!ìo de l{)rì. .orna loüu coryó.er cr.

dequilo que Ììnr() ago1' .onÌ) habirualnrcnrel,isarDs por neio .lcl.sc se ôs .Dmderàr nx)ssirÌÌPlesrnÒìte comoaqrilo quc clcs sào. en1ao os t{r(elrerernosporeÌn ncssc nuìÌcnkr nâô Ficcberenìos oob'.ro exle, no por dÌeìodclcs. É (ibvio qüe es-sr nov. PeÍ(cPçao renr

di cilo ì nìtuiibnidxdee a' (Íidênula qle iodr . quâlqud peÌ.ep,!:io nÌe.nr' S(ria ú.ìJel nbnre lihx de sensodurid.r .1() qle é i,rarcffe e vls.do Ìal co.r é Pôsú dlvidrr d(quc ! (Í,jcto eÌL--rnocrcnÌ!xÌinoÌc eristiajc. .ssnì. d. qle unra

Pcrcep!_i() qu.Ìqler r.

R!NÀrús rÊs CÁaÌrs

lLugldrqã,o de Oe hminis ítgtÍis, d. oscartos! 1 662. HB.è dnrcaa scp"Ìaqào cart.dan. eÍtre nenle€ c.rDo

^ cols, cxÌerni c slas prcpúedxdcs

pei(ebidxs disÌingucn se .los .orreúd()s lntegtunÌes .h percepçar.r. Eslcsúlrimos. .(nno ÍlrÌcDÌos scfuínos d.Pe(cpçàÕ, nio rê.r o ...atleÍ Íans.dr.Ìenrc aüibrL(ìo r()s fcnône.os hlsicos.Dessc úodr). nào s:_() some.Lc os atoslnÌe.cìonais {ÌuL' intcEúnì os rivldôs,rnas ra.rbélr trm Uur() dc se.s"çòes.

orà, sc algtrns jèrô.rcnos nomc2.ìosrìslcos s:L() conreúdos rn osexsstmpassivcis d-- s(Jetu rlcrcdrÒs rllcqlxdljnenie(vcn,úos adla.Lc lssr p()ss,bnidx.lcl. hip(tr oxúo Ìado. uma s-;ric de tenônenos psnruì.os .ujo ob!o,.Ò scid.kl(lüc tlìes a aÌrìbrLíd.r nx pcrcepç:oj nioexiste. Ess. nìperlciçìu dx peí!,pcì.nncrna é scDeÌhrntc ì da perc.pçâô

fenôuenos são xt--1adospel() caúÌer runs.end(nÌe. ,Assnn.

u1Ìr.pe(cpcàô quelque. do e!, ()u uru l]c..epção qlJquer de utu eshdo psí(Ìuicorehcnnudo ro eu, dcceÍ() nâo é (\ide.tc, se felo eú sc dÌendc âq!ìÌ() qlennlo mlndo cnÌe.de e ì.ÌediÌ. perccberna per.ePçiìo d() cu isr() a, I p.(il],rrosoniÌnl.de eÌpíi.à (LnÌr, pãg.17J) o psiqulco, cftcndid,) dcsse ,nodo.Lem o riesmo .rúrcr üâns{endenle qre() i nÌxìd() cr1e.ntr

^.res(d. Hrsscrl:

MENlL .iRÈaÈo arrLosoFl^

'\r rc.dxde. .um exa.r( m.is prc.lsoÌod()s (r tenôrrcnos psi.lLrlcos ,preendnì()s.a xÌirtrde.ÌruroÌ e na adÌldedas (latrcias cmpúnis sào rFrcebi.Ì()scÒ.Ì) ttuns.e.denies l,.u {:tre scja dr.l()nx ÍÌx plreza. o vivido pressrLpõe u.Ìrarirúc puran(nte le.orìen.lógica .lu,-rnibe Ldlos .s p.rsi.nnìemenbs r.x$.endenÌes (1derr. pag. 17.1)

Cabe enLio .ÌislirSlÌi. os 1Ììonìenlos j.L(grrntes d. per(cpçi{) internx (1o !ìesmo nÌdo .oÍr) iìze.Ds .oÍi os !rômüÌos d. pe(.cpçà() crÌemx) de íradcrern,i.r!ã., r.lns.endcnre. !()(teNsxbsürir () objer() peÍrbnb e .{tljgú ìâtcrcio pNn os nDnìenr.rs nìreSranÌesdx pe..epcao, ()u sejx, lolli los conbohicto de rLma nola peÍrep!.ào É o qleUusseÌÌ no.rcia Í.:fldào

lvlxs se. na jcflcf,io. o objer(, (nÒ.a$, Òs .ompo.e.rcs genuíìos da !eÈ.cpdo) n:i() é tuais.penÌs vivid., c !!ìpcrcebid(), qlxl o.aúler dcssa al,rlens,iol Hlsscl ìbodr . .lrEsÌâo ,,Sc. eÌnsc8!1.ìi. trcsnÍìos xrenção I csses.orteúd.s e nnÌ$énì poderi n(ger(lcntÌo de ce os lnDiret cssa .ossa.râprcidxde j s-- lizernÍrs abíÌ:(-.ìo

l.cnn,adl a rrl objdô seiJ coreÌx: nitopossô duridrr. cnÌrcanb. do .onrdi(lÕsensícl d. Frccpçio virìdo e Ì c.ddca$ - nanrÈLiìcnÌe, seiìprc que rciÌitosobre cle e úrluo sidl,lcsnenlc com..quik) que ele r: (L/.,?, pig. 17Ì) rrasHússc vai a(:Ìn. (l(nn a .bÌa.8Ênclxdadx los livi.los. . reÍkÌiìo .à() s. Íesrnìe r umr _pcrcep.ìo intL,rnì,.. rm1fcnaÌ.cno psnÌrÌi(o: eìincm peÍrepcòes.\].ÌefÌcs .le .orteúd() físi.o, cxaÌìmenÌe (onú xs dc.ôrìreúdo .Ènluico

.

lirÌi., csse .domo a()s !i!i.Ìos nio éum. in(Ììoidìdc, úas I

rnì .L{nÌíni. prnDeir() dc evl.Ìèncias. icnorienoÌogrÌ nio Ìen ()mo oll

jcro uiì nüiÌ1o nÌernr r\ pr.xirÌnìa.lecffre a r.,ilex.ir) I seu objcrc r.iLo i .ofcrten(:iiìenÌo tr urÌì. Lll dnnens.to orct.rrn. aos aros n.jo é o ict.rh. a urÌa{újeú nLde e!rpúi.d. rÌrs â ur domi.io rmìs inporlurrc de tenôrÌent\

lssì dlsun!:t) cnÌrc r dacio da ..,ctl.'xào (onì s-ar obieÌÒ {on Lm o

-ìpclÌençÌ i urnr cstin ]\nÌ(Ìi.. é fLn! -..lanrnal par esclrrc.er (, rlcarre da a,--rlcxào (box pxrLc d.s .jirn.rs dìre.ô !nrd.s i ftfl!:io nìo Ì.va ei. (onÌa (rtrc ;esí retôÍno à subilnúdàde niìo é () E.etÍro x u.rx li.Ìurltlrde psi(ÌLÌtce, mrs :

Page 20: Pensamento Fenomenológico

. :*an.ia dessrs vivê.clas) Os Íos que

.- ?rníôrnìid()s cm objctos dc r.1Ìc:: ii. ÌPÌeen.ìi.ì()s on sux cssan.r, c:r'::, ..rÌr pxíi.ipanLcs dc uor psí.Ìuicor::.,Jo de úans.e..Lência Ìcna S.húu::::na Prn Hussen, a riìhigüilelc:,:.oni.únìa ? reÍlexi() psi(ol.jgicl c

-ir:.r !Ììr slsFir:i .lxs (<)nsidcrnç.ics

-:: :rJi nìlesÌigìçào subiebr vcnr dl::::!ii. qre eÌx ()rrer.L enL.e a rdcqul::: rÈ rnÈ PeÍr.epç:'() a() !\Ì oblcÌct c: .:!ên.h .Ìos vn,i.ll)s {o crL quc os:.: fLÌrrrr essa .(Ììlusio. llzcÍ pessxrlr:'n,i .1o plrn() fslc()lógi(o da úÌ1

::::trdq ii{uele largnr) .lc d(alLìaEh a,

.: ::risnú ÌenrP, .()n.rnrri o lnk..cssc:: !!qn.Ìt)gn. s()ÌÌe r cssarncì{ do vl

I:::i que se reveìr nr evi.lèn.:ia'' :. r.ellex:_ro é o pr(trednÌento prì.-- ,-rL d1 lenÒiren()loch, clJ ütubam ar .rrÈri7r.la (rro lma possibiidadc

---.n.ir! do vivido 'O lipo dc scr d.)- ::,r) ,frtlna quc o vlsar dc um. pcr: r.j:i! rnt!Ìlrne podc dirign sc sobrc

: trrdo r:al. (!.Liat t. pí,t. 216)

Í]n(a dcss( vtrido AsslÌn, esses livi.Ìossìo .,bjclos do qüe Hrsse.l de.orìi.a porcpc.o úrrìnenÌe ou tti.:eP!_joadcqueda. Já haiúrnôs in.li.ì.IÒ (lue xlctromenologi. de Hxsed re.usì Ì divisào (l.issicr conr per.ep.i.r inte... epcL(cpriio 6Ìcnìa, por jlrlgd esn úknìrcpisLcrìologiclnrflr€ nrlevxnÌe. Há, segundo clc. lcnÔmcDos psíqul.os ìteÌadospe r lcrnsccndinda, ben como tenônen.s ihì(os (xs sc.s..ôet que nÌegrinìretrLi.$Ì( os ri1,idos. I possibdidâde d.('flcxio não scri lìnüüa. a$!4 na pef(cf,!io inL(.nxj m.Ls na adequaçào dosdâ.los iiìrne.rcs Jí cnì /sr.eÍÈd(Ìr/.i,:t7ids, é pÍÌr)slr uma disÌinçr.r cnlrcpe..eP!:iÒ a.Lequ1.lâ .r p(r!c!(ao nrr.Ìe.ìur.ìr "[Noâ se] A on()sti,o cnLre

pe(ÌPçào àdequìdà l(r iui€(), rosentidÒ Ìuis resr.ib), .üia ink ìçn() se

dirige no pe..ebe., ex.ILsivrnìenLc pirào .ônieúdo que lhe é etetivrnì€rrc pre

senÌe, e per.epçio imde(ÌLL2.La, (Ìue ni.liz Ìnais .Ìo que presunn. e cuià iDtençìonào se pree..ÌÌe nlnÌ.ônÌeúdo p.eseNe.nÌas qlìe coffrlnri por úeiÒ desrei emboÌa pelm.neceodo senÌpn lniÌarcúl c

PrcsrüìriÌa. a Prcs.n!ìdc un transccndc.r. No pnrÌìciro ús().o eontcÌido sciÌndo a 2o DcsfÌi tcrÌÍn)o obtcto da pcrep.aLo. o (onr(údo ni()sigrúca tunhuna out.a co,sr. clc csrj ríltor $u lrópia (onra No scgunrlo taí).o coffcúdo c o objclo sc scpara,ì o(onkillo a um rct.esc.LìnLc-rt(cndidodrquil() que n..L() se enc()núr nele póprnr. nìrs rrre nele se rt.eseina, e que.

l()í1nÌ() (se n.s xrne.ú* ào.lue é nnedixuÌnenÌe inÌuftivo), lÌìe é rnil.gô Nrr.eío se.Ìi.ì.. .ôrb r &Ì de uni .o{ro.rr exerÌdo, é xnlÌ.gr ì .or senri.Ìx.llnt\inigdçõ.s lqi.at óL . tlg i7!)

; r'.,,;*': ;" .,u..ui.".'. ..,'" ,,vn'nl() c () objetó pei{,cbid() quc ÌÌrÌ$e.lalúiÌr à n.p()ssibìlidxdc dc duyidr..Ìr peÌaepçio rdequrdã.u n neorelnèír, o objet() é inteÍm,nenre vividô.A frÍi. .ìe ,4 i.léid dd fen.ìnen.bqìa,x n()!i() dÈ pe..erui() trde(lutrda ouinrNncnlc a aLrigrda, mxrÌendo cnrrcr,nro {Ìr (ril(l0inica fundxrìcnÌtr|: A.us.icn.ir c s.ar (nrl(1o lo.iìa.r unìiuflldadc indnidLral (onsLìl!Ì a u.na

ns p^ÌrÒES ul

rssa camcreÌisÌicâ esabele.e unià dhÌúçìo €nÌre o livi.ìo ri() te..ebi.l{) e

a rcâld.d( nio per.ebidi o priúeúopode r quaÌquerobjek,.la rcl]€rào. ran r reìlì.Ìàde,sc. pcLccptí,cl oào slgnlli.i o DesnÌoquc par os rn'idos 'Á .oiM esÌá xísignihe afltcs: pode se, a r)eÍú das pe..cpcòcs 2tuals Ìom.das.onÌ o plxno deft,ndo que ap.rcce eièÌivxrDenÌe, tôrnxrsúies d€ perepçòes possireis queìscnìpre conduzem e esse en.adeâÌnerlo.te pcrcepções no qlÌaÌ pre.isinìen

re a colsa .onsideúdav.tnà2parc.erescrÍrneda. (/..L,, pí9.l.1r) lí o \irido d$Poc s. I Pcr(cpÇloporque Ìodo cu \'lvcscus próprios livrdoso vlrdo (1 rc2lnc.rc\ivldo ern u1n ccfiomomcnto, c poi iss()

ofcrccc a possìbilnla-dc dc Ìonx.-sc objer(,dc ufl nov{) vi\'ld()'Sua cssan(ir .ontn)rrr i f{)ssil)ilidrde de

tÍi,nipb.Ìue () ()Ìhxr

scvoltcí)ft:fic\ivaiÌcntc robrc c c(t/e'n. pig. 121)

A iòú,x dc c\isLirdo ví,ìdo glrnrc 6s2possibìhlxde Llc seÍ renernl.ì Á iminên i. é

tustamenÌc à.ereìa!ìio.Ìessa evnËnrii, x tre

Ft ms atÍBEljqÃoÃqdeserho de lsnaeÌ èÌÍ Husserlob*n "Ìodo €u vlve seu.

Page 21: Pensamento Fenomenológico

Iir ssrur.

menre por vlvidos". (Iíléias I, p^a. 722)Nâ percepçao adequâda não lú me-

diaçào entre a per.epçào e o percebido:o objeÌo é dado em pessoâ. Tmra se deum preseoça absolüÌa, âo contiárioda percepçâo tmns.eddente, na qual oobjelo é revelado por Êicetas. O objeioda reflexão, por se. imânente ao aioque o vìsa, surge em posicionemenroâbsoluto, liá um preendimenÌo ÌoÌâlcìa intenção na Íeflexào À adequaçàoda reflexão é â excÌusào toral dos ponÌos de vìsta que poderiãnì levar a umdìscordância sobre a exisrêncìa ou aessênciâ cle uD objeÌo. A ãdequâçào dareÍÌexão é a p.oximidade absoluta enüea cosciência que reÍÌeÌe e a consciênciarefleÌide. Husserl conclui que â existêncìa e à essência do objero rcveladosâo evidências inconresÌáveis. "Todapercepçàô imanente gaúnÌe necessarìamente ã existência de seu obiero.Quando a reflerão aplicâ se sobre meuvivido parâ o rcvelar eu al.anço umabsolulo, coja existêncìa nào pode porprincípio se. negã.Iâ; isro é, a ldéiâ queele não exisra é por principio inpossÍtel. (LIen, pâ8. I4a)

Se â reflexào tem por "caráÌer es-senciâl ser xmâ rese de existênciâ evi-dente e irrecusável, o retorno ao vivi<lo

lozllln lLEìllCÍ! SsplüDílmM lfintut, aut . deryt to pntt\ 1C15.Á l d!ão so!r! or otl.b. goonótÍtco!a.s.rí.lhã-s à Ìeltsrio t.mm.notólrd

sotre a o$anctâ do. {tddo3

oão tem por inÌenção primordiâl .evele.um existente: não se procura atesraro "fato" desse lividor nào se irâu dereâlizar umâ ciêncìa fádca. Husserlâfirma que devemos ultrapassar ã des-cdção "iogênua desses vivìdos pâri a.lesc.lçào de suã essência. Enrào, nãose tota de conduzÌ adequadamenreumâ introspecçAo, ou seja, um rerornoâ um fluir de fâlos psi.ológicos, masde âcessar a essência desse vivido.Por isso, se a fenomenoloaia é, pelonenos de início, psicologia desciÌivâ,não lhe interessa no entanlo o psíqlìicocomo fator o recurso à inruição nâo éum retorno aos faÌos, mas às estnìrurâsessenciais da consciênciâ.

É camcle.izada assim a distiDçào en-Ìre a âlilude reflexivâ e a inrrospecção.Não se úâta, na reflexâo, de buscâr umacesso imediato a üm existenre que é''eu mesmo', mas de atingi. uma evidên,cia eidéticâ - termo referente à essênciadas coisas, segundo a ienomenologia- que superâ a intulçào indn idual desseüvÌdo atual. Não é a indubiÌâbilidade dâ*isrência desse vivido .efletido que ébuscada, mâs de sua essência. obseNaPaul Fi.oeur: "O .oa'o âutoriza ao mes-mo renpo um inrüiçào eidéticâ (quese enunciâ, por exemplo: a essênciâ do

coSto nnplca umâ percepção imanenteindubitáveÌ) e umâ inruição individual(Íal cagíto, de l^to, hic e núnc, é ind!-bitável); a in!!ÌiçÀo eidética é verdadeirâpan lodos, â intuição *istenciâl nio éverdadein senâo para mim".

 reflexào fenomenológicâ nào temcomo prioÍiclâde recuperar esse vividotal como ele "existia" iÍefleridàmenre,nras a essên.iâ desse vlvido. Nào é o fa-to que aparece que interessa à fenome-nologia, mas â essência desse ãpârecerNâ tnedida em que a reUexâo desdeveesse aparecer ela é adequadâ.

À intuiçào é libemda de seu caráterfactuaì: sem dúvida, ela é iìusrrâda porum tàÌo, mâs o que é visâdo é a necessidade eidética qxe esú para alémdesse faro. Á evidênciâ eidérica esapaà evidênciâ existenciaÌ desse vMdo paFtiNlar À intuição individÌrâl se conveÍe- isso que é, em si. umã possjbilidadeessenciai - em intuição de essência.Essa adÌude é semelhãnÌe àquela dogeômetÍâ, que passa dã inruição ordiná,ria e empírìca das .oisâs espaciais pârla intuiçào eidética desrâs. Para ele, nàoioteressâ a exisrênciã reâl do Ìriânguloeqiiilárero (como sâbemos, não exisÌe éna Narureza um trlângulo pefeitanenÌe HeqüiÌáÌero). Não é con base en um ãexperimenÌo empírico que o geôneffa jformula o conceito de riânguio eqúilá- 3

PEQL$IoS AUALoS Azut5tnnr lll.rc, rstt. P.r, ttu.*rt, rão .. d.c6 rcorrúídtra s.rsqio dê @Ì com a coloÌaeàô cor!órÉ que apârMtr

Há umã Dositiviúde da essên.iã: hã ììmâ ;"visão" de essências. A visào de essência -é assim un1â intuição; (...) eÌâ é uma ü Etào no É.rido lone e njo r,ru simples e :vJsa Desenüfieção. ela è um, rnruicào Fdoadoú originária que toma a essencia d

!eo: seu objeto é um idell.

IJÀ,l\ \,ÌsÀo D! [ssÊN()As

22 ì!'ENrr. cÍREBno ê rrLosoFrÀ

Page 22: Pensamento Fenomenológico

:.: ..: ,t:eidrde c.ry.atl (klëì6,.-: -: ì reÌÌe\rio Ê\eh rs cstruflÌras

--:.::::: ltr.ons.iên.ix. ms clrs tÊm o.-_- .: :.r:irno de !ú)r e\idêndâ < não

-: .:: :ixrese ge dì peÌì ()bscNacão

: - . :i:! drss. cons.iên.ix..: :cz qu. r rcuexào nio é .ran

: -1:::: quinÌo ì possibiÌidrde dc:-i.:i:: tr c\rnÌo. nìas qlxnto ro scu

_.r.::::! €D uúìe .e.essidrde cklari-- : ::-':::, se i peÌ1iÌìÊn.ü delx nn consi-::: :: rnìr.iêncix que se frctcDdc_:::::.: :rnìo x iènonìenoÌosia lscrcvc-: :::: >eÌì dúri.l. lÌ, uft p,esN,pos

: ::r.ipio .les hr.nìgdç.)es: C a.,:.::_:::iìe p.ra o vnidô de f()der sct:-.:jr::r ll.s e$e PresnrlÌrno éj dc::: :i.nnen!. rcd!2i.kr Pelo.cco-- .:-i:.:,r qLÌe o elPrinìir é eÌe mcsiìo,- : ::r. .uÈ espe.iiì.nÌxde é de dlzc., -i:i-_,: Ò! lon!. gerxÌ A icflcxao:i::::irìógi.x escrpx rssim as ditìcul:::- :t:riedr.üs nx inr.()sPe(cio. quc: ::: :::rdÌ de uni e\.enlo quc icm por

: :: .rì unri necessidìde cidéLìca, ó

- -: ::.1ô dÉssì pÍtpÍia neccssidadc.--.-: , inÍuiúidrde dx le.omcnolo-: 1: : .rrr.teri2i .oftÒ uúr ciência: :-- rÈIoú. ìs.oivs mesmas é o

e\ idê.(ia quc ultrapassari:Ì;nrix dos lxt()s

-.: r. ciêncix dcsc tna, a cï-

pcrência nào é ex.luida d. consÌiÌuiçàode uìa psicolôgi1 puü: a cxpcdônciaserá etèruxda prrì ì rc!.laçiìo dc unìaessência. ou seji, eÌ, lo,icccú a possibilidide de ìnruiçòÈs crcnrplrrcs pxn a

dcfiniçào de unìa dererdinada essanciaNa passage!Ì .la ì.ruiçìo individual dosvivklos à nÌa nÌuiçio ei.ìéticr, o LÌnivc.-sal ó rei<Ìado A vxlkìrde do que é ie-vclrdo Ìxrnbénì se ÌransL,.ftx. o.ónrì.'genre pede o carlÌer de !,Dr lìL() rn,idoc passa à necessidxde dc uiìa essêncllMas, se €ssa .ìes.riçio da côôÍiencianào .onstiÌll nDa psic()login enpiicadescririva. e revelx as esLruírt. a pnoido psíquico, qual a sur cont.ibuiçtÕPara a psicoÌogia experi enrâÌ?

SeSundo HusseÌÌ. do mesÌno Íúdoquc as cienci.s natLmis se desenloÌ\c8nÌ dcvido ao eÍ.belecnnenÌo dedisciplinas ap,rc/j, co.ìo r geonìerria eI fisica, o .sÌabeÌecnnento di esÌnìtund prlo,i da consciência .ô.Ìrib!ì pin

Ìeguhr r fricobgi. .\pednenÌ.Ì AconÌingènch d, cxpcriônc12 enìpiri.ì nìpsi.ologii .levc scr rcgulx(la pelo .onhecnìenrô dessa lom, gcFl do psiqúi.o

A experiêncix onpÍicâ. . prÍú doco.he.inìenb Lìesse idcal. ganhr ooÌrosenii.lor pxssx,rôs x rccoìlÌe.eL os obieros eúpiri.os .ônô rcp.cscnÌrnÌes deutn. essên.ìx. -{ssitu, se é possícÌ umaciência exitr' dx N,tücz.. Ìxd)ém épossiveÌ e edill.xçiÒ dc um. psi.ologiiernptui.x eÌaÌr'. se x tsi(ologi. racionìI, por principi.,, .ecosa'sc . incotromr os Ìrs!Ìràdos enìpiri.os dc oou cx'periência. ela pode..ônjugadr co.r cssacrperiênci.. origi.ar utuÌ psi(rn()gi!cDipÍìca exzra lsso nìo é Ìì,etu drlcnomcnologie. benì cono nào dependc somcnrc do esi.beÌecinìenrô dessa

esL.utrm 4?rto, da conscìêrciâ Essa

psicologia enìpíic. 'exatx slpòe a

psicologia puramente lenoÌnerôÌógic.,do mcsnro modo quc nrpòe o dprorlp!rc dc unì1 r_atÌÌrcza orAârica.

llis o cstabclc(iincnÌo cìe unìa psicol()gìr rrci()nrl corr.ibuìi.á pan cssapsi.()logix enrpíici c\rlr _A

tsicokrgialenônìeôol(-)gi.r é o lun.ìrhcnto ìiìcondicìonil ne.ess:irioì e.Ìifi.xç1_Í) de unu psi

.oÌ.]gi. rigoÍosxnìeme .iemill.ì, que se..iô .oÍespondeme ruÌènri.o e €ieLn1) dxciê..ii eÍ.ta d. NâÌure2x. lcÒhlérc ces

.lAi6tedart. pij.g.265)

SENSE SOUND

SONSE SEUNDSOUSE SENNDSOUNE S E NSD

rnvesüsações rósìcas {1r) (Becherch* t et ).Edmund NusseÍ. TÍadução de uuben EIe.

lnvestigações lógicas {6r). Edmund fússer.Ìraduqáo de Zellko LoDar c e AndÍéa M A C

Looarc.AbÍil Cutum, 1985.A idóia da Ìênonìenologiâ. Edmund Hussed.

Tmdução deAnur Morão. Ed(ões 70,200r.tdíias I ldees ditütices W unephénonéno\agie). Ednúd l1ússe lÊdrgãode Pad nicoeúL Gal maÍd,1995ldéias ll (1a phénménalogie eÍ les fandenenlsdes sc,ercesl. Ednìuú Nusser . IÍadL4ão deDmian T ppeneau. PUF, 1993Psicologia íenomenoló gica l4ycrrlogieü É M é no I ag i qu e 1 92 í 1 92 8). EdnúftHusser.Ìmduçáo de Phi ppe cabesìan, Naìalie

Depmz e Antonino lvlazzú Vdn, 2001 .

Conléíences d'amsl€Ídam. EdÍrund uusseÍ|.en Psylnlogie phénanénalagique.'lÍ n,2AA1 .

L. phénonénoloqie d* "Fechercheslogiqu6" de Huserl FenéSchércr PUEl967.

SOUND S E NSE

Page 23: Pensamento Fenomenológico
Page 24: Pensamento Fenomenológico

aKKwm

: ,. .,:r i -,tÌiÌitii:t tlail:lit::liì l;triiiit Ì:.PoR cRrsrrNr nÌNÌz MEND0rqa

'5d !trosoFo? Ou sou LrTËtu{-Ìo? PlNso que o que Íliz

èdÊ minhar púreims obrâs é algo que mesclâ os

d(Ë: tudo o que escÍevi é âo mesmo tempo filosofia

e línffuÍâ. nâo justapostas, mas cede eÌenìenro dado

é ao mesmo tempo lirerário e fiÌosófico." Assim SaÌre(Eãgn(5ricâ. no finaÌ dos anos 70, o resultâdo cle sua

ÍrÍítsima obra. Mâ-s esse ponto de chegeda do

trcÍ nào é senào ponto de partidl: longe de fechar

2 dócus-€o a respeito da natlrreze dc sua obÉ, ral

só f^z reabdìa. FiLosofia e Ìirerâtura ao

lrr:lo tempo? Os romances como forma literária effÍFóÍ'd? Á5 obús consideÍadâs de "fìlosofie puÉ"

ccmo ftrna frlosófico lìrerárìa? Esse híbrido saÍriano

é enÍes um enigúâ a ser decifrado.

srli;S[-rr:

'râÇü*$

A obra de Saltrepode ser nsta

c0m0 ummovimento de

passegem entrea filosofia

e a\teraÍa'a',que desfzas formas

tradicionaisde ambas

=

CRÌSÌINA DTNIZ À{ÌJNDONCAéIom&lz em psiolosia e em fil@liipela

UniEsidaò de São Pnulo mÈlft e doìir@en hlGotìa oela nma ftttutrú E roaútrmN,;shFMft

' PÀ.À,r"/,.".

Pdty: naftiw e tit4útut; te oúi[1\obr, q eo aú d€Jeú rrulSrÍlrL0nta da exdtu ú)na n h\hwa

a l"M flNf@ ú saÍhì)]nhéndra vád6 ,njs6 e e$ais .06â$rdosà políti@ e ao pesálMto coDlemooâne6.

25

Page 25: Pensamento Fenomenológico

1rÌì ollirr í,l)r o oniL,núr úL obn desÌÍre, delenúr s-- e.r alguns dc scus 1ÌoüenÌos úris sigiìifi.ìLn1)s. lÌrL.le ()nsltrltrr

r peiìÌtu n.sfurnxQ. .L()s sa.c,os aoÌ.úgo do iÌine .io do rubr D() rr.rncc..1 ,.id-n', (1938) e dos .ont$ de o,,r,r)ltrat)) r () set. o lLkld ltt)13). un, Ì+s.o de onÌoÌ.giâ leiÌrnren()Lrlgl( (il

'.dNri.r é n enÌrnÌ() iiLìulúncn ì dcÌrÌ. !.ca de ÌeaúÒ (..1r ,/^ÌÌrrr c ì dctr.r ÍìÌan € (ltrs^l De O sct .. n.rld.{(n!c )nrr conìo 1ìosú2 púì , x ensai()s

dc (Ííi(r c polirlc. (.6 dez rÒÌlnie\ det/raçt .t. (f()rlrgcns. pecas de Ìe{ro ercÌeiÌ!\ de fiLRrs klcnt( os qü.is se dÉs

Ìa.Ì o .S.Ìiz,ri) ItrÌr.1. alÌd.ciosx tuo s

ú1ìçà. de trLn nÌ)ncnÍr crlcúÌ d. vi.Ìâ eob de rÍetr(l, cscrÌo cm 1958 l9t9 soben..merú' dc Jolìn HusÌ.trr) À e\.Ìu!':i()

de Í116 esses gêneús rxi tuì.Ì,Ìenl{, {lcfinnnb o po1ì da denideir.r 1ìgun úr pensemc.lo srdn.noj a úonogÌelÌt hisk-).i.aco.c.dir. quc en.onúr LnÌu eìPre\\àÒnolncl co -\7iil í?rcÍ (19i2) e .uÌdinx.o ,ìonuficnnÌ esnìdo sôbÈ fhuhe.L odìda Ltd-fdr]íid (.1r1 I).

^tgr ireÌ:Ìúr ( ( )nÌ )

.scmflo dc xnì nìénÌìÒ .on.'et .iÌp' de'(omlrn.r psi.ânilise e nÈLlisrri

-, : i, .tt:.r, I ..: i .:les por .tuc o ens.ìo (.oÌr!) nrnra),

{,ii cnì .túr4dìT, seix ú.s rìor()cr.Llashlsratrn,$ concreÌ.s , eÌn vez di ,fi,1 dereflerio furx porcd.Ìa ÌÌr lìnxl .le o

\er e I nd.l.ìl for qle S.Íre rband()naesie tÍ.iclo 1ìosóii.o? \esse abr,Ìl(n)csri t1n joEo, ned. Ìnai.s. mdx drn()s. d()(Ì,Lc () Irioblclu do esÌrruÌ. dr filosolil

JCÂI{ GEIIEÌ,

o, fossr époe. ou . 1oüì. prcble,úri.a dc slr sobrcvirirci. (lcliois da de(r.|osi!ii() do Ììslir.iÌo Ab$lulo" barausrr ()s tcrmos om quc ,\hü c lngeÌssc rciìrc,n à d$solLÌçio do sjsrem. he

scixno) lr D.s . próprix ÌrateÌôiÌ dô

fcnsamcnl., s.nliano de rm pÍojeÌ.r de''tilosoJi. pür À o idiatõ tía /àr1ílt!i ê

. .xprc$ào desse pÌ.bÌeúà dr ntÌe1i1,ôn.ir ò tìlôsôtl3 le r.nìrénì .lr ìÌe

.JlrÌúl nas condicòes so.iâh do úund()conÌclnpoúneo. snr.lizâDdô . bus.r dcuÍrr .,)1'aJò/,m que p.,ssa drr cÒnra d(,L(,Írpo prcs.flte. (^q!i. iÌÌis. o p.nrÒ .ìer'(Lgr pdr onde .onvegem rs prni.hìisLlnras de forç. do rúr|rÌ. ornÌerLal,scjJ dito dc pe$agenì ì

.Hcgel refresenÌr o xp()j{erL dr lilo ÌsoJì. ,\ partú.ìeÌe. .ejtressa(, \'laq faz;l

1938 1939 19401

Popular vence as eleiÇóês,. dosencadeando gigúÌescd

. que lemìnou com a demla

194?

Page 26: Pensamento Fenomenológico

:r:.Ì!iÒ llllr ÌnreúrÌnentc ( . J.

: - : ii:r dÈg--nrr.s.Ên.ix nJÃisÌa-ir_ _iiin.ia rkÌrir pós hegcli.n.

-- -::.i. illsser L pc.Ìuenos lLósfos: -: :i.!ì.ei nuh o des.lobilmcn

:-.-. )rÌÀr.r. ,-sfit.s lÚr Srffc-:: ..lL ende do5 .nos .i0. .os

. : it !r. rr)r.!e. seli ena lfi..:..isÌi.r do ruior q!Ìse dors

:: :. .ar.ri! no .xiìcnro prcscnÌ!- .:J hrler,41ín1tòr. \tìs dsÍn

: . :,b:orii. I LrrcntrìÌÌ (nJ su,. .: ::rdi.nrnal) lxmbÉnì se loúo!

- --: rlr nÌx.rlÌo preserl(i: NaÌo- ::rrinm r qÌrÌi Sltur nnnìr

:ii: -:. .on.ednLa c0 Ì97Ì Ìl.r rro::::- _:.rìogÌdÒ n)tÌc 6 rrza\rs qu(

(üroryr r.e1n (ifneÌ \ei. ü i.lÉiÌ.Ìequ. sx! ob,r a .sscn.ixÌr.ci r. d.c!dreiìLo. iìrÌo rexL um'd..u.,.nro que. 1()cxPor .aLr,...r! .spe.!rs d. Èili.lx.lcso.irÌ. t z xo n(smo teDln) r sua .ìiri.ì.l5sa a, iliás r funlio lue S1rÌÌ! irÌiÌì!ìr(, ctb.io. .ula r'omr ele troonì ÌÒgorlnn l reda.i. (Lc O.s/c. rala. .onÌoìr--sh csm trssrgcfl csÜiÌÌ cin ti).iJ C)

i().,&.. ..rÌentlraieo, (rì os ,!Í)Ícs aüeric.Ìì()s. (o!ì lirlka, cnn. nós.().r canlrs. erruÌrolÌ seu .s io Frlricn(offÌar . d() cnsrio. E dir a rxnÌbéÌn() d. crfticì iuas jí nao esrrr.()s .qui .rn()s l!Ìz de disÌin.ìJ d. i.léir r:rpÌ!ss.n() Íúìal dc os?f..,,4./a. de rluc sa) forere,Ì) da ÌeUerio râ os\e.dr(1{i1)sprrrlemrs podeú en.(!Ìür lnix rcr.h.deúa s()1tr!.lol LÌDa diÍln.ir qle runÌenÌ2 anì.ìa niis sc pensriuos qlÌe. ì ép(!radì kdr!,o rL sex esÌ!d() sobre rÌìrLben.

e$ì nÌrrsalìi corcren .,mo..onÌnpxÍi(lx l2s an:iÌises

PurtrNìnc Ì.oú.$ eintr.cndd.s tuattti.a .lLt trt.ti. tiiõl.|i.d ().)t-tA). -9tenao le\â\ìrì (Lc llni a llgrr n.rnhur .

(rr.le rtifu. si.Lì.. o hibiido qu.SrÍre aiÌdìì d(rìrr o ..ììlrnr(, d. ir)bral \enÌ 1ll.*()ii1LruF neri lircraLLÌ.r luÌa (Ìeià se i()o,lnce úrdnn! l ).

r.(\nìlnro.ìe prssag.nlcntrc .nüxs que rl.sfl,z nr.s 1ònras LÍa

dici.rn.Ìs? Se essii. lor a olìrì san.la.1fodcm seÌ penstr.l1c,)nÌr LüD nÌ,ncnk).1o prc.cso de Lftnsl.iDrcìo hisk')rn.r.la loD. 1ìÌosó1ì.1 e ú io ni líeririrou dN dccomP(xì.:nr dNs foÌ!Ìis 1ìÌosoli.: c LrÌ(raria úidirn).ris (() rFrÌn.i''rrrLli.:nnrL a ,qri uÌiÌi2r{lo n. ..epcì.)de rl(ÁhcrRr e de Àd(m() O pÌiDren!

. HiNm Ì.râ.1Ò a rbdrdoiìpr,1 cio.\!r Jriosú;s r{ix o rcnian(c sf Ìtuna{lo Ììr nrtrÌa iÌerárirnlpossirel ? ìnre .e\fo.dc NàohaÌ nrls nnilers() nannÌÌ d. nmrDcc ejá nro portc erisLn senao uni (en() Ìipode ion,rncc: ô ,().uú.e esfonLin.o.',rí ll, oumi enliclisÌ, p.srern!: flcdiz (Ìrr. mcirc "lascinr.lo pelÕ.Íilo.le ,ttLú\.üne B.Lr1ìr. s.be Ìn!il() bcDlqu,- rìo sc p.de Ì.ú es.re\e. (onìorÌxrÍr'Í: csse dtÌ) dc rcnìàr.e r)eircn..r rún nnÌndo j:i rúL,lp.sÌdo'

Sc ioi e ealriiincl. .Ìa Èiiìcú.a;ucrra \lrxr.ìixl .Ìu! levou \ÌrlL(!.tsentan,i. r ioútrür, o p(ìteúà d() fìnda mÍrrhr. é â e\r1jan.i. de:193919,ii (tuc L(\r saÍÌ! a buslüÌìr nlrrtr'j , r,.darnco do Ìo.ììn.e e dl iLotutìe ÌÌrdni(nris. \o nne.ÌhÌôpós guctrN. trzend() um b.Ìenco dxsÌr.Ìnsiò,D,4òes .lue a hbióm nnpôs ìlnniÌJ lilcríú, o r!Ìir !s.re1e: _NiÒ érixis lcfrp.r de.lesrÍer.r iem de ninar'\O 4ta,a.t lit ntutu?) .til .oftstondên.ii rl.adjra) .onì.1(.a! t,trutÌìen, del')31 a l9:i0. rcmos sxí( cm Lrusca deLünx novx l.iÌÌi liÌeúrix, .lu.j pcnsendocm \'lxl..Lu\. clc .hanìì dr Ì.mf..rlpoÍxgeni \'rais Ìer.le, o piirllagìo qlc

ÀDOt' HÍÍLÉn am País! 23 dêjunho de 1S40,À 4p€cão dâ FÌanqã abalou todG osvaloGs

4e48194S 1S53 1954 1957

''Gueía FÌia" eitrc ôs btocoslidêddôs pelos Eslados Unidose pela un áo sov ética Fomaçãoda Bepública Fed eÍâl da Alemanhae da RepúblÌca DemoôÍátdaAtemã,FoÍmaaão da o4anizaqáo dô ÍÍatadodo Aíànrico Noíte {oTAN). auancâmi ibr ocldeilà. Proclmacàodã BEoib icà Poou úda Chjna

Page 27: Pensamento Fenomenológico

conüafòe Ìeo.ia Ì di.nxiìì e'Ìeoria criri.ì , enquàüo Àdo.nô,.orFnìenndo as con.ìições sô.i.is .io rÌìLür.Ìo .onÌenìrÍâreoi1ìrl. cnì de.omposiçào de iômÌirorunescx j isÌ. é. .Ì. tonìÌ..eüadi.bnal . .úje *pre$iô nìxisalÌtênrlcâ seriÌ o oni .e deFh!beÍ.) QuxÌ r prti.uÌrú.ìr.ìedxs derÉrnìimla)es qLe ..Ì1stinrenì esse rnonìento?

'lÌri . guclïi qxe tez explodn osquaúls dl.lliccidos dc nosso

PcnsxDcnt.r. 1 gueüe. . ocuPa(io. 1 rcsisra..i.. os anos qucs. scguitumj l.nÌrs cnì Qrerrt.l. netudo tl.)ai) Ilas cssa _ct

pl)si(). rsro (1. a nÌptrüa conìx Lfudi!:_!) cspirì1ÌÌalisÌ2 aca.Lünlcrlnncesa. n,ls fic.isânxÌtc i lì1oÍllir rlnnenrri , dig.:srna (1(rla do.odre.nìenh) dr're..ei11 RepúbLlG.rnÌn sendo prefa dx denLe merd($dos .!os J0 pernrd. de Luìulên.:ixpoÌii1c. enì nÌeio xo quâÌ se deÌiireia .prcjcÌo literirio e ll.só|i.. de sxnÍell rLÌsÌaDrenÌe no enüxre ..ü . velh.nhaÌisüo Ìradi.ituìd .lÒs L nnersir.,Lrn)sf.fi.lscs (n.s t.ÌaÌRs .Le snnone .1--

Bcau\oí) que o pensa,neno s.í.irn()..i.c!r â ronar toüna Nào por rQs(),Ììxs tÍnnciixs obns Èiis signúi.ìÌn rsdô .uror, o iiìirÌigo rin.ro x!Ì é e$e'Ìdexlis.Ìr ()tu iaL d0 lt(cira RcpúbÌi.x.lJìsi. Ìennrar, no ronrancc Lna?d.da nlnil d() personrE.m Ro.Ìuenrirì .rcspeÌtÒ do _lik;()fo hum.nisr. . üuiigÌìn Òdiìdr ara r. . nlius.a ou en

BOMBÀ ATõllllGÀ laÍOada en tlaqasãki, a do aqostod.lg45rlenpG mod€ÌrG ê sorbÌios

1ì. conÉmpÒrânei . ox Íecodar.dnd., o .élebre cnMio sobrellusscd, rcdigiì.r ern l9ji 19J4,(luc comcçx.oD unr rir! ruquc:ì fllo$fìe xLìnÌrlir: lixlosn.is li.0os E,urschvi(9, r-d.ndcc M(ycrso.. ({ios acicdlt'ivanros(ÌrLc o llspiriL.r Aiolrr âL.ría {scoìsas pa.a sux leir. .obiìa xs

con, uma babl birncJ c lcnll-nn,nrc xs dcglurir, icduriiLl{) âs

:r slr pióli] subslirÌià O (]ue

é unÌr nresa. unÌ (rlìe.Lo, uma.rsa7 ÌJúr .ert() ..Ì!p.sÌo deÌ'ô.rF nl.s (lê ..N.ê..ir' ,'nìroíLeú de$es ..nÌeúd.s. Ó 1lk)

$lia xlúnentxr ( ) os nuis sn!ples e ()s rnais rndes denL.€ n(n

tÍÍrrnvrir fÒr 1gr) dc s(rlnl.i.{lLÌrl(l(trÌ (()isr, cnfiln, (}Lc nno

,1., :,,.,.,,,, ...:....:.,, t, ..: ,:: ì.., ,..ti,,.

losse o esti.ilrì E.Ì v:ì() Poi l(xla pa.(:eú.onútrvarÌ 1:!!s(ncnÌe u.Ìtr navnrbàlx e disrinrr, elcs nEsnxrs'

-{li.runì redÌD.Ìâis la.1e. n()s armi,rrde la dlíle de ru!Ìï., eÍiik)s (Ì(Lrndo

o lend.vrÌ d1 sue.r rrrsrivi.()nsì9.)os vrÌ()Es d(!Ìlnrnlcs ( nliis, rak)Ès, nLd() ft)i sxcudnl.r', rft,ì. Snnonede Bcru\oiÍ), SrÍrc rlii f,trrlRntc poreiÌof,klx a id(L! ú! heglnÌoni. dx úadi!ì() Ìsl)ì]lnr.lisre: "t,.ra nós, Nlzan.AÍ{r., .ì, ,ìcrno 1..). csscs pobns diab()s lBanÌ7ì, thn$chrÌ.9 etcl en!Ì osreprescnrxnlcs Drxis odiosos do pensdjenk) (\rd( c do rcó.lisff) ( .)Nàdl nos .lcsasrú!. nrais do que Éesse |ltrìslnrcrlto cnza.. ReJèrindô se :pois ,i(tucl( pcnsrmeDro .nrzr_ conb li.()!sa do prssado SarÌre preteÌüe ìosâr:tr dcúdliu pi de cat nessr ideôl.jrii i

rào do prnnei.. Llvrc d. hlosoii. des^ÍÍte. A han:;.endên.id do ega ll1)a6),qlei lisendo p.in(ipxlmcir. La.helie. e

tsruDs.h!ì.g. dcnurl.i. o ÌÌ€.rkaNisrD..Í!) Ìúa 1oÌ1in.12 peryosa dx 1iÌ6o

1S61 964 1968

naÌchècdslováquia, naluaé êsmãoada pelos Dsenvolvimentolmqúês do bloôô dâ aípanelj redesociaiista. Gig.nrescas militar dos EsradosmaniÍestaçõ* 6lud anlis UnidN quedèue dperánas nã Fmnqa, oÍioem a imemeL

1974 197S

. Unidos ao qoverno dd úê!lá

. do Sul, que enlienla gÌupos

APÍdãÉo da Leidos Direilos q*otuçãociús nos EsÌad6 unid6. de cuttuni nãampliação da cidadania d6 alro- China.amen@nos, EnDlvimeftd dnebdo 0ôveíío dê Washinqlon naCuem dô vlei]ã, q@ se estendo

unifi€do sb conlÌoÌe omuniíâ.

Á'PinaveE de Praqa", Ìriputanlesquê tenlâú conciliaÍ da aÊluo l1liherdâde e socialh m0 ír*êmhâÍôâm

,R À11N1Ì, (:ÈRFBRO '

FÌÌOSOFÌI

Page 28: Pensamento Fenomenológico

?ode parc.er €sbanho qüe

Huss€íi e Heidegger, chamadospoí sãrÍ€ de "pequenosfljsi!€", despontassemcaíÍú afdutos da modemidade.0.üÌe que essâ qüaliÍcaçãoqr desqualÌficâqão), Íeita maisè $Ììa década depois da

ffieÍtã da tunomenoìogla

*nã. i€Ín um sêntjdo prcciso,

.qÍEìbdo só na oresúâo* /rÉlrdc o que os doisit!Í?m não foì radicalosríckrÍie para caraclerizaí

ÌÌrìa navã época de 'IcÌiaçãofiic€sfi{a". No entaÍto,

numa Fnnçâ dominãdapelo "espiÍtualismo" daUnivebidade da ÌeÍceiÍâRepública (um mislo deposilivjsmo e neokâítismo),Husseí e Heidegqer

signficaram a púpdamodemidade lilosófi câ para

a geíação de saÍtÍe. Foi

sobrefudo a de€rÍonbqemdo objetjúsmo lãnliano, âdeslÌanscendentalizáçáo da

flosofia e o conseqüente

cãncelamento do 9í0grdmatanscendental das f losoÍiaspós-kanlianas, opeÍâdos por

Heidegger em SÍe lenpr, que

Pemitiram a SarlÍe Íomp€Ícom a nausêaÍte 'jïlosofaaliÍneÍbr' da TeÌceúa

Repúhlim (o que, afinal, Ìonoupossít.Ì"l0 ser e o nada).

ouanto a llegel, ÍoÍam

Íninistados por AlexandrcKojève na École Praliquedes Hautes Études, de 19:tÍla 1939, que introduzimmesse p€nsador proscÌilo dasunivercidâdes f rancesâs,

bânido pe los neokantia nos,para a geÍação de les

Tenps Modern,es0bseruaElirâbelh Roudlnesco, emHisnÍia da psicanálise naFmrça "Dumnte seìs aÍos,a Íala desse homem lonâ-seâ PróPia linguagem damodemidade, a quintessêíc'ado espiÍilo novo".

A inlluência de Hegel,

tlusseíi e Heidegger loitamanha que a gêÌação

de SarlÍe e MeÍleau-PontytoÌnou-se conhecida, no pós-gueüâ! como "geração dos 3H" em rcÍerênciâ às iniciâÍsdo nome dos lÍês lirósofos.

: ... .,nÌlr .oDì Ò Ú!n(l) .Ìoc rcnj -- -., \1.( eo úesi.() t(rÌpo enì

: . :,.t tìe ld l)ô1. Lb suer. t.ne.'r'.n,Ìdlld)r$inrlaÌ. 1ìì

: - . ! ,rs rh .!ÌÌL.x lnr.g,(.sl nr:_! rn ienn)éü o ((rìcço ric

_ iì,,.r. emltemÌizdr I)(1.. .,'i Ì.Ld.frcr

-: , o!!. erPe.Lr) da ruPtLÌ, -.{rÌr .Élunrr" (c\fr.ssìor:: l).:iÌo ÀnrLes È,r d.sig: .uÌ ri de .lre sc rlliÌcrli -:.., r!Ìglesir lirn.rí d!

.rÌr nun.Ìâ\ r re2r PchirrÌ,ido .lo espiiÌ rL . .: r

r ciciÌ.r .ìessl rup1Ì!': :,,irdr.ic. .!ji faÌ.Ìtu dc

. . - _!.idtr Ìror Iean \Ìilil cil: :.: L! .!n.reÌ! se .uli(r,

.ir !1 i1lkt|úÌLt: : ì iÌ(r:so do krnlisi.(i

:j: : -ì(!Ìr de iôÌÌe retr!:!):r -rg():r ro inÌÌrr de unÌl

:. :. .: ::.tn L r L.nr fss. Ìre.li!-i()rr.;r!ì() ltc L-jeÌ!És

. : : . .::i.. (l!!: ..no.! Ìrx- : i:!ì iiì:i.r ÌLnrl 3.Ìici.

] i ::!!E..]L:.11, .\ lnr peasÌ::: : ::q:]l]l l]

n,! .r.r.i.rn!..::: : -:-:1, - - ,l: r..J des..ìtÍ.r

dr 'dr ei.itl1(lc naqleh fran{.:1 (on\!hn ìi.h IrcLN ü.ü..Ìi2r!lo d()s conjÌtos so.iaii, lÌr ponÌo .Ìe \lsrr lit(irno..Ìr se Lrrnou l^snci.om ] desc()trÍ1d. Kxllì e, s(n!du!ro. dos.Lissi.()s domodeÌrìisN) a rc,l.!no. do poúr..Le ris

ílonll.o. de\e í.x nm. úida deí()beÍx: HusserÌ HcnLcggcÌ (àüÌr.s !nr.ì()spelo Àess() r (()i1!,ìi.los enì lìÌ('rnt(\de v.rgurdx) e lk,Bll útÌid. peÌà rl i

.. da lilòolir (La A(.o de Ìiojele).lloü rris tlcs(oLrcnrs. co.rpLeÌxii sc

os ÌnÒs de rr.cndiTrScnì .h geÌ:.ì.dos J H. x iterr(.:ìo .lc Sr re e .Ìe,\l.rleelr Po.it ()s 3 ll . no caso. nìrlfreÌrdos coÌn. IÈ]ìsrdorcs

_rc.Ì$ns'

l)onto de pIúÌ prL trrÌr lìÌGotìx .on.(Ìr . EÍi rbeÌÌo () .r.Ìlilro pr r hÌÌgu(nrc eniÌ.dr eni {en1 do.anÌ.n.i.l(mo. o.ÌpÌr!Ìo.ìxis,lco. ÍÌcr.ss.nÌedJ tìÌ.rojì. lìân.esr { ( )i Lcflporiìn.a

,\ eapressì. re(nnr o1.úr dcsse.,01!rent., de ftr,^açâo .xlÌrÌrl nalrtuncx qlÌe ÍesuÌÌx .la tr,PÌÜx .oÌn a

ri.l(_.ìo .spn1 .lisfu e da d(s(ob!rÌ!.Lr '.Ìrd.rnnì..ie , é Oi, .ro,,.tu r.rrÌesmo Ìcnìlo .LÌÌ nÌir.ir d. fini..ssodÉ lnlÌÌld.!ú d. uÌn gèder) (1r d!Ìcl.io c ics!ìosrr ros Ìe p()s.Ìrd.rnos'eiìL:_!) cnÌ m!r.hi. Nr cr.trÌziÌhrdr ded,)G nNnúos o _eosani dc onr.togr.fr.om.noÌ.igici de sxn 1. csÌ?i ÌimbÉn

p.nì.ipal dos r.mnÌros

rorm.Los t! írs gi.nrros xo Ì()ngo do iÌlner:iln, d() ruÌiÌ o qle los rr..nduzio fÌ.blei.r d() ,.i.io .\ .ÌÌ\e tril(rlDpÌten.Ler () s.nr(ìrJ d!'sse iÌnreúri(),nÌr gênese e seu tlrstuh! esÌi I heur.r ü .sÌruÌr11 .le o19 e t) radd \tle,|oi!. r peni le.lLrr o :!r8!lo dt n.ssalcnrr c cenÌÌÌÍ unì p(r(ÌLfoho o 1a.oncss. .Ìissi.o do pensrincnro .onÌe!ì|.raÌnco. p,r.Ì. nevrilgnr) dr cr.rlr]cìo{lxs loNrs eÌn srÌ1re

i:,:t.... r,..::À esrr uÌ!r1 onlológi.r .lÉ 1) srre. naiaí.sìì to.ÍÍ!i s! a p.Íü de .r (liiL.,g...Ìnr) (o.r H.idegge. e .(!. ìlc8c.iLÀLr,.cn1a 0cnÌ. eÌa É ,esnÌid().Ìe urr ti()f(isi1. rlcÌibeÌa.lo.le xsslnìili. fteLabotundo. a ú!ìaçì.i .(rÍ--irrLildessl iÌ(llcürdade t,lontl.a Ti pr!p.(ilr) csLii .st.q)rdo nx jiÀe d.r rbciÌun d() iÌr! O pensrnÌenb .r\lcnÌrrerLiron rrnr .oosi.ìeúvel p.oArt\so x()re.Lu7 i . caisrcrlc à série .Ìe aparlç.).sqre . fìrnifcs(.m. VÌs.!i se o.Ì irs()srPrnrii urrÌ (.no mi ero de durl\nnxque eÌÌÌ)rr1!rr1m a tìÌosolla e (lbstirtriÌos teL() nÌ i!ft) lo iènôúer() ÌlsseobjeiiÌr) i)l . enlrdo/

se () _fcnsarÌenro nÌrleno r.sfondc rqul p.lo nonìe rripl() J rl(.16 (Ì,L1is ll.gel e Heidcilgq. unlÌxnr() riÌ. s2nì.dos. preval(lf $ln!

AÌrl\ F D^s P\lÌoL5 2,

Page 29: Pensamento Fenomenológico

prcss,t.). ranìtrénÌ à tutlartenorEid,, eì7,ir, (lc llegel q!e. .2b. l!mlrl..(nÌ(i lÌNL ndtre (úì um. .riÌica (la

Ì.Ìru tlo.1).he.irnenÌo de K..i N.ìo é.

pors, ì L()a (tue rs prnilenis piigÌnis de

-!\ sc tle(lnluern r deí2zer a "iÌrÌs.lo dtlpún1do d() .rÌtìe.iÌìenÌo : co11(1,ì.brndonri o lÍii.ado do .oÌüe.nnc.rcs. ilÌÌi\citrlrs lindxr. púprio .onh..i-n.nr()( I Á redu!:lo.h.onsciin.ra a()

..rnh(iinenr(), ..ni eleiro. hpÌ1.a qucsc iiìLr.duzr n. .odscièn.ir r durlda{lesrLt(.ío olijelr. dpiü do .onlÌccl,ìcnl(t O qre é sntreÌizà.lo nos scguirncs1(1fÍ)s _Estrllrs iqli no Plaro d()scr, nàÒ .Ìo .onhe.nnetrÌo . I o p]xflodo scr' (oúr.i.Ìe .onì . de e.$ÌÊn.ir.

i*

SrÍre em l,?rlr.à e

.ÌÌ^É,L2, lolÍr Ì)(',stuna. manus(iirodc lr).iE): A.('ìs.iên.i. nà.r a @nh(l-ncnr(), trÌ$ erisÌên.Ì.

j'i.::,.i,'.'., :.. ,, .,i:S()b esse pús!Ìr. coDrc(rde se qte,i rr,ì ,lè H' rsÉÌl .nnnd.r r Ien(Í!enologla .rDo uDìa reoú. lL,nd,.:i()nhkdo ()nhe.idiento seji i,ri..,úireL xos

ollÍ$ do Sxíre de 5l\ l.n. ìaRrd(s feIlenlegge. c do H.gcì dc (()iève. nrn a

,r (lenìris lenìr.Ì). ljnb(ú aLguús xn.rsanres. i. ensaio sobrc lì'Lsserl. o ìLrror

lLlgrsse en.onÌnr ncn{r úllnno os nìÍnlnìerl.s ne.ess2ú.rs PlrÌ r ftLIÍuÈ ..tnr --pisretu)logÌi d.rnúunle nr lilÒsoJia

I.h.esa aA ilÌosoJì. r'irn.csr !Le nosn)flr niÒ .onÌrec€ qurs( iada xÌéÈtla +isteü)lôgia r\Ìas pxrl LfuL\serÌ e(^ íenoÌnen{)Ìogos a .ons.ian.ii que

l(rìri.()s .ìàs ..rìsÌs nao 5c LiiniLr c! ìbs()Lüt() trÕ c.nhe.heno dcl.5 ). o..S\ ()

IÚnlo de lisÌr ÌÌuss(rÌrno (i (lcÍ,"Íìdo''Assirn. por reÌ reduzm.r o s.r r urÌa sé

ri-- de signilì.açires . r]fl1e lilta(io {truIlì$en pôde eíxbele.er cnlrc nnlL sc, c() scÍ dr) .uúo é r do.onÌlldncnLo: clcnio srbe.ir f()is, nio nuis rl.r .l!Ì. Krnt.

CUStluE FrrraE I, êxpÍessão mals.utêntiH do Íona nce lra dicio nal,Piílúra de Eügèn€ GiÌrld,la61-31

tlusscrL). a tic.iso eúÌÉn.Ìei o nnp€rrÌi1o d$sr rbc LrLtu de.5l\: rituìemÌdid.'slEnilnr. r() {rso. ,upÌLLn co,Ìì . tiÌosoi. nÌÌlcrnx n() senÌi.Ì.r kìnÌiano. isloi lco.ll d() (()nl,e.idienÌo Ì&.rndo!n, .rin1()s: r1(Ìtu\r!Ìe . l!Ìosolia nao

tr{[ nì].. ynr pertr de Ìero.i$o. scr(1(.rriln:1dr ì re.ir d. .o.lÌ'.nn.nú.

li nr na s.e dan.id l! ry.. sr'Ì'cnrpLqr r segllnÌe .ondllib p1.r ()

desenvoh,nr.nio d. LnÌ p,!t(Ìo fi()sóh.o -r.ilisti : tlrstr (Ìuc o t, s--11

conÌcrÌrp.rinco do Nlllido c quc r (ltr]lldade lrieiÌo obtcír. quc i fu,,,ncnlclóg1.r. dcs.!.r!!2 dclinlri!ann:.Ì., .ìas

treo.up.co.s rìhlarrì.i ar t.liÌ:út)dr i.g.cìo c!Ì -!\. r5Ìo c. r..grç;ir)como poÌo d! prrl(ll dJ :nrcsrii.Ìxliol1l.\.111e. prcs!Ìgrc a (lrs.n)nras.aiÌ.1(l

ìrrinNdo llo.onh..liÌ.nr(i f,,()t.nr dxlcorlr cfislcrÌ()|igna lftdnrnr!?l Essld$i.(nagcrì n) ,) cixo dr Ìeitl heidcgg(irnN (lc l(aiL dr .9, ? /.,rPd, erìruir atr (1 a \(Íla(Le iii ni() é r.le.l!ì(.o cnt( o {Ìicìlo . rì (ntcr(). T( r!ir.sc x .rit1.r .Lc i\' ì lco.lr (|isLrlì.lógÌcr Ìr.di&rn.l lrrcss'f()c, ÍtìelrLdo. o lonÍr d! \tsla tk .tet t le l\),

sliloÌ{E 0E BEÀuvol8 eJdn-Paul Srrlrona Draia de Copacahan., Rio deJaneiÌo,1s60

j, !!\11 .L0rB11! ê FÌL.is(rrÌ \

Page 30: Pensamento Fenomenológico

:.- :tr elipshúo . Se na origenl do

-È!: rúiúô esú a descobeíâ de---< _etr ür tudo pela ópricr dâ filcr:È i llu*d. que me em aÌiás mais

1::- .r5 Ìemos con q\\e os catnels* ; j;, de grcfte rcme::r:: : :<otEÍ. dr fenomenoÌogia),

! :d:!:€i íeno.ìenológica . deve-se:1-: i-j<Cgd do que à filosona hus,i: .-jn -iderÌisno Sanre, já nosi-*-1i i:,Ì: apendo po. Heìdegget.

:- !\. . -idelÈúo de Husserl é::É:n s Ènes coD reì.çâor =-:--- pr. iú. desÈspcirando a

--rr:!:.: YftÈ evmiú os problemsì!:s:ü1 d qüé1ào . p.Ín d6 sÌu=ë -.úrdrr FoÍ Husd Hegel e

oÍdem). cônrparado

--c -:i< no que dt Éspeiro ao prc:!:- - oúre. toi Hegel quenr 'soube

--:a:ú_ : óeiEc fl -u redadeÌo nír€l

( embô.â sua vjsão Éja obscurecida pelopostuhclo do idealismô âbsoluto"): 'Aintuiçào genìal cle Hegel é â de me lazerdependene do aJtlo m meu ser. E!sou diz ele - um Ér Pam,si que só éPan si po. meio de um ouúo. É pois emmcu .onçào que o outro me PeneÍj?". Agmnde cdÌica a Hussed é qlìe ele nào !c-rìa ultmpâMdo ve.údeìnmenre o idea-lismo kaniiano: "Ele nunc úlÍapâssou apum desdiçào dâ aparência enquânlo !a1,

ence'rcu se no cosito (...)i e seu fenomeni$o bein a câú imtanie ô icleâlìsmokântiano'. E em ou!É passagem: "Husserlcoqseryou o sujeilo rmnscendenral (...),qüe F a$etnelhà úuÍi$lno ao sìrìeìlokmtiano" e, nesâ medidâ, esli âquén1 deHegel - Âo passàr de HusseÍl a Hegel,reâlizamos un prcgresso imdso .

Todavia, Hegel tampou.o Ìeriâ .e-solvido o problemâ: O qlìe nos lrouxeesta longa crídca [â Heae]l? simplesmenteìsÌo, nii.ha relação com o ouÍo é, anles

()ì()\()Ì{)1ì \

I ,r r1 N^scNrLrrD Dr J.^N PÁlLSIRm., DM PÁÌ{s.

r: i lNcREsÁ NÀ ÉcoLE NosilrLSLÉRÌ!ÌJR.. oNDs sÈ ci^Dr ÒL

r!r'l CoNHECE SroND D! B r^,ÕÌR,

,.r, ÈsrDÁ FrLosodÀ ! BDkllr

l! r, PuBrcÁ ! @^sc.iD^c4NLcÒEAty/ctrÀÇÃa.

'r r: PÌBU& o Rov^NcD,4 tra.rIt

,; r, luBrc^ o rNsÁo Eeor!Dt rM nn À Dts

^taçôBr o uvRo Dr corlos orr{o.

,r rl ljuBlc{ o 11167 tÀÌo. soLDÁDô\A S"UND^ CUERR^ MLIDLT,É fRnJoNÀDÔ |rlos IIFMÀLS.

rr Lr PuBr(^ O sF r o rxr: s hNc^A PEçÁ 1IÀTN ,4J

'OJfu:ItJ ] PUÌICA I PÈÈ EÀZ'J

i] I i FUNDÀ ^

fuTTTÁ ,.J TÁv,IIT]ÍODE\A CÓ TIERÌIAU PON[.PLd EA os Ro{ÀrcLs ,4 rrrDlDÀ fu^O I SINtr.

. L P! 3u.À O drsz\.r?r/s!o a .itr.ìaviuo s Ás P.çÁs n/oì?or y'sIPULfufu E A ?RA:NN fu''ÚIúA.

. r PuDLÌc.\ Smxçóa, o rRrr.rRo

ÈDrúDos an tró5

! ,rr l]ÌBrcr s PrÇ$ rr ,r,iot r.rr5

! L r Pürud o Roq^NcD cor: rorz

r,,ir Ì,ÁNça a rLc{ o,riro.o,o!,!Ìr

, r i r l$ c^ .t/^" cÀìÉ:

)')- PrBLt ^ QtrflìÒ Dt,út1DDo.

't ) PrBL.À CkÌnd D^ RA2ÀÒ úabnu.

.ìa lnNça ,4r ahr6: O R.J.\roÀLÌÔUÍ@MFICO V!LEU{H' Ô Pi'MIONÔBEL DÊ LÌcMTUfuj ou RIicÌToU.

,) t P]BL\ A D@ra DA F^un!Àj Erú).)

II ì MÔRTO DÈJU\.P^U SiNTRÈ.

Ás rÀrxôrs J1

Page 31: Pensamento Fenomenológico

lir r rrl:

CIDADEQUETNÀNI\ptalúad.tndllg otdnoÍ, tat3, p.r. S.rb.,. ftoÊôflr t m d. IíaÌ con a htsú,t. tnodt.t

de tudo e tundamenràlúenre, um Íela

çào de se. a ser, e nào de conhecimenioa conhecinenÌo, se o solìpsismo puderse. refutado. vlmos, cotu efeito, o fmass de Hussed, que nede o ser peto ccnhecimento, e o lìacâsso de Heael, queidentifica co.hecimemo e ser". Nestepaíiculâ., é Heidegger quem abre o aminìo âo mostÉr +ìe "a relâção odgiúldo ouÍo conr a minìa consciêocìa nãoé o conbecimqto". Em Sq é a açãoque prcvâlece sobre o conhecineffo

ú que âqui, neste primâdo da açâo, o''quieüsmo" heideggerìano já cedeu lugãrx uft .Ìtivieno A /a Kojève.

Alls()Ì.t 1r) 1)lì lixÌstlìNcL\Mas se a questão dâ verdâde nào podemâìs s. pensada nos termos do antâgonìsmo epistemológico kaotiano (dãí

J2 MENTE, cÉREBRo ê FrLosorrÂ

o "lncàsso" de Husserl), o prcÉsto d-1

Iìlosofiâ nào é tampouco un "absohìro deconhecimeDto', como nâ filosofia dognádcâ do sé.!lo )("lll 'Renunciando ao p.imâdo do conhe.inenÌo (...)o âbsoluto, o mesmo âhsoluto que os racionalistas do séolo x\rl tirham definidoe consütuído logicamenÌe como um objeto de conh<inoÌo. Mas !râtâ-se, agorã,de Dm âbsoluto de exisÌênciâ, e úo .leconhtrimento (...). De faro, o absluro,aqui, nào é resultado de uma coNtruçãoiógica no tedoo do conìecimento, maso sujeilo da mis con.retâ d:Ìs experiências. (ry pág 23) Ào "âbsoluto de conhecimento", onsLaído ìogicamente p*lo "grânde mcioúÌismo" clo séc1tlo xul(pâlâ usar a e\presão de Merleau-I,onty),SIV contlpôe pdtânÌo um 'âbsoluro deensrênciâ", deinido como o sujeìto da

mis c'onc.eta dãs experiênciâs" - ele é aptóprkt 6peíiêt i^. Nào tuais po<lendoser enquadmdã .os úoldes dâ tradi€ognosiológie anlerior, a questno dâ verdâde situa É agom noutro regìsno: o dae\pqíêúcia úi"ída. (a qve, âliás, Mal?ux- impoÍtate fonte de 5N- enunciam, útemos liteiários, tu Condìçao huwna:.Nào eÉ nem verdadeìro neÍn Fals. masaidìdo".) isso signiffca que, Àssim comoouL'om, à époe da consoli.lÀção domundo modemo, a lìloso!â, àpós umalonga llàvessia por 'turblìlenlo.t mâres",pisou em tem fìme (lal como Hegel sau,dou o âdvento do petramenÌo modeÍno),ÈpallÌndo-€ dz teologìa, aCon (con1 Sa-e r.''!o sobreÌudo) a ffÌosofìa È sep@da teoriâ do co.tucimento (e do suÌeiloúanscn lene ), tentando aÌcançar o soloda "*periência oncreta". Em llìgãr de

Page 32: Pensamento Fenomenológico

..t.:t'. I i'a):

.fr,ì.,/-.Ì,.ü l. 1 ..1. r.r.^.._{ .!L..1_-.ir .1,\ .

.l

:::rr Ll! {rrì ìccimenÌÒ. e.1() nÌj(iro-::::JÈnÌxl krrllno. uì ]!nsr.rctrro:::j.nLxLì-- ( rcid$ge., p()r ..r1.r.- : ,Ì!it) ,r(lic!lizrdo): enì ILgri do- i dÒ .0r x<irÌrcnÌo fr{'rtrn) dr- : ,logllriLicr d() si(Ìlo la:lÌ, u.l- :., de exisr-ir.ir" (q!e IIe.ÌeIL

o Nl,lisi(o no honìedi )

. :.1ÌNÈ rúx fi osoJh cor.,ela.. rrez de úsÌrr'r rc.essnìade d(:!nênLi. {uÌÌcLx c crÌÌÌnrgenÌe ní)

: ::r rúìd(i (.\ì\. pilg. .ior)

--. ,Ls. clsperdr do ..n.do,--: lleÌxlisnl dcss..rlizrdr c (i::-:: x! iìn.,1 do5 pÌobleüas {h.:::: De.lixra. .css. lìosoiìr ,-úÍiiÌ.

.-:::::rÌ!rÉrLe (L(,sìlu.!o.s. o !!r se \a. : iiÌÌúelr dc tnì t úü Jjgnra tlr

- ::: dos gêne1)s qu. .i aeÌjzlr r-_.. (1. l]!ni.Ì.nnr slÍÌjd() llas

-. .... ,),ú,N i3uü, nÌtdÌdr peL() binô:i,tr c políÌica . pôde i'isinü1rsc:i!.n) d. ui cnsrnr de ()nr()Logr

:i ::.:,n.igie. n.lgÌ!.Ì() r iin.nç.ì.): , !ìc drÍlobú Ìo.uix ohã dc

::::-ii !ur! . é porqle ri() c*nr

iÌÌos rixis dirnrc ltc LÌìr ÍiÌr)sofir rr-r7o5.r?r, c()nrJnlnidr peÌ.s i.rtur!7$ domür.Ìo. .lissohnh n. 1dr (1() diN r dir,r ílonrllx erFnx cn slÌji .ndara dc8an.ro. ou selr xs roalises do ln!) cncúrcgarânr se de dcsiìzd ndn.rhÍ:nicsÌâ loürÌ Írdi.n).a (ì reatli. .1() ru1(rla (l.ro, q!e nugiiayl cÍdr.onsÍuindounì. obd Lle llL(*oliN puÌe) É lss(, qL(.sú eÌú i,,g(, nr !nr!uçì. vrrì$rartlisLrd. Hei.Ìeirger c dr: ll!8.1 o')erì.h ein t\.Nio espxnLf,, rr)ls. qÌc o trsso scguinLc.úbilizxdo Ith dcscobem de (trLe n:n)sc .hegrú i reíldci,. con.reú.le tÚrmcio da hisnÌix onlo!.igi.a hei.ÌÉgle

ãIICESES asslstem à nárcha dos soldados.lerães en PaÌis,14 dejurho de 1940,Sã-t-è óbsrNarrrtoia gu€ra qúe lez€4lodiros quadros €nrethécidos de nosso pènsamento,r IsÌê, a ocupaçáoj. Ì*istèncla,os anos quese s6quiram!!

MÁ üSCRIÌo do Ìonance Sr6is, dcJ.an-PaulSartre, puhlicado en 1945

iiúr (i qle aÌús ji esrr\r srftÌtz.doerÌ tì]. lcnh, údo o reÌlnniaincnÍr doses({,L(n,d @n eiÌD.is .Ìe sríic nr dúeçi) d. nì.üis!Ìo. esse lÌorir(fic nNrItÍiv., dc nossa épo.x. .or!) Í: a !nìQulntir.te tlatu.la. Nisso Òs i1in.Íiiri.rsde siir('c d. McrÌeerÈlìrg s:t) ()tosios, Ì,xs cssa iaL a unà o!Í! hislrnia, ln!.ritr n. .:apiLukr d. gLÌúeda i.le(t(lci(:ada iiloerfix lrn.$N no ÌúÌlar dôs an()sú0. quddo r vanguada ensÌencixlisraco!Ìeqâ en1ìn 2 dcclinaÌ: :

- lÊte Êì le néanl .rêan Patr sâJÌê

i Qu6tão d€ método. Jean-Pau Saire. Ìaduçãode Bento P.ad0Júnior Co eqáo 0s pensadores.

. Síuações I - Crílicas literáÌias. Jean PaLl

sartre Ìmdu!^áo dê crisiina PÍado. PÍeíác ode Bento Pmdo Jr Cosac Nail, 2005.

: Á d$ublimaqão emancipadom de S.rlrê.Cdstjna D n z Mendonça eÍì Dols,rúrt6. UFPF

- Â qrandÊ rccus srlÌiana Crstna Din z

Mendarqa,en CiÍica Ma^isia,re 23

I DÀs hrróEs JJ

Page 33: Pensamento Fenomenológico

A descobefiado mundoconcreto

.::.;: i 1 tt r.I .:.. !.

,, , ,. (,'' r-,,.:..,; ,. ,-:: .. ,. , t ; ;',:,1, ,. :, '

"Procurávamos

o concreto." Com

esas palawas,

Sartre designa

a busca exzsperadapor uma filosofia

que pudeseapreender o mundo

e a consciênciaem toda a sua

concretude e rudezaPOR ÀNDRÉ CONSTÀNTINO YÀZB'K

EM uM ÍExro euE sE ToRNAÌiÀ cÉtEBRr, Ìean

Pâul Saftre nos descreve a consciência

nos seguintes termos: "ImagiíÌe agora urÌÌa

seqüência interligada de expÌosões que nos

arÍancam a nós mesmos, que não deixam

nem â um 'ÍÌós mesmos' a possìbilìdade de

.e formar atnis delas. mar que. ao contrá

rio, nos joga para além, nâ poeira seca do

mundo, sobre a teÍa rude, entre as coisas;

imagine que flós somos ass,rn rejeitâdos,

enkegues por nossa natureza mesmo em

um mundo indiferente, hostil e insubmis

so". (Situations I, pâ9. 31)

Àr,ÍÌlRE c.oNsIlNTlNO YMBE( é cúduadosm hkrôÍii m6h m tunslìae d;rbtrdo

em ímna da Po!úfrcia U!ìe6idadecalolkÀ de sio Paulo (PUC-SP). DúmE

o *rudo sem6bÉ de 2ooó no ànbirodo ptuaÍm de bolsà ondíida peh

cmÍddúçã! dt,l0Éíeiçomento dê P6otlde Nitl suDeÍioÍ (Cán6), Éali-u um

6Ì!aa de úútoÍtu r 8@k NawhsúéM Q^,]s) e Nt6ttÌ àN'tu dzIEà\M cònldN nPlcztü iúcü.

E omftsd olóôúnd da r-undeàoÁmrndo Àvd knP&lo (Êa4) e prckb,

súbsutulo Ílâ PUC-SP

ç:

=

34

Page 34: Pensamento Fenomenológico
Page 35: Pensamento Fenomenológico

Srrrtrur

O tnópno Íiítlo do ^íÍ\go.

Uma i.léiaíundahdtal da fenomenoloqia de }lKe :a íntencnrnalüatle, é signiffetivo domodo como o filósofo compreenddáa consciéncia: tundamenúlmente - e éisso que saÍtre pretende evidenciar comsuas meráfoms -, â cons.iência é 'inteo-cio.aiidade". Contudo, o que siSnificiafÍmr que a onsciênciã ã ìntociona-lidade? E por que elâ pode seÍ desritacomo uma "seqüênci.Ì de explosòes" quenos josam na "poein seca do nundo"?Paú €sponder a essâ5 questões, seúpreciso retomar âo momento inicial doitindário filosófim do autor

CoNS()ÊNCLA. sEM INTETÌoÌìEntre os anos 30 e 40. SaÍre iniciÌ suaaÌividâde intelectüâl com investigaçÔessobre "psicologia fenomenolóaica", ten-do por objero o eu", a "imginâçao"e âs "eúoçÕes. O ponto de pârtidadâs indâgações do jovem filósolo erãã noçào de intencionalidâde da cosciência", advinda da lenomenologiâ deEdmund Hussed: "Todâ consciência é

consciência de alsuma coisâ". ou seja,

toda cotrciência tende pâra un objeto,

Ápesar dâ apa.ência trivial, â anmação de Huserl ab.e câmioho pam umadííca sweF à concep9o tndicioüle "substmcialistâ" da consciênciã. Deo.igem cârtesianâ, tâl con epção impÌi@

Para Saú'e, es coisas,

os sentimentos, as

significações e o proprio"eu" derem Sef enCaradOS e, conrm o 'comcienciârismo" e o"inte

como atos intencionais

dirigidos ao mundo

em consideúr a cotrciência como um"coisa", omo un 'algo" que, a exemplodo corpo, habita o muodo. DescaÍesdisüngue entre 6 duas regiôes que compÕem o mundo: de um lâdo, tem'se aresen%a, a 'coisa ffsica" do univqsomÌtrialì M outÉ ponta,l /€s{o8tta6, a

"coisa pe$mte", que compôe o univtr-so mental. Po. essa viâ, â consciência sópode vir a se codiecer voltando-se sobre

si mesm, em um movjmenÌo pelo qualÉ cúcuGdeve e re ovolve como reali.ìâde ihçÕlì,tâmtrte distintâ do mundo.

OÉ, o oneito de "intenoonâlidâde'isto é, a atmação de que 'toda ons

ciência é consciência de âl8rma oisa"nc pernite tugA dos ptuâmeúG tÉ

diciooais do câÍesiânismo, pois aqui a@nsciência é corÌsid€mda nào omo um"algo $bstancial", mâs sÍn omo "moümúto m direção a âlgo". r€wda a sério,ssa p$pecti% exige o abandono dâconcepção de um consciência substancial e Fde da representações mentais.

Sartre toma paE si esse conceito fundanental da lenomenologiâ hussediaú

riorismo" de 8Ímde pâite do petrmento fmncês de sua época, 2film que uMcomciência "em si", um vida interiol'ou um "centro sub'stmciaÌ" metafisica-mente sepaEdo das coisas não existe defato. "À coosciêncìâ nào tem um 'inte-rioi; ela nào é nada mais que o el1eÍiordeLa mesma e é esta tu83 absoluta, esta

recusa de ser subs!ância que a constituicomo coDsciência. (Sítuatíons I, p1g.

30) PoÍtânto, â consciência não âpenâs.âo é um elemento "substanciâI" comose coostitui nã rdusa a sê-lo.

Á merrfoú da "ea?losão" crmcteriabem essa idéia de uma consciêncìa quese .ecusa a Ìornãr se "ser substâncial": Ìu-do aquilo que é da ordem dâ consciênciapedrz um movimento de "explosao para

lom", "sobre â Ìem nde" da !€âlidadeas coìsâs, âs verdades, os sentimentos,

as significâçoes e o póprio "eu" devemser enca!âdos como atos intencionais"dirigidG 1() mundo, e nào como umamerâ soma de "rcaÉes subjetivas".

contudo, se o ponto de partidâ filo-úffco de SaÍre se encontn M ecepçaodas teses dâ fenomenologia, ele não éum simpLes discípulo de Hussl. Dessa

mudn, Sartre há de mcllcâlizar o conceito de inteocionâlidâde pam além dasteFs husrediânas, transfomndo o úüga mestm da primeim fase de sua Íìlosffa. Mas é preciso ter em mente queÉus esforços estárão dnigidos p2ú umprcjeto ojo tulcro cenÌrrÌ se encontn naancoragem coocreiâ da "cons.iência" no"mundo'. É o que veremos a seguir

FILosorLA. "coN(:RB'lA"É bú connecida a passagem nâ qÌrrÌSimone de Beauvoir, companheim deSartre dumnte toda a vida, nârra oimpacto sofrido pelo filósofo quãn-do Faymond Arc4 enÌeo seu colegãn frcle Nomab Sapen"urc,

^lertoú<acde do método fenonenológico. Ostrês bebiam em um bar em ParG, ú1931, quando -AÍon âponÌoD seu copo edisse "Esús vendo, meu 2úigo: se tu és

fenomenologista, podes frÌar deste ce

PÀrLà tr0ltEns0H[-tE0l('x, ,taL dlylrrrmübÍr, c :[ro-lsn?. À consl€ícl.m lança nn. !o.lrã 3.e d0 nündo"

Page 36: Pensamento Fenomenológico

r0uç4 Éqor schtetq i918.ldal erlriano: fa:.r lltosoÍla

sÈírìãente latando dos obj.,lot

..' :::;:r Conltr.x, Smône. - : I :: -::.i! dr enúçaoj o! q!â

Ò (ÌÌre anbiciona\à- :::.: ::ìi nJl5À Ìaii .onÌr ele. : -: :i1r l1!Ír filosoiìa .

. :::1 t1i: ..14a.1. Btuca-- rr :!.',,lirli, Ìse.Ììxnxrs

:r;rd() srlÌr. en.omn: :1: : t-:: :1. lj csÌá mbuido de

:- : : .:-iir]]: .Ìue .onsisÌe eú

-:: ::: ::r ',.!.i(io ìs dile.sas

11 des des,nas preocLpàçôes dc S.fiÌr.Ilu$ed chegóu 2 dizer .luc era prccúo''rcÌornar ìs ()isasprc$ào !!e la.i3 es.ôh e.LÍe os seus'hcdeúôi. c()nnldo, xs fÍe(nÌ,peçò€sd. pai d. lenoiìcnologia Ìn.dc.na dizirm respeÌô ànrcs ao câmtú soal da'Ìeod. do .o h€.imcffo (quer dirlrdr "cp6te,nolôgir") do qle ì{luil() qucseda do âÍüitÒ do ser' .orsnkrudocn slÌe côn..cludc" (.aÍipo dc um(!Ìologii) con() prcren.Ìe sxíÍe l,anrllsserl. . r./.)/ao òs .oìsds me:"nssignúi.av. nã() u.r'leÌorno ìs .oìsas"

frcpriânìenÌe dìtrs. m.s sìtu uÌ. .ek)ÍL)ros aÌos Por nìeio dos quai.s se obrémum co.ìecnnent() dcssas _.oisas M,sei. Huss€r'l a .ons.:ièr.ia nào se esg{rl,e sux int.,n.ionxli.ìxdc Sendo a.ons.iêncil uma coÍent .Le experièn.iasllvidas . a nìtenci().rlnh.le .ônsÌf" r:i

apcnas o .aráÌer de laìs cxperiên ias, desotc qrÌe slÌbsisÌni rnÌda üna _eìped

aDcia inÌeÌrra . ôu í.ì1. urn espé.ie de'csrado vivi.ìo da.(mscièn ia, que reria() cgo .o!Ìo pólô unlllcador Eú se.ridôl,usscdiano, poÍxnto. a iènomenoÌÒgixnào a c não pode seÍ u,n. Jitoso|ia.tÒ.Ì),.,?t t PosÌo que e]] ó c scnPrc seú un,x linonìenoÌogia da /42,ìo. nuncad() s?r como obser!ôu i\'Í(ìr'â

O que faz enià. saírc? !n poucas

|)aLrvús, podese di2e, quc cl. conbma' o probleúe do (lnhcdtunto erdlcâliza o concefto de n(.ciomlidadepára jogar a consclêr.ià no mu.do, pamtê lâ abúluhmeffe purificâd! dc quxnque.obtclos que possàn nublá ln ou qucse i.sinucm conÌo lÌibiLa.Lei de uma

Pôssivel i,Ìla interiof TÉr1se de lim-par o Lcrc.o Para que se Pssr atuma..r .o-pcncncim€nto enÌF i(oníiancìâ' e'nMìd(i: a consclência deve ser.omprce.did, (om., ".ondeta , (N st2j conoúú @no nundo segundo a ióÍmuÌaÌâI4rda |)oÍ líartin Hei.ÌeggeÍ, um auro.iglxlmenre (:e.r.aÌ pan o desenvolvìúenlo dà fik)íÍìa de saÍÉ.

on, ledb'cmos aquì .lue unìà dasprúìeiras ..íü.ìas sisremári.âs de SàÍrca HlÌsse.Ì se ass.ffaú jusaúenrc na

.e.usi, por p.rre dô 1llóllo lì?n.ês, etu

.o.sidcrar o ego .ôn{r um lnbtarre da

.onscìan.ra Essa .'iÌi(a selá o Ìeni d--ÍLà prnneúa obrì, ,edigida em 19J1 epubli.:ada en Ì936 sob a fome de uh

^tÍ\'À. - Á ,aníndêrtcìa .lo ego esbÒca

de ü"d .tes.nçòo JènÒtuenal.Ei.d.o t8,. dná s.nre já no pretã.ìô dô

e igÕ, é unr habrÌa!Ìe.ÌÒ nnÌndo e úôum habiÌnntc da .o$.iêncìaì Ele esútora, /í) arr.lo; é !ú se. do ú!ndo. Ìdcolb o tgo.Lc ouirent A cúo que ende.e!Ì r I Iussc|l le\z<, r. csr.belecmento de urÌr dlsúrçàÒ drF o iìmbro da''.Ò -\.iên.ú' t o âúbii. do lI/itr.. :

.r púneir. sc caru.teüx |)ela im.dirlr(adên ix de um! 'presença a si" ú cusdôn úr o segund(). cono unÌ.onìunlo dcobidos que Íi podeiì ser .apÌrd(È poÍncio de urìx opeírçào rcflúlva, .,u sejz,(!m o .onclrso de uora rnediaçàô. AssiÍh,qlquanto a .dìs.iênd{'. en lrm estúàântüior a Ìô.Ìx a Éfl.'xào. se iÍtrduz epura úìediati.l.Ìx.ìe d-- "si a si . Ò psiqui(o Dao só deúrndr unìtr inivldãde reUeriva (omo Ìambé!ì. al (,.rc os objerosdl pcrccpção sensí!]. ni nos sc1á dado

! rqui podcnos .onÌrÌeendo .onoSiÍre Ìrnnornx o probÌeÌnx cpisLc-úôklgnr) quc corBtitLìia o lundo da.:: ,:::.i-.(oi c PnsslÌÈrs

-i. r -i :(r5. mes ÌaÌnbéú:=. r- r-,.ologia e allìures

lrÃRTltl HIIDEGGÊi, dê quen Sartroircorporcu. noção dã @Fdènda cono

seFro-nudo. Foto 5.m dala

Page 37: Pensamento Fenomenológico

1erÒmerÒÌ.gir ÌN:srl,rnl, .L. tl.ld e

r rlrononÌi. . . ir(lÌrlan.ir LLr r.Ì!r.rên.ir nr.urrnll c i ìn1laÌa (irtbtÒ.h Ìrin_iên.rr .nì srnl(l) crú()) enìt..e fr .on:.1incir,.lcLnLr' c .ìediidr(imhÌo do _finlÌÌno. r1()\ .hjelt)s.osL}rris r.iu!.ian(ir * (lirigcl O egonì1) a n.m fìr,s n.n ,..Ìxs .L() !reuú d!sÌ.i 1t,i!1(" p\ntfn.( lÌe nÌegr ün,r .!ira scgrtrì.lx cm ÈÌ!.i. eo.rnto !.r11 t11(lrLll() (trÉ .. rarÌa (lc r(Ìfriêd.i. : i estüì n. qÌÌ.1r (r!ì:{ ianr il.l)e(Ì r esiÈ.r dr rel.io

nelÉirrdr údr e q,-.Ìq!e. l]ot:ihiÌ1drdcde úìidL iÈr.i. de Lr .e1oo :!Ìb:Ìufriqüe Ììrbne r !trÌr.Ìi,Ì.Ìi ÌrÍ! 1 jNr!.eD.rú Ì...mo lmr rÌÌ\tr1lri. ilr pu.irÌrens.endin.ir .Ìn dn.r.rr r! nrtrnrl!l).r romprc.rdcr o.l!rf.. L(Ìri(ri (h'

rrDl .!fs{lifril qLtr'ig(!r sc :i !1rkirlid1(onÌ) rLlÌirta$rgci,Ì.1,- s iÌLrr, rrinü o ou õ obclr tsnl'I.()s. \()LrrnÌrs ()s (n Ìrs |ara x ()ln (1rtr, .(!Ì\rilui ()

ft'suLl1(l) (hs i.\csliglòcs ianrjanrs r()

ÌedoÌ d. (h.ni r.rns.ian.ir trtrnd., a)

sutt.o n4.Ìt rD-nrt)t. rrÌ!t)I)ri| laìrtn./iolqgtd'. l ulniúdr . r Lt)13

!sq!Ì.DN1iúrìcnLc. to.lese .lizerq!. fnr O !, .. ,rzl,/ (.\,\-i -ç]Íre disnng ('(1()lr lit)s,ì, i.( ($ lúth enr.Ìs rlr slr :.r !1. .o.{ larÍlx h!.ìàrie o dls -(o!.i .rir.rir \ O Piúìeir.naalo dc scr ..i1,:!1,, Ì) r.r.eir. denÌ!n(lonrL(lad.. .(nslne. r.Ìx) \nDos.

.0 trLri d.sliTriìr nÌ() Frrr rs .oisxs if8(! a .rììs.ian.ix iìi. ÌerÌ ..!ÌeitrlorlcÌniÌ e Ìrr ranr(). !r_!r .r .Lris. .Ìguìr(L'd (trÉ L(nLr rr)rsrjèd.ji i.ons.iÊn.ia rLe rlgrL!Ì1 .()lsr" sjgrill.r.lizer q!.cLN ., (!rí i-:..ir rlc r g. .tue eÌÌ x/ìtP) Ar) fxnLr) (1t, {Ì dÌ .Ònn:iêr.ixS.r rc .LL ar () nr) nc (Lc se.0aL1si.a)!.g,LnLl() .nn|, tlc scr re'Írx.Lo !r prssnldl(Le rl() (ì)i(1,, (lrLr \)lÈ r x(iÒ.les(r iÍeirnr (1lì. í.i Lìet.nìiirrd. de!Ì eri ri iì.i!) c\isle Ìqli nÌen.io

rlglrìr !!e \i\e,i triLn.l. .\. ..nÌú1io.() Èni.ì .Ìrs ..isà\' ce .rÌlcÌeriz, torÌnnr tud úúrêr( Ì

Àssnn csre ser eri ti sxrriÌno seÌltn.iÌrd. .(nr! uLnx LdrÌÌdrde ìnetre

ele ê ..tdt. () r(nrÌ'Èrle Ur, EÌì1(ì r.s .in()l()gnr)\. . err ci rt . ./r? .j.

(\,\ prig. ra) \e$t serÌid. eÌÉ aprdtLrúdrd...nsig.nÒr esF.,r .L llsn tÒr.nde se t!de$e lrüodu2ú ÌÌ+úr i4ìo de ÈÌiçào_() lrsÌ nì. ienì segÌe.lo é ,Lr.raorS\. pig J!l) -{ ...<iê4.ia aô.onnirnr.d.Ì. . Ì€llidrde huìini de !ü c.riÌlrrÌ6.11tr.rÌenÌe reÌr.nÌì.Ì por !ìeÌo driellerì. dr nÌe,oga.ào d()s jlrizÒs. fosseninDenÌ.q et... I ..as.iÊi.i. se r.Ìx(idú.onsig. nìeru e com os obieÌos r

ExPLoSÃor n€tráloÌa da consciêrciã qu.s. rãcuÊa â tonaFsê,'sêÌ substaícìal,l

Pl Íl,iÀS RUPESÌnES na cawÍÍâdas Mãos, M Patagôíia aÍgenllnalÌegistro iíleicioíál da dlslénci.

srLr \()Lt]. (1..ì. ur dfslcs .kfcnftrs(: u.LÌ 1ürì. p.r. . c.r.sdan.ir dc trt.tì.iúrõr o sd objllo D.,$e urd.. rcons.iên.ú ,LÌo {l|iJizrrrld.tt si. \..onú:iÌnr. .le a pur) rntriÌledo eDLlne.ào ro irr ufì ún nrenÌo .!j..lnì:ìnÌici Ìndicr ro i.Èi!o ÌÉÌnPo $.Ì)Ì.\nDÌd.d.. su. (lirLin.ir.Ò.ì ÈÌaçàÒìs ..is!s . srÌ. \olÌr . r .i rìestir

])izer qrìc x .ons.lan.ir é P.r. si'úo signúì.. ú,'n,1r (lue eh ÈrÌize !nÌm.liürnú d! inÌcrnfiur.io r s1 nfsm. O Jr nnlnl(|) pelà e\fress.ro ÌLÌl

z.di for Srn,. La.Ìl)ém se er.ont toü.no n!rìo. cnlk- (s .bjeÌos do nNndo:. consflan(ia ar r() esDo iemP.r .ons.Ìin.1r úrs o)i(1(À nÍenci.nìados . ú-j, r5n,1(Ì,qu1nL(, (,bieror e é soDcnÌ.na quiÌmrdc úc (,)s.iên.h dos obiei.s qle .Ì. s.raL (()ns.ièr.ir .lesÌe 'simc!n. rLondc r úìsisÌêr.i. .le S.Íre

lrgri .le HusseÌÌ .onÌoriüos ,\ lssl i(Li!i) dr .ons.ièncÌi.oní3o,ìc!Ìr (dn uÌn ú!eÌ nrlÌeÌÌrtoì \rnÍr drr:i () nlnie.le .o s.iÊn.iird!) si fon, . tle enúe prÉ esesjÌÌsÌr lnic prra indi(x !n! rch.ìo que

nar.r a Írcdirdr pcla iclle\i., nrâs qde,

aô conÌiirnr. ó .bsoluLri*nLe nìe.ìiÌiloÌ .orseqiiàr.i. fl, filos()l r srrlriJtr,1.ons.ièn.Ì. ,.ìo ri.(1Ì fr'ÍÌ. r nÌ1tnltit\a ttíÌeritnla.Ìe \1rs o qu. a..nLi(). rcons.lêÌÌcÌr? r\ r.slnrsÌ1 1 csll (1rtr5Ì,4!)

enge que se.oúlh.nrnc (ons.:iarn.ir' r'rNndo . ou s!jr, p1.1si r _erÌ si

. .t.,. lEnqunÌo )ar. si . r con{ien(la (: absolNamenÌe dfar.nt. do í1 drs .()isasNio hi neÌa neda .t. snbstlrcia Iì, sc

. e.r si É lLtrÌd.De ilmr11tc uDa |k.rpoÍÌnldadc (t o srr ). o pl.lsi a

sobrett,do neg.Ìiiü.l. i,r..Ìo.J o !.r):se ô .Ì si É _pissrr!lr!1. (iht(r. r sc,_nÌcn.on.do ). o f,er sl a rLnnLade(..ro d. 'nr.mon1r ): ir . er. si éJè.h.do rli si m.ÍÌo (i,.aran.:ir turr),o p2ú ri !: úrirì.nl. parx déni de si

c cDr dn.rro ,o jìund() (1Írnn:erdêr.ix lpxr.): sc o.usi i pcnr.()iÌxidèÌì.ix:.onsigo lrlsnÌi (r1() h:i rÈlr!ìo Nssíel :-

cflÍc rl! c uiÌ (r(i()r. o Pxn si é PÌetu =d,sih.i. dc _si , si ì se () pnn.Íìnr de :

nìcrlÌú(lc lflna se .Le .ro.l., rbsoÌLÌo :10..r slt,L.,.J,r qr. i) r. firi ú àpÌÌ.e .

Page 38: Pensamento Fenomenológico

< 3nÌcs o pÌÌnchiô de connr.kào ele: o s(r quc,noio4!ed ., qrìe éo,r," ,no C . (s\, p:ig. 7il) () paü sl &io.., í!. d una ve2 qu-- sc .onsritul ..)-. ,.io endo a en s\ (o tÌun.iô é nnlô-ruìl() quc ,aì ioftdj e'.i a qre nòÕ:: \ isto quc c1e é o ser i.dcrcimnìado. o

-.,Ìuc rnoéde nÌodo pÌen() c acabado,1s (ÌÌrc dcvc scjd:".

PorLnro, no caúpô ontológi.o Ígo.:\aincntc conslden.ìÒ, rpcn6 o eÌn sii. cnquento Ò pÌú si - âbsoLut.meffe

:nÌiratico àqlele <Ònfigúü sc .orìo úú,ro 5e/ ox urna Ìe.usr ! scr'. Cotur já!i d'to. Cso signiti.r .lúe o 'ser'do pa:r-si (a consciêncix) /ri,!e, n,!s cstá pÒr< iazcr É nesse sentid() quc Sefre dná:tuc .r Pdx si é o Linic. se| qrc cnsre .

Desse modo, nx lil()sofìr dc SaÍre.j ÍúBcd.Jên 1d la uhrupatsamento:m dneçào a si e r., iìur1d.,) assrìnÌe xjúÌe$ào essen.ial pcla qüal o hônieÍi< revelâ enì su, clistôncia . I rquinnspr.e.e n)dr a Jmbigiimade da relx:ào .Ònciên.ia/ iìundo". De xrÌi prÍe,: cons.iên.ia tendc ÌotaÌmenÌe parì lir'.Ije sl, orienüdr pxra as coisas, pxra Ò

r\Ìndo, hrbitddo! c sentindô se eú:sr nele - é UÍecisalncrÌre nisro .lLÌe.ônsisre x inL€ncnrn2lü1de a cons.iên.ia eii ajÌrsLadr à crlcdoÍdede pôr n,xtrnit.ia condiçjro iúencioml. De ( ra:nÍe, po,aB trl ajLrste janals impli.r- e n--nr po.lc.ia coÌÍundirie .orìri coisas: a narurcza da .orìs.iè..h é .Ìe?l (rdcrì .ÌÌ(' scu iato nào penìire x

,. , ; i i : : : I : ! r' .: l.t :.r !:-:i:rr:-:i..u: j

. _:r.i_,t,:.::ì jr ir.;:*

,l:l: ltit:::,:. .til.t'',: i,:,1 ì.::'i,lr: ii:i::rl :-:ttì: at :ii

ij lili. Il:ìili; :ì ;l"i'ììa::i:l::;:t:: il:lt i::

itl i: i:: i!llli l:ii ì lltÌ a ìi:,ì

iÌurdo ao! Ò rlue./At, cú bus.x.lo (lucset,rc-s e do qucrre,ós.k, nund(,c d( nós ÌnesÒ(rs ìt por lstu quc, rosolhos de sxrrre. Í_) o pira si (ou scir, i.onsciên.rr) é k nlardl PelÕ rtsnam.tllno. a llb.nidde do in.livi.Ì(), cn(Ìua.to .an.Ìe.isLi.r âbsoÌLrra e poLê.{lr ilauúra da realnhdc hx!Ìanx'. se1:ilÌLc.renÌe atnììrdì pclo pensrnìe.ros2nriano: dadx r nrrurcz, nÌen.i.!ìxlda (onsciêncià.'exisrn signili.à ulúlfJssrr coníanÌetuerre o s.r (eletuerÌod(cmrnÌido) rur!) ,L rv.ÌìnrÍ3 senì li.rda (onstit!]çio de nós nn,inos

ÌorÌanto, m lllosofia dc Sarre, a

.()nsciaDda nio .j !nì set nìâs súì utulald de

'er tuút^n\enÌal

se. Írbiiìrdr" . deUne ltas a colúclôn.ix se re.us! , ser na exxla iìcdnlÌ cnlque.le "sì (onstaDredenÌe es(rpa, {npre ein dhc(ao ao ÌundÒ tlncrcto'da5.oisrs c dos obicros. É l)or essc caniúo{tue Srírc lce edia e setr p..rp.jsúl1ú rnrental: coifeÌn nrdependa.cir à.ons.:ièncì, scn deiv. de (on.--d(.o devi.ì() pcy) à reaÌdide d. i.und().Irnbl í.Ìa dessa d.Lcrolnacào. I slx 1ì

losoiiâ etrÌ es'rc(:irl .aqudo que Ì.nge. co$.ìên.ià. (()nslstc cm consi.lerararé nìesrú xs .espoía nÌbtctivas (ódio.anÌo4 nÌedô, sirÌpali{ ctc.) enqlenromÒdalidrdes de LlescobcÍa do nMrdocon.reÌo: Se ìnÌanxx unra nullief,dúi o iÌósoIô, é trquc cla ó a,úrl(Jlrrdro[s ,4, pá:j ]2) €

ÍrLsào dcsn conÌ ô dìundo csú vedâdl:r consciôn.id . penchaEào .orúplerrô() nNndo r\ ..nìs.ia.da pcrune.esemp,c "(ons.iên.ir', c ó jLÌstanenÌedii quc dccore o xbis,.o quc a s€piradr(lulb .Ìuc llie é erterid'

No cnunio, c é lsso quc Sd rc querexplicitar, a disÌân.ix quc nos sepado niurdo nào é uÌna distâncir "fisi.i ,

''nrrt.ml', nâs sim a incJalvcÌ disÌân.id.h c.r úcidên.ia cnlrc 'mundo e''consciônda : !rÌ /rdzla nos scpan doser Íilldo c detenÌinx.lo d() cin si. r,sc rssin o ó. .ntào nós nà() so!ìos lssoôrL aquilo, nâs esta os on <nstanrcbuÍa p!,r scnos issô ou rquilo Ncssabuse, x corsciên.iì rendc incxoravcÌincnÌ. ptrrr o ser, e ro inLenciorá 1o,

enhrquccc r csúltura e r sóLnlez dcsscÌnxcico quc i de nÌrdo rtrs)luLo c ilcflnlÍì\o: n.t.t1.fi.õrüis .onsranlc.rcntco quc /i,nos ou o qle r,,r)s. o {tuc o

" Sarhe par lui-même Àlexandrê /'stÍuce lvlche Contat Ga limard. I977

- A íorya da idade. Simone de BeauvoirÍradução de SéÍq o [Iil et Nova FÍonbna ]984.

: Críüca da íazão Ía Íenomenolo! ia. Car os beno Ê be r0 de lvloum. Nova Slel a Editor al/Edúsp 1989.

' Une idée tondanenrale de ta phónoménot0Sie

de Husseú I'inlentionnafté Jean Pau SartÍeefr gt âlknsl Gã in^rd 1941

! Matedalisme et Íévolulion Jean Pau Saúe.en siniaÍians lll Ga linàtd 1976

. Alnnsendência do ego seguido deconsciência de si e mnh€cimenlo de si.Jean-Paúl SaÍlre ÌEduçáo e inlrodução dePedro M. S. Alves. Ed Çoes Co ibr , r 994: 0 ser e o nadar ensaio de ontolosiãlenomenológica. Jêan-PaulSaÍlÌe.ÌÍadurlãode Paulo PeÍd qão Vozes, I 999

DÀs rÁÌx()rs -J9

Page 39: Pensamento Fenomenológico
Page 40: Pensamento Fenomenológico

.a

EEIJ uM

0uïRO"0 ego como objeto psíquicotranscendente

sl\$io DoNIZEI WS é douror em lìlNIìapda Unicmp, pe4unador do CNPq, pDftsoÊ3ìtunto do kDanoeno d! Frl6lla daUü'eÉdad€ r€deBl de lrhftlàndir e

'iembmdo CtuDô de Tdhálho "FÌlosolìr

Ftr6âCon6iDoiinea., dr A$d acto Nercnrl dePô.Cmduação em Fil@fia (ÀnpoD

Sob a influênciada fenomenologi4SaÍre aprcsenta oego como um "ser

que está for4 nomundo": aquilo

que a consciênciatoma como objetode reflexã0, e que

exi$iria para el4não em seu interior

P0R SÌM[Ã0 D0NrZrrì SÀSS

O TmMo rco ÌNspÌRou rNcoNÍÁttsIs pÁctNAs da his.

tória da fiIosofÌa moderna. Nascido das paìavras

de Santo Ágostinho e Descartes, foi enalt€cido

e recusado por distintas e ântagônicas cor-

rentes de pensa.rnento. À fìlosofia de Jean Paul

sâÍtre escre\ eu algumas piginas dessa historia,

Sua obra formula Ììmâ cíticâ consideúwel â.)

conceito que representâ um dos pilares da

fflosofia fi"ncesa, T€ntarcmos enunciar algÌlns

aspectos dessa cÍítica.

41

Page 41: Pensamento Fenomenológico

À .boÍdqe'Ì do corceiro sa.tdìno dec8o nio pode ser lèira scm r rprrsentr.çio dc rlguns $.)ecios de nF rL'ori1 drcons.iôn.i2. Í possivel dizer quc . lìlosona dc srÍ.e tem co,no unì de scus r.tuxsccntíais r coflstitafio de qrc . .onsciôn.ii é rqnilo que constitui . .oúdiç:-!)lÌuúina Pari eDunci.r rlgÌ!ìs cl.úcntosdcssr teoÍìx fiÍemos lso dc !ú pcqürnolnrô ìntitÌÌla(lo t,r/ rlrjtl .liü Lld DL ì !|dl.lrt /ino,t,ì.h!k! dr LLtssrtl. d i1Ì1c1Ì-

.brdltrLl,. fublicÍ1o ni colLìâne. de

t1 a nL'ir /ìttÌda ì1)ÌkìÌ...ê\ú\1nanifesto cnì deÍcsr dr fenonreDologi. conìoa lìlosolì. que pode.i! cuür o p.!sanÌenro lÌìn.ès de seu sono idealisra. Porestar h!1dadx.ú úra fìk)sofl4 da ciên.iaesÌrìÌdìcntc .xcnnìrlistr e reflexivr. avisio do pfttprn) 2n) de conhec.Í .úNradx por u ponn) de tnrtid! errôneo. Seguddo Sr.t(. tÌrdo e.a rcdrzido

ros chìnÌados "contcúdos de coDsciên-cìr". Umr nÌesa era Ìnì .onLcúdo rturl.h pcreel)çiio , e csta, !n .sli.lo xtuddr .ons.iêncìa. esÌnÌógia bási.2 dèssrconccpça!) n1dì.ionâl en a da assihilx,

lio que o espirito podii nrzcrdas coisxsTudo c.ì .erum o a rúna representxçno.

Côútt! essx lìtosonr do cspídiÒ rÌìmen-tar'. S.rr.e mnr.iâ. nÍ.n.iônÌlnitr,lc .Ì,.onsciôn.ìx curhad^ por Husse.l. Com

cla. .ons.ìêncix e nÌundo nio sàô m.isrcdúí!.ìs on substituiltirj ao conrrário,cada instàn.ix resgu2Ídâ seu nodo de scriìndamcnhÌ o que núse é uma nïerdepeMência entre os pÍil{)s O resultadodessx nok postÌrì ìntele.tual é a conÈplen libcnçio de qurlqüe. conteúdoreiido no 'ime.ior' dr .Òrsciência. laraSarÌrc, a prin.ìpil Iìçi. dr fcronÌenclogia cú: n.d. úris bir n2 consciência,nada miis L'xìíe , /,r0r, deqÍo dollÌÌxo das vi!ôn.i$. Nenhud conteú<lode pensrnìento ó 1,7 cons.iência trmaáForc, conÌo distcntc rcal inten.n)fl2da,coDrioua tal qual é, com scüs galhos elolbas. sex ser ó .omo dplr.Ì.. o 2to <]e

coffideür a cxistên.ir rexl como algo

P.esenre no rnrndo rerl transfo.arou a

corsciêlcia cft uú Pu.o movimenio detrulscendôn.ìi. rnr d€ "ì. ,o en.ìonrÍô<lo mtrndo".À cons.iên.ix nio mais esÌáaprisionada cm sürs pÌedesj ao co!Ìii

^lltolllo P0LLÃ1010, Arbrrra de dez honens nlt câwn]1165, A Ìatva duÍâÍte uh combatè é un estado! alqo que acontèc.

,2 \r[\r L (]r:ÌÌ'Ri.i,: r)\r)ir\

Page 42: Pensamento Fenomenológico

i! <à 'depode_ do mudoF : (:t'Eiêocia de algo-À.ra:i:rci1o si- nad4 é.

Ì<úrdo Gpressar esta de-

-i) (b @rÌsciênciã como

érid-de. sârrre afir-a'C/r.ÀrÉíÍÌ é eql.tlr- enlitni: J _ ende sua intimilLit rdi .funtu o mutrdo

-i é Giô â tudo o que não. icirúlzde dâ consciência.Cr e molìmèntÕ ela se

t DE 'puúsda". Pa$ou a

5 ]E -oÌ4ia_. Í pun tu-

s ó. s tEma en direção a

: ú'iÌo L unìdade de u@lrE:;nda é a toÌalictade ds-iEiÉ tus6 e m direção ao

* é ú.Gionado.À históriaè (tF:Ëacia p6sa a se. umacE ng! de seu lugar de:.!Ê4 Es Dolz persPe.tiva. LËà coúo a recusa de rG;r isde da inrimidade. das

Ë iÉ6. do pensdenÍo<;gsì1 -{prcximando SarÌrejÈ c<orlFs PoliÍzea é possíveliâË qE a aÌirude c@cÍerísÌiü ir ncofia. 6sim como a da

"ecúrogi.. P6sa se. a de "ces

s dÈ s a ciência da vida inËiú_. :.gmdo BenÍo Pndo_L Yft bNa _encorrnr, na

Érì, obru como as de Husefl, queü bd pd além da men episÌeõtógia. e nos permiÍem redescobriÍn úralo dos ardstas e dos profet6:FEidor hosÌil, perigoso, com portos

=rõ de údiú e de amo. i ou na lite-

-ra ot]mces como os de Dos Passs,FrltlF. IQÍka ou Stendhal, que, mesmo

Fryoído nundos impossiveis-, fazemú lroú w da conÌmdição, velando-a e

ó-.€brdca ao mesmo tempo".

- \1,)/.t Í@rú inÌencional d2 consciência ser-

: E de poo de tundo paa o €nufl-

= Èdo d concepção sartrianà de e8o,

ï rtfumos cômo referência ìíi.iâl à-- ú.a 1tdnsce dê cia Llo ega,pÍiúeirÀ: <liboÍàção sistenáti.ã da reorientação: qlÉ SâÌÌÌe patende dd .ô temi. lscrito: d Ì931. o Ìexio visx cfiricàÍ a posiçãoì (b 3ìsnõ escolrs filosórìcal que não

l { GoGA, Canpüt$ qrêlnúo t 94 I ú39. ilão ú o cotpo

lÌahrlhr, é loda a p6so. quê . ra em @nLlo con o mundo

coffciência visa esboçar umârova peNpecriva Ìeóricr, â ciÍ'cmscÍição de un objeto psiqtrico .onsÌiÌuído pam alémda htimidade do sujeito.

 teoria que postula â teseda presença fo.nar do eu í?)na coNciêrcÈ parte de lmadentrição tìpicamenÌc kantia-n\ pois M Citi.a da rdzãoPUB o autot faz a seguinreafúmção: O Etr Penso zlerPoãel acomparhar todas as

trossas representaçôes". sarÌre

srifa o deve podea da fÉse:para ele, Kant não colocaEde modo iflcondicional a pre-sedçr" constânte do eu emtodàs âs rprsentâções, São osneokútianos qüe tentam, se-gundo Sâitre, reâliza. "de fato"esse pÍin.ípio noÍteâdoi Osdefensores da presença mate-riai de m eu rdleúvô (n1o?)

serim os momlisÌas postdmÌes da Ìeoria do amoÍ próprio".seSundo tal perspecdva, .od6as emoções e s€nÍimentos te-riam unÌa estrutum reflqiE,todos os atos humanos serimtm retarno ao eu (naD . ireferência iDcondicional ao eureflenvo seria a determinrgo

consegtrim eliminar o solipsismo.À pos4ão de saÍre, difereniemenre de outmsoÍienÍaçõ€s, tenta descrever o ego como.objeto psíquico tsNcerde.te'. Iosonos movimentos iniciais, ele enunciâsa intenção primordial: MostÉÍ que o,go flão está ,a consciêflcia nem formâlnem mãtenalmênte: ele está fôÈ. ,ómer.lo; é um sr do muDdo, tal comoo,ao de outrcm'. Tese que coDsiderâo ego como parte obietiEda da pessor,r sua dimeDsão conhecidr por outrem.e que pode seÍ objeto de uma atitudeÍeflexiva. Duâs teo.ias tndicioÍrâis são

recusâclas coÍn essiÌ elabomção:a primei-m é â traoscendental, âquela que origin,Ì

^ ïeotil d^ Presença fatnal do eao;

^segundâ é â teori,ì dâples?nça nateial,defendida po. psicólosos que colocamno í/eJ"jí, o seu ponto de "imântâção".Essâ Íecus,Ì clâ definição do eso comoinstância Òrientàdon e ünilìcdoÉ da

essencial de todas as ações lìumMs, e

tais açôes serim qpÍessÕes dr \ontâdedo indi!íduo, que, desejoso de apliÌcar êsse seníoento, essà prúão ensimesmada,rcduzinâ todâs âs qüalidades dos objetosào único sentido de serem obietos pmai Ì, Rô.heíÕn.ânl.t es ÌiÍ1ô.ômô Dm

r€prcsentânte típico dess teorià quandoestâbelecia que o âÍnor-próprio seÍnpre/Àstnrl.7ra os seus intentos. &n outrostemos, o eu (ao,) desejoso seÍia clâdo

comolz dos âtos, e o objeto do desejofigur.ìia como o /r?lo pelo qúl esse

amor'póp.io seri. apla.âdo.Ás duãs po-sições deveriam sofrer a críti.r de unafilosofiâ fenomenológica.

I{( )r.()r'()n: lx) P5Í(Jr r(r)À teoria dâ ndicalizâção da intencionâ'lidade, formuldâ por Safte, estâbel€ceâ distinçAo entrc r .orsclAncia e o psí-quico. Eú A tlítnscen.lência.... e\e ,tit-

ÀS PÀITÕES 4J

Page 43: Pensamento Fenomenológico

S,rn rri t:

ma explicúamerte: "Dev€nos rprcnderâ distitrsuir o 'psíquico' dà cods.iên.ir.O Dsíqüico é ô objeto trans.endente daconsciência Éfldiú, é tmbén o objetod4 ciênciâ chmadà psi.ologir".Tâl distiÍção visa siturr à cons.iên.ix .omo oabsoluto e o ego como um obieto $eé ddo a paÍtir do tftbâlho refleÍivo.À consciêncir seria cofto ünr holofoteque ilumina o psiqüico.

PaÉ ente.de. melhôÍ essâ distinção,é necessário enun.iàr outn divisão. À.ons.iên.iâ dá-se basicamenre de duasformas: i p.imein ê ìteÍeti.la, Ìipicada intençãô de om objeÍo; a seguda é/eleÍ,ra, a tomada de cons.iência da intenção ifuefletidà.Á primein é intençãode um objeto, a segnnda é a romada deconsciênci. dessa inÌenção originária.se a consciênciaé,na sua foÍma imediaÍa,uma PÍeserçd d s,r, o e8o é pensado cono un conjunÌo de objetos que sursem

,a/? r cotrscìência, decifrtdos som€nt€por uma opeÈção que toma essa pre-seoça como porto de partida.Âssim, oego seria vislumbEdo pela consciênciapoÍ meio de visadas dos seus perfis. Ele

EDGÁnD oEMS, tírn rrtcntd. (6strdo), c. 186n-leô?.PaÌa Sartrê, un áto ÍêÍrêÈenlâ

',um. sl s. p.lqulc.!'

jamais poderia ser algoeíáÌico, qtre sc mosrm detrma vez por todas, sempredamesmaforma.Nessecàso, o ego seria aqtriloqne a consciên.ia roma.omo orlto de reflqno.Não seria dado ud .onsciência, mas qisririaPa/a

Álém de reosd 6 soluções sübsÍdcirlisÍas $epostulam a presença fonÌìal

a

otr mtúial do ego no inÌaior da consciência, como llm coisa, lru idáa inara, a r€cria sart.iaìa cotriden que a distinção entreje e u or é srüciente pu a colsrituição doego. OJe designa a personalidade m su6pecÌo atirc", o ,,oi é útendido .omo a.iotalidlde concta e psico6sica ú m6mpersonaüdzde r o ,not é um'€triquecimoto siÍtéúco do ego psíqüco .O Ìe. o noi

compôem 6 dÌts facs dâquüo que Sartre ;(nma oe egoj. qne € p€Noo como poro ide ações, estadx e quatidadd. As $ ,mcÌerísÍicas dessas iDstâncias serão E

apresenradas adiante. Dqe nca. cla É

rc, contudo, qtre os planos irrefletido e :re.flqivo da consiência conslitueo a !bff pm a consúnúção Oo ego como !obieÌo ÍmscúdmÌe . :

--*

44 MEN,IE CúRn3RO ê FÌLosoFÌA

Page 44: Pensamento Fenomenológico

- !-_:. :: Ì::ì:r:cn\ de\.r descrl, : --_ :L.: i. !go? \egundo

rs:!ì(rlm a no. - .i::. f-.ìiirn s.rir oPerndr

, r:.:: . .L1iì.r.r!ì do crjÌPofirr.rn.rL'isÌic2 e o

:..ì-r dâ cors.iin.il co,

| È.r nÌnr.r gònrse dr

-i:: : :-ì-tr da n.gaçio d2inri.:, : r : .-::cr.iaqtrc dcdcsemln.

i:' . r, ,r.t1l/ l)es$e: -{:-:cir icri. um .rr,úo

: :.:i!:.i/. . o ego. o: ir:::: lrdi rcfl.\nâ o.5rrf

: i:::_: _ :-d. qu. cl. se,r"nb.: .!.:irìcii rcllcxnr de

. : que ..n.r..irl x:- - :: -a::: i o nrbÍrìt() dl.: :: : --: ..:ì: .. !i

:\riÌri\o dessr tec: .iì:.:: ) do solipsisnú.

r:.!ir rs\l retrt2tìr.-:::-úrdx peh reoÍi.

: :: :. ,rJr .onsciênciâ

' rii] O ieÍ.cn1):jE i :-i ^: :.: : r:s (.s.s desenÍn-

::_ -::.:i:iniri. \ .riticr dtr

- : i :.r:j:: .,]o nì.sfuo temN':::r::.ü.i. da consciên-

1 - i: r: liiu.r ì inÌençio drr -: - .: .r.:ìar.!d.c i\:Llir que r

-- - \-: :::: j-.r.ni{bjrt) ft)i supe-: : : r.rJ que detefiìinn

\: : .r::r I P..\aÌ.n.iì or Ir:_ :In.nro sobre o

- :-- - r: :. i:. m.rno ÌcÍrpo.

- 1 - : rr..ir d. ud nì.snìo: : !.i;i.i. s..1..

-JJ. n! rürarii .m-1,i : .\:..--: ì! do obj.ro crl-,. - . .:: .-: auÉ r (.iÌjci dos

.iir reil! tÌni : ì..nÈraf, n2 reaÌi

: .; :::.-ai._: . ..aú hrÍa quei.: :::ì:.::..:-.| do mu.do

i-. :: lnr 1) m!.<10. e

.-'.i:::.:1.::::

Á tìarsce dôlÌriLi ./o eït,úpoc Õ núclcl,da (eoria s.rlriìnr d2 rr{r.. !$a 1orÌnul.çao, .onÌ údo, lòi redinrersio.ada enì a)

.(Ì, f. ddr.Ilcìbor diTerdo,a c1Íica aosolipsisnìo hìndadr nr tftìtcendêDcìa doego Ìòi rcorganiz.dr a ttrÍi. d! rconttitliçào da Ìcori. di cxistência LlÌica deortra .ons.iôrciì. Nio apetus o onrndocono roralidadc dc objetus e o conÌnponÌo da.ons.itn.ir de si:safirc rcsselÌiúrnbén o papcl d.,,rz.oìar.iêrt:id ntconsdroição do .gÒ. É esse atfe(o qner.Dtarcdos cs.larc.c. () ego rparce,e O yt e a õt1d,.Õnó Lmd Ì)sí.ttk1tou /rqü.. razcndo uso de unr concei-tÍ) (ìrPiúI, Pode!Ìos .onsìdefrrqüc o ego ensrc ü 1òrh2 doe,r-\1. I consciôncia, po. surÌez, resgnardaMo sua .ondiç,io dinânnca. ensriÍia m 1ò.nrÌ

/zra -sr. sarÌre consìdü. qre oego é unú espé.ìc d. ,/.,s,zz1/

çztr da a.jljdlde lnren ional daconscièncir, Pois enconrmmos'em .rd2 objero psiqui.o,.aricters do Í€fletìdo real, nÌasdegndld()s como en si.

A /-\t/,!. pn.. SdÌrc. surgcco1Ìo sintese de {r.r..losj 4rl.7/tLzl.r € ,!i.t.r qre foÍmm o

Pr)PÍú eso. Seodo conìposto

Pel() rspecn) ariÍo, o /.j c

Pclo ,r);. nÍalìdâde concrcnc psicoiìsica'.o ego Íepreserraa PL'.\J,a. Quàndo o ser hünÌatro cc.iLà sux c(nìdiceo desnjcno .gcnr.. .le iúo e dediÍcito. clcr.cbdo sLÌ^ lìheÍ.lt

EU rmeaçadoÍ Cena dô liheM - O wnptuo da |tu$etdoìi, 1931

de no nÌúìdo, sôbft r nahrreza c sobrcos orÌros lìoúens, ele e causa . lrurodessas rL'rli2xça)cs Qumdo .io.cmosnossa \ont.dc decìdimos. jÌúgxrrcs csonìos jÌdgados. 1rmbém lig()bjeros dc elüações e de jÌ[zos lssosìgfl ìiìcl quc nÌlarix\.Ìmenre xssnnìnÌosrespns.bìlidades po. trÌ.Ìo o qne fazenn)s (,(rÌo podcnìos .om freender essesnès atpecÌos do cgo?

PoÌ ../rdlr./,iL, SarLre entende aaullo!k reD.csenÌa o corjìrno das iúulidades l.ttucias. potin.irs qrÉ .o.srjrxenìnot$ cr;tcr e nossos h:ibìn)s" SeÍ túbx-lhador, ciumcoÌo orì anúicbso exfftss!o qrc É r qurl(hde. O ,dri'l. col()c2 emum1 peÍspeLtjra teinponl t.is quJìdÌdcs: pÒsso" me senrn (otrÌo alguóú qu.ni adquiriido c(rrfi2nçr corn os eÌos.calizados.ou então me senÌiÍ.ansado o!dúr.qu.dÌ) co1Ì os nrsucessos.

Sc rs qudìd2des e{istenÌ 'em polircia,os.52ll.,r re di() em dr..Odio,anÌoron ciú!ìL' sio es dos A(tujlo que sc r.lcslc .1. unta .oDdi!i() fsna)fisiolargjeè !m cstado. Tourd() r n$Libilidadecomo excmplo. L: possír.l distnìliniÍ umrspecto de outro sc cu vni rm2 sinrl

1L\'r l \ lj F\ 4'

Page 45: Pensamento Fenomenológico

ção !a qÌral scnti Íaivr. i imscibilidadese mostra conx) disposi!_:lo lat.nt. dene zxrglf n()v2mcúÌ.. sL'i ao .onÌúrìo,depois dr rç1o .le rdâ pcssoa c de terviyido o restertimenr) por Ìal eção,nÌenódio não se di côno siftplcs possilriiid!de , aÌtulid2de - qúlìdì.Ì. nìas comouma rcalidrdÊ aturì quc úc elìt?. cnÌ:ioeu conlelo o gue é um estrdo.Áprnncim situaciio qurlilìcr meu s.ri a scgundaé algo lue me r.ont.cc'. EnÌ ouÍlsrerrros.2 qlÌalidrde ó urìa pÒssibiÌi.lade,Õ esÍ^tL ê Lrn tt. t..i1ne)úa.

O .rr) nxnilista a dìmetu.io snÌteti.c2' {rr fessoâ. É por c$a ruzno (lue eletem rm prl)el dc dcstaque no pensaüen'n) d. Sr.t.. ,{gir prersnpõe r rcl2.tioentre úeìos c iìnsi o ato rP.crerú um2sintese psiquicâ Ágir é objcrivar !ors2subì.Ìnidâdc. Scrnpie exìrÌe na rçio rsnÌt.sc de aspe.tos objetlvos e $bìciìvos O rÌrÌndo do Ìrtbalho, 1)o. exempl().não pode ser compÍeerdido ìpenis comoo resultrdo de !m exed.b.orporiÌNão é só o .oÍfo qüe t.xbxlhx. ó Loda

n pesso2r â .o.s.ièn.ììi à rialividedci a

Fssorlidade,é esM siotes. qu. enlm cme .oú o mundo.

lsÌar dì2nte de ourÍrPess()2 é seÍ, 20 nres'

'ìo temPo sujeito c

objen) ìlsse gesb ma

nifesti unì eftpeohoque tnuìsccnde o úÒnrenn) P.esent€ e sc

lmça no fìrtuÍ) 'l(tìÌa!ão nlt.rpâssr o PÍesinte em diÍeçiô roque xindx nio sc d.u.lllâ é txmbéú (om

l]roúissô. dPc.taÌivr Ne ação Prcscnre.esta i.sdidâ a ./?,ça na sur .1ì.á.iâ

.í:!tat!lgtta

CEIIÀ DE 0 srr ê a /ti.ta, lìhe de 1959. llosso .so ó iÌuto dasr€lações que esÌabelêcemos com o qu€.ão sonos

Enr O s.Í.. rrrl.t. SanF r]mrún as teses

liúdanìc aÈ clposÌas enÌ L?,riÌr,Ja,.d /1o .,alr. Há. connìdo, uftL iúterúì,i() no!ìodo.ono ess roria seÍ! DfJ a rccusrdo soliprfnÌo: o alror considen quí rsohìçào dad. mtedoúìeflte úo nnrlp oproblenn da co$t râlaLo Írtic2 dâ nistêhcla de ouftnl À róda da rrnscendèncìxdo ego rúo rratEfomÌa a conscien.ìr enì

úÌn sr nnl)esal. O ego não é o D('Jì{)

"pe6omli4nre . Ào cortráno, poÌ ser

conslalÌle presoÌça a si_, r (o[sdênda i,,realizL â.ondiçio de rd si nresnrc ì.j essr.pr!ÉlÌça a si qne rofla trssivel r zPrÍi'çiio do c,lo Sar1.e rnnÌa cntes(ni.2nì€nte:''O qk conferc r unr sd r existèn.i2 fr'sred aio é a posse de unì lgo - qk oiop6sa do r,8ro da peNmdid2de -, mas oftro de Õisiir l)rE si ()mo pftsençr 1sìl^ssa tese aprtkúr nm eleflrert() imlnn'r]nte: a consciercia e cd-ncteÍi?rda comoü)vìnìerto de tonÌad! de c(msciên.i2 desi isto é,conD intudc de negrçio inteÍm e

ã1eÍ.r A res2(ão nÍenìr é clãific.ìda. emO \d'.,,dr, c()m r dir.rltsio do modoc()no su1le o i"/ /)r,z ,,1,? . A neg.!_ão

e\tern2i l)or su v€2, e PosÌi desdc o mGmeDl() em qlÌe 2.on{iàÌ.iâ t dx.h romorcrti de qlulqüe. sübstxó.ialidadc. Essa

dìfeftnçr sü+re r üfti. dr ìoatix .oisÌxt!d2 em drçí) âo ()biet() € dr 2tnidad.nÌencnnìri crncteisncr da .on{iônci..

INSÌnÀçÁ0 DE Eusàno 0sle, coÍlormedeseíhos dê PaulThiÍiat, paÉ o llvrco rettub d. oo an âruy, edição i61g0a

| 2 dìLrn\^. no modo de ser tomx nìl]ossivel qüc âlgo disr. .rLil Dd (orsièflci2Prtu Sì.ú., ó c.qo é ,r? -\ÌÌ-eu 5r,4lgo que

se dí .oao objcro, ako que en$e senrprc.ono pasado, aqìío que tuì tuin) ourn ido. SL' o cgo ó a sinÌese de qudidades,rstrdos c açõL's, rodos esser fcre'ìerosnü!.ú como objcros po$iveis de romadade cons.ii:n ir. O cgo é a dnÌensio .,i\rd,z,,rr ,ìr ,ÌJn..iin.ii s..1.éesre.,7 rr â

dnìenúo qne dè.ide . agc .o nìundo, qtrc'!Ìundanizr" ì distên ia dc úE pesoa.ele lrnrbém se solidíì...

A ipseidrde r.prcscnta un gnu dcn2dilìc2ção ftàis avarçado qxe a prhPres.íça à si'. Em oütrcs Ì.mos, o modo.onD ún. pes$. Podc scr si mesnÌa É deteÍnrin2do pclo ìlo d. rcgação de si. !ss.d€iìÌìçiô ftvch ürÌ dos tmços disrnìd\osdr fiìÍ)sonr sa.tÍìam, a cors.iôn.ia pro.ede semlrÍe po. negçio nà tentxriln d. ser

consciê.cìx pleflr de si. i a ,?tul$.i. como 'estrrtúa dr cons.iôn.ia quc rssalta dessi -definição de ìps.idadc. -dssim .omo a in -Lenção i un ato dc lolnr a aÌcnçâo pan ..lgo. a cons.iincii dc si $!Ìenre pode ser :drd. quddo o üÌovnnenro de legação de .si 1ôr op.ndo.ÀpÌicando a nÌáÍnÌa'n€gari.l.n'íììmr" Sríre.ôrìsrÍói a ânhrde (l3 -tonida dc .orscìilcia conìo !1cesslnre :aLo dc rg.!ão I$a diaiéÌica se conirlera Im .oníata!ão de que a Prcsença de outncons.iôrcia hnit3 a liberdde. ou seja. =a rcoria do eso conplerâ+e .o'Ì r tec :ria da consraracão d! existènc fáticr

=de ouúa consciêncin

,ar !r \ rÌ. i:riRritsNo;rlr.osorr\

Page 46: Pensamento Fenomenológico

:d p<sE pd SznE, ÍepÉsentâ,

-Pr- s si Eeúo coúo consciên-.a rúÉ de si. iío é, presença a sil

@riúenro de ipseidade

- d (b coMiêncit de qu€ a "verr* & e- csÁ 'eú ouÌrc lugar". lssesrht 4.sG refoçaa uo moÍimoto

-,

(k hscr por uma dete.mhaçãoaE ab E qlÉ se ,ss€melhr a um "cír-6- úiÉo' Tem as c@cÌerÀÌicas dorb- ç. 6i*€ E esúita medida emrF !F ePdúi! o su obiero; se, porÊ- Íqliz conpleÌdenÌe o qu€

-a &a!ÌÍ.ãe tro oesúo insranre.

tdFs é@ outos Íeúos, o desejo.È : tuaüGore si mesmo. E esseà-F ah s slEr de si recai na busca.È :'tu'(b situçào- domiDador do

-- be ão. cooÌudo, reúete a

-r F rit É FwÍimeore a pessa,

-. -

D $Pl ela qisÌe. rogo,

Construímos,destruímos e alteramosconstantenente nosso

modo t1e ser nomundo, nnma

drarnaticiclade que

é a pLópria significaçãoclo psicológico

ser consciên.ia de si é ser coffciêrciade algo que está pam âlém de si. Se.pessoa é tomâr consciência de que o serplero que deseÌanos é um horizonte,não rma .oisa. ser pessoa é estabelecerumr "livre relação consigo mesmo". Essa

relação somente se dá poÍ inÌermédiodo múdo- o meu mundo mbiente é

a condição primordial de meü ser. Pam

que eu possa ser, é pÍeciso que minÌEüisÌência esreÌa inseridado real. Em suma,'s€m mundo não lÌáipseidade nem pessoâ'. O "ciÍcuito daipseidade", portanto, nos Íevelou que oego não se co6ÌiÌú sem que o mudoseia dado coúo o €u corÍ€lato trecessário. Á94 sofrer m estado ou r€velâruma quúdade, todos eses "modos dese. do ego soúente distem comoüvêncìas do mmdo-

Pan concl 4 podemos admitiÍ qüea teoria saÍrida do ego demonsrrà qüea codição pes$al de um indivíduo é

um cotrtruto, nio llm forma indelével.Não herddos o modo como somosÍem repetimos um modo estárico de serÂo contiário, crcc@os de estabilidade,somos tusúveis, dinâoìcos - ou seja,

somos lilÍes, SofÍemos corstantddteas d€teÍminações de u oundo'hostil e

teimoso". Mas a Íesposta a e$s determi-nâções Íão é um ato Íeflso. Nesd mad€ternÍnação é, âo mesmo t€mpo, atu-mrÍ umâ outrà reâüdade. Lutâtrdo cofltÉas constmtes limitìções dâ nossa liber'dade, coútÍúmos nosso ser, ediÍicamosnossa personalidade. somos, ao mesmotempo, aÍo criativo e ato negador das deteÍminações. É por isso que a qistênciahMma tem ma dimensão artística ine-gável. construímos, destruímos e alten-mos constmtemote nosso modo de serno mmdo. IsÍa dEmticidade da existêncìa hummr é a própria signinc4ãodo que se denomìfla psicolósico. No$oesp é oueto - Jënôneno - de w]itgãoe de reorgaDização, de unú verdâdeimre%loEçno feita em conjunto com os

outros seres humânos que ros cercam.Nosso ego é fruto das Íelações que esta-

belecemos coo o que não somos. Em r€-sumo. paE a consciêrcia. cljmbaúd.o Eu é um autrc.a

a-!-, É ih, rso3. P.Ì. Sarae, . con.craícr. retue ao onconrro do nündo Ìâ.tr--,r-+.e rÉ.do . rú un. nuIi. án

. Sltüações l. Cúicas lil€Íádas. Jean'Pau L

Saúe. Ìmdução de C.jsi na Pndo. P.eíáciode BenlD Prddo Ì Cmac Nâiry, 2005.

. 0 sêÍ € o nâdâ, Jêan-Faul sâÍlre. Ìíâdúçãode Paülo PeÍdiqão. Vozes, 1997.

. A lÌanscondancla do €So Jean- Paol SaÍlÌe.Traduqao de Pedrc M. S.Alves. Edlçoes

ColibÍi,1994.

Âs rÀ'xôES 17

Page 47: Pensamento Fenomenológico

&.

*rg

&"Ìil

iw\e: ê XêìÀ!t!!q s r"'ã I q; IËS-i-rt,::r-FtçË.q-i'I:Iì ;*: -i -: i ii li$ "e ï,,\. r-.q. \. .{.

;r ìtg tÌ ....,-- ::..- ...:

d'\A:*È.^d-.t,,r :, " 'r Ãi-- {-*jã ? l :n'- #ã i ; ; \\;5! r : ì, {i ,: :-s -L -:. 1 l, _: .* -"..

Talvez apen as

0s sefes humanossel am capaz es

de soúar, de

imaginer. Mas porque temos essa

necessidade?

0 que fz comque o homem

queira imaginâroufuo mundo,

ouha vida que nãoa real, a sua?

O rvr^cÌÌ\ÂxÌo ! ,\ l.kt(tÀo SIMIRE ÈsJ1\rER.AIl presentcs colÌ1o

temâ e cen,-ìrio do .liscurso frlosófìco Mcsmo qlì:Ìndo

a fìlosofia se pretcnde ücionxl, quando eìa expulsa

os poetxs clâ cidlde, â nn,rginaçào ronda e infèsta as

i.léiâs: o Platào quc f,rla .Ìas conscclüências prcjudìciais

clâ poesíx é o nìesmo quc cscreve diáÌogos poéticos e

mitos eté hoje lernbredos (como o mìro da c:Ìvcma); o

DescaÍes que deseja um fund.rmento claro e rxcìona1

é o mesmo qlìc se rlebate crn so[hos e pensâ esrâr

louco... llnì resÌrmo. sc a filosofla scmpre estevc rela

cionadâ ì râzão, ela nuÌìc:ì dl:ji\olÌ de flcíxr.om o

imaE!ìnário e x bucurâ. I

THANA NLÀ}ìA D[ SOI]ZÁ.doúÍânú e0ì Ììlosoiia dr UnneNidade

dese PJUlo, h 5\r.l,r_&e! clrua.lnl \a 4 hErl,tit tnfiú,b tuú\htlft: eÌhclÌh tríht I utnúômì',,4t í; ç' Nhl cado lcla Ed6r)

Page 48: Pensamento Fenomenológico

tìi'

Page 49: Pensamento Fenomenológico

llEllNA CoN ItM UVnq O nlüa óe PekoAnlonio BolaÌ|, c. 1727-1762. 0s llvtosn.s rêvam â oúns diíêísôês

,ìenrs peÌ.s qrLris Lle!enÌosenren.ler ! fft_rPlnr tiLo$'1ãr. E, sc ri.lo Hei.leggoqúxnro r\lc,lci rÒnÌI lcnreÌrn noslrlr ca.l. urì isLa mercì*r.iÌrìi.Ì e lrlaÌaçào da disÌnìcào tudìcal enúe $lclr() e

objeÌo. cfll.c x ..!ìsciin(iie as .o1s$, srÍre é o úni.Ò dos lcnodenóÌogos {ÌtLe

üÌsjsÌc .nr \e. o ntullnr:iú)airìdr sob () Pfisúì do suÌ)

lerlrirÌ(). .Ìe dúÌrnr.nr crúe

i jr.,_ri..,. ..r:.:::,.r1S.nrc ni() ìpenes ni.lr sulIilosolia Ì,alddo dc qnes

nies sobí.: xs emoçôcs c .úragní.nr (en hros conú

\'lrs pôr quc tonos essx nc.ìessjdad€?o qre t.z (om qÌe o lioineú quelra

nlxglnar outÍÕ ÌluDdo. ourd vida qu.

:'..:,-.. .a,, ::i'j :.tt ìil)i)-{ i.sso SlnR: respondc n() Ìi\aÕ Que é ' lr7?,rrr!í.() qúrÌ d.s(,tve ô homcm cmse! coidiano. enÌ seu! zlazeres, ccrúdo

Ì!l.s .oisrs e obletos. A rôdo tnomcnÌoesremos is !oÌt.s (.ú insÍuknt()s,urensíns e. nessc c()dtãÌo nìlntcirÌpL{).on o (lue .os ccra, Percebcmos que

soÌos essed.iâis tatu o .lesÌcrdaÌnenloc . 5ignilicaçio do que nos rodcia: .xbenos (lizcÍ se deleminrdo oblei.r é úLiÌôuhú1ì1. Íenr o. bonlkl

lÌtr (trtrrc ÌÌdo. nio sonos csscn.ixisno ÌoerLe à eristan.ix das coisas IreFcebnl$. .lue pe LÌtuÍn àpesar dc nós

DirnLc (la.o.sÌaÌ.!iú, à.rbamos PoÍ r.lquúi. ! . desejo: o dc úixr. o dc scrnnxesscn(iiis prn 2 crisènciÌ. Buscuúsnào só de(ilÌ.r. p..(ber xs cosas. c()mo

úmbaiÌ .riihs. sc. ÈstD$ír.is [)clâ.\$Lan.ix .leÌas. li se no Ìnlndo .crlso1ÌDs .aptrzes apclls de obseFd dccoÌocrr (,s objeÌos cm icLrçio LÌm com.)o!ÌD, a tre.i$do pxtu RÌÌdenÌe sc.iÌ()s .rixdores,essei.lxis trÍà â exisÌanc[ de algo: ao

lNxÌo ìr(rl, iÌneginári.r.soncrl( por nÌeio da ltìrgimcão o

homcnì (onsegue sentìi.s., .riâ.ìÒr, cheg.r n,xi\ pft]]nno do nt,al de ser Dc!s.É nÌrginrndÒ qoe cm.Ìr, {tue nos toroaiÌDs css.:n{:ixis p2Ìã x cxisrèn.ix dos

oÌìjcÌos sc a eÌisÉnclx dc udìa árott

! essr ÈÌ!.ao nrix se aúda nrlis lôÍecod Ò nÌ1grn.,nk, da fcnom.,nol.gia.ri.d. p.rr l'd.un.Ì HrÌsscr1 n() nìi.io doséono:Ji. O (l!e o JìÌóef(, Lentrú hz.ré estubclc(c, de inici., u,ì:Ì.ìisrnìçào en

Ìn sui!Ío .: trtrdd., e .o iìeilo ÌenPo.um. dclì.itio qre nnplnÌtLe x relaçaLo

enÌrc os doi. ÌerÌros: sc ! .()ns.ìên i.nào a o i.undÒ. é .eÍo Ìâ,Ìbén qúe ela

só sc da en reÌr.io ao nÌntìô (é o q!.clc chrmrÈ de út n.ltldlidõde) E amoò.Õdú Hlssed buÍ:x i!.damen riÌl liloltìa é sc ìnúndo dos prejrìi7os

nalú.is. é ab.nd!nâ.d. Ì Ìisào nat!Ìe! rl

{(rìrD qÌe tcnos dr) NLndo É lizcr drlilu$li o que clc (hrnÌx de _.iên.11 tlcig.r' E no lnlankr é jlsknenÌc ((,ìessâ ]iÌo!Ín visÌr ('iÍr dêd.ia d. igor(rì r iènotu.obgir, que o úuginá,n)é eÌevado r uma queÍìo hndaD,cnril

o Huss.,l quc erige a apnens.nr tlas

esÊnci.s. x ÈÌgr.h.iÌrde nanÌr.l. a oÌnesìo qu. tlr.hÍà em L./éLrr Ìr 1)oispennlÌido !, gorânÌos dos piÍrdorose con x círndlçio.ìe en(niler ttrro se

delr e signlfi.rçio anüiglu dcÍr lirse.dizer quc na veÍ.hde a lìcç,o a () ele

niento 1it.l da lc..nrenologi. co,ì() deÌ.i.ìis 3s.ian.i]s cidéti.rs (essincia) e 1lonte onde s! rbrstece . dnrli.crÌdL()Lhs \eÌd2d.s crc, nrs'

r) nn.gÍr2r() rx() e nu6 ,Pc.âsunr Ìemi do qurl 1 tiÌdotie Ìr.rr. ctlkvirnrs orÌros. i.$ sn! rÌrÌa d$ trÌl

t \r \ r (.iÌ!Bno ê Frr()s()r r.!

Ì\bÒçÒ .íe ulnd t..,i4 tlds .rtott)e:. AìnÌdgtÌdçòo t: Ò itrõliitiìia). ú\1\t)Ljirbân €s.rcvc

Flas de Ì.aÌr! O úugÌniúo C. ÌLènì

dc üm qlÌcslno iúìporÌefltc plrr sLÌ.

lilosotia. ess..dxL edi si úcs1Ìú a i,!1gina.ìo exer.c. prLa eÌe. PaPc! Lini.ôna .onÌprecnsiio da reâÌidade humxnac fôr úso dcvc scr.onpreendldl e

rnidr. É por cssr turio que Sxrúc niÕapen.s taÌ. sob.c o nnagnáú) imsridnré!Ì 'úx8ine . e\e..e a Jìn(eo Li.i,rporra c c prótiir ì iì.cio.

\las. ,nt.s dc â)rÌisü o quc a pÍ)FlânìenÌc o nnlgìníii() fxd o JìÌ:rvJio, rr\,ezseja nÍercsslntc ((ÌìÌe!àr r_om ouna (ÌuetLìÒ por quc o Ìmenì nne!!n.. ((()ne a.)

idagníio, üia !ìisklÍiìs. úr . ú!x s?

Esse reo.so 1a!) húruno, uÌìli7rd()por Íxlos rós .ln nnLiros monìlnL()sretel.2Ìgo !1.: --$er.iaÌ dà (llnladeh inìÌM, .onÚ {liz ouÌr. tll.isofo ftan(ès.Henú llcrgson (que nÍluencnÌr mLir. ojo\..m Srri.,) Para ero.l. o ra$.doe!ì roma dc nnrgenÌ, a ptdn) Pder.Ìrstún-sc di r!1i. pr.scnlc. a fÍe.isosabd llr vaL(tr rÒ nìÍriÌ, (i frc.ii que

Ìer sr.hiÍ 'f:rl\.ez âpedrs o lÌrìenÌ sei,..p.7 dc u., eslÌ)ço dess. Ìipo

S.t os {res h!rì.nos.ot{:gLetÌs.!rh.. i.rNg 11Í. dd r.lo n() lnúiiÌ

0 FìLóSoFolrancôs fleíÍi BeÌ$ori quornlruênclou o ioveú saÌrÌè Êoio sen dâra

Page 50: Pensamento Fenomenológico

Um exemplo pode esclareceÍa aruunêntação dè sârlÍesobrc a aÍibuição de

significado às coisas,

janêla só gânha certosignif icado (boÍita, lfi st€,

alta, indiÍercnle) por mim;s!ü elj quem dâ üm senüdopara ela, assim como Bou euquem estabelecc as rclaçõesque ela mantém com aquelêgrarnado, aquele pássaro que

voa perto dela, aqüele céucinza de depois da chuva.

É, portanto, o homem quem

delermina os signìficados e

Íelações das coisas; é no ato

de peÌceber e lidarcofi os

objelos qüe estes adquirem

signiÍicado.lsso se dá

porque, na filosofia sarbjana,as coisas são em-si, ouseja, são plenas, compactas,

cheias e, por isso mesmo,não podem estabelecernenfuma reìâção com oülÍãscoisas {a relação sefiadet€rminada pela talta, e

nada lhes Íalta), Já o homem,seFpâra-si, é definido pornão ser complelo, por seràlta, por seÍ rm movimento

em dirêção àquilo que elenão é (iüstamente o se0. E

é por ser ialla, por buscar o

que lhe complelaÌia, que ohomem pode dar signiÍcado,eslab€lecêr Ìelações assim,o homem, ao qüal lalta seÌ, é

capaz de sìgnilicar o qüe vê.

percebemos, ao olhar aquela

somos essenciais para seudesvendamento, damo-nos conta lambém de que

não somos essenciais para

algo que lalvêz seja mais

ímporhnte: pala a existência

dessa árvore. É cedo que

é poÍ mim que a árvorê sê

loma belâ ou Íeia, alla ou

baixa, mas â minha existência

não inleíere em nada na

eJds$ncia dessa árvore:quer eu exiga ou não, ela

continuaní ali, lão indiferêntequanto antes. Se ela sóganha signíicado por minha

eJdstência,sua exislência

não depende da minha. luqÈh À BEna Do Bto, ciatúa

::r iio depcn.le .Ìe .rn! . eìi\Lèn.irr:ìia iÌvore deserüada or tnìr.lx.(iÌ: ,rÌela num prpeÌ depende de nii,hxs::.rs depende de rìnnu eristèncir (\(r

. q!e!Ì de.de qrâl . Ì.x*ÌnÌ1de de:r.. qrÌe eh teÌìr enúr. so! eu (llenl:-, Íie .ônì. sFrá sÌr3 eri{ên.iri

\io nos s.ÌislizenÌrs-::r.rers pr,i o de*ndrDrenÍ, dò ..i-.i lleÌenDs seÌ Ì.nüÉnr essencixis fxÈ

:!sÌèú.iâ .leÌas, e isso so e p.ssneL por:::: o .Ìo nn.gnìáilo FrzenÌrs isso enli.,: .:r âI..n!r â .dDpÌerLde dr es\erril

::ì.1e, I[Ì: nos selÌi.ni.s pÌed.s rercs-:!ros ianÌo p.m r d..çàÒ de sipili.rdÒ: àÌo pdr . cnsÉn ia dos oirjeÌos

t io nos únaDús ncc€ssáios pÌi i. !sÌarÌ.i.. r.r.ÌÌaÌnos cons.glÌiD.rs Ìca:.ri .r!tr'.r dcsclo o d. hÌgú fo cr.eso

.:r Ìlbcddc r dc nnpr.Ìsibilnì.de fas

.rÉxs. tmlxÌa scj.Nrs tus qle.Ìrmos- ln,fi.ado a ndo. .s .olsrs nio oiadisriÌ .í\ (Ì.!(l.n nrl.r c qu,úqld sigÌúì:.i(lo .üibuúr lil .Ìu! nro Jònm ci.d.s.!. .,is, .1() L(ntus onr garrnin quc:Lrs s.i() isso É rFnas is!() o (luc |.i!c.ctrr)s trn)sLLl se serìtr.r lm(c$nal. nul-tr.!i!el Se s(Ìir)s nris (t(u ú.!s (rÌo.!gnili..do, eÌe jxÌmis escorr r) objdr)Ì..!bi.l., seq)re ]ÈdÌire trirls (L(!!()cs

-lc sìgrìll.rdoc. senirÍc csLi aifr d.!s.ìeÌerniiiìâ!_i. drdà rr nrl\

rÒ.Ìenr.s .Li2er, de*c iÌ(xlo. quc. obier, pe(ebnLo r)(tr n(i: cs.rp, r

r.sis deÌerüúìr(aies c signllir'r!r)--s. e

sonì.,s joged.s rssnì. e,n uúi rtrtrì.l. roÌrÌÌnenre nnt,rlisi\eÌ q e dos lÒge Lnirnndo .r1Ír.o. .oÌn r!Ìr r.eÉncià krja.h e tr..e DnÌ Ìnr.d., er1ìì. .ÒnÌìngenre \io lÌi ÉÌxcào.edlÌú.ri qrÌe sejÌne.ess:iria. Ì.xlÌs rs deÌen.nìre.les .l!etaç.r sào.le.Ìarirs e nr.lilerÈDtes. Trd.)ó pssn eÌ r.$e mnd() (lLLe semÈ! liees.ìpà. qlÌe ÌeúÌ., ÌpÌìciÍleÍ x Í . .!sro !Ìis qle se nì.,stn i,,afreensnel enÌsua roÌ.Ì .d. dienÌe di$. di.nÌe dess..onÌúginclr .Ìrslrna qre o mddÒ nosr.\r1.. snÌo arurisrÌr, sntro úúser.

Ìl o,Ìcìlror úio de llgi desse leoslr.ìo r.ìo dcsagúdi1eÌ lfe rannr nosp.lÜdr.. a jrìsÌ.üenre ..iÌr . ntrn.Ì..r!ìrgnìr.d! o .om. se l(ìsserlrs róqqu. o rréss.Àrs teÍo. de

'r.útà r p.r

r.. 1,or rneio do irDrgnì:irnr h\enrrÌì.s

r Nrdo i,reìÌ!! (traL Lud() flfni()nr..nú qrerenbs a .()isrs s:rr rtc.asÌqlik qre deselxm* (lrLu s.lafì. . as

snn. mÌn.r nos suryÌeer.LedÌ irr)derurra JjigÌr qxe soúos nÌpÌteddnLÒs peloo.glniiúo. m.s é xü. nrÌpÌrsr lrlse jiqu. tbÌìo! lLrsÌrü.nrc n.is qre .fÌr!ú\() ()L).Lo dc n,odo . ljz.Ì .om .Ìu! cl(l

O nÌndo nÌrgln.do n.rs p.rsllbllilllLÌBn dr (onlingan.i. d. npr.lisiblli(ladc (las (o,sâs: Ì(!irnÌr.os .LiNd(rc\. n:Ìo rl,$as rsfc.ra,l(!,\ .Ìur sr()srúfi.cfdd()j. Ìrìrn() i(rn) (.fì () rtrLe()l)scnrirÌ nncnrriÌr)s () iÌìnd(). !rnìnÌr n.s :eifoúsr\eir Ì)el. irÒd! ..rÌr ô.rirdús e. juÌ...ni irs! (.IÌset+nnosr ÌÈr!:túiÌidrde de ni! 'eirir^ mxissf ÌfÌeerdnnrs ToÌrìd- !.c es\ed.ia$.e o rturk iirentrd. se Ì. i rdìreÌressen.irl. de.esi:iriÒ. Ìnre da LlÉ ede.

É prr is*r quenúÌd() nmgnÌrrni prfl liLgirdr rrìgúsli.dr .oúLiÌrgèr.ix dÒ ruLL{r lt.r seÊÌnos essÉr.ixis ì erisÌên.ix .L$ ()is.s...?LrÉÌem.s a tegunú!_..Ie ienr()s ne.ess:iÌnx e Ì úen!újÌidrde de trd,,r ÌudÒ.

.le nrDe.ìir (l!e aLgo lu r (l() .rn1n)le. e

iss. s() e l)()ssnel ern rL. ntrn(1() ttuenli() selr () rexL rÍ)s!) dc\co d. irì1glnxr,.Le (ri1r uúi iÌiund() il!rl .i. n(nrnr(). rÒ

D !s r1ÌroFi tl

Page 51: Pensamento Fenomenológico

contú|io do qle poderiinìos pensar eÌn!n prheiro !ÌoÌnenro. !rÌ deselÒ .ìepobrcza e úo de úqucz.

!ügnr.iÌÌos não po,que o lnÌndorcaÌ é pobn, p,r!isí!Ì e deseirmos qrìea 1i.ìa seia mais _.Lrìordr É jlrstldenÌeporÌtue o Èal é .oloúdo demals que üianìos ouÌr! Ìnlndo. em piero e brân o aJ

nnagirÌárb é desejo de ne.e$idrde deprevisibìl.hde de següran!. e nio deliberdade. de 'inreffili.hde , ox rÌeÌlioÌré o lso .ì. .r iedidede dâ libeldade. prr.úkrt r Lnn !ìLürdo nec.ssiÌio . ÌrFisilcl (m.siio q!. ap.rcnrcor.nÌ. po$.nao t(J.o.Jancixj o .luc (rjst. nclc a um.odcn que scu drdoÍ iNcnÌa).

Nctdros o nÌ&lo ral, o quc ca,sÌc.prü cilr n i'lrx j o lnr.!ìnrirnr.. ncssrnc8.Oo q!. t.rì.r itugúrildo ó (purSaft!. e nnrgoalaÌo s. oücÌcriz. por scrnci!çaoj fo. pxrli (1() qu. caisrc . pornegilo), o Ìnrir fogc. rlnfr sc dc sÌJroLÌl lib--id,(1.:. rLsr,1 I,1i, (:rcsrr 1sc!op.,si., ro ne.esiirn). o qoe .lcscli,ürs.Ìo nugnlr. É se. r.nÌteÌ.úis e justili.r. o núdo (!!e unìtréin se

rômi ne.es\iri,ì) É r niìr ìè*rrJ\O nlÌgnìarnr fari SrÍ.e é cnrio.

um re.lrso ì P.b.e2r. 1. .e.ess:nn): ixma hrga de n.rix LúrÌ li(Lnidr.lc. {Lc

noss. injlrÌilì.ida exisÌèn.ir e lil)e,LlrLleró Nlienacão de n.ssr rÉrÌnÌÌ.Le hì, nara

li. sc por LÌm Ìrdo e-<sa .üÌ.elçào .Ìr.ude ..rnì o sens. connnìio liibun 2. ÍÌ.ginaio à ne.essidade de lìÌgi. do rc.1. por oxúoÌxdo,.(DrirÍiâ o quc s. peN.nô.!!rlncnr., ao dlTd quc o imaginrri. é u.r iìundo pohr quc tu1Ì.enÒbiir J inlrcz.j a (or c a nDprryisibil rdc do (rÌ. o so.ìadorpode es.Ì)lhcÍ na Lojr dc.(cs{irnros sendrenr)s ü: quc qud rvesÌúie e (s (n)idos ,ÌìÌ. lhc corresPondenì. .onÍ) () rkr {,scoihcsras rouprs h.je seÍar a arbiç.ìo.mâúà, o desel() a,.(f()í) Ì-J x'pobreza essercirl .l(* ()bid()s cnquenÌ., nìxgenì Ixllc slrlslircr docìme e ô se.LiÍnono, son jrm.1sÍrp.eendè h), sc.r dcc(p(ioniilonerì gui.'L l() Sr'r ()s orìcÌos ir.ahpodeh xni(lì,i|,, sc qurllo ..ss.ô .apÌn,k) .1() n,nlìrdor !o1s rúoPassa.ì de se$ Ícllc\os: lizdrr.

i2 \r0\r. .:ÉnFÌiìo. FÌLosofr^

ÌêrÌ epenas rs .onseqilêD.irs .l ue sÉ qlere\ïren deÌes lstàriinÌrs eqlno.r.los eÈloffr o rtrrìdo do esquizohèni.ô porum! rdrcnÌe de nì.gens de lma úqlez. c d! !m bl.jÌho qle .omÌrensaljarÌÌ .rúnot.Il. rLo tr.Ì: ó urÌ mundo Ìrobr.c m(nulos.i. cm quc .s D.smd .cn.ssc ('pft1n i'ì.rns21cÌn!rr!. .ró o míliDo {I(Ìalhc, ..oüpürlnd.s pcÌo n.moccri,ìonìi .rì qur n(lo ia cÍí dcc nk,,pr\'lsLo: onde. solÌlnÌdo. n.da pod.cs.âP.| r.sisÌtr or 4terder \ìmPlÌr!ra: sLr ! !ÍlÌrizolúni.o tnxgm Ìas(!nÀ rnúos2s. nio ó lPcnrs porqxc s.!rnÌr k'11 tul fìÌsir.do: r,rs. .nÌ.s d. nÌri{) é trtr(r n.ìo a .rs 0f.7 rlc ,turr(O ìridgú1ti)1t) pargs lr:+ l9-)

O Ìn)nxr ((orr..o inrlgúíro prr!âkìn!a, r t(rlslb,liìrdc. :Ì nc.cssdrd..Itrì quc o nnLnrlo dcix( dc srü?.cfnda, L() ! (ic lrig1r rco.! c resposÌrsÌrìrgi,,a,nos pr.r cs.rprr dr .onÌnrgÊn.ir do n,urdo c d. noss. lürcdâde

uxs Í () iDrgÍ ro a lìrga. eÌiena.io.

(r.() --atLna, r i,Ìp().Lin.ir (lu-- ele k ìia ()lrr tlc Sairft,? P(tr (lrLe o íiltis.t() rrn-[o l.h .ÌÒ üDxgúìi ] se esre md. tu.is éqLe pôbrezx e buscâ de ne.essi.ìade? seessr .Ììniensio teni prpel iào ne$Ìnô,PÒ. qúe es.rever úrìan.es e Peçìs .ìeÌexÌro. .onD sirre tez?

É que Ìldo qle nDsúanìos iÌé ìgoné ipenas utu d.s .spe.Ìos do nnagiúúo

SxÌüe dí Ìo úragiúdo LnÌa inpoún ianDito grande pdn comPlccndd o .tueó nu tìksoiìa c púre,p.lmcntu o qu.ó r rcaÌ1.lrdc liunaru. . is$ porquc osdcscps .tLÌ. Ìcnos ao rc(orcr xo imxgináúo sio seüpÈ irÌÍüdos.

S. bxs.annis scr csscnoais. ao ncsmoÌeÌnpo. parâ o desendamento € a elsÌência da .oisa, se bls.amos hìgú de lodxnìpÈlisiblÌldade e de Ìodo c.os do rNndo real. nio o corueg!úros Reconemos.o nnaginálnr pensindo qle ele po$lbil1Ìaú ri.encd e$€s d€s.'osi úrs cÌe nosfrbÌr. (or delerii sempr nos thsÌÌlrÌ,odemos tnìgi qre o nn g!úrio nos dá .qle qleÈrÌos. r$ seú ,/d /.)

Ì,or ur Ìxdo, é .eÍo qle nos Ìülanìôsessen.lais ÌÌrtr r eisiê..ix d. .bjeb .rix-dô se eL ..nr Lnrx pi rm, eìr só exìsrc

PaLgre e, ) t\2 No enLtÌÌo, quxi.ì() n,Ìa-gnìànros. quìnúr .ÍirnÌr essà pnnura,

pe enrs xÌgo qre únìrd)s nonìi.iô: . eseen.iìÌi.Ìx.Ìe enì Íelxç,ìoro desvÉndrúeno dô objer., sc.enqúidÌ. Per.ebi. à irvÒ.e, eu ertr

ese..i?Ì pà'x drr quÌkjuer signill.xd. â eh. pìd.ôbci h c,n (l.'i..Òni.uú{N ÒbjeiÕs, i Iúnú do

(lue (le$nÌ) cssa

iÌa1ft eu PeÍ{r) 1 P()\sibiidadc dcesnbeLe.er .ehlies Nà() .{trc .!niô Ìedhâ x inÌençio de c()lo(xr t{l!r tàlsijlnilì.rÇi.. rÌas esse ()breto

que .,iei é, pr úinì, rdàl,ne.rcderenniturk: eÌe é o que .olôtlueinele e mdr úah qlÌe isso N:r)erisÉ ruis r possibiÌi.Ìrde de des

Fndar o objeú, .le apren.ler.oúÌele. de ser sur?Ìeendido por ele. F.

.om hso o objeÌo criado deúa de

S€ jnegn.ndo sou essen.ial

Paú qu( o obi(to cxlsÌ.. deúÒdc scr csscn.ial p.rl s(u des

fNE PASSI A AÊfAAB,lolo de Julla MaÍgâret Cameronüiada Can iltslÌdr ldylh ol lhe t rg, cìcto de poemasde ÌêínYsor sohre o ÌeiÀrlur,1074

rrr flerre.ereh10 coD b.

Page 52: Pensamento Fenomenológico

ÀUGUSÌ M,lcll, Crrn srçita D.rr, i9i2.S.qlndo SaíÌ6, hathanos lor{uo . Ealó colorldo d.m.k p.h tros.. liânq0llld.d€

:: ii que iei com: : : :. i..rPona (l)aú

--:-:l,rJe dii-sc pdnci- -:-:: - --!:i :.r3.ào aÍrísÌica,

. r!. nnÌno bern se

: .J: :: :::: rma cdaçào

E nào só isso: Ìambém âquele desejode tugìr ÌotaÌmenÌe da imprcvisìbilidâdedo mrndo reâl é ftusÍedo. Negamos omundo, .rianos o objeÌo pàri nãô serúoss"?reendidos por eÌe, e no fim de nâdaadianta: e$e nundo que negamos é mntìdo sob o ftìndo d-? negeçào (só é possívcl negar aquilo que exi$ej e a regaçaosó se mentún se o €xisÌenre conÌinuar a

eístú como tundo) e sempÍe se mosl?jde um modo ou de ouLt, preseffe.

O imglnádo, pam saÍúe, é um ripode cotrciência que se .ancÌeria peìa

negaçào do dado. NÍes como quâlquerconsciência, ela é sempre coNciência dealgo. r\ cons.iència não é, pan o tlósofo,um conteúdo, algo fisico, ela é só o movimento em dircção a a18o; e a inagineçãoserìa a conrciencia que se dnige ao mun-do, negando-o. Mas se é ce!Ìo que ela onega, é celto tambem que ela se dnige a

--le: e$a üanscendêlcia que a consciênciabusú só é po$ível na imnêncìa ela sócoNSue negar o nÌndo e se afastar delepoique se maffém nele.

Dese modo, o homú kmPlE se

i rsL€ quando recorc ao inagìrário, e

essa fMtÉçio, cfl vcz de desvaloízar âquestão ú imaginaçio. a tornâ essenciâlpaÉ compÍeç-nder a realiúde huúàm. Oque o i@gìÍádo nos mct? é que o ho-mem soprc dcseja al.ãng. a plenitude,denonúaú po. Sartre dc ser eÍn-sipârâ4i(que teda ao mcsnro Ìcmpo a libedâdeque já temos e a dcfinição que os objelostêm), mas nulca cosegue.

O hon1en recore ão irnâginário pâ

rà ser essen.ieÌ ao úesfto Ìempo aodesvendàmento e à exhrênciã da .ohae não consegtrei renÌa iugn do nundopàlâ se:Ìlienâr roÌalnenre e râmbém .àoconseguei e no entânro, nun.e páú cìe

ÉncÌr Mesmo .oú â frustração .ena nofinâl- clniinua â inaginàr e â Ìenrar sãtis

lãzer seus desejos, e isso ocorre porque a

esrrulurâ úesna do homem, ser para siiexige qlìe ele seja o movimenÌo em direçào xô ser que ele nun.â vai ser

O movìmenÌo in.essante que o lìomem reaÌìza no e pelo imginário é, aomesnìo iempo, ne.essário e nnpossiveÌde ser .ômpÌetado, sàiisfeìo: é próprio

UOENA IE AAIMT CON IIVEI'S E IEU,IlntüE dolllíc0 Én Gogh,lúa

da realidàde hunânâ ser a busca poraquiÌo que elâ nào é, o p.ojcto em di.e-

çào à compleÌude que nunca alcançará.somos veíigeh, náusea: ansìamos pelane.essid.de e, en suâ busca, .ão cor-seguìmos nos livnr dâ liberdade quesomosi desejâmôs fusn do mundo mâsele gnìda em nós e loge .onosco; que-remos a úanqiiiÌìdade do mundo úrede absÍaÌo mas nìdo que Ìetuos é esse

mlÌndo.aóti.o e concreio demàìs, âciúâde nÌdo, desejamos ser essêncià. úàs o€mpo rodo a ensÉn.ia .ft,eì itupem enos mosÌra que esÌamos .ôndenà.los à

liberdâde e a nunca alcançar un2 defìni

ção delìnltiva do que somos.Ássim, o imaginário, para SarÌre, re

vela de modo único e belo o movimenroem direcão ao mundo abstmto e compie-to, e a queda brusca, no chão da concie-tude histódca, revela nossos anselos desermos cdadores e no$ss an8ústias desermos aPenas espectador€s nun nun-do sem Deus; enfim, o imagìnádo é cdesvela o nrovìmento ocressário, semplefruslrado mas sempre .eclmeçado èmbuscâ dâ conpìetude de ôossos desejos,

eú buscâ dâ plenitude de ser e porisso eÌe é tundàmenÌal pan conprendero que é ser hlìmano. {:}

: -:::: :r sepaÌo peÌo

- :- ,: :1: .-r :rPaÌo.)

-:-r=

o A lnaSlnação. Jean Paú sadrc. D lusão

o o ina!ináno. Jean-P.ul SaÍìÌe. Áilca, 199ô.! Aue é a lilerãirÍâ? Jean+au Sanrc.

Árm,1993.. ilateÌia e memóÌia. HenÍi Beeen. lúaÍlins

Page 53: Pensamento Fenomenológico
Page 54: Pensamento Fenomenológico

Pâra Saflre,a liberdade

ionJunde-se com apLópria realidade

humana: e1a

conesponde ao

processo peloqual o homem se

torna aquiloque ele escolhe,

a pafih de

uma totalindeterminação

ìlu\l-LlN LLìoPOllJO E SÌÍÌA a nrnlasrÍur , J sú nnt!Ìn;nPr

r /dr ÈÍrd rlú{t!tnldde de FilosolÀ lllücCÌa i6

!l

A r^Rr.r^ r)F coripr!ËNDrR ar sr(;\r-l(r\r)() c o âlaânce da Ìibetdn.ìe nlì

fìlosofia .Ìe SxÌtrc- Í)odc corìÌeçrr por uÍì comentári(r rípido .Lâ 1ftsc

qtLc sc lornou umr espécie de lcnì,Ì do cxi5lcncirlisrìo: 'A eristêÌìcirì

prerede a essênciâ". Ni r.rdi(-ào fiÌosófìrrì. o conÌìecinìcnio scmprc

scgÌLiâ Ìrmâ ordem be1ìr Lìeterninrìde. priÌì!-ir:ÌrìcnÈ o conlÌecimentc)

dâ esrú7.1r.Ìc aÌgum c)|)ìclo (ÍÌcLl'sne o seì humâno), unrâ vcz quc aí

se cnconiüri:Irì os atdblLtos pftcDxis qrìc dcfìnìâÌÌr o ser e e ver.lâ

.Ìe dxquiÌo qrìe dcr'(ì iiÌ scr conlìerido; elÌ] seglrmlo lugxr ârcÌìtev.ì sc

paít ^

eistê]1.íd. esferâ dr ÌÌìaniftst,lc:io dxs qLlrlidedes .lefhidorrs

olr essenciais.lo objeÌo. Ìissâ precedàìcia dâ essênci:ì crn rehçào à

cxisÌôncii tìnlìr unì propósiro .lâroi rl.rtxvâ se de conpreender rntes

c1e trrclo. es no!^õcs que deter írLdr.ttn o objeto:ì ser r.ìl cooìo e1e se

nos aprcscnl,Jvâ. pois ()s \'árl()s Ìnoclos clc scLr .prÌrecnnenro sa) po.ììxrn

pr.Jvn de suas dctc.nìrÌÌçòe . Ìrlrr isso. nrìs tcorias tlxdiciorìâì!, coràd

cer signilic'r púncDxÌmeÌìte deturmí1Ìdr, isro é. entenrler qlìc o objcÌo

é nece:i-tari.unente .' tanjonto .le suas deteríìin.Ì!.ics. SuprLnÌÌa se que

cssx lisào gxüntìssc â cxitid:ìo do conlÌeciüertc)

55

Page 55: Pensamento Fenomenológico

1ì.ill'r'1,'

MoBrlrzaçÃo da [osÈrêíclacont6 . ocup.ção de PaÌ13p€los.l€nãês, ênlre 19625de agosto dê 1944:draíaqm narcoü Sartn l

alurndo safirc i,ndre esí ordcr,. .Gl().àndo d (xiçÉr.:iì .oúo pr.(de!d.r esên.la. o quc ele q!er. .n, tinüeiÍ)lLrgir. É csLna-le.:e. rru dtcrc.lr diti.Ìxem. objfos natLmh ou lìb(rúrs. oìliionn. c finìlidxde sc x.L,1,r especÍìcamcnrc .lerennin üÌs foÍ ante.ip.ca.)(@m() un* coh.. xm rcna'ìerÒ üÌLÌralou riÌ trtensiÌi., . o s.i huÌnâno cuj.r(onh<lôienio depcndc.i, dx .orprccnsà() de uÌn ?,!...4ìo (1., erhrèn.ú q!.ftio r e ser antccDad(, por qt.ÌqlcrclcrÌe.t() .ÌeÌeÌrÌúìantc Íisp([saÌveÌ Poruiìr deíiôi.io tl\r ! dcIúiLivr Nesse slntnn) ele diz qle o i?rd() hÒnìenÌ consisrc

cn diJrir o quc signitu1.l!e a Èel edchulnine se dúnc. no .u.so de s!2 calsÉn.ix. jrìstamcnlc rrque nào hxlcrirqurhuer essêocix na qurl essa deÊniçiLo

csÌrú ânie.lp.dx d., trrrk deÌúìriflid()

A rusên.ix .ìe essan(ia cnllxnto dcÌlrminaça!) p.évi. é r hlx,1Lt.le. Esse sci.lx úni(i .ìeliiiçào possnel .là ÌerÌnhdchumana.r isso lòssc ÌÌnrr dell.ìcio \lrs.ìibLunenre porquc dcsisnrÌnos e rcdidx

5ó ìuF\rF, .:iRÌ,tslo. FnoÍrIra

que o so h,Lúrno ó pnÌ:esso de .f,isltê nì,) .ssin.ia dxdr. ck'se.ar.ctcrizxÌnuiro úxis pcLr nmünÉ d. qu. Pcla

teimnê.cl/ì úÍeress. corÌ p.eerder n.l.). qle o lìorÌeú ã (ÈÌrlÌn:, P.ecisamcnÌe €Ì. n.io é ,rdd nnlcs do Proccssoeljsrcncixl). nìas o .tÌc cle s. lorra .oper.ur! dr elhrèncrx E!Ì rerúos filosóiì.os r'&1n:i(,rais. podctÍr diz€r quc

x coqrccfls:_r() da Icalnhd-_ huÌnana nàose t,7 .nr rc..ôs de ser. .Ìde /r+-ni- ou de der,r'

Esse pro.uss. pelo qurl o hÒmenì

\enì . slr â .xdr monìcnl(), àquilo quc

ÉÌe se Ìdnl, i: x ÌìbeÌdrdc, nr dìe.Ìid. etnqle o lio,Ì{ln Íúa sc (nL se laz âquìoque clc És.Ìrlrc a pxtrii de uru Ìot l i.dcrcrÌinaçio Nessc scmidô, a Ìibcdrdcé ndiel c.Íignrina Ridi.xÌ, Itrquc rniT

Ítinìx dc túlas .s opçòes, ,ra.ì. lixlcndo -.nt.s tlcla {t!e pudcsse inÌe,teú na.\.r) .Iha: orlcinilix. porquc se rôdrndc .om , :púplaÍcaÌi.Ìede hurìrna: tuìo sc ttrlt.le :

!m fr.üldlde ao hdo de outrar (un. l1o.L(1.i e inr€lcclo nxs Ìeoús lradicb ;nlis), nÌf súr d. rlgo qle nao sc redeÌe :a mdx Ìnals do (ltre e si mcs'nô Nìô

de h!úrtuì pcÌa driir.i, de d.t.minaçies, naô. csÌa.Ì)s, nesse .aso dcfiiìnìdo. nÌrs údlcin(l() qle o .onh.(i.ÌedÌÒpossivcÌ dcsi furlnhde sar pod. o.rrerpeÌa conPlccnsi() dess. úd.r.nÌinaçàoÉ de crtFÌa i.rtrún.ia n.Ìr, ,lue nì.Ìeteú ÌÌrcio c lL\ènci. sao ô rixs de

{ ÒÌrpreensar.r di c\isièncix, poqlr isso

signìticr quc N (rlidrde ÌÌlrìlna Lleve

ser !Ì)ord.da iìuir() tr[is na PcÌsfc.ÌnrÀa egotunkrl. d(Ì que pcl.s deteÈ

dì1tuÌcò.s .lìnÌrLnÌs de scus p,)ssneìs

xÌrlblìlos. ll lrar trnìr dzìo p1.1 isso, lisÌo

Page 56: Pensamento Fenomenológico

: :-. hÌn L1!ìe o dx lìbcj&de e$tn: -r nào elsÉ ftìndxúcnto ú realidadejrn3 ]J.lnlÌindo È e!\t qgtui.ldLle,

: :?Ìd nlLrsúi.a.ìo e injL$úficivel dâ:. -:Ên.ia. não há sendd() enr prcouxr.:r-ar c\Plicativas pam xs rqr{s qle:rlruenr a corduta humãnâ sc nossas:- i(xrcin cÈitos d€ .ìusàs ântcriorts,

r:. ei,s podcianì ser re.ìeridis a d.ro.

-rça)cs pravias que xs ...r--nam como

.-lçÒca de po$lbilidàde, c G eleitos-:1m iìcra cxpliciÌeçio d.r (aus.s. Essa

::r!ro .eusel trìria enrio a justlficaÌiz:: 3.õcs, algo qüe dilunia tlnio a libe.::. quoto a rcsponsxbìliüdc.

Lise ó un ponro no qual sc (Èvej.ji. Ú teffedd reh.n)nâi o carãÌer.'i.{hdo c nÌ'ustúì.xdo dr libildade ajr (onccpcào de graiuidrde aná.qura-=rfldo a qual â açiô livre (onscÌiria:- qu.rer e f.zd qoilqú$ @ca de

- io complennìenÌe nÍefletìdo. Na veÈ:ji qlando dlzetur quc a crisrên iâ: :ianrÌa e inj$rifi.rdi, qucrcnos .lizer::: Ìodos os ar.x ÌnÍès ram (omo.on:laÍida r Ì.ÌaÌ .espo.sabilìdade do::: e. preclsamenie p(r(lue elc não ten: : trì quem dilidir essx Íesponsóilldad€:i!úr .ono nâo há .trusrs dctcünimn:-. lenbénÌ úo há qrrkluc. insÌânci2

:..eceiros, Deus, ünpeÍúivos formals): tlxÌ o nLjeiio podena dclcsar i iusil.açào e x responsàbilld.dc por sxassoÌhas e açòes. lssà di(lno do srìjeito:z .oúo .onseqúèn.ia érica a codes.rndêncix enÌre o al.an.:e dr libcrdadc: o peso da ÈsponsÌbilidàde O cristcn:rÌisno de serÌÊ ertressi, âLuvas dr!:rn.epcào de liberdade, uÌn rig(tr moÉ1:r:oÌutoj derivedo do.àráte. sôÌiú.kr ú:.cisào e d. inexisiên.ir de criré.ios ros:uais o nriello se possa rIDiÌ

,; P,ì1rtlilr ) I lìil1l,ì,\:í Ì: .lut1o especto desse úgo.isd.r rÌoÍal .c-

?Íe-sc ì únpossibrlid..Ìe cÌe não e{c'cc.

= i libe adc. Como esta nào é Ìm rúibut(): :Le r rcÍe(enlìia à subjetiürlade, nÌxs

= : prú.ia subteLivi<iadc, a próprià reJiÌde huúrm, há úna .onpÌeÌa idenriiì.rçio enÍe libcdadc e erisrên ix, I ràl

: ponr., que nio sc po.leda coNebe. que

: . sujeiLÒ fudesrc rcnunÕar à súx liÌÈÍdr- de C()mo dìz Saitlc, só não somos Ìnres: oâd deixamos dc sef lifts. Enüotu (nì

i.eqúeftia prD.üe.Ì)s cftonÌtu deÌeÈmiflaçôcs que dpklucD a nGsa .ondúl dc modo a ise.tlrnìÕ nos rôr.ì .Ìlparddmote d. responsrbüdide por nósmesiìos c por no$6 aros. cas6 esrnÌégixs de ocultamenÌô dÈ noss2 condaãosàô l,nr\:dimcntos de má-ft:: a llbcrd?deesú tio intìnrxorenre irnplicadx na csnlrüÈ de nossr subjcnvi.LÌcÌe que

'enuncjer a

eÌa seÍia onr.toglonenÌe imt(^sncl En.onse(lúa.cia,. (np. È a.esponsabilidede sio vnnls na rnals puÍtr s()Ìidio.

A .cspoDsebilid.de sc mrnlfcsri! evr.ìenre.k.tc na es.olÌìx. Como o sd huúàno nâo lcm cssèn.h e nio p.nle.ccoÍrer x ôìdx quc o detmìine_ I .a.la opEãoele deve invcn|u tanio I rçio quanto oaftério pek, qurl ($a açào loi escolhiü,ern rleio r outirs que serüú. eri pÍin-.ipió, isra mcrÌtc possíveis. Â xngúriasignitu:r qla t..nìo de es..rlhe. entÍcpôssibiÌidde5 que .ão esÌio prer iàmcntcdenrÍcr.Ls ou hieuqúizrd.s por quris-qúe..Ín-:ios c!Ìcriorcs ì pópnx eÍllhaE pÉ.ìso crolher porqúe r./ú, dd seÍlivre DeúaFnrc kvr peles .údìnsÌin.iàsserh tàúbénr uma cscolÌu, .ssnn .orÌoeten.Ìer x pÍecitos oLÌ kloÌes slposÌrmenÌe xnre rcr. lr:ssa es.ôÌha é individüal. ms envÒlve a ralidade hunÌim queodà indili:ìu() cnGn. slnglìlameffe j as

sini, a .Ìda escolha. o que esú enì j.,go,m singulari.lxde i,xlí.idual, é a reali.ìxdel úanâ.ôfto utrivcrsel QuaÌÌdo escoìhôpâú ÍìiI\ eír)|lìo pam o honìúrì a.adxvez qle nìe invenro cicam€nte, nÌvenÌoo lÌonìem, pôque r lniv.rsaiidrde lÌuruna nào é Ìrìa idéia quc panc sob€mim, ms algo .onì quc m. compronetojrte!"ndÌe Àssiú- a (sponsabLliúdei rivld. na solidàoj mrs a cscolha pel,quel sou responsivcl t..m um elcanceque nào se esgolÌ n! nirh ndiridxaladade partlcular A nrgnitLÌd€ d. Ìibeldedercspotrál'eÌ esÌ1 nessa nnbrioção enüesingularldãde e úniveÍsalidrdc.

llcol\d signÍicr prcjctai-sc adiútcdc si, ..Ìno É o srieiro vivc's\c por ante.ipaêo o ssa'anìenk, nâ oftto dc unìfrrturc. lsso s@úìe que (r sei hüìano a,

.Ìncs dc húo, lnÌploj.ro 'rmbén aqui se

HEt{Bt f,ot ssEÂt, Ltôerdrdé drÍd,os ttlsìat a paíticipdÌ da 22t q|oslção rlot

a dls|s I nd epènd o rle 5 1 905-1 gOA

Íro{ra a imtedoridxde .h exisla!.r. comoprÉ$ de vt a sü lá que pÍr'es exlskndal ( opòe a erÉn.ia (algo deÈúiro.dcÌeminado, proni.r e a{ìalÌldo). a iÌbieu!iü.le nâo pode sd.on ebidâ ncÍ.omoeD.ú?,.r, à mmein de D.Ìrtu lrlua, à manein de Knnr, II)js nosdois .ìsôr, :Ìpcsa. d"s gmdes difoolar,ÍiÌa se de subìcuviúde .orxiluíLla Patuo disrenclallsolo. a süjeÌivi.Ldc imaisesa.á ..nsÌilud". pols mìn.r à exislên.:ìxse.ôns)liúú oum er€n.jà o suj--iLo.que nxo c sct a, €nÌÌ€rdro, /rlrirr lesa pô. vir ds cscoÌÌus ÌivÈs, FieLÌ Èpda s.Ì-(po. isÍr SarÌre desigtn i subieriridade .Ìrno /d/a-sr, ìsto é, pa.a krÌiìi2.ro! reaÌiar o seu seÍ (o It do pareji). No(nlanto, conìo a ÍÌÌ)jcriviúde é prfteso.cs púieÌaHe é .o íirutìlo de reaÌi.LldelÌumn., de nÒdo que jánais aungín a

rcaÌiaçio plenâ ou a r.nalização t or issoa disrência seÌnpÉ esr,:i e,, .16o. m RÈccssão de prcjeÌos no ho.ìrDnte dos quxiscrú urü Ìoraìi.Ìade n!ìúngivcl

as rÀrx.rFs t7

Page 57: Pensamento Fenomenológico

.r. rl...

t'rft extÈssar essa (on.li!:_r). Srrúe se

vd. (Lc d.is enún.údG Fir{l()xais qúe(!n!ergeú |Ìn a nrcsn signifi.xçà.r: olD.c.Ì dÈcÌeüa sc co.r) o.\a'4t.. o

qÌ4, .ia. e quc D.ì. é a qÌ,. t l)e\emoscnkrnder. pÌlnìenin(nlc. .Ìüe sendo . lGÍrcn, /,r/it., eÌe estl .onú (ÌÌ,-- rdidÌe de

si lfrÍud()) e r ea".dincir dc.J.ré x de

Ía lonsc de si, no hìÌ,Ìo. ((!r(, rrÍrieÌo a

sc Ícdizr Da 1ònn. Ìralo.ga. . lxt) de -na

/,1r.r{, sisrilìcì ,r -qr ro serÜ.ìo de Pos

ME IÌ{Á de 14anoslrabalhaúdo ên tábÌlcaiêxtìI. fotogÌaila de léwÈ lU. Hift,1916

sibildi(L ia LrcilnìenLe ÌeaÌizth. \$ú,ptu..sso dc (Ìls1lr ., t1)jeb exhÌen 1.l

€stlo dÌnn!Ìr..rc ( acn) ìr.Lôs x È1ú drìrbel(llde coft) (l,r\c dc ( ( )úrÌÌeensio dÌsubieÌlvnì.d. lnqulf lo e\Fdè!.ix sem

pÌ! âbeÌLr d. possibilidrú(i

:::.ir,',:ri-. l, ,. i.i:O lnÌ!Ío é. porÌinro. ír lcnrp() L{)úe .Lx

eÌisÌên.ia. Á slÌblcÌi1,nla{lc (rnslitui se

n. iúÌenqio do hrtlfÌr, vlsrntl() p()ssibi

5a vrNl r. L.úÌL3Ro ; r'lLosoFÌÁ

Ìnhdes, nìeino qlrn.lo efoì$ deseja

rcpcrir () pa$ìdo. Qurndo {llze.n)s que

t.rl, a!:!) é ÌnoÌitrd.. d(ìcnos eritar e

tcn.lên.ià x eniend€r ,Dhr, r() nìesmo

scnri.Ìo eÌn qlÌe ÌreblÌrÌrlnente cNendc,.()s ._dr-q7. isro ii os anLe.e.ÌenÌes qucn()s nrn,enÌ ü dircí.lo de xlguÌnx.oisa.llsse elenìenÌo .ntcccssor .omì.Ìo na

no.i. de .eusa fl.ìo !cÍix, fàÍì Ser'1rc,

anr.prìad.r para . .omPree.sào .ìa .o0duÌx hurìrnr. 'lbda .çì. ê ,ttelÌbndl,isro é. lisx elgo qu. annh n:io exìsre olr(lue aiida nio lol xlcxnlad.. Assnn. scia!Ìxis coÈrro dizd quc iossas açòes siorìotnìas p.Ìo lì,Ìuú {1() que Pelo p.ssa

do ou pcÌo pr.sclLc \'ftLdrr a so.!edr.tc.

]!r {(mplo lqucL.,.l!e eÌpeúftnt.r nìjusr1(. quc LrÍcule.er no Passadoe .ar2.(riz. ,) P.cs.,nle, e freÌendc. a

paÍú dcssa c.r1sÌl11çi(). úànshnDar as

ÍeÌìcôes liüru,us dc ,n()dÒ que elas se

ulenì n js jlÌÍas. visl. t()Í issÒ niesüo.uru socied.dc .nrh r:() exislente, \'istade iòÌnÌr dn'c$. !ìr ÍüxL A ÈrÌi.LÌde

Pass.d2 . Prcs..tc n.,Le rrux rpen.sn€gxti1.nìcnrc. ií .Ìrr se t rì de algoquc .lc qud \{1 dr:saBre.er Po, outrol2do. e lddadc quc rindx nào disÌc, cqlr (i rp(n.s !,ì pn)j{Ì{). e ô ÈrÌÌnoÌn!dc sua a(ao. ìslo a rquib lre eÌe vis..on.r dcsci?ilcl quc scta .eil Nesse senÌnÌr. ó a ncg.(iìo dl ,--rlnLrde exisÌe e

e . posi!âo no lìÍu,o .le unìr rcdidadexnìd, n(nsÌlntc quc rÌuìnì dirÌellcanienÌc (ono nÌpuiso.La rçiÒ lsse indi!n1Lo lgc,ì()Lna(lo pelÒ Ii,Ìro. totÌaflú f.]r irça d() úreaisrenÌe .]LÌ d.q!iÌ.)quc podc{i vi, 1c\iqú dependendo d.s.cocs hu,ìrnas. isr() é, do hìÌu.o qu. oshonrcns ii(ft, e.Le.idnenÌ .onsnlir() nrais lmporllnle ri úô é o pass.do.ÒnÚ .rÌri d.kÌrrlnlnre (eúüoú isso

Ìemban tìcx prne .1. tír.e$o). tnrssÍÌ o dcscp c o tÍ,ierô .ìe lnÌLúo. 2lgolisldo pc r llbcÍhde

o pobl(ÌÌr (: (ÌLÌe vneúr no prcscntc c (o!Ì() lìe.deúos do P.ssado

Tudo qrc jil .(onleceu e nuro do qucr.onÌe.e naLo dcFndeú de rós c sn()

elen.nÍrs .t,Lc Prre.en .h,a. s()lre rnosi libo.ìade de tòm2 1 rcsrrnìgi hou nrsiÌ() r aruli ÌÌ. Sartl.c nio ignÔ

n1a isso O.\?r. . ,1drd. sLLr Prnì.ifalobn fllos-rfi( ì, toi plbli(ada enÌ 1t)13, mlrança rÌÌÌF.Ìx, dwftc r s:gurda dxs

dlas gtund--s guefls quc 5ux geúçào vivcu. lìÌ tal .enirb, como fllâr de libe.drdc ÍrdnìI, oÌiglúia c :rl)soìuÌÌ? concfcito. no\s1 erpedÊndr frÍe.e ser a de

rinros enrn\es ao cxcrcn n) dr ÌìbeI'dadequc a..editariìmos Nnres ser,uis 1ìeÌ

aL Í(:rlidrde lìl.r dc (r)n.ìi.nrninÌ.nt.,sdc l()dr espé.ie do iÌue de lìberd2d..Oia. é o próprio SartÍc que destaca conlLÌ(i(L--, tais obÍão16. .hxnìÌndo os(m co.tÌmtô de ,.r.,42./.. isro é, os

,/(,-\ que pôvoan n.,ssa vi.ìa. que esÌào

xla,ì de n.ssx possibilidrde .Ìe es.ôlÌìxc quc pr,e.eÌn deÌr'rnra, n(ssr ei.srèndi: nas.edÌrs numr dxda ép..r. nrnÌ(cno lugrr. numa dcl(r,.úìrdx Írmí1..runìr .Ìàsse so.iiÌ. nu,ì giuPÕ éÍìicoic.r (eÍii .i..unslândes foLínras. .oÌndcFnÌlmdr .ÒnpÌe(.io fis(r, he nçxgcnarnr, Le$do .uìÌ,.Ìúi clc NcnhuúÌ.ìcssrs (ondi!òes nri es.olhnl, p(n Ìis:€nconrraiì(llas Ìo.hs io cnÌúr numnür1o quc j:i existir É óbio quc n1.rsesscs hLocs lnnuenÌm noss. vnh c. Pol13z.sj di7 sc ,ré lLe Íaç.rm nosso dcstino. lrrÌa ve2 Íe..úecidos csscs frrcsc $Ìr lnrlúibiÌi.Ìxde. hhr dc libcidadcúo scrir unì eìe.ci.io d€ abstu.clo?

^ rcrlnhdc hutrÌadx disÌnrgrìc sc. cnüc

oLÌtros aspccros. I)eh sing!Ìar cep2cid..Ì€ de aüibuir sicnifi.r.ìo ì Ìudo que .rcd.ia c t!Ìbénì x si ÌnesrÌÌa lst.nosnn rsos Du .()nreÍÌo de hros quc..nqÌnnro lai!, nio dePendcm dc fiis.Nlxs csscs üros n.s.tet.m m cxlÌamcdidr cn (lue .s rcprescrltumosi isloú, llÉs iibuÍlos algrÌDar signìfnaçioÌ'o. cxcnìtk). hôrve um t.nrpo .rnr (lüc

os ho,n,-ns rÍibliàÌn ìs fòe5 ü nJLu

rcTi signill.rdôs mágiÒs, P.ÓPrn)s dcun, nurl(r encânt.doi cnr quc (x laL()s

potliânì ser Ì)Írpi.ios ou a(Ltsos, onluitrIx ou in!ô.ados. dccinad()s (r erig.rílnos. Hôje !Ìribunnos a.rsas nìei!Àl(4_rs signúlc.dos naruÍris sus.epÌivels

Page 58: Pensamento Fenomenológico

r:i- .Õn os faros:--: rlguém que

Ìíic! capiÌalistâ, nún1a famíia opeúria,retu corlìgumda paru si umâ situâçàobeh deieminada por faroies de ordemobjetiva. Mas esse indivídLro pode âssu-mn pelo menos duas aritucles distinràs,conforme o modo .omo se repÍesenresua situaçào. Pode enten lê la conolãÌalidade inscrita em designios .livinôse essiln corÍòma.se â um desdno queineviÌâvc:lmente deve cumpdr. Seu pro-

jeÌo de vidâ sc foflnulará enLào en conlomidade com os dados dcssa sirìaçàorepresenÌâú po. ele cono nnúável. Mâspode Ìâmbénr entender âs condiçòes qlìecompòeú I sua sltuxçào conio lruro deunì pto.esso histúico que se formou ese consoÌicìou gruças à explomçào dohomem peÌo homcm e qtre essa situação, sendo his!órica e nào nâruml ousobrenarurâÌúenre deÌemìin.Ìdâ, podeniudar Fortuulaú entào um prcjelo devida em que â l!Ìta peÌe Íansfonnaçãosociel ocupârá lugar relevenre !m cadaum desses c.sos- o incliví.hro cm ques1ào organizârá sua vida en coeÉnciaco'n unì projeio .le continuìdxde .ru demudãnca. No primeno caso seú uft La,bâlbador pessivo e obedìente às normsdo sislemaì no segúndo, um individuoreivnìdicativo, um milirante, um menbrcde paÍúdo, erúim, aÌguém à prodìn dostueios pata reaÌizâr o fim que considerxãdequado Percebe se .ssinr que os mesnos latorcs condicion.nres podem levara rençòes düà€ntes porque os fatos deordetu social. cmbor. independenrcs dossujeiros, sào por eles rcpÍesenudos sc-

8lìndo disd,nrs sìgnllìcacòes Há, poftan-to, unìâ Ìibe adc diante dos frrôs. nàopare lãzer.otu quc fossenì dúèrenÌes doque sàôj mas paru ctnpteender unì proje,to de múdálos - ou pam tàzer.om qúepennaneçxn .lâ nresnra maneira.

lssx relàçào entre faÌo e signin.xçào exisÌe âié tuesmo no caso de laros.bruros, isro é, fisicos e mnÌmis. UmâmonÌe.ìa pode ser rep.escntada .onounì desaiìo pârâ o âlpinista; conìo umobstáculo pelo engenheno que coNtrói um esÍâdâr cÕúo uma lonre d€rcnda pelo agÍictrÌÌo.;a ser defendidà peìo ecologistai coDolugar saArxdo pelo nâüvo; como umapaisagem ìnÌeressânle pelo aprecladorNo limiÌe, nào exislcm fatos e,, àztola .apa.idade hutuânâ de rcpresertar ede signÍi.âr âbso,ae â lacÌicidade semanulá la enquanto rà1, mâs prcduznìdo,atÉvés de libeÍdâde, vâ.iaçôcs coúònnea intencionaÌkìade significliila.

À realidade hununa é liberdadelo individuo é livrei cssa libedxde évivida sempre er? rt&açaì: essas Ìrêsafúmçòes se encâdeiam e represenúm unu .onliôuidade compreensiva

AS PÁÌXÕES 59

Page 59: Pensamento Fenomenológico

dJ Ìiberdid€. p(4ue nos (()ndúzeD dlrfii nraçào onroLa)gi.x r€Ìeliva i.ondiçax)cxister.iaÌ ì !ibedade ift]n,idoaÌ etc,.:idr no .ontcxlo da Iel4rb que o nÌjcir()n nÌénì corÌ às .ois.s c cA liberdâde nà() se ercr.c nÒ !ácuo, a

clâ se opò. un, .oeiicicnre.ìe ad\a,sidrde reprcscnrrd. pchs uoisas, Pclxsd.(unsÌâncias c peÌos ouÌ.os. lm surìa,

a libe.dâde (: scÍÌUe sin,x(la: nào há, dizsarÌre, Ìiberda.le seÌn sü,â(lo oeú sirux

lio senÌ lilr.Ìdàde Essa reciprocidrdedeve ser coiìtreendidl r parrú dc uúrrehcao dirléri.r ett.c possibilldades e

lnnites o cÌer.icio da ÌibeÍdadc -; ÌinìiÌàdo pcb snuxçào con{ Íetimeú. vividai

ao m.sÌ() teÌnPoi sao esses liDires qlÌe

posslbilìL.ú o €xcicí.b da ÌìbcrdrdeEss. dcs(riçìo está .ìe i.ordo c(nD a

visào gcÍrl do pro.essÕ eristln(irl: es

sim <r.xr à ensran.ia é Pú.csso e nào.ois, oLÌ entidadc. r lìÌrerdldc s(i etist€nos rextros de scu eleÌiao cxo.:i.ú. Lsto

é, nx rçào Ìrrr!, .ìiinl. drs con.ì1ç.ìcs

p.fiú .1o linal d. da.adx de 1940, saÍ.enÌic1a u r eproxnÌrçàô do nxftisdopontrÌrda por nìuías dÍicuÌdrd{s e de

scn.oiÍ.s. ató , PUbiicaçào. edÌ 1957,

ú: Quesí.a de "tétÒdo,

tcÌn) que üiricadc lüÌnd prcrì! ì e.ontundeffe on,aftisÌnÒ ofi.ial dr ÉPoca, c .lue aÌtibui

aos úânistas unâ c6tdlzaçiÔ con€inul qne contrarià lrontalmcnre o ceúterdìalético do Írrte.ialisn) hisrórlco eoa.ìdar runa !ói{i.x nnobili2xdou quc

lrnni nìpossiveÌ x conPÍeensào do mo'viúenro hlsla)i..r. Se9tc'se

^ a)íì.d .ld

tuzaio diutéli.a. publìcâdx eú 1960, dèpropósito cxL.eúamcnte rmbicioso umlrez quc prctènde. corr) üìdi.a o tíliÌlo.mdx mcnos do qre fundÌ e racnluli'dxde dialitica nx espc(ilicidâde quc dedneiio e .araderiza, nÌas que ntrnc. tcrixsido de iàio obse ?de PeL()s ÌnaüFtasA grìnde qucsLiô é a da ieLrçiô entre anòleiividadc definida conro liberdade càs .ondiécs hisriricas objetivas sob as

.luxc oco c r i!ìo do lrjciLo hlstótico.

advers.s entrc as qlais sc desraca a

litrerdade dos outros nrjciL()s A inÌersub'

ìcrividadc (lllcrid.de ou se.? ouL.o)

a dnnensão dc cxtÈodlnária nnpofiãn_

cià nd comprcensìô d, llbedxde

: _t:,.t |4,...,1-,: :;..!i:i:r. I I i i- i a ) i I a.: I i lÁ erpeúêncie c()n.reÈ d! inresrbjetivi.ìÌde é hlst(-)Íica Po,quc â elhtênc]1cfeÌiq é hisiir i.x. Ìsso rlos levâ à con-siderìcào da libeÍÌxd€ no (ontexÌo da

rclacào c.L.c nÌdiviúrc e hisÌóda. A

FÌÂllcEsEs conemoran as conqulslâs sNÌals ohtld.s ío goveÌno da FrentêPopular,€n ladelulho d€ 1936

Page 60: Pensamento Fenomenológico

t*AS êoLE, Ã eiâsM rla da: ìuredttdo,Ít42, A dlstência *tiá ssmpre en cu6o

::::re ie () gr.! d. dÍì.rLLa(lc (lr: :.-ìr quando s. .onsi.Ìerì tJu( os::::i rtue srrü. Prrende rcr.io

:i!.1nÌenk, silo. de !.Ì hd(), a:: jrl)lerilr. d. o!üo. .s .lekl

:--: .bjernas do igú ÌìiÍó.nr) tnl:-i: r difi.1Ìld1dc. Sdüe .o.si.lcrr-::rr.' ftLtlir.i. moslar que i()- i,, (luc tÌÌlgam os liaLllsLas.: :rax rúanÌie rio .onÌp(rÌa I

: r.zi,, dr cons.1êncir Íòjerna i5--.i.,s objcÌn ls .Ìe .ri ikr c.o- .i::l ri7lrdo di Í,I)leliÌi{hdc

:: :.j1,.\() (LL cslo. objeÌirà N.sÍ.rll()s()ft ). 1(.firiÌÌos mìr É a!:_!)

r;.i,/&t, scgtrndo o nìodel. dr: , ::!.r. e rlo ÌÌ.r. Èleçào dixÌé

ú.a .lelhii.ìr (rrì() rrLrr.i, errre ()fosl.rs.srÌ1.e e,ìrcndc qre se de\e .(,Lcm.

r ine.L ibilnhdc do ÍLic kr lrlsr(ni.o.onÌo âgenÌe p()is do .orÌrìrn) scri!Pr!.i!o erpÌntrr .(!Ìo e hisÌ1')Ìir sc i.r7scnì sljeiÌôs xgúrl.) hiiÌori.dre.Le i\Íri\iii dsseÌì q e ()s ì,Ìln Lros tuze!Ì lh$róúr poÌÉ.ì íÍr (ondÌçòes deÌe.nrÌrdas nÍrÉ rerÌbr 1inÌeqrekçìÒ (16s1

rfiüDiçìÒ .onr) a inÌ.ni srboÍlirrrr.i()dos nLleiros ìi.(,rliço.s objeinrtr tarr.Ìe. Ò.tue ì lirí,arìlie é x Ìeorìo enti.l.s..ndi..les Íúrt(rn,.s n.s quân se trz. hisróÌia e rs.(ftliç.j.s oÌrjernis ttuecsÌro PÈsenÌes rr a!ro dos $jeirosD!sÌ..rr .s .or.Lj(ò.s objcÌi"s ..!!oibÍrÌurrrìenÌe r!ra!Ì!Ìrs r nìdepen

denks a Ìio m.ntisi.. (tunt.r .iiünar e

Ì.kl s()t\irfi! .lo Ìleiro i)brc rodas as.leriais.ondr..i.s.Ìe sur rtn d,.1.

a) qìkr sc Ì!r. .squerid() (i qu. id1rÌeÌie é tnÌr$. r q!È Ì lÌie(nla (:

p)t,...so LhdlalÌ11) ' Ì.Ìr se .le .r!.fi.enrL!1 DÌr\nlerr)s .r nìo d. tl\d.on.eiross!gfn.l. uÌrtr |rsi(r lincar O nidniLluo.sÌjeno hhltti{r). a lirr. no rÒnreìhd! urÌra siÌur!:() iisL.leme e .leÌern,i'ì2dr: . Ìil,eftl,d., m.nÌÉnì reÌâçiodi.Ìir.. .ori rs ddcriÌúriri)es pôque,(oür úornì1em. c\lsÌ.nc1rÌ c hisÌói.o,rlnn]lrn é prc.ò\, Lle /tl,r,rr..ìo, e o sx

Irilo s. .onsúui nessr rcL:Ìçì. porque a

strht,1n rd.d. É p/aÌa\,.1, rurl*ridnto.N:ìo sonos ll1È! for essin(i.. som.rslnÍ:\ p.i. ,i.-. rolrdlr0j llicsi r t.mrr.'(o {!nos deieüDnìrd(r por cssôn.r.rs dcÌlnnìr.òes reJ)iescnhnì o ouÌrorikr di Ì.Ì.çio.ÌirÌÉri{r.tÌc s. opòe à

libod.a. n. e\isrêd.ir ìisÌór1.. etètiraaqu!]l qle niÒ .rhc nos c|iÌújos de

r n)l{1n did. .on.enurl i:

ltias Ejo dê lS68r o lid€Ì *tüdailit Daniãt eohn-Bêndit en úaÍitestãção. t n eÌenpto! :c ênìre llbeÌdade6 agi histórho

- 0 existencialisno é um humânismoJean Paú SânÍe Nova tut ml ]qÊc

- Queslão de mélodo. Jean ÌúlSanÍe.

r Crilica da Ézãodialérica Jean,Pau Sairc,Ed tora DP&A 2002

nllr ! Lf,s r1ÌÌofs ail

Page 61: Pensamento Fenomenológico
Page 62: Pensamento Fenomenológico

trffisr*$^\dx **dx *#\-g x $-t.u*g-x-xmK"Âï &_,p ffie d&ïqJ e_ LÀ ffi  Âe * *ïï:nr d* *ntr,: d e*ndiçã"cr

ptlrtà â tüí15ü1tn{ia s* sl"0 inlerno são

os outrcs",escleveu SârtÍeem EnÍre quatraparerles. Noentanto, ele

também aJirmaque é possível

estabelecer conlo próximo umaconvivênciapacíïica,construtivae liberlária

P0ir stì1tÀo r0NrrETÌ srss

P-AIL{ ToD^ pfrssoA, a ccrteza cle estar no'ru.^' . ..rôir^!.\í. .r -ir n-È,c

J -1 .r- 1-ra L ol,Jrê. ^ .omu \, ro. r^Lr- r. rrrl , ! JL n L n.i ., ,,e., ,. . . pr

scnçâ das coisâs e dos sercs hunr:rnos. Essa

constâtâção evidcnte, enrretânro, sofreu.È \" J.JÈ A ti.,iô

dil' r.rrt. r- ,e ,lo i-ÍìJU . ôr' In. .Èn t, e

considerolr conìo objc'ro de reflcxão e

debxrc essa "ve.dâde íÌÌehìttÌvcl'. A qrìestìo

. olo,. -,e ^o q,rr ô r. J, n

r. Je|j\".F..r u,,u ,!"\.t tr.Fjig".(sobretudo o refèrcnciâl teórico româd()

pârâ a conÌprovaçào dessc dâdo.

61

Page 63: Pensamento Fenomenológico

ss $$psL$* Ëiü|-ffia E ato pâÍedètpeça bat'âl dG sâÍtê,rehab de foíÍrE qeíiãl âmcesÊi&& de bnadâ& consêütrEÍa do seÌhuÍâm, ildispêÌÌúvel:o coíhêciÍrenbde si me$no: osdeadvduimentos da tamae!çíE6sârn a5 €hFescoíc$6 crÍn o outD.

La4ada em $nasibação erbdiante,Es&lle pede pârâ CaÍdilüm eqleltD, pob â bÍnapela qual ela se $flie

64 MENTE, CFII'ÈNO '

tsILOSOILÁ

viva éa da csrbnDlaçáode si. Se não ss olha

no espelho, ú plEcisâ

apalpar o pnípÍio coÍDo,

lnes, bda solíciba, dlaÍteda negativz de Gâícln,

afÍna bÍ üm eflelho em

sua holsa. PíocüÌando, não

0 emontÉ, entiio enuncia

a íËse cel€bísNÊ$ "você não

goslaÍia que eu tossê oseu espelln?"

0ianb da aeitâQão da

inüsitada ofedã, Estelb sêpGrciona na frenüg dê lnês

' ' t r'l I

rr i : 1i.,r,i r'1s-rlr't I t-ìiirrt ia)tììtìi

al)llliiglal3 {ru illLÌt" t,ti.{

Ìên.ia fáricl, nunx lôrmulação quc l].)detrnbéú ser chaÍìtrdr de Ìeoria dr "(r)ns'.ièn ia lcsteÍ(nhr". Esse teola colÒ.]unì problclìi que pôde sd r.$mido emúês iff€íogrçôes: Posso asscgun. que

?Ìtste outtu .onsclência? tusso õíilnaralgo accRìr da existência de oúüeÍtQúl a a rcldc,ía de 5er quc pÒdemos

esúbclccer con o ser d. outÍcnì?l)a.a sa.úe. o hoúem é, ciÌ n,â .ons

tituição fundrnenal, unu .ai9endr que

bus.a ìn(essìnÌemenre scr (ons.iên.iade sl. lle afirm que a Ìcalidàde h!rüftf é uú tnbaÌho de bus.a peÌo latolo". Esse üabalho é a próp'i2 {id. dohomeoì Un dos úomcnos dessà Ìoma

dâ de .o6ciên.ú ó a obten!ìiô do .onhe.imdíÒ de si tu:sn$ Sxbenìos que

S!'tre esúbeLece a distìnqiio clxrtr enüecons.iência e coúccnnclto A p.lmelnp,),te set inp.ieti.la ot NJteÃl)õ. Õ Êgund() é /e71*rD. Sendo o conhe.imenkr ieflexivô, a iòme básiG dc ser de$eaLo é a reÌâção <ntre algo que

'der. ì]m

inigeo e elgo quc espelra essa üúgem.

para que possa v0Í süâimagem em um 'tspclhúiúprcvirado", Esta lhe diz

NÊsr "senta aqd.Cheqa mais perb. Mâis{m Poüco.olha dsÍto

colFegue s€ ve?ESIEITÈ "Ébü táo

pequenininha. llão coÍrsigo

me ver diÍeib."b "Eu esbü le leido.

Pd inbüo, lre p€Í$niao qüe mcê qÍs€í. llÉhümêspegìo t/ãi seÍ mani

iel que €lr"

lil;tr,

DirÉ$xs coÍentcs filosófi.xs cenüaDa alençiô no núodo qúe Proplcia .ssx evi.Ìêncla. L ris.ìa è ós vntìmertassào eapedências o.iginadas dos úgàosscnsôriai.s. dG scntìdôs se assim a,

podemos cotuidcra. côdo tirnte dc co-úc.imenÌo segurc c indÌbitáveL uma

fo.nìa de acesso quc tÒde in otÌer c.lequivo.ôs? Podenos dcciftìr se8lFncn-tc a "apxrên.ia d€ um deLe.mlnado scr?

Cono negar que uma lânim lnÌroduzìdarx ágor _parece estu. tôrLÌ? Esse simPles

a.gumenÌo rcloraa os questionancnlos

clè diveNas cscolâs üÌosólicas - inteFógaçòes quc hmbénì esrão P.csemesdâ ÍiÌosofia dc Sârtre. Dentre os várbsp$blemas rb( àdôs peÌo mabr dpôente do cxhten.ialismo franés, pcdemos dcstacaÍ algúns, Émos ccnczx deqúe equilo lue .hâmânÌos dc hoÍÌem éuú so scmeÌhdte aÒ que Dìos? côlnopodciìos .,zr?.d verclldcnrnrenre ouüo ser huúxno? Tais qucstaes esÌào na

b6c dâ reôria sobre a cxìs!èn.ìa lãÌica de

oulÍeú tonnulada poÍ SaiJe.

ii \:: ï!n) i)rì l-!t:!i.iit)"Fon de mim, aala cxisre. E$a rcse

soÌilxlstx .oloca sé.bs pdtenìis pem

! expdêncE concrcta de uma ouüaènstência, pols o lì,ndrneni., desta se

enconüa em mn! Púr reftÌiar essa posi

çào. SaÍrc dcscnvolve nÌâ reoria da ef,is

O .ô.ìecìnoto tcm seúpre uru di-1!esào espcculadvr, reiÌdlve. São lnúmerxs âs 6soda!ìÒes esrabeÌecidas cntrex reil€xio c o espelhinìenlo. a inragem

reflenú1 no esl)elÌìo. ì pújccno e Íetúnosobre si dc un Èìo de ÌLìz: saÍtlt explüaamplamcntc o senÌido espcculàtivo e

esp€.uld do àtô de .onhecer N{) .oiÌÌe.imenlo scmp.e há um rc1ação entre

À atitude que à .oNietdà tÒm de

sd .úrs.iência de si a*nclh?-se xo iÌode conhc\Ér se .ontanplo um obieú€n um Èr.Ìnn, i dciono alsô que está

no mu1Ìdo. se, ao .oftÍbp.óprìo ser.omo objeto dc contempÌação,pa$o à ser !nì obleú pr.i mim. lssaopcÍaçio requer a prcscnçr de aÌgo qrelìBurc coino esp€lho. Á1go (Ìue retÌteo moÌ sr Somúte a$im posso tomr.ons.lain.ià nà ionu do co.h*"ìmdú.de mc\rs at(s e daqullo quc $u. À ._oscienci, c()nhe.e r si nìestra vendó x sua

imagcm Íefleúdx Sìrg€, eit o, a teÌgúnta, ,..ssc cspelho edsÌe? A rcsposta inl-dlz â !JìquÍe do ork, de um oú'-a .us.iêDcìe. i,So.knte ele ouLt oNianca prrìe so Ìun, _fìel Íefle& daqxiÌo quc $u. rln :corúccinrcnlo verd"deiro nuno p,:de $ E

apem subtclivo, ele delt conte. ümtÉú :Lm moDrcoLo de obieiividãde F

1,6a quc r .ôns.ìên.ia possa sc. co :rúrccincnio de si, () ouúo deve aparccer o

ESÌELLE E lNÊs, peÍsdnagens deEnlre oA|to D edÉ,nt úaplação

clnemaloqiíticã da ,oça (1954)

Page 64: Pensamento Fenomenológico

como aquele qre .cll(Íe ? nLa figlrx.O ouL.o é condiçio indispensivcl paria .ondúa rcflenvà alc é à gamnÌiade umx ilflcrào des.qnpromeLiú. pôrser olÌúr. cssa cons.iencú resÌemunha'.ão ne.essiu tusúì.r. ou .lescuÌpd aselcntrìais laLhas de câráLcr ou .ìesvbs decondln. o ouío nào se solidÌìza Loúlmcnte coni nossas aÌirudcs. Maniéh umedistân.ir r"-i de n.,ssos atosi poÍ isso.

tLrlga os .oiÌ un pou.Ò oÌLis de iscncão.À dcÌin.itr gamnte x ôbjcrividrde O orüo nôs ìivra ú poíuÍ{ soìDsisrx

Viìll r:i r riiit t'r';'Um aspectlr tundanie.ral da xritudc derecus do soÌirsi.snro eroÌle à nccessidade quc a oxtn .Õ.sciêncìa rem desa confn)ntadd. EÍün lma dÀs moúli.ìxdes ü pr€Énçr dc oune!ì s(ja a

d^ ohjeíiri.ld.1e, a .()nsciêDcla quc slge.ÌianÍe dc mnn devc so ipÉendiú msu? _p.csençi en pcssoa . cônsrlr.r qxeelà é \üa abjetÒ ÌúM nin nió e a íft.aimpli.açao .ìe seu scr

^ ôuÌr-r (usciên

.iã dóc ser Ê.Ònhc.ìú, acìna dc tu.1o.

..rDo rrJairo do púccso Ém rrli.ìacÌe

..Lidiáu' que e$a condlçào p'tolordlaldeve scr ea?úien iada

Um dernpÌo úplco de relà!ìo dc cc.hc{inoto que p(xlc (r rnenci{)ìodo é odo dc 1úar um deLcmimdo objdo OÌÌÈpaÉ algo é úmài catc ser !nì obicro deatcnçâo Tod., ollì!. oblerivà, lrna colsao .Íistote .ônLcmplado. E$1 rclaçiomundm ]Ide seÍ cst ndldx paQ a ol>seNa!ào qxe pôss) fltcr de unì oul.o sefhummo QnanÌô vejo alsrán rnúndona ru4 t ,mo esse nìalsa .o.pórsà obicrode tueu olur EÌa é, I]aE mim, um @isa.!èr J81,ún é trdslòrnÌ{ un slÌ,eir, onobjeLo dc codiecnnenLo 1Ío slgnifica queele é paà mim Èn {lÌrc cÌr sejx paru cleTomo (o.sciêncie de seu so ÉrÌ (lue cleme iômc @rno ôblerô. uejo sm sd 6ta.SaÍre dìr que nào o .rpLn como pesqa esm.oúo r finaÌidade de u,Ì ato de ..nsciên ia. ÀFra' ilc ss pxÉ mlm unÌ objeb,cste Ér opeÈ ! "descnlaiirdçio de nleu

- .ruodo , pois cxlsÌ. ind4h.knt@M1te; dc ninÌu vonadc Dss. eníência que scÈ move e rM.ipdr objetôs nrc m6üa quc: nlo su o úni.o scr de vonlÌdc que Ìrá .()ã mudo. dssinì como eu, eÌe ca.yce x sra

'j lib.rdede. Mãs, ncsa posié(,. de eindã C

Isw,,.nÌe.eÍeb'..órL br

Òhktu Í@t6 "tìn, ne $ú a:ndo uÌ Òurio

pújdo de tibeiddc qxe se cotrtitui ì mt-nha reveÌir. Nc51. srtlìx.ìó (otidlalnni--ntcviviú. Í,rìô (, oun! co D objerc ÉdÌ sc.

QuxndÒ nz ,!Ío pô. uiÌa our" IÈs$ar situaçà.r pissn , ter !ÍÌ signÍÌcadô intclrain(nle díercnk, É essà c\pdiênÕa .lk:evúlcúciÌ a Ìdrir saÌmM .L .xisÌàr.ii de(mrr r coNiè.da (no unì frÌo úelrilel eque indepsde dc ninna vonÌadc. Dei!ôde sr subit menLc. o sujeí.) ú açìo pdÈ' o olieÌo de uia nie.!-:io xlh.,ú Jt lúíaporoutm Ncse lnulìrn!! dc ì.dôgànho . dimens:io dc .4!/tuidaãe pasí)ã ser !m aìieiÌ., (ÌL,c foi i.rnslomrâdo emoÌ)jdo. Àqììo que SaftÈ .lÈiÌa dc .\y ,iç/ó /Ìázlrrc. Ì.ngc de s* uma ú6 rlaçòes sìgal'iadxs. enl( ortrls, peh |Ìl aqa,ó24,. rcpresenÌà un lrrc lÍ€durilal qxenào sc tDdelú dednTi seja dx cssanciado ourcobjcto, seja dc ne! se.sujciro.Iier.o r .ordiç.o .Ìe scrüor .ìi sit@çaopúr cK1.u o papel dc figrcem p.olrgoniadà p(tr ourD sujelb trsaaÌerìçào ndical de nri.ln .ô.di(no nãojòi ()pc[dl lDr nìir]ì, \onúde, n)i ilaÌizadÌ p(tr unì rr que l.dcpdde de mi ulib€drde li lrlo 1ãrô dc mnÌÌln ÈÍ lnÌcc de b rus prcjeÌôs p..sÌh lue uftrq'ÌÌ: fessr nÌdiúe eiÌ meú rìundo calteü a riinha lol1u de scr I,Ìsô dà .ondirro de âgcntc lvre faü aqleh de (.1alicnado em sua LbeÍìrdc

!èr o ouÍo e!Ì seus olhôs é r(Dur(oÌsciêncla dc sd objer().le !úà v()nbdeaÌlÌeia. Eía cr?eriên.ir nio é nìris um

slnpÌes clrlie.nnenLo qxe ienho do .oFpo d() oun! rb&Ìo cn nL?s atiüdãdes,elâ se L.JnÍòxna c., u,u aLiÌude de r.),udr dc cors.iên.:itr dc si omo objeio dxÌlbe.dadc .Ìreia. o ollu dô (üno aúìgeo nÌeu sd por inteno. lo!ìô conscjênclade que.ào soÌ ris Lnre prtu sei scmprco suien() da sitlaçàó Ao .omrá.n) dc sero agenre do .oi re.nnenro. pasi) â scÍo lado l)ã$ivo desÍa .Ì)nduta. Ìsso rc.lu., eteiÌÒ i..a oÌãreÌ pàn á €orir dàs.ianciis hurranas, poj-s x clsl.Ìo .lissi.arrJet@rji?k dd& de eiisrir obsen,àúr.c obsefado lrccún de ÌlgrÍ inconraÌveisvczcs Fornir-sc um cn.ulo ricioso delilxrL?de e de rllcruçao. lsa Decessá.iac ìn.giiveÌ rdÍnias,o do orh( se .ìri .ô.r Êr, nrdubiúvcl e nàosó (mo snÌÌpÌes obt--ro de .onhccmeffo.CônÌ ì$o, corsÌalamos que o !"/ ?610é x ,-rpüiência (lu,- nos ÉleÌa cotidiananenrc 1 c\isiên.iã dc oxtrdì ak é aslruxção pNnegirdâ dc .onsl!âqno dleìisrêncìa láricâ de ourn Ìlbe.dâdc.

aì i.i;:tiì-:ii ) ì, {)i i)!-!'tì{)!Se. visro por oulrr pessoa. no cnhntojnio signúìca somcntc a .onsLirutção de

objcro de .Ònhccimúloxlheb. O!üxs @nscqiìên.irs surgemSe sou visto eú ume atitude quc gerades.!.fo!ro ou eÍnndaÌo, oun s signlllcrça)cs coÌanl aos neus aros panetplicitar essas co$eqüências, vanÌos.onsidcru o 1ènônrcno da ve,gonlÌa

Ìmaginemos i i.g!úre sìtuação: ddàndo pof ui .( )rcdor de hoLcl, veio !úâ

^s rÁÌxÕEs 6,

Page 65: Pensamento Fenomenológico

0LHAB E solloÀor loresoDe úigctry dwet er, tolomonl.qem de

nohãÌt Bayer,1932

ponr eúÌÌeabcnr Nr) lEÌior (1() llrÍolFr Pesso. .sÌa iLÈ!ír eD $Ìr aúude

dc lesÌn'se dc[)i\.1() brÌrÌìc .(r!e.o r !bÍ-i . qu. $rr Fssoxiìz rrlore.ido rLr siÌL,..iio. rí,tcr? nr.r.vr l)e .erÌ2 tì'.Ìlaql!. reiÒ. ,tìo Iuüat qu. í.. ) .t1tb .ÈllsiirÌr!:1. in!sir.!l!. cíttLe.o o tILe li.oe on(Lc e{o! scF pd.eber qt lìrsrâdo

I)cÌo r(DPiúrn( tlue dreg. .(rÌr o i.Ì!n.l s(r pego cu ÌuÌa ìúegi\.ll.vrsi.r.l.'prnrci.hde |ss. siLuli.r lPtr\erìLÌ bem

flais d. q!. ! r()nhecnncnro de .on!s.,. úü drre,fÌi,ìrdo lLÌgr. LftÌPel.(los(ìÌÈ r Ìain rx i'ÌÌencio. fir) rÒnsigo en_

1ÌnnuÌ u . r.llarsÌi: sdÌ l()slo eülmrt()içào \r\iú(t r. lss. .{frìÊncia scrctxÌ!.:!.rtllínrr r Ì.orla \ÌÌtrianr (la

(.dsÌrü.:ìo th ensênor f:iLn:.le ouúcnlcnÌ suis dcrn rla)es !?1.ÌaÌnrs

O prl.Ìeiú.sp.d() (lLe Pdr Íre.pl{i1(l() nessi r.ora (: Ì p.ssrg.rì tLa

cor{ii,iriÌ r?-tLtrrr Prri a,i/I'ÌrzllÌn)rizÒ r .oròrr tuleìnì p. .L('ourh.()ni.iêncja rsnn() pÌedtÌc.(' r.(Ìi.Lìç.Ì) de serp!! Ji i. üÌesrno (ÌrÌÍrÒ enì(lrLe Lm.Ìn!r 5!ilrLir. o! s!ir. .() f() ..is. ifcn. slr Ì.)fìesúr ÌcnìP. .rlri e pd,? -v (in iú1.)

sc,1.1., Pd,zÈ-' t(trrlue úo Lros() nÉgrÌ(l!eü sdÌ .rlt ltsj. r icr lrfìtréÌ! unì.rLrl. uma .()isr l)r ú.r (rrtu .olrsciê..i1 rrass() r sertdrr,,ìrn ()l)ieú d.iÌ.nrio Á .LÌri .ons.iaf.ir nìe .lrg,e inl('n(iodlÌ as npÌio!()cs .Ìe tÌeu rÌ.rNao

'!r esponrlr.r \()nLde. nì.s Por

0 olfla* do ouÍo atingã o neu ser: ÂeÍalode J!a, 6ri5 Dor Ànedeo Modlgliani' l915

inUosi!i. rúrlt (l(' Ltnì

,\ (!Ì1La p.ss.rr .r' í()(1.,cÍleÌn úc,ü d0 !!elarire.d!expÌi.rçòesc ilsÌilì.eú.as Èrr Éss.

.()nduti \.ssr rÌtDen10. ().oÌÌe r úftLn:ìo de

n,crL cr Pd1 ni"lÌl ..n5(ian(h orÌ scr. prss. e

(($meÌìr () frlL rÌ. deinrà nuú tíírú r lie!scr e rofirl). r. Ìnesnorc.rÍÌr. Lror rÌú! e P.ÌoourÌo. .!nn) ds. qfe _nì.

lòge por ir úì.ipio e

'.m.isrìe Pe1Ì.n.c.i EsÌe m.xLipe.!ÌÌr. dc e\isÌir obl..\'rúenrc a () lue sx r. .1üni d. 5et1úò Òrh.n.

o scgund() $pe.Ìo ique rúr^ s!Ì:n tuss.fro.csso Lli elèiÌo Llc'iúrÌo. unrr lonì, dc ,1Ir,.47i, z/. rr Pois o ún (()

úncir() no qllÌLÌì!ì \ismo rr (ur.Ìiqio rs!!|rü :r .dÌsciano. a

possiL,ilirldo poÌ ouÌ,!Ír c. de.elto ftll!.Lrrno.e r ele -\o rtrcn.ixi esse cscox

nknÌo (Lc úe! ier . (onsrrl() I lib.dNllcxÌhcil(ltre.ge solÌt nrl.r c (lue me rt(tli\& dnLl) enì .onÌrÍ. ((Ì,Ì o ienônì.n. dr \cÍgoú. d. n,c!ìr íú.Ìr qu€ oou r() E{n! iìgum(lo.

!!c lnr rL() \ery.!ÌÌr!r cri() süDpÌ4nr.nL(' (.. r ) o ser .rbs.r1rdo.A snúr.io nndL (ÌÌ,rn.L() $! o rho d1lflsì.io c n.ro o JrLÌsnLr sotr. .onì lsso.

Lrnlxdo nuD nnd(r (!ìde o!Ìr:s |b.Ê.la.Ìes rreN)rifi(dLs rli',genì rNu scr {:

iìnìi$ .ÌÌn .s lÌrl.r.{)s \ eÍih..r. ncss.(1 (().tlr!':io .ìr s.1!s.

.io ..úr hrntunix rleeÍrbeÌc.nh mrs(.nì. !È..r,hcd.nnkr Lìe r)eÌü dr l,b(dr.le À pts(Ìrça lncg:nel .l!.iÍetÍÒ. r?r*nà a dtt.rd.,b de nh httib.t.ltrle. Á ü't{ legendáii ü f.qr tleteaÌio EìÌír? LtrLnú) Ìrdj?des en.onltu a(Ìui

ÌodÒ o !u t,*,), o nìlèÌrÌr sio .rs (nrrn)s

A ptrs.Ìx. d. tr.ra fÈssoa Ìorn, sc iìdL.len!. Ìortuü ,.r in.esdiem.lrc qurn

t1() rge sob! nirlìr libedede . n)Lapa a

trÌúìlÌ lÌroxrfrir ucrs fÌojeÌos ! (1.\.ÌÁsio rbaÌen,s toi trrÌr lòn qx. crlii .dìL.r.lx em .rultu {r\lslên.ii

() púr ciiÍl) .1. erisÌên.ir hurÌìr

m fam SxiLÍc. é r PerÌ1, dr Libed..L.

Qurndo cssa .ìesÈ.Ìr.io o(('i€. Ò nÌda

ridro prsü r ser d.lÌÌLl"r. o esÌedo

de depcndan.ir geri es.ür rÌr). stLxcioerì qlÌe.r in(lnilúr é rÌrx.iPü11.Ì(, por

luÌd lotuidc A .eÌÌ!ì. s.nlD+viat.ú L(Ìlida por SxnÍ' {onìo o iconc tleír,--Lçà. ..úlÌnÌosx l: c\xÌanÌcnÌc iss() (tue

()..n€ qu.ndo ,ÌliLia LibeÌdlü .1()lhi.ìr.

Quxúd.. ouf! (c(eir rúìlu.un)n(Ì,ÌiìlaL esd|l iz.do. snL lrn!_id,r cnì ìm i.jèFnÒ I prcs$çi a heià ÉPIesctut a P.ssìbúirde d. Jicnr(i() d. Ìibedldc Dixnte

.Ìo orÌúo sul.ilo csl(tr eìÌ!sÌ.r ao "I].r ig.de ser Ìeau7d) r uni obieÌo nt,L(' Esrllltà.onsÌi c lrch nìxúúÌerqaÌo dr it,ìeÌtúdèn.ia aÌÍlgc oda tÈ$

o senÌnÌi.oú) (le \eÌgo.úu a 1 cx

fÉiêncìe d. itug:i\e! p.es€rlç, dc uNser sedeÌlúff! r na$. qre nio Pod.m(sx.rtd e quc ()p.,,r o.eÌ!crnn'nL() de

nossos .ros o (rlrô É o lúniLc dc rÍrssrÌilìe(hdc. O incdo ., oryulho. tr invejx e

Ì.nÌrs ounls i)triÌxs de \larr c\P.r iên.ixsrjèÌirxs sÍr fr)ú)s de sü.ofr oi ÒuÌÌlsno mrnxlo Nir) sou a crusr otr ! senti.lo

do s€r dc ourreÌì !n, obl!Ì! frssnô de!ú olh2r rLlÌ,i,) (lurndo o Ronl,e.. .oúo scr ÌnÍ'.tue Ìre.oisit(r A .dÌ.ììcàode seì'Jxulr.Llrert é nú Ítx fÍesslposlos d. lqh r reÒ,ii s.rilxtr .ÌÀ etúcòcs Sou únpeÌi.lo 2 r(l.riLir !!e !úìha

Page 66: Pensamento Fenomenológico

I ì:t i: ::p..

libcÌd..le Ìeü !rÌ l.Ììllc E _de lin (luccss. ..ÌÌs.iê..ix (L(, cricao sL Íge sou{)tÍì8.do I re('nÌe.{Ì qü. nìeus ìÌò sirovlsl.s . lrìÌgâ.Ìos pel()s outros

.: t-t r:..ì... I ........,. , -' . _ ._.

C.nÌ r dcscn.'ìo.Ì, erisran(rl.Lslì "..ns.iÊn.lr .stcnÌnrl. é l\)ssncl .oüpreer.ler Õ s.nlido d. dn isio (trLc S.firc openerúe/ac,roi. os d.is ÌxrlÌs do.!o T..!).Õ.s.ianca (le que .r rcnho veÌ!.rlìl.le ,,7Ì pfnnre .rrs,t lsr signilì.Ìque css. .Ìrtrì .Ònsfiêf( ir torÌri ensrenreu,n iÌr objcÌo lnì (ÌLr ()5 rcnÌrs..ìrnì a\eÌg()n ì.. idenÌúì.a se trL.J rrpÌa .ÌeÌeF

.,ô?.,r ,IÌ! ÌcÍ.!un esLa onaur2 e urì,r, (l'Lc s. nnrsúì for.(a: Lo úr tu11ìçi...n( dlTxdr on .ròes È'rrnc u1Ìl .ons.iên.ir qu. t!Ìlg. e obsenJ o qle tÌçoi\'leu !3o r.sse..,Ìerl(). i (usÌinri.lo nl1'hçlo .,rm o!!a r(rrs.ia:n(ir lssa .orrlrlrqro dÌ ne.es{rla t(c.!r do our()cn no$as rçoes e ìÌe .1 (onsúÌì.LÌ qrek1Ì.rs de ús nìeilo\ r1,ss.lú i úpoÍâ.

:i dx .Lr rctleaà.r ú xtir'(Lr (lc tdìlll. .le

! ^

pe6f)e.Ìnr que Sanrc Ìúça .hE t.csc.(r súr!ÌtineÌ de rh(s cons.iên

=.irs s!& údìénì.o,r() cs|osÌr pi,ì

: JSUnì.s.úÌ.rs lÌlqikdeì..r. rlirigi.ì.si. 10 slposÌo egoGnìo (lrLcpod.sdl.ÌeÌ1

É POSSIVEL una convivência comtÌutivaê liheÌlári. com o outÌo, aéháto d. Pi.usso

Lltu.do enì slx (I.\cr(ào dx Litrcdrd.humrn . \a !e,d1dc, no.\isren.irlismod. saÌÌre d:ì. hil ncrilúLiÌa (l(.fcsr dec\istÊn.ia s.ìn:irir i ccÍo qrk cc n,ìoadnnÌe nenh!dìr r.or2 dr Ììàr.(rla precsubeÌe.i.Ìx dÀ .ons.ièn.ias {)u o nlcrÌtlc nDrd .otu n adc \ rrendo setri ar rÍ.s() nr:Js orÌgiiáÌi() tlc rlguÌms lll(\()Êdiì..1() lxz prÌÌe dr rbotuìrgenì sinrirnN.A (lÌ,sr de rnì ]LrLo de parÌidr haFnÍ).nrso i conselliên(h .1. .do!iÒ (11

tcÍrficcÌi!? di.ÌÉti.x nr rcÌìcàÒ en.e i\.(rrs(iarci.s Unìx .lirlaÌni senr . rr.)rrlÌo .lc supeÌaçio ]]kÌn .1. esÌr.Ìu d.ll(.rsr.r. r\ nrerisrên.i1 h!!úìa É parlcl('. u!Ìr.o$nrle {, ]úìrli\rl rrs.,l\,- N.anb..n e b O cuÍo é. d--s

srsr. .Ìuc . reÌaqio .(rn ouúen se!Ìpreftl(rsc.rr.lla lrn r.Ì^,n) quc fr.qiie â

r rdrç.o cnüc d!as .(Ds.iar.i.s. ,\ púfriÌ so(t riÌ1d.de ge.Ì esa lcrstr.r. lsse1iÌ() sc ,ì()suN peb .lim1' dc disPLÌr..lre fcnÌci2 rma lrÒ.ì dc o lÌ.,cs. OÌhaÌe dHln. sd olhedo É ser mlnl.r

() cnauo v1cÌos. rlle í, lìrnr. .oúena rciì1çrìo rrúnüe de.lhIfs. (onÌ!üo.rj() .r fi()skr for S.Íre .(n() u.r d.srnú irìsrLfo:ncl Etn|ú1 ll 1)! ttu.ü'a)pdrcLs (Lcl\. i! rr I .on\n.!:i. .lc .ttrc, Ìro.ì de r(Lsrç.r.s scnitÌe .e..!n--!r.qxe r() úle.Í) n.lr cxiste per.lio orL

nÌomedtÒ.Le k( ()n.lli.(aro. orú.s hnnrslnnìrnÌs de .()nrnano. sì. pôssiveislr !úìx enÌB'isLr con.edi.h terÌp()s.lepois dr e!{.,na!tu da peçi srnrc.fiüìa lle nrx inlcn(.ìo eÌÌ r de expres-srr Èh.òes Lirúnrn.s.on.rel.s..(nillir,n2üenÌe \ividr\. .i]o iderÌizrdrs Ìlmintuüo Ìlpi.dienre luÌano Te.ràlrtloÌo$rur ibrcÌttrl) quc is Ìrlx.òes.onì os ,rNrÒs sio teirrs lor.!a)es lnresSc ncsr.s r.òes s.!r()s trisnrncú.s .Ìos()L i1r.s dos of!ôs, ra rnln sonos res

l]onsrreir po. essr siruicio Ììepedr Òs

rÌLd1r o nÌrdo .orÌ)lrNl.nos iqlÌeles .lÌ(, nos ÈcÌnúnìrmsig.ú.. manÌer ou l rcrar noso ser n()

ÌÌrndo. !ss. retr$on.car() do .otidl.]L(l(1ir sd úegath por

,rÌ. conú!ên.ia fx(ifi.r. .Ònsrrrlv2 .libclÌrm. Ìss..lcpc.dcúi lrncnrc d..Ljsl!si!ar.r dÒs inrLrgiNnÌcs d. gnrpo.flituesLi. LrÈ. orrL nr.m. de rcla(iornìr \.i|.ìen. !ega.;i.r d. .Ìierl!:Ì()fo.Lei r scr consÌrui.ìa

sa,r r dcs.j. oírLi rssnn. .l!e areÌr!,_r().o,úinÌo!a é s.r.ptu lnìx r)()ssibiÌ rd. qu! se .orrÌrLi4 pelÒs ìL()sC.{nllurnrcnÌ. srlÌenÍ)r .s ..$eqiièrtirs d. !m. aÌie.r!i() dr libÉrdrdeqr.nd() ó r.Ì.còcs si. Ianri ! no pÌxn..Lr d;r)uh limban é \eÌnrd..Ìu. ornas(lacòes s:!) frdí1ris qre a ir|]!ücìodcssi exisran(:ir rhcrÌrdd po.le frz.r pÌ1.dc !ú fújel(, iialj!ld!iÌ e (()l(1n()

^noli sitìr.:ì. dqr$d. de es.()lli1 quccsÌ.s ne!Ìrs pe$rrs l2zerÌ de sds t()tlros O nbdo t(nÌo. ÌibeÌirde a t(AÌlctrì .cio .ÌeÌemìln1 . cond1.'i. lÌr Ìrnr

^ hdmoniÌ e È)\sircl. dsnÌ.(rr) ()

(onrlÍo. SoÌne e () d dorl .lererDinìislxa d.s..rÌ.do. É ]!Í eln úzao qle srÍEa(l(u (oDÌ,lerrÌ _ì e\is1and, pre.ede .essèn.i,

^ r.oú saÍ.iinr (h (onsÌ.ncao

.h eì !an.l. r'ar1.. de ourr€rn .l.nronsÌü.pÒr lirì. (luc o modo.o!Ì)con.ebe!Ì r 5i m.s!ìos perarìr-- ()r rJ[ÌÌ.s, c\rÍi,Ìc r 'pl!úrÌÌdrde dìs ((nsdin.ìas e r:ro o quc 2Ì8uT .Ìiriros.lìainoÌde nidurLlsÌonr.t.Ììltógio.

A ])aiLi, dr (cÍúì..cto dr e\nran(ir.on.Êh dr ohnlnlid. dri .oÌN.iêr.:i1s.SaÌne Òisideft (tr(, rs .otuli!.!És frR.onstrrÌÌqà. de Una lgÌ nrio solFsisll.súo d!.hs. (l ser (Ld. ouüo lio!ìe!Ì érPi!s.nÌ!do. P.ÍinÌ(). (()nÌ, umJrr. nÌrsnio .ono .lgo qle pldc {Ì .i.r/-Ìd',L(onìpÌ.úrÌente tu ÍLr inLúnúde cadxs(a tuìo c.rnsegle lner >cnì os o!rr.s,

se. r fc(6!id..L dÒ tto.lie.irnenÌo. ]!n1. nao supoÌn seÌ

lllpúdenÌe Penunet!. !on!iú algo deirìlriuÌirÈÌ tu rtÌì.ì() --nL( rs.rÌìs.iÊD.ì.s.A lilrdhde é !ÌìnÌi.Lr dn,r) o ÈìndlrÌenro{las,\jâçncs tueNrlrjeln xs ilì

EnlE quairo paÌedes. Jeai Pall Sarlre.Ìndução de A cione Âmúio e PedÍo H6sk.clvi zação BÉsteúa 2005

jt\ tL -\ l Y.l\ ó-

Page 67: Pensamento Fenomenológico

1""'"'

ãë

Safire explicitâo esvaz iamentoda consciência

subjetiva em

seus ensaios

filosóficos e em seu

primeiro romance,A ndusea , no q:.al

os sentimentosaparecem sobre

os objetos e nãono sujeito

A^ | {f,. .\r.r , J..rr ni.pr .

obÌÌì, SeÍrc ccÍtx 'r'ez observou que sua fìbsoÈa

tenr or igenl naquilo que ele prefèÍìe qurlificar

de "noçòes" c não dc "corÌ(eilos". O tenno coll

ceiro designa rìmx idéiâ ebsiratr, um coÌìsl.rto

inÌelecÌLrelmenk elâboÍado, conìo o conceito de

...trtrtrd.-' n,,.,....\.;tr.-experiências ms quais o sujelto sc vê tonìâdo

cm meio às âtìlid:Ìdes da vidx cotidiâna.

=

úA\ tr LI\ì ru.drl\lJ 9r bmtoco, , ro s/d o! ,

=nx Pontif( x Unhe6idide C ól cx SP iie nr tirivesidrde de Pr.is

=:É pós SalL âdo úÌ [email protected] !clin ca |j.la lì rsidÀ,le de turis ! .

68

Page 68: Pensamento Fenomenológico

,

t.í,,

l

:. 1

Page 69: Pensamento Fenomenológico

Itrìr B)ssìbiÌìdxde de encontrr J fil(Áô1lx

n.Lc ma\. tuN .'rlés peúi(tuls c ni() rp*nr6 nxs silen ios.s biblnÌces. {trLc seduzi!o tover! srÌúe qlÌ.ndo. cnì sÌÌas (onleses

dc ,{'énì 1ònnâdo.on o rFigo RxynoDd

^ro.. peh púnenr 1ez ficir)u'se I res

pcjL() dr lèúÒÌneDologia d! I lLÌsscrl Dessxs

eonv--isrs, lìdaL Ìhe a úPl$s.ìo (le (lue.

slSnifiexrn() cnsanr, xproxnì2daiÌcn'Ì( dx iìrsnÌr ép..x,.hanrdo trr'ç1)L knid leÒtid dds c1nÒç&s. N. textó.SJirft: erpulsr de dento d1 .()ns.iè.(ia lluib qrÌe o slÌlcno poderii Ìer demais inúlo sú.s eDÌoçocs A\ .ìes.riqares ten(De.ológicas s(gL

prl!Ì hnr naÌïativo quc cr.ÒnúaÌnoscü RoqrìenÌnÌ. os scntidìe.Ìosapxre.enÌ soÌrrc os .hÌc()s e nìo''rô nìje1ro.

^ssnÌ. P(tr e\enìltoi

ìÌmf Niiúa signilìú (lue \1ari. meâfârece. cm imxgcrn o! na re.lid.de. coiÌr de\cndÒ ser amaihO ano." ni!) esti no intcior.ì. .onsdú1clJ .ôrnô um. P(d n.r 1ì ÌLo (figur, esÌi totalnentc sobrc NÍarii

sobrss.l issii. r ..oìlter2.oeÉn.i. cntrc conldi.ìô e tbmìino Ìodo d. obü slr,ir.a. Pois se

r noçào é uNa vl!êr(il, nào es

üarüa qu( Sanic ít renÌìÌ Po.lldod.r. dc i',ici.r. un,a exfressio turr.tira dx (.r.lìngarn(ix, ü iôrrüdo rcm.n(c nÌr1$ú (.Ì üeúo.sÌb\ÈÍendo, ftr!ìi d() ÍtrnÌ.e)Ilais rerd., cn(onlrtr.cÍlos r árixsolìrÌ?s tem.tizrqncs fiI(sÒti.xs da

.onÌnìgên.i.. noúdlrncnlc ern O

.c.r c o rddd xl$ i nnponmLc lÍisr. quei na oig. i x .ons.iên.ixÌìlLse..iai enquânt.r cxPcriên.iàvi!i.ld. nnpôs a .xprlss,io mriÌna .omo úni.a xdcqurdi, se u.ìcoÌÌceito r.qud dplicilrlj(), uúrrÒ.io. eDr€ldida coino um vivid(),requer nar.cào. Nro loi dilc cnre

com a len(ÌnenôÌogÌd. Potlc.ia1àzo fik^()Íix r pàín di pú!Íir.nsLan.ii, c isso .orespoftli! r()quc.'le intuiú. effe já LruÍavl

r,r 19ll ÌrJi s.ú! f()i h.lsisÌx€tr\ tsednì. ondc cíu{l(rL rs liÌ()sÒliÌs de Husscrl c lÌ.-i.leggerNr |a e dâ nrnlìi .,Le her+ÌLhrLa na fènom.nolosil d()s dois

tensàdoÌrs. ì Ì1dc rraÌ)àlhr!,nÌ Èd.caÌo dc .,1 ,,ir.Èd. seú prinìeúo c sciÌlnrl !(rnxd.e, tntode suis k'ilLrrs nìrs nnÌré!Ì desuô inLri!òes € \ìvên.jas. llss!conLeÌL() peflìne É.onÌrc.cr, nor.mi,Ìê .ìr nìrR 3nn rrl..Ìi.L!dc lèn.!ìenoÌógi.r. \€1. SNÍ(Íesôlveu daÌ lmr expnssao nitsirúì. uÌtu .ìes.ri.ào do vlvido.ro ào de .ons.jên.ia qu! rl.j(figeDr â no.ìo de .orrr?E?r.r'.r q!eÌ. jlÌsÌaÈente. se fuz (ons

.lênci. .onì.r nauslr. O rc.Ln.cé nr .do .nì !ôÌcì,x t.:ss()r.ms o quc lorcs qÌ nrlla se

xssc.(lhr L. trÌcÍgulho n. nìrcrìo da .rnrs( lan.:ia psicoÌ('rgì.?

do nriiad(n Anl()ine RoqLenúìrro .().LriÍo. sna .()ns.iên.ià e .onscian(:ir r/. aLgrúnr .()isx. lodr prfu brx,ó lqh úncn.n)naLdrde SrÍre .Ìes.rete,ms prll!Írs de R.rluenth. !nìâ pdr,conscièn.ia.le ntrìdÕ: . ÌeiÌôr apÌecn.le a expeÍiên.ir .le Roqlentiri senÌler a seúsxç:io de esnr ìdenÍrndo $'.inleúo.i.Ìr.Ìe Aliis, nào exisÌe dcscd!ìoFi.ôÌógi.r.k pe$ô.agenì. núorMçìorlgudìx sôbÉ sux persoraklade, é urìlÌnreni seôì quxÌidadesl À .onsciên.lavcnldr r() ,.und(), () sedrnnerto xp.Èce$rb.(' rs (oisas r n..L() denLro do mÍador!m ncnlÌnÌ iÌ().rcnr() o ruror des.rera a náuscr (onÌ) aLg() no niierbr .Ì.)psiq(lsm() dc R(trìLúnúì, eÍe é Íagrdopch ni,Lsca r ncla se tHblônni

7' qiNrE. 'rFrrÌno; F ()$ Á

llABcEL Paür$f, sei drla, Paâ Srrho, . feromerologiaD€Ìnlle rompaÌcom ã êntas€ prousliana Ía Ílda ìnleÍlor

Vcüos rssirì (c8o Srnrc Ìrxns.Ì r,-

no ronì.n( o quc, cn Ì9J9, cxtli(irariano .rÌigo iloyin(o t:,na i.lai.1 lunddnÌcnídÌ di f..u"er.Lgid le |ÌLts.l:1iÌÍercntialnla.1.. Ali po.k:fl)\ |! risnos Ìlv'!s .lc l'.{)u$ ì.ni{rs r() nìesnD(n,flr d, vidr i.Lern)r: c,. lio l)Ls.rde,ìos t I ()s Lni.r)s da n()ssr núd.iL.. tá (Ì,Le linaLnrc.le rtrd() eÍi lôÈtudo. 1n.usivc c rr(: Ìis i.esúG: 1ô ,

no rìundo. n() i.cb dos (úos Nio é

em nl.Ìo sci {tüaL .Ìf,r!:!) .lue n(is rosdes.obrrcm()s a nr csL,adr, nr.i.Ìr.ìeno mci.r dr nìlLidx(). (()isa no nìen)dls.ols.s, hon,c,ì cnrrc os h('!ens . (leí..zi.mcnr() dâ conÍian.:ia n,bjetivrúnbanì 1paftÌ:c nu.Ì pe.tuenÒ tuìs

.otrì a kÌéiÌ de nÌen.ion. nltilc quc, a() -Ìongo do ro,unce. é ÌpÌi(adx nJ vnên- É

.ìx .le RôqueDÌìn. anres d. Sarlrc cxp l(i' :Li Ìì 1ìÌÒsdÌ.ÌnÌe.re. 1]

No que toi dÍo aÉ ,qur, ì.is lonn,5 -i.leve ser desÌ.cados: rt.r dc (ons.iên -'

.ia. co!ÌlngàÌci., náuso. Sa() ()s c(n :pone cs d. scücfrc quc .leu oriiieÌn taos úúltipÌos c.rnccit.rs d() unive$o isìfrirnô Fles renÌ1crì à tu.Ìn'i.Ìxde. :nrnÌiçào pimcúc.1,lvôn.ia huúrM 1in 5dimenÌrl, descita por SrL,e rono a 1'eíper'iêncÌ. da náusla" lÌ)deÍià.r ser:rÍi.!Ì.dos .omo un crrr: o, um ato ide consciência dcs(ob( r.onÌnigên.ia. ja qual s€ t.,$a consclên.ia eúô.ntìeÌ il(dc) si .onD n:nrsctr

Page 70: Pensamento Fenomenológico

lnì srrA /5turbr -rD/? .r /. )f\) h nkütu.o fril ) (i.riro !ì.oaes lo(Lld dcdi.x !nì {:âfiluki r.i únìrn.e -l unr&uP.uLel iìosÌir o flmÌclo qre e\isr-- onrcÒ xlt).1(,.(!rs.lar.ir que ÌÉrr l)es.rrt(.sr tlcs(oÍrcrLr do .orlro e . rr() aníb3oIL na,ni lio qull saÌÌÌr fr,(lLlaido .r

tíÍdli,Ìcfr., c2rÌ.siano, 1i2 serL ]]crÍinag.r Ro.ìÌr.nnn .apeÌìeÌÌcirr a n:i$!2r r (onÌú3an il: o,rs!ÌÌrd() é 1go qnctenÌ pr1)fÍianrcnrc .r ril.rr .ie un .1rtúosrÍria!() li ncclss.iro. .qLi, Ì!k)r:trsucnÍrr.dnc o pnr..dneDú cxÍesir!o pxra (tÌ(, o slenilì.rdo .lesse ]t() de.ons.iêD( ir lntú, .Lrro

Ào LnlrÍsc nr bus.. de Ìnìx.c.rezr f.ni,eiÍr e ina,rlívcl qLre prdessesrìsÌeÌìÌrr sonlrnnnl(, Írdo o e.Ìili..n)do conhe.lLiÌciìr(). Dcs(rfi.s .gxÍâ se a.lcÌeüDnuçì() de tuzcr LaLbula res. do serL

P.$.do. de deitrr lirl l(rhs .s oiìniìòes. .oÌÌdi.nrm!ìerr)s i(.irnl.rs d. ü:.lilio c r.xnÌúados Éü nLa ,ì(Ì,rc Deci.Ìe({).sn[rar (otrr nlb ÌLLL]() quc pude$eÌÌìe pa,ccd nìnrnDrtueút drtrilloso é. (Ìrr (hrmi dr _dúÌidr ht,c,bólj.aArLÌlan(lo rssnn pi$.d(), irn nÌtla, .oÌU) c furÌo. po, .oúsidcixi qoc podeÌir .()i({í los mnrnDrnienr $, dúlidaI)es{r,1.s dcscobre .tre ttÌl(. dllid.f

de rrkr. ,noÌ)s do púpi! ür() tlc quc.ìrnÌi.Ìì. e (lrLe. l]orl.nÌo. prrr .ltrvldri a

Prt.is. e\isrjr L.(Lncr rssiú seu tui.(*opeìsÒ. l.tg..aist. Su prófrir eìislèn.ix..Do ..isì pensanLc ! a LÌni.x .eíczxqn. llÌe reí.u def()is d. nìpÌa.i\el enrú.Ìi.à xflnr!ìo d. dLni.Ìx ÌìhenrlÌÌ.. ì rodàs rs (oi5.s. \rÌdrde rb$Lura,que podenús retuzcr x qlaÌqlernuÌento er.Ìr rndt) siÌp.snenrer 'S!Ìo.Ìc

\hs nenì p(r isso Ì.1 eTeriê..ià.(lquft eD Des.rÍ.,s un .oÌoúìo teÌizc NÌcgÌe (rÌenì nriro nÌlr.rs en SârÌre..iÌo r.Ìcnos). À. {orrúrb cÌN nìspn!u.ra bor dose .ìe pre,ÌÌ,frr(ú. ÌroÌs ilnLÌ('ilo.ÌucLlcssalô.nrxdqudu..cÌ1.2.th sur distàÌcir .o ,n$nìo Ìcmpo per!.lcÌÌ mh iÌEÌúÌ.àçio Ànrúou scu Lrlssedo., (on.Ì. v.Ì lÌd)éi. () riÌt1ìÌo. ]i qle.(no .ltr DescxÍes Ìl() rrlo d. qÌr noinslrntc prsenre sou. r:Lo s. s.gue qle.()nLl.urr!r s.ndo n irìsrrntc sl3unre.seu sd sir s! sustenÌr e\trgiad. c., .idiuÌi .Lr)s .riolnrsr.nres .1. |r1rs.nlc o s!ieiÌ. p.rig(*/.,.ffc soÌrou r(ilxs:L! !rorüs lltrLrLr io llirarc e .x so idaro. SeÌreque c, ,ì.s rinr s.be de r)ndc r.D remprrr (&1c rhi Des.rÍes .rsla .ons.Ì.niedì ìnEús|,l nrbjeÌÌra pnnli,T(l. f.Ì. qlebÍì (La .ortltrrdide n. rcrìpo qlc esse

lro p..du2. e .: (\plie1Ìo ao dte. quenao ÌerÌ nÌençio (lc n(cnÌir..r . lenoÌ, i,ìú Ìo pois .quelc {trtr.s. dcÍlz .lelodrs rs ôpÌniòes fuLernmniÌ. Ìidrs..)ino (cÌ1rs. serÌr o de\i.1. iig.r (1. nraÌ.rloc r d$nh ..,nienci. de estiin,). .orrc !ils(o tl. pcldd se prÌr senÌi)Lt

P,E É DES.t/.EftS, titogÍâfrade PeId Scfi€nh sem data

ÁÌll F D^: |\ \òls

:

CÁFÉ DE FLOBE €m iünho de tS49, as dócadas de 40 ê 50, eÌa o podo de encoÍ1ro d. SaÌtE e dê outrcs inletccluais parÈienses

Page 71: Pensamento Fenomenológico

lvlas a pcd.ndo.luc DcserÌcs g,rnú. l1 do iìndo do ndl cm.Ìuc rm€rçio o frc.if,rÌou quc clc. rÌrâv(1s

do ..,8trr,. dcs(obrc r (J1cz. do scu Ír'Ora. c\lstc Írri! pcdilr,o .! scr c ftcc.rcz t1() luc.o rldr c tu dLl|dr: nrs.rsL.ilas .()n.li!a)cs nas (lrLris se (()L(xou.

o (ldivo c nnfcift,ir() hoftJiÌ fossrrcr cm si tr idéir .la rb\()luh Frlei!i():a di.dr e ne.--ssi,itrnknL{- de DeusrÌuc cssl n1éla fi(ÁaiÌ asLabcle.i.l() .quc clc c()nsi(l@ provr dr cxislan(iadc Dcus. Dcs(rrrcs dcscoln\: sc (iirÌurnx1c!a).rr.r. e (nno (i iLurr s(-) t)(nlc

PlsaÃaLLo, Rdhlo da pln@6irem d'Èsle, t436-38, sarrEEll.liu sobr€ a oiação aÌtistiÈ

Des.. es tuio enconÍa eni si !Ìesmo nedlúa .idsa suiìcienÌe qüe l sÌúlque o seuser, pols o úais peÌÈit.r nio poderi. suryir.Ìo úenos. Ìsto a, a

nnpeúeiqào d, dínid?'nio poderia por s Íi,pulÌlzlr x t(fciçào.la ccÍczx, do Íi olìlósolo co..1Ì,1 quc rdóú claú . dlsLiinx dr$Ìr .xistèncil nt podcproai. d. um scr iìaisp.riclto do quc ccPróPú.r, isto a. quc opdncipio qnc ìuíìliclscu scr a c\lnrs{!)Ììrì üiÌa taLr\ ir, Dcusjuíiftr () fÍ() de {lÌx-

en.onÌÌÌr a jusúi.ição do s€u sd noCriador Georges l,ouleÌ sintcriT2 a c\p.1Éncia..fiesiaü, dc loma.ragiíraL.n.s scglÌintcs p.levras: o ero .resmopclo qu.Ì iono (onsclencix dr dinhr

cxisÌen.ia nc ftz dcs(obrii () auL()r desticristincia l?a{a lrÁ'r) /)e,rr.t\:r? \,Iinhrdisianctu moncntalrc{, c()nlngenre. depc dcrt. ó pc.ci,.da pcla aça() criâ.Ìldc uor Dcus ctcmo c indubitd,el, .ujxìnfinlta rcxlidrd.: nã() me pe[riÌe tuìisduvider quc o re,Ìp(), Ò espaq. e o.rundo crìsrcm' Assiiì. se nlrÌ Prúìei

..8rd .xÍesiano é unaexfeièncir .ìe xni{aÌsti. e!Ì qÜe o suiclrosoÌiÌáÍn) d€sÒbre sux ..nÌingência n.sul trllì de nzio .Ìe ser, o seglÍìdonÌlcnr. é de $ergunneDÌÒ teliz e.onfirnre. t)is, n() nesft) insÌxnÌe e nunm{:siìo iì()!inìent(). r .ons.iênci! desi é vin,ì' r.]l ì L)íìl.inÌè .Õns.iên.rr

EsLrnìos xgorr 'úris berÌ slRÌâdos

Pirr conÌprtende. Dor que o .óglr.enì SarrÍe \ai id.lui.ir ..,Ìôrnos lerdrdeirdiente rúgi.os, enìroÌa iá emDes.xnes niÕ ÌepreserÌxsse dperlên.i.Ieliz. É nr denri!'io dis erperiên iis .lo|r'irrrgefì .enlÍrl .\e A n.n6eõ qúecn(().Lriìos nl8u,ìrs das nìris idrlÍrr,nlcs R:1'.:scnrrçarrs das fnèn.iâs dÒ

.r),qrlo sanrl$() lsl{:. prn)dixn.b. de

A história de Á ,lársea(se é que podemos chamaídê hislória o que lemosem suas páginas) peÌmiteidenlilicar a lgu ns lemas que

se iÍradiam do Ìomance para

toda a obÍa de Sarhe.lnstalado em Bouviìle, uma

cidadë do interioÍ da Flança,

Anioine noqüentin desenvolv€umã pesqüisa em histriÌia.Ele qüer ÍetÌaçar a vida de

um obscuro avenlureirc doseculo Xvlll chamado lvl,

de Rolìebon.0 empenhonessa atÍvidade suslentao sentido do colidiano de

72 !1LNLr .ri!rirRo ê rirÌ.osoJir4

Boqüentin, é como um vernizprotetoÍ sobre o iédio dosdias, umâ pruncha sobre

a qual ele süíâ nas ondas

do tempo, Mas a pesquisa

não tardâ a se íevelar ümpÌecário curativo da angústia

exislencial. Roquenljn en1Ìa

em crise, süa alividadeparece-lhe insignilicanle,sua vida sem senlido, não vêmais mzão para conlinuaÍDe nada adianla contara histó a de um homem

moflo para tenlar iüstiÍicara vÌda de um vivo. Roqueniinpercebe que ele procurava

enfiâÊse no passãdo, contarüma vidâ qüe iá Íecêbeu seüponto Íinâ|, e que poíantojá se lundiu con o seí Essa

têndênciâ da consciênciade tenlaÍ degüstaí a

mesma consistência doser, de deixar-se possuiÌpela plenilude, aÍündandoa espontaneidade! sempeso da conscÌêncÌa naviscosÌdade gosmenla das

co:sas, isso é expeÌienciar aNáuseai pela primeira vez, apalavra apaÌece gralada commaiúscula no romance. Ao

esfudar o ser-passado M, de

RolìeboÍ, Roquenlin Íez-senoÍo enÍe os moÍlos.

SâdÍe descÍeve como

o peÍsroíâgem vinculala osenlido de sla vidâ a ümpúìcìpio eneÍÍo: Roquãìtngostâvzr de imaginâÍ qüe ser

um devob da memóda do

detunL histódco Mde Rollebon

eÍa a hzão do sell $verTralava-se de seÌvt a üda de

um oulro para ÍÌelhor esquecer

o absürdo da púpÌra. 0uandoesse engodo desmomna,Boquenijn não bm mais mmoexpljcã para sim€smo o que

êsliá ftzendo n€6le mundo.

nnr' renre.eÍeb0.!m rrr

:

Page 72: Pensamento Fenomenológico

'ì',:::,, ,:l .'. i.,:,'ì.,, ,

.,..,.:,.1.... .... .....,-..1,.

!.i rrr rr: ì..::.::,..:,:,ij.:::Ì :ta,lDes.2Íes, .eú, do sujeiÌô as juíificadvas dô pãssrdo prra deúá1. x es.ú noprcsenre o que von anres dìÒ p'cpd.o que veú deJ)ois. Um púnei.ô irìsÌrff.a.abe e moÍe no vrzìo. u.rcça donada As.oncròes !àÒ são.crÌüus.ìs neÌn .o,nprcensìvas, e sini rbsurdas Mas tanbérD devein sd rc$xlrxdasÌs difc.cnças quìnl, à fun(_ão desse xL()

de consclência Pxn Dcsefies. úrav1-scdc cncontÌ"r pela neg!ç.nr de Ì.,dôs oscondicionânìenns, uma cctezx xbs()lur1intcme ao sxjeirô itÍc a quâl liLnda. ocdiiftlo do conbe.imcotoi parÌ srÍ'c,o tlnrllado da eìpei iancia do .o.qr7, amosÍãr o Ììonìeú k,ta iìcnÌe deïx,jadodos mccanirnos detedslvos. d.s ihsõ€s.dc iodos os úuques quc .Ìe usa pr,r.rascxft a próp.ià conringàdâ. saÍ.equd deiur o sljeito erposto em catrref.in à sla exisÌên.ia gratuit.. se!ì tu21o,.úsuida, seja quxl fú o preco eú s()llnÌentoi .ão po. prccaução episÌeúoÌóAlca con, Des.úes. mas paÌ: des.ob.i.xru possibilidadc dc e$Ìên ia naÀeutênica patu ó mjcilo, uru ridx ônd,-o ÌDmem pôssx suporÌrr sua ver.ìàdesen ne.essidxde de conÍrlo, assìúìnìd()a compleÌx e liv.e Íesponsabdidade porsuas escoÌhàs \Írjs rnÌb, \nnos queDes.xÍes Íe2 se oirÌun para Ìogo e,.seglìidr des.ohÍn sdr lltdxdeno se.rid.rcônD obrì d() {rirdor DÍe nonìentuldesxpr.ecè em SânÍc, a cr2tura comìnu,soÌiiárix, .la hdo no dcserro. ìré .Ìe.ìidú tãze.se ..iaturr<rìrdoiL e consi.un.do n.dÌ, os viÌo.es quc constituiúo sla€ssêr.ia loÍxnio. px.tr Sai1rc, o honenÌé oiedor e .rixftÌrtr, suâ cxisÌanci. prec.(È sua essêncix, a lôntc gcradoú dosqlores é x liberdade e nio unr ptu.iplocÍenÌo neretÍi.o ÌeoÌogi(o.

!.,iir.i::!|i:I :\ìa '. :,::,:i -,tt_Ncsse senÌido. no Ìexlo dc 19.í5 lfiitulado

^ liberdÌde .artesia.l', Sa1rrc

.rìLì(a DcscaÍes por rer ftse^ado aohotuem .Ìpcnas a liberdxde negrÌlvr. a

possibilìdâdc dc duvldaÌi de di2er nao.

_ Des.rÍes, diz Safrc, susÌou .kr lìoÊ oe.', em tr \ciru r\.Ì'r^ô de n, rF: t^.1à r il'rrJr!( dr nri:!nr!-! rrrÍ \

': HunxnisrÌ Írdiü], Sam€ !âi reiviiìdicar. pxÍâ ô h()nÌem o cst.turo de.riàd(tr-cda: tud. óü scjr, vai rccolo.x. sÒhre (r onì

n's'i'me.IÈ.er.l)n,11)nÌjÍ

brcs do horienr . rcspoDsaì)ilidadc Ìd.Ìd. prcduzi' e Ì'rsiii.ar seus fi(itúrs vâlo.es uú,e.siis O ho!ìeÌn c5L,Ì Írgadoc sozinho no nntndo, seÍi iuilfì(aÌilaalgurü. e ÌrÌÍctLüo serì o tonsolo dep.!sâr que p(xlcia en().Lrii algunfLÌn.LÌ!ìenb ÍúÍr scus vaÌorcs nra dc sl

fóptu, qrer .Lircr iòÌr dìqueles quccc mesrÌo dere lrioduzú !.ixÌnì!ìenrcc lÌ'Íúi.er .oni 1(Ìlo o peso {tue ,-ss1ÍcsponsabiÌi.lade lnrplic. o .{rn.elLoquc coodensi e rcsuorc cnì si io.Ìos ()s

dcÍloha!ÌenÌÒs c (onseqúên.iâs dessr.tLrcsÌào .hàúr se .ontingên.ià.

üIÍre desril{ÌL (:ssc con.eiÌô de unìrco.fluênciì de idalas prcsemes n. .()ntcrto inÌele.tuxÌ euÍoplrÌ nos a.os ú!c-dixt.menre rnie.nrres ì S.glDdi (jueÍÌMundiel. \aqfeÌesÍrnde mpe.ro. eri ìraÍis. as aulrs úinin.ldâs peÌo Ìlso Alcxxndd Kojdr.is (tüis SdÌre Ìe\e rcesí) Kojavc üaisiìilh a nocro de .ônrnrUeflcl. cnbrÌi.lÌra lcÌuk de HegeÌ. lclrrÌra csta. porsua vcz, núllÌen.ixdr pcÌo csíÌdo deÌÌcnk8ger Ìúòümdo p(re por urü nreÌpreÌx!ìo lcss.rrldÕs LcÍos, S.nrc, .or!) cnnÌrlôllcL, i.rc8rou no r.nuncc ,.1

,nrÍ,a o .onccno e:istenci:ún)heide.e{.irno .L: Geurrftithcìt.Íaduznkr (omo s.r iogrd(,. LrFgadô no rn,ndo De laÌo. exiíe!úr lncqunoe erc..çi() hei.Ìeggerianr n2 n.neirà c(rn()o rul(r dcs((vc o xlekr {rue.Ìespeía RoqucnrnÌ, atôrd( )a.1( ),

.Ìo nÌú.aç() cotidirno nô lurldortriÌxvx tÌa..Iúìl.i c seglro. OpcÌsonlgeri es.Ì(:vc no seu diido: Nund Live. (,o iòrÌeÌnedecoÌro Ììoje. ., serr.Ìc.to .le ser

scm dúDensi. s--.Í1r dc esÌarÌn Ì.do xo !ìeu ((rpo. ros levespcnsÌrìerÌos (tuc btrÌrú deÌeconìô bôlhxs ConstnÌo úìnhaslcd)rÌnçrs dn .rcu preseDÌe.

s(nr lciÌedo, eÍou lârgldo nô p.escnrcPrccuro etu vào rkançar nìe! prssxdo...io posso es.xpai dc ún .

i -t.:. i:. ::.r.: j l :En l9Jl Sertre .lis.uÌiu .oú casl().GxLll.u . seu e.ÌiÌ()Í, qrì.Ì serix o Litu-lo niis rpúprixdo pr,, o ronìan.e. a)edirôr cs.ollÌc! / ,nrsdrj Samr hrvirp..p()sLo r\s .renÌLLris c\üaodináriàs.Ìe Anroìnc Roqre in. (onr o slbúuÌÒ tubli(ilario lrio hi arc.nÌra Côdelèib, r n1óix de que n,Lo hã aven raé uda dtrs cxp.riên iàs inÌpotunÌes qrìeo fe.sona8.nì viven ie, e (ÌÌrc iìz paÍedaqlele d$poj.nÌenÌo pel() (Ìurl s2fr.lìz pxssrr scrL nÌi(1ro.o!Í, nrcmcnrodo .ogtr. Ser.ÌrÌiDgenÌe é seÍ giarLrito.

scú razìô e seiÌ ìLÌstitìcaÌi!. o.â. I)a*rSa'1le, unìa .lxs mancnrs peÌxs.tuaiso homenì se rllcn, ü mrrenú.idNdc,ono hútu .Ìe nrlsetur essa rngúsrix,c.rnsÉÌe e vne. sua vidr .orú. Lútum.nce que ele iìcs,Ìo se conÌr. E seimagnÌd coDgndo a fí-)pia vrdâ e!ì ve2dc vivô Ìa. Â rlentuÍa é iÌars saboros,q,Lindo a naurÌos prÌa rlguaiì comounìr c.p.iôncÌ, que já O.sí)u t {h qulnos srlvr!ìos cono rÌn he(li Álsnì .oÌnÒ o ailisla &mantico qle p..du2ir suasob'rs I,a.J pxss.f ì posÌeridrdÉ dcp()isde flrl() liss. ó nìaú !Ìm I()rm1 .leÌnorrer c.Ì !idl, .tucsrar.r .enúrÌ dr .iise*isren.ial dc HoquciÌr

Page 73: Pensamento Fenomenológico

r ,.' ] lllalluscRÍÍtr do Díneno únancede JHn-Paul sarlre, Á rá!s4,e$dlo eniel03Í.1935

.irleÌ. io qlrl !l€ é reduzd. pclo olh.rdos ol!.s G.neÌ desreiÌi2a sli lida ioicenar fr.cn(|!r.r \rzio rìx cisÌailclr.or r !ssin(i. lii pronÌ. qÌrc o .lh.i lioo!Ìú lÌrr.!nfur.. NJclÌìof (l!.luc scnln rlngúsÌir dc !c. uF cxistcrllc .Ì!Ì.. r (d1úsÌJ,lrc. rt.(nlc slu scr .s(olho(lo 5u1sposúbnidadls. Ccn.r cs.ollìcu a s1.rleÌerni.l.d. tl, csÌilnÌr. p.Ìrlì..dr l)cklúrndemúro do oÌli.r Lio o!Ì,o.

connr i(ÌÌú.nÌ!ncnÌ!pc.tÌÌcno insr,n( nr lnfan(ll {lc ac.d1i3trou !t. rnlúì:ì() rodr N hlsknir (Le s x

ril., r(n{1o (r\nlo (ÌrLrn(1o . iriì!a rú.lduLr() r{,,si L() rlc scr tr,rì la.LÍ:nr Gener(lc.nt \a, Lo r() sL:nLnl,) dc .rni!ürrr se

l(!rlÌcnl-- nr.etrescnlr(.::!) {lue ! r()

Ì1..c d()s .uÍos.()nr(rÌ r scl rcsFn.c. $c1p1n(Lo a$ rÌ (la .()nr ngèn.rir lüs1it(rr jLr ri.Lx Sarft'tu\u.r'csh ld!Ìl(L('inarLenlnnÌxde nr 111.Ìrüa Gc.et ! oh(rrefì rtue .Ìecidnr :e. () (t(Le os (trúr()s

li/e.IÌ dele llxis rtrnì \er. -- tor.urrl)s.rünìh.s. reÌ!Òs . ret.trÌìo em (;ener

.lÒ !ìesrÌo .l nÌÌ \ivi.ìÒ pLrr lì.!!enÌnì.ìquele de pú.rr.r luÍillcrçiÒ fàr..ser g o,it.. seÌn Èz:1o EssÉ desej. liza .ors.iêo.i. .rn ü redrâlio .le eÌpernnemer r drnsiÌêd.ir .Ìxs (.isâs üildin[dxs. de nìnìerÌli7]Fse Nì() é oul.o ()

sentido dr reÍigenì nx!seìbund. que Ìü!x.Òdrì.le lloqlrenÌnì ne .ÉÌebrÈpas.gem rLo 1onÌrn e e!Ìqrc $m .ons.1in.i. é íg.d. fcÌ, nrnczx vs.os.rhs úizcs rt| .isünìen!

No .J.,Po des Ìel.íòcs Ìru.rrnrs. css. dese

io cqlrtril. r rcnr.1 .apÌxrse ..Dlo un ouro PeÌ.soÌhos dos o!Í!s. pôis.nrs !.4Ìis.s dc O -s?, . .lrdld. Sr'1,. Í!ÍÌì nDon(*sN d,iÌL:nsìo dc obicron(* (: d1(la (ÌLÌando sonosi.{tL7(l.x ro csonrÌ.r d..()isr tro ()llÌrr do ouúo.lr (oisr sor.os. prÌa .)

ollì1r do our,o. .nÌcs denì.,s nld, .onÌ, .or'Po:Ìr s.nÌnìcnl() !1. csÌ.r ÌÌnrit.d.r Jo nrcu .orpodi7 Roluonin no tr..l1o

I prnDcir. co1s. d. qurl () o lì1, doouÍ! n.rs rli.nl, ro iÌcsn() rcrnP() (lrLe

,.onslilui. a nosso t(il]|. nossr nrìssr(()nL{rn() IiguÈ n.ssr

(Ìrr nì() r()s t,èítaì.e A esse resFiÌo,ia!) ta a(ligrniLnrs e idsólnâs ìs passÌgrrìs.ri (lurls R(!luerliÌi Ì)eÌde o sensl{h nìenrdrLì,- oÌ\e,axddo s!ìs c.reÌ.scm fi1rrc (l) eïrh() Tenhô de c.ber!1.,i Ír (1,) .rlL (0,po e farslÌ11() roÌ!) sendÒ .,r.r. lsÌe é o úlÌinr) e nìris .ìdìQI ìsF.Ì. d. .onÌúSitcir detuìidr e os.r. ó rdld: 1.iÌóo..rI! nô tÌano .lo pÌri s1 [.] . iìrn,l..nriÌìgenÌe qre Ìom. I nc..ssnhdc da

vâúoq eÌxürnìa. xgora a únponancl. d,.er.io srÌ1rirúr eÌn li.e d. ne.essnÌ.dr.Ì. .onúrgên.i.. .les.obeÌÌa do ÌrrnÌ(i- ÌnÒúerÌ. do .ogÍ. exÌsrfn.Ì.Ì r\rer!_io nri. to.ÌeÍia ser oÌaÌs intens.. é

!úi r.Ìsâ da prssividade e.2o mcsmorerÌpo. uÌni Ìeueio sobre o.sÌrrLÌo.lrobÌi .le .ÌÌe lnüebido oo úomenronlerzs.húno da !úrte .le D.Lrs. SeÌúeeÌege r .fçi. da úe.essnìxde d. nnigiúÌçìÒ.rix.ìo é pÍe.is. fo.Ìuzn se

esferr.(r .Le ,e{(!ìfedsx \t!,rs !ue

aJ ..Drr!sÌe enÌr. üÌ] hrsróÌi1 b.nl.onÌ.d.. b.nÌ amiml!. c r 8,JLuildcdos ü.nicuÌcs no n.Ìo !h nÌr, i otuìo se sibe prú .rn!l. ( \1.do n1() s(l

sxbc dr ond.. rìrr r trnrrr lnlüit:!rLlx ..nri|tsin.r. qÌr' 1..nì. cLL Srrl e n,sNirh (1. Ìn (inc.Ú l'1Ìr {rlc. nrdr i.rlsdsLrnlc dr \ rLr ft.rl (11, (ltre rir beb enredu Ìnìerr r() (lrLrl () ltue é .Ònr.dÒ arLes llstiliLr È tìreFtrrtr () rllLe \e .ÌeÈrise lni heÍt! \ne Iclires tenÉ.iâs.urirv a se!ì Ìédnr Tedi. úre just.menie. e

lnu .hs erÒ.esia)e! dr ,.nÌnìgÊn.i] úremo.lo do h.rÌenr .()ntur R.!ìd.err. pÌ1ilìi. \ì.h .(ÌirÌiri r r Ì)o.leosldel.sr qle n.r Fnìne tlgÌr .Ìr ii.d.nhd. xÌf .ÌìcgaÌ i fe! ÌÌza.ao dc si

. úo .rÌndo trsi. .i.:ÈrÌiztr.io Siúecn.(!nfl cn !l nì.jnú..lurì.(l.r turu suii.lin.ia. prsja(h fo nrcio do! hro!..1(tue só lhc 1!in]nrr Lcr !f.s!r ro nuido.erl Ìtr!és Lhs t1]]\irs l \i cnfrrT.!1odr ri.h

')e! niÌla rí) Dc.Ìu(nr PrJllou

(rÍÈlnL{) tlc srrL(.(Ìuxndo (Ìirnlrr. s.lrÌrÍ,x vnh ìrL\lifi.xdl .o,ìo .r rlo Ìi.úÌ d!dgutu u!1n.e dc tinl ì,lil

, ..:,... ar-...:. ì.t:...ì:.., :. ..t..!ss. res!Ìi iÍeaÌi2e!_io cstéLnrx dr rnlxé o.eüre d. tsi.xliÌise exisrerrrixlr (lrusrÌre slbniele Jerì Gend, r0r dlarid. dissecà e n)Ììliza iÌ) irrlasslln:na,lÌnF .!ro a?r./. .rt .lnrtb . nLi,tú-ErcÒn.dÌ)s n{:sr1 ()hr (.. d.s m,is.rixú r\ erhln as tlc (o nf,ccnd.. () qu.sríre.liarrnL (1{, fi() ckJ (.\ sr(Ì.irl d.unÌ llr.dìr () fro](l.i d. C(rcl. s.gun.1() S.rlk, c \n11 1sl rÌcsr.().(rÌo unìorrr.. TerÍa. {()iinnLl..(nrÌ r) cslllu (ì d.

7,í NENni. .:FRFÌn. i: r1ÌoerFi\

Cnnol FLÌ êm aorin t 14lllme de t933, nada malsdistãnt€ da úda @l do que un bôlo €nÌedo lir*n com

r ..

Page 74: Pensamento Fenomenológico

Dcscetes. depois di {Ìucda q(c o .qqrro enì srx PrnÌeúr etapr. rctr.s.nÌoljdescobÌr se .Íirrlúa e Ìd()m! oi.no.lopeÌo.rir.Lor Pxd Sanrc nilo clsre essesegundô iro. N() lnlcrioi do.ogrl., eÌedespen.r enì (tuc(la lw. n!ü p,€.ìpjcnr, e tre.isì llatrs. so7lnh.r.5e ohlrmerì loi ..ix.k) r pr,1l, do p.i S.rÌÍe.depois de .ôn$dìrda , quclr. das grr.nriâs .Prìotsrirxs dos u o.cs. pr.rp{ie.Ìi.r o hÒnìeni c(rn rs tÍrfrid úúrs:Tareli ìd--aeqin\eL (rL rpcn2s 1.rÌignDsr. e de unìr ll(x()fa ú pulL,çio. d.lnìâgnìreio .rir.ì(n quc tc Ìr.ta.

Á ênlase (luc os flimcnos es.dÌ.sliter:Ì.n)s.le Srnic dìo à q!.srìo doÌbs!.do dr exiíê,ria. (1(.scu eútdgÌinÌiro e serì fuzìo, vxLeu'l( nnrros at.qres hosú e nÌerpretrça)es (:a i(1Ì!Ìr.1spor pÌrÌe dì nÌeÌe.ÌralnLlde Lrn.cs,. d..sq!erd, e da dìÈiÌx, .ìs dé.r.l$ dc.i{lc 50 N. époce, o nD.ÌjsnÌr eriskrn(ir ls

Ìe rirolÌ sinônnno.ìe anìrÍg(tr c argirsÌia.pÌliprio .ìe !rì nÌelectud pcssirìisÌ..un nìaÌ esÌ.r eúbuÌante \Ìrs. Sarú.

! cn es.fiios .le o.xsiìô e (!ìloandasa ÍcjcrÌou .ncryi.anenÌe e$e íiruL()jcsiòrÍ !(ÌLsc frn,.sttrb.l...r o senÌi.Ìo do sdÌ'' pens,iìc.Ìo .onÌr Èlosolia d, Ì!-ào anÌç pri,.cin) LL,g4 (om o pÌóptu etetupl{r.

: pois seu cngat,i.{,.ro p.,lin.o n!n.. dei- ro! sonnü d(. diÌvdN solrre slìa È.!sìì d,, r d\n ,,,,1, unolb.ìol Lr:Le! \ì ìÍ, nJ i. t, ì, .Lt(nÌr r!.rrrrLe-r= nx lun!ì:L() dc (o.scian.ia dÍi.a quc! r..e.ìirrÌr scÍ â d.r inÌele.rìaÌ engrji.ì(,

érnr)s o desejo fre(isr su.rìrÈse dea({,lrrr .otur hÒ.i2orlc dc sàds1i!:ì. I.Dcdr tìlsi do be,n s,p,c,nr) lcnpo. saber go/rr d.r beilô r.ei,ÌrÌ:1 (luc a r'ldx o1èR!. O sé.Lrlo xx é

Ì)Í).Llg() cor gen.r.i.lnrs n.rp.üdos eÈn(rr., dl rcrdide dx liisl(t.la. d.qúeÌ?

o p1)íÌo caúÌen.iaÌ É a rcspoÍr deSÌíre frir l qucsÌìo d. re.(nstocào dosedÌiü) l()s&b no nndd() c 1ssüìnndosux.(fllnland. brsn .. tlnnfl srbcÌrluc cxisLc roüo ..rìs.iên.:il d. .isÌn.DoÍIin1c. rLd.r resÌi po.1i7r1. c do sc!l.zeÍ resülr,ú s(Ì srÌ: .o.nr pnÌlL\..nr.conÌr oln D() hom.nÌ. nìo p(rlún()sdlze. que cl(. (:, .us .penas que cxisk-. r?D d sc, r,(i.La.do ic e!Ì dne!ì() :rs

pÌripÌiis possibilnLrd.s Sir qxe, denÌr€cstes. ni. r.nsr1 r{lÌk1. d. 1ir ì scr n.üo.ìo .Ìx .()i..{ianclJ (onsigo nresdÌrpois . ..Ds(jên.:!a a lissur. brÌÌ.o n.)s.r é dìsÌl..iì (Llcrs prir si mesrlr. Der.ord.r ..nn O r.r . , ,aLr. . .ons.iènci.ó negaçi. do selira(llo. llo pl.no desd d. ..rls.. o !!e S]Íre .l.norìiDr Jr,'.,L\i.

^.ons.ièn.Ìà é negr!:Ì() tlo cm si.

c o scr (lu. . nrns.iêo.ir Ìrega n() ..r-sla. lLÌsl.rìcnÌr. ri -!i. r\ssnÌ. se () lnndné ().s(ian.1x. rl. ó o se. que --r s--usc, sc o.uP. tu se! ser: Ò.ufr s., (L(.)si \rl(.,li7fr. !Ì. prlo.l/pd.\?. esi (onÌ

.rr 4r.-í.t, -{ iss(). nal!Ìirì noLoglr dc O s.f c o rr./d .Lra.Ì1ie Í,ra,,,s, r\sÍm quândo. pn)ieÌoe\isle.{ al .1r unr sulcito rc0. N es|e

n.ì de r no uiì. irÌstijì.ac:jo no tu.r.ìod. ser ern si .la .olsJ, coN) oblÌerâciopfÌr do \.2j() dc íi:.ssc !rcj.ro os.ilap.n r ne!Í{,se. -; lrLgl trfu huÌ. [Ìsn)n.Ì .oü o ser !,. .(!nirsÌc. ! pÌoieio d.autedÌn'i{tidc tl. s.r frr s1Ìoma a lilìefdrde .(rN) vcdrdcir. oigenì do vrÌor,e Ì \crigeri a r piópn. .ons.iêncix.hresFrìsaÌ)iLnh([ .tuc r.cii nos onnÌlsdô soliLiú ) .r ird( Écúnu. a

." lue \ rc sua apora. ll.Ír È.oiaÍ suxre.usa.ì() tralnn) Nobel. qle Ìere a inren.ào Lle \irrlihr trl r i.idenn. qreeÌr esÌe\à elun({r{h quxndÒ púcìÌlr8 Ìiil.er o !re lnr$prcl.rlÌ com.r !DlD1inÌenÌo .le .erpn)xinr.cà.r rl. SiÍieon o srdlr/.J 4r. lrúgüai

i nnporÌânte llra, boÌ qu! o rt.r dc.o$.iên.ia !!e ld1{L Sdüe r Ì.nenz.r! desnu.lü i .Ònrlnilandr Ìen vrlor de.rElró. iso é. \isr Í]1]rür 1 ilÌÌsaro dor.rfÌ.Ìei-. fìÍi, (,) no Dcs.aÍ.s. neg.ro dlridoso e e..(nr11 1 ..rÌczà. o .bsud) d. cisÌên.il É a ..n!21 sxÍd.naCrro. nnn púneúo r.().rcrl()j .Ì. !d.:ÍrÌü.r do senÌnÌ(i iìrs Íj d.qu.Ì.se1nl.J.om.r ÌneÈ.te ì nxru.czx iurÌrnN pcl.s nieobgirs do losiLivisno.ienlilìcisüi d.qlele senrúo quc xlni. oh()Ìcm &ì.ngúsÌia de sal)cÈsc p.i1.dod().cerso.o nrp.r hui.ri!. .tÌ,.ndo sc1Ír1r dc !ì.r.ntú e liLnlla, scus 1,.ldcs

' Sarhe Gern Bornh"ain Ed Perspecliva 1971- A náu*a Jean %úl SanÌe Nova FronteÍa

2006r Síuaqões I CÍibcas iteÉras Jean PaurSarlre.

Ìradução de CÍis1iía PÉdo PreÍácio de BenroPEdo Jr Cosac Nai/,2005.

as rar.õFs It

Page 75: Pensamento Fenomenológico
Page 76: Pensamento Fenomenológico

ìtL:I

O FlLóSoFO e €.círoraüÌlcê llê.|ër!-Po y

n{na lolo da déÉda de 50

Em sua obra,Merleau-Pontyex,lnina LÌmaquestão â que

tanto os cientistasquânto os filósofos

foram sensíveis:

como pode o

homem seq a

um só tempo,sujeito e objeto de

conhecimento?

\lÁIitucr À{Erìr^rÈPírNly N^s.r.Ìr rì,r Roclìeibt sur X4er enì 190iJ.

Cursou a Ícole \oflraÌc SrÌpédeure cnì períoclo prrci:LÌmenle

roincidente colr S:ìÌtrc. dc 1926 â Ì930. Lecionolr el]1 liceus. na

Univcrsi.le.Le de l.lon. logo após x guerra, e na Sorbo.nc cle

1919 à Ir)i2, quânckr essurì1iu o posro Ììo CollÈrge .le Frânce.

que ocLrpariâ'rlé suâ rÌìorte. fun.lolL, com SaÌtre e SimoÌìc.ìe

Bexuvoh, a re\.isia l"l3l,r1x rl,/r/e?dr, clâ qual s;Ìiu âpós clesenLei

dimcnlos corn Sxirc, nos nnos 50 ,i: Apesar .Ìo disrxn.ienlent{)

enlre Ì{edealì-Pontv e S:ìÍrc, as lìgrìrâs .Los .Lois pcflrìxneccrn

Junt:ìs. Anìbos sào colociÌdos emre os rnilis impofiantes liÌóso

fcrs fr:Lnceses contempr)úÌreos c reconÌrecidos coÌno os princì

pâis erpoenrcs d.Ì "gcrâciio .tos 3 ll', ìufLrenriadr por Hegel.

ÌÌL$serl e Heirlegger. Desde o intclo de sua c:ìrrcìr;r, Nlcrlcâü

Pont\' sc- rnrc.cssorÌ pclx iì'n.ìnenírlogìa xÌenìà e, como :ì obÍì

de Husserl ere .lesconh€.id:ì n.ì Frânç:ì, loi (m pesquisadoÍ

\.isrt:Ìntc dos r(lLri|os llLrsserÌ'. .Ìue conìeÇxvam a scr orgâ-

ni7âdos nâ BéÌgic1ì rlepois.le rcrcm cscapedo xo! nazist3s.

PuÌrÌlcou suâ pri.cìpâl lcse en] Ì915. a FenanenaL.gia drl

,cïcefçAo, sob o |111p.tcto .las Ìeitur.ìs .lc llLrssc e Heide!ìger.

XÍorcrì cm sux rìcs. de treb:rlho, eÌn 1961, no pcríoclo em quc

prePxmva o Ìivro qrìc, Ìrxìs terdc, pelas ÍÌ.ìos (le CÌru.ie LefoÍ

foi public.do sob o lírltla A úsíueL e o inrisírc|

LÌilZ Li,lNí)l\ SINTI)S V0ÍÌIÌNHo. múcr lú 0r ìì! nrFl,l',! ioPruir,oNiF. u,Lül !r r I I

Fedeleldo la1a.á FÍrlru os lÌ!ústurht ltüìtsn ! Ínj,Ìüalat:id{BròÌlÌuM. Ì995) cx,?tr r..roirdd

aÌ Ìin nhn ttú ldtu Prnh a) ft\nFe{n,2006)

Page 77: Pensamento Fenomenológico

i eridenre !!e um ÌlsuNr bnigÍiÍi.r).ìÌi. o rf.esenrrd() x.ni,Ì.ÌâÌd.de desÌe rÍigo. ú.ì r fropòenìdxr .onÌ, de Ìiqlea e .onipÌeìdrde dopens.meffo .le \'lerÌe.u P.!ìr\ e .ìa rnrÌiipÌìci.ìade de lrenÌes ms quìn rÌLoì.Aqui lo.eliz.renús Ì)rsi.rmedte LmideÌas. .sso.h.h :Ìs .ièn.ias hunìin.s. ()rexto frivilegi.d. ê As .iê)Ì.ids da ü)üert e a lirort .b!id, origindÌnenÌeuÌn.urú dido peh lilarsolô qlindofroièsso, ne sÒÌ]!n e

O slrqiincnú !LL. nÌrlcmrs .iano.b d.lÌrotu.m lllrnloLÌ !rÌ frcbÌ.n. ao qual

qu.ntu fil.isolòs 1;úüscnsncs:lfnll. con,o podc o homcns.r 1 un, !i (nPo. su'crlo c oblc0 dc(.nhc(infn1(t s(Ì ohf n@ a dciìrsìld(r .rrÈgrü) (1., l](ÍLizos. dc latfts. dcinrcresses. dc .r!l).Ìtrc. ro lÌn(l(). () qu.ele .hanìr de h(rneÌi n:Í) é soìr() oresnÌ.do .rÌÌegido dÉsse oÌlnr? \i. laÌLr

ei. . csc .odre.ükoÌo. r.ìr Lritir. de si

m.$no. u1m fes.oÌrliinça enì ÈÌrçà. x si?

^li.Nl. uÍ objcrr.r.lìo .sÍnr. qu. Ìo.

tu L({lo (onrporlrnicÌÌto hunrlno, lodopensa.n:.1(). rLì fÌr() obí,o. iìpLi(:l(lue esse rtriel,) Íl f(*sa ser e\pLn:rd()

P.Í cìusrs e\reÍnRs r cle, ele é edt:iolnu \xÍiive! lePcndenÌe se \rÌúnnrniseco iÌ,eÍr lènônÌeno ,€snÌuxl odúdeÌÒ É Ò dxs .iêiì.irs.h nÌture2r..Ììis esrre.ihìÈnrc.,lc rLúiì lisn,à que.lesF ì nìrté,ir de (turLque' ÍinÌlidrdee Ì pensr rorlr fu.i errernfì.Ì..1e. ..1nD pura niéÌ.ir .ui,rs riôtrìenÌos renÌeÌeni â ..us.s ettexiàs. Essi ÌrnÌologi. . . de !ú puo oÌrjeÌo que n.da tdìde _nnrjeÌivo

, ioi conÍNíh no só.ulo\'1Ì. i pÌrÌi de GrllÌelÌ e DescaÍes ()nìornDdÌo É b.m c.nhe.1do: r Jisl.adas quanÌid.des,.la úens!m.ìo. do.iÌ.!lo. i lisì.r de ÌnÌgtrr Ìnrreúlri.x'e!Ìge lnìa .oGr erÌensr qìe reúr rPenrs pÌ.p,iedides lisìc.s menn Ì:1\'eis

.s .harÌadas Ìlrrli.Ì.des fÌinìá at'molnnenro, Jjgüa esPa.oi renPo eÌ.'Iirl., .r jèi\e de q!.li.des sensn eisquc .n.onÌremos Do objeÌo é relegxdoì nt.rnridrd. do sújeno Ìtr erenì't..r.or. Ì.1 .oúo r \enDs. é unÌ eve.Ì.nÌbjeÌiro qle renrÌÌr de nosi er.oúncoü a m.ÌÉÌjr e ]!. is$ ììrbiÌx xperasnossr nÌeróri.ÌÌ.le Asslrr, sueil() c ()tljeú sio erllusiros uin {l() (rLrftr dc üml.do. rrì etÌeriô. errens(). fuÍr nì11(:iir,e. de .!tu. unì irne.nr ircxrens(), (lcnnrgens. l.léirs. se$r!òe\ eL('

Lis aqli o .l!àlisnì.ì.rÍesirn(t (trL--.

p.r \ÌerÌe.rÌ 1,.!Ì!, n[(o! Ì.d() r) toìsdn nÌo nìodern. Á1idrl, é e$e irÍnLcloquc <Íi Jìor Ìrís dxs ciên.ixs hu.Ìanrs.los pioneiros: ro l(rìgo (L{) Í:{rÌ() )aÌ,cles .s .on.ebedi. r(ÌìÌ h:Ls. n(, !Ìodclo.l.s .lên.ias nÌÌLtrrls. .(rrk) s. isso dc(ssc isseglraì: PoÍ \i s(-). :r r cnliii((lnhbus.àd. pel.s j.\en\ .iên.irs Dri 1]orquc. s.gundo fo!.àuÌL () rn el() enLiovigcnÌc tor.rì o horienì .Òdnr ,,,r),úr,!. Os JìnômenÒs psr.tricÒs eÍrm(lÌrzilos . lcnômenos mÌ! h (íisiro\.fisnr) qunn1.os. hdógj.os) . \ârii\eisdqrndcDÌ.s d.l.,s. erpÌicireis. f ÒÍÌ.!r,.o n tr$c cDl c.lsrs caÌeüìrs a eles.

sc i cslc o pano de tundo. se é essrr {)n.1.8i. qÌÌc ,hn.nre as .iàÌciashu ranls. a pr.ciso noÌ.Ìt n.r pesso{hd() n(r cl|s. trD. err. dúarcnc. e1Ìì

reÌxçio i o.Lr)l()gir ,1, t,,.ut,, XVll .. ii

Essa .úi.r nào e no linilÈ. ii.t)Òstnel. tique É se IÌr o hdnc.ì Õ suieiÌÒ de d)dre.nnento e, poÌúnto. .rdà pxsso neqsìÌìlliÌ nào é setuìo e úo.a .Ìe Lú prelu2()por oliro? !sí' objed nà. l)ede ìsn!Írl! . .onsi1Ìen.ú Ìod. ì obleriridÌde.c .ssc co.lì(ln.nlo nào se Ìorìr. porrçso n.$noj .ÌP.n s urm!.ldrdcnr danel Como pode o homem(!úcc.r sc i si m.srÌro? Coúo pod. úÌúr. lnnÌL dc dcmeçio r eÍúìo. oslrnrÌcs I nNlLrc7a dcse .orkcúreffo?

NÌcrlciu rÌnr,a dcbrtc! Ìod.s .ss.squcsÌócs ciì sur ob . D.x ÌÌrs uru.lir..rìsii() c rúr nlfta! !ìad1los, rorìoNhs n:i() snrÌrlcs .t$Ìò(s Ì.rlli7ad:is,úas sisn.s .Ìe .()ssr .rrlcrnnl ! D.isaindl sign.s .rpr/cs dc pô. .m qu.srioerÌì nnnlerìidi.b (lLc !c ,ri(ÌÌ l.i .ÌÌris.no sÉ.ulo X\ü AIinll. loi c.nÌ DcseÍeslue tele jÌìi.io Ì!.r (icfini!.Ìr ú ortir. ede r,rl.r. (tue p&rìÌ c .o nrsmo t.!ìfoloi.(!,resrxdì Inr css.s dls.ussòcs 1i]dose p$sx.ôÌúo se cLrs gcstisúodexìnìrde, .!.r) Í. sc rcd.fin,ss. pormeb deÌ$ rnÌ turl ()ntob8lr c.rìÌc)se as ciêncles lì! h1s .ar(,gNs{rr cDs1 e engêncie dessa nola ontr)oitiN rengênclâ de xnÌÌ .eli)trna (1. .oss() cnt(r1dnÈÌo. sio tssâs r(Ìrse(tiiarÌi$ - r o!Ìologir. e ÌefonÌrÌ do e.ìdÌii,n.nL() qucr\ÌcÌÌe.rÌ lÌrnÌ1 pr.nÌLrr liftr'do dclütc cüÌomo d.s .iên irs huimnis Scu lnLlrsselof eles úìo É Ìneft ru,i(^tladc. crs n.nrsao !ú snÌdes donìini() i..().scqinlrlc dorrbo. ehs nìpòe!ì unìa Lrrctu ;Ì lì!(Áoiìa\( jx,nos .do cÌe rs Ìenrxlizr

, '] ].j. : .:..: ì .:. ]

No 1!]Ío ,!-\ .rA,.tur LlÒ tt,r.ri I a

J,úonenalotia. o jlìóÍnò nolx I (lilcukhde dr objeúrçiô. .rLjr .lÌrscqLròrcir úeis cvÌdeDÌe é sLr rul(!ìeitr{.à.

0 FrLÓsoF0 trarcÈ MtcherFoucaullt critico dã lÈnonenologlajnuma tolo sên dala en PaÌis

7a \Lr \Lr ( riRr:riRo i: iìÌ.drFi\ r\\ f,etrtererebtu roi rrÍ

Page 78: Pensamento Fenomenológico

j- lìi:) ! rt.r ),.ìj.t

ir N,!{-rn:NÌ. Dri lÌ{lRrcri iljiúLÀuPo\R d RodDÍrRr rÌ Mm.

'INcL\ s:15 rrrlDo\ N^ É.oÌnNÒÈ!ru: S!ÌÉuLLRjj. (r)Ncx:iDos

arxtuo ^ros

DPÒr\.

É H nrr:$e ,.1 Mrare ,o

. Pubu.Á F.\ovòoró.ri D/r/n 1Ìrìó Totr\^-s! PRo.r:rsoÌDÌi NrcSONJ NÂ LNJV SID^DF DÌJ

LYoN rrNDr I rDÌrÀ coNJN-PìÌn. S^RrRr F S0nNÌr Drì ÌlÈrllonr

^ trBbh Za ãìrFr.rd'il

PLÚL\'! HI,U^IflA L U'RKOR.

.ô!r'Nr!Õ lvrú co.

P$s\ \ Ìì$ arh\ Nn 5.Âro$r,

nnr!.i\ \o C.xic| Drì FbN.L.ÀÀi1rE Dr lri ,ì,Pr r.D.Àver

Pt ú!.r ,.1! rL À\11r,!r ,tr ,rtrrir.r,. o3r.\ ür orl !ì !^Ns'o r,{

^r\Rrfi (fr\ô slru| !úooo DÈ

Pr rlr. \ ,1J .rl\.r:r tu ,oxÀr r .1

NÍo(ir- DL fhrn.D \l rErL,r. PoN11',ÌìLPÀRrs. rtrl{ì \riì !ú

1r{r^r.rD. ar'.\\r. n {r.{.|$r\

CuÌ DÈ tÈ.ou ..! .j iiÌr rr) D.O t1s^ EL !: t-) !j\L^L.

quc essa offoloSia nio reduz o ser dosujeno, da al'nâ, do pensanÌenlo. enì$ma, a irÍedoridade do sujeìÌo, xsnnples eÈno. Há ali um Ìer.eio remrolo irÍinito positivo", pam assegurer nàoapenas o valor o.tológico da idéìa, úasa corespondên.:ia entre ela (no caso.La nléìr do .ìïr:ndnì{:nto) e r .ôis, emsi. Às cìências humanas, por sua vez,rcduzem o pópdo subjetivo a etèiroelas conserïam um dos lados da n@da,o obielo não subjetivo, e reieftanì o orno, ou melhor', tornam no unÌ efeito doprÌneho É por ìsso que, seguìndo ummodelo de análise que HÌEsed realizannas PÍolegômer$ às i,Ì@stígações ,jAic6, MedeauÌonty nota quc as ciênciâshumnas tcflnnÌam po. dcacnraizar seuspópdos Íl,ndamcntos: "Sc os pensdncn-tos e os p.incípjos dúclores do cspirìtosào, a clda momento, apenas o rcsultadodas causas cxtcriores que agem sobrcele, âs rà2Òes pel,Ìs quâis eu afirmoâlguma coisâ nâo sâo en reâlìdadc as

verdâdeirrs nzÒes dè minlìâ dnmâçno .

(Pal.órs,tud', pá9. 50) Âssinì, os postulados (o do objeio, o dx .âusalidàdeerc ) sào mr.ados de dúvkìa pelos própdos resultados da pesquisa e o Ìermoda investìgação é um ceticismo e.er.â desì: se o homem se concebe plenameniepaslvo, é essa concepçâo mesúa que éposta em xeque e terminâ por se neg.r.vedede qre o pesquisador úma o orro

como objeto- e é senlp.c do outro quc scx?Ìr, ms é jusr.nenÈ rcntn clc.rcsmoqlìe é ne.essárió àpontrr a crítica

ÌJR()i)i (. !(ì tr() .Ì,\iÌt)í)seguÈse dai o invers, r necessi.ìede devíar x Ìno{ìx? HisÌori.ìrìenlc. nas últift.sdéodxs do sécuÌo xD{, houve úeÌ rexçào

ao natuiã]is!ìo das ciências huÌnâms. É

enÍào qúe a aÌiú.la.le b n

cm o *mido .ào é resuìúdo de prcces nìecânico, nh prdìúçrìô limnna,prcduçào qre É üisaìizôu nô Ìe poi se

o lÌonenì quer .or ie.€,Te â si mesno,deve enÌào, Égundo un des{s ve6òes,voltaFse p.Ìa sF própda históde. Ele já

não é rcm.do, noÌa Foucdül! no ní,eldcs denomimdor conNnÌ que o a$inil,a todo sd üvcntc, mas no Étì prcpnonívcl, nas conduÌâs n.s quah se expdnre,na consciencìa enr que É rccoúece, nahìsúrìa pc.s@l ai''rvés & qual ele se constitti\i . (Preblewtizaç,ìo .lo sukitc psica

kgìa, psiquutÌrí.| e psìutitili*, páE 127 ) Évedldc que, enr.c as mtÌìtas cìêncìas psi'quc tomaú o senrido como fio dc nivc$tigaç'.ìo, nem r.dâs admìtirìam vinculálo a

ünm "nrivì.Ì.de hunran! , ligando c'$e scn-ddo à u a prcduçào subìeliyJ: é o clso dalsi.ânális. exxminâdo adirnte Ni) cnt n-ro, pxÈ àléú dâs dtr.1gencìas, um pontopârece uni Ìxsr o ulhP:$samento do úvclda mlurczr. E é por is que, ainú quceú diie'enÌes ve^i)es- toús ehs Ìmzcm ao !0tt tLrÍnq Ê1. d. JusDè dè nb€E, sécú xvl

ÀlNlAFDÀcPAÌx..]Ì.s

,tcrit(s, Gloy.ííl Glâcon.ttl, lSOS-lgO0, Multos lllósolo. {Iam na cor ün êv.do suli€trvo

79

Page 79: Pensamento Fenomenológico

\lrrir,l,rr -Prx'n

o võo nÀ a!&Ã,

f3 ,ç

nìô há, enúe nós e elas, neôhuftâ distânciar é essà disúncia. esse recuo míniúopeÌô quxl dispomos o mundo, que o ob-jeiivisu .c.riü O mundo nos assedia e

munhâs .lessapresençl. sem o que nào har€iâ preser-

çâ a ninguénì: k)go nio havcÍia pÍesenç"jxÌguma. lle age Í,brc nós. ú$ nâo nâfoím de utu esdnrulo ao qual rcsponde-ríaÌnôs.utôtuaüc,mcnÌe: esse estiúulo"rìesÌnô peíence I um canrpo que pÍes-srpòe. poÍ sua \ez uma oÍganìzâçào: éno inreri.tr desse mundo organizado, des-se úuô.io _humano que o estímulo age.Anles que uflileÌcaÌ. a .eÌaçào é cúcula.do nundo r nós. de nós ao mundo. Nãoé no esprço da fisio. no espaço clá$ico,horìogêneo c gconréÌnco. que habitatÌosi é no esp,ço de expe.iÊncìa, ne$eque .o'nponos pelo nosso co.po emumâ esp..irlì22çio continuada.

Tômenús o c\cmplo simples da ssaçio, Latrdo por Me{cau-Ponty na inÍtodiçiÕ ì renoìteúolagía .la perc@çAa:que seria a scnsaçào? Um estímulo tDnnÌxl, elenrenra.? Assim pretende um dasiôúìxs de obìeÌìvisnro, aquela que, panevìÌar todr .ontusão, começ2 po. dividno obj€to ? se. .onhecido em pa,les tãos!ÌpÌes q!àdÌo postiveì. A sensàçào seíao elenìenro simples. No entânto- a nraìssi'npÌes das nossas pet epções de.fao,note o fiÌósofo, envolve reìâçÒes e nàoele'nenÌos absoluros. 5e figumrnos umúnico ponÌo, nós o fìgúÍâremos em uúespaço, sobre urn ftìndo hoúosênó à -patu cio qu.l eie se desÌaai logo, eìe qjá é fisruã sobre rìn tundo, ele é pâÍe Edcssc Ìodo reÌaciona.io, nào uÌn eloen È

primeirc plano, com o tenn .lo senÌido. a

questào nrais .rnpla e que inreresa mhde pcÍto ao filóslò, â quesrìo do srlitoÌìn algLÌnra mednìa, todas eÌas pòenì enìrclevo, mìs do que o natuElÈ!Ìo, o stÌruto prcblenrárico da sìbjetiúúde.

PaG Merleau+onty, a sobrevlvêncìaú offologia c.rÌeslane se exprime Ìxúbém em sua versào subjetivisLÌ. E$eve$ão nào é das ciências hurìenas,mas de unìa investigaçào iìlosólìú que,lazcndo !m rccuo reÍlen\o por relacàoao conlìccimcnto, peigtÌnta-se por suas

coDdiliÈs dc possìbiliüdc. D é crÌãoque un suje,io dcsmundanìzrdo aprrc-ce, uú sujeito Lrunsccodcntal djstìnto dosujeiÌo empiricô dc quc !Írta!ì as cìencìashu,ìxnxs. E é pid ele que convcryc o.onilÌnÌo dâquelàs condici)cs lormais de

fbsibiÌi.ìade. Krnt c ÉlusseÍ|. dc nrancnlsdiferenÌes, seriànì os exenplos clássicos

desÉ gênerc de invesÌigÌ!ìo. ora, aodel%ter essa vesào. Nlerleâ! Poôr_v nàoprctcndc apenas mosmr. conln os ide.lismos kantiano e liusediarìo, x inerên.irdo sujeito ao mundo ele preÌende aindâúostràr uft ouho tipo de reÌaçào enúefrìosôfi. e ciencias, particulfiÌosôfiâ è ciencias humanas. Tudo se pas

sà .ôúo se, do lado da filosiìa. herdeiditr. cìà vè$ào subjcnvisra ú onroìogiâ.âÍesiâna, . possibilidadc do recuo reflenvo em dneçìo , unì puro slÌjeiro,desercamado e desnaÌndaniÌado, foseinteíditaú o qüe, pâm Me cauìronty,a scqúêncìa nresúa da obn de Husrcí járcveiâ a. Un sìjeiÌo exiíen.ial, oundanizãdo c situado, xm sa ro'mtndo s!ÍAeentâo como o pólo inten.ionâl dc umarclaçào que é Ìambén, emborr enr estilodifcEntc, o tem dàs .iên i2s hunranasÉ cssà aprcrnnaçào enL€ ô nlósofo e opsjcólogo (ou, mais gerâlmente, eDtrc ofrìósofo e os tems dã ctrltun) â prinreüa.onseqúência ú oÍicx do idealisúô.

 criricâ do objeiivisnÌo é .onple-ÒenÌada enião por essa oLìúâ, pela.rfti.a do subjetivlsmo. e âmbas sào âs

duàs râces de um mesma môed:r, a

ontoÌogia caÍesiâna.

il!1,.\i r( ) i)i it.\,t,|tÌÌl:i!tir,',As cíícas redìsm s úúâ à outru. Se oobìctivìsmo nc diz que o pensamcnto acfcito de manismos psi.ologi.ôs, socìaìs

A" MENTE C[Ì[BIO ê FÌÌ,OSOFJÀ

ou hisÌóricos, que todâ opìniào é o resuÌ

tado da ação co'nbimda dessxs con ìiçòes

e\ÌeÍio.es, entào é a tilosofiâ que perdesua jusúacào: como pÉtender rindà,cono fiÌósolo, que se deÌdn vedxdes.c vddades ctems, quândo é úãnifesÌoquc as difercntes tìosofias, recolo.a.hsno quadrc psicológico, soci.l ou liìstóricoàÕ qual pcíenccm, Dâo sào nade misque exprc'$Òes dcstes caus.s eÍerlores? .

(?arc N.tert, págs. 50 5t) Â preteGàoRÌôsfic"r dc Jçar àqueles condiçòes iòÍúais do sabeÍ, scm vinolo com a situaçàoconüeu do fìlórcfo, portaffo deseMiadì dc quaisqucr condiçòes psìcológias,íf,ieis ou hist(iricas. aparece enrìo comosimples ihsàô - aG olhos d€sÉ obierivismo, .ômô sobrcvivôncìa da meÌalìsi.â

+Ìe o xvanço do sâbcr dÕ,e Ér abaixo.

QlìanÌo mis o sãber prcsred4 mais elemo$n aqtreìas .ôndiçôcs c, conseqiien€tnenre, menos espaç! rcsta pam . aìÌniie$e posnìlado sobrcvivc .pems .lcunsranciaÌmenie, istô é, cÌqtÌanto a ciêncianão tiver expâôdido todos os seus ÌenúcuÌG sbre o lìonrem c rcduzìdo a póe$€ rcsidÌo dx religiào, a alma. O prcleÌoaqui é o .le um dere.mìnismo udveEalc a alna é o liÌÌimo reduto, o ccotrc dacidacleia a Ér conquhlrdo

À críilo ìnve6a é leirà pelo filósolo(gundo o nìodelo expost.) âciúâ: o ob-jctivìsnìo entreSue â si nesnìo redund.em ceti.isnìo. A nzìô disso é guc elcé cego, sem intuiç:Ìôj vàì à expc.iênciaprivândo se dos meios pebs quais clcpod€ pôr em quesúo o àranlo ftc$nodessa experienciâ. o obÌerivìsLÌ cÍê qucflâ8mmos as cohes em suà nudez, quc

Page 80: Pensamento Fenomenológico

to simplcs c ab$luLo P(). quc c.tao oobìcÌivist Ì jL,lge qLÌe, 1a ,1,/e,n), clc podcdc.oiìpor nossâ [,er:etção em clcìÌcn-tos sinplcs? Ì lí xqui uÍn frcssuposlo .ÌrÌcanimi essa de..rÌltsiçio: () dâ plen! dc'Èrnìinxç:Ìo Se eu tdtrr t çàr os ÌiÌnilesdo neu ..nìpÒ visu.l, Ì)or exeúfl(), nioreÍei u'nà linha .ÌeeÌr.Ìrtrix .iridàj noenÌanio, o ôbjetiilsra inÌgâ que, cle direiÌô,eu pÒser Íxéh, e ele assinÌ juljrr Doftúede.r)nÌpare Ìleu .xÍÌfú visud. ÁÌìinìa{la Pletensào de ...ne.er rÌeu .Ì'!Èlvisuâl plenanenre, de .Ìeier iná l.r ìcxzusú(), e, fàd isso- à .ìe.omPsiçà() é

urn prsvr é x pxÍú .ìeh que Dosso su

fÍirÌn r Ò.I!sìo de nÌiÌìra pú.epçào delaro Q)nluso é aqreÌe rodo reh.ionâdo4uele.onlúnro fferligadoi esse qlÌe niopodenbs delnü que esapa ì pre.'isìo

Ou, à prssàseÌn do ..iiús.r ao .ÌisúÌ.]( a p:!$rgeft da indeÌermiMcio .o.srìhliivx ú n()ssÌ vi.Ìx â sux pÌdà .leretrnì

", n.4iiLo, da l)c(Èpçàô xô seu ..,n.eiro, dr

Ë drxianda sensirel a u r idéiâ QueÌni nào !n quc cssx pa$rgeni nadà tuàis 1zA qrÌc úulaÍ o sujeiÌo, aquele .ujx snìflesj P(*nço t,,, a. nìLÌndo e .onhìsào?g Qucm Dào vê que ô re.?Ìqre do nÌbjeÌlvo

t é a condi!à. tãn .r .'ornre.nnenÌô .liÌo

1Ì;ì,.,l .:,r,,,'....,,.,,

ilailll!ir1ìiìi) ii: i il:'.1{::i

atiti. iìiitÌLtiìtt! i .'r|iiì !t1l

-: ,' .1". t.

ü!.irl {1)r ilrii;ii:a}i :)aill

aiil.!-!il i:i,;Ì1ì1.) i: l-ì

I 1rì ìii |!il,iì ti:tii:r:ll|1i ì

-,.. -;1..- . , ,.,1-.

fomal. Illc ó, nao o lug?r da .oincnlênda dc si a si, não um cspúfto em.onteto.onsigo, nras rüìu apercçãÒ õrudl p.laqual tcmos crpcdência des colsasi naosc í!ú, portinto, de inÌcioizar o mruìdo, dc .cduzi-lo à rcp.cscntaçìo quc curcnho ddcj 1Írttr's: lnrcs dc pcrspc.llví-Lo, dc dito quc roda rbstraçâo. mcsüo arbsÌÈ!ìàÒ klgnìx, nntlnìà essa po spccrivi

e elà n.pln,ì nio (ÌLÌando cu pcnsoneÌr, p(trque eu anì.ìa a F.strÍia conn)/dld, úrs p.,.lue deÌà eu fosÍr riâçx. a

g.3rase isro é. pÒ(lue eLr é pi(xlu7iú. É

essx ptuduçio (ÈÕrLuçào de bllx rssên.ia, de r.,.ìx xÌ)sÌnç'ãd que Ì{Ìnx o Íìieiio unx qúesrào inconÍnnitel. o qlÌesnrglìÌariza e posiçio de Medee! Ponty éqle ess. quesÌào nio pode ser rcsolvida.p€nas no nível de filosolìa. 2nÌd. quc. lìosoi. sc libcfc ú tod. iomìa dcidealismo. Justamc c lorquc o quc csúen pauo agon ó um scrno mundo, resJ.,m de an,açiìo iì^ dôncias humanascstá cm rclaçiio dc conrinuìdadc c()nì àda filosofix (isso niio vrlc apcnas pâÈ ìscìanclas hunun$- bcnì cnLendi.l{), mas

I,aa a eíe úris geúl dx ctrÌÌurì) O

tÍ(tfriÒ desenvoÌriúedto dxs .ìênciashudìanàs, por se! lado, as levou a su"perar o objetivinno de prnì.na ho.l

$sìnì cono ì díi]c. merLeau po.rianâdo ide.Ìlsnìo . Ìerou pam .lén do subjeÌÌrisnìo AnÌbas es crfticas rcprcscnrrú.cada Ì,u por um lado, unra críii(r daortologia cafesiaDr, a quxl. corÌo Í)Í!bra prcjcÌaú, sc csle..lc I].Í kÍìo o

Pensamc.to modei no

.i .,. \ i :ì:. )1:, )1.i_ì1,:,r -...tìit lt):,Rcsultâ .1r(llÌi que reir!_ão e re liÌosoir c ciancizs Ìrumrms? Fou.aulÌ, para

.iucrn cslas úllirÌas .onstituiaú unì fiopivilcgìado dc invesrìgrçào o slìbtiÍúa .lc As l)aldttus e as cdi\ar é UnÌ.xrqucoL{)gia dzs .iên.iàs hudirnascitìca o nâÌuÍrllsfto dos piôneúos da

psicobgiJ, (tue pretendirtu qle Ìodoconlic.ìiÍnenio .jentífico deveria passaÍpclâ dctenniniçìo de reÌrçòes q!anrltallvrs e veÍili.xçãô expernnenÌxl. Depoiscssa .Ìtunìx .e.leú llÌgar ao ebgio .Lo

scgundo 1nÒ iento, o dr "des.ôbeÍxdo scnÌld(t', en .lue se pro.edeu d um"erame mris ÍigoÍxo dx realnìrde lNmanâ, ou sejr, xis .ìe à.odo cônì sua

DÁs raÌxoLjs ô7

e dlsdnL.t É e$e 'e.Ìlquc

r Ínx(x d()

objetivisúo e é eÌe {lue, ztrând()nxd() r si

úÌe$no, È.ô!Ndà ô cericìsúoMàs, por que. atimÌ, .eti.isrÌo7 O

prsso decìsìvo dadô peÌo .riti.o doobjeiivisnìo é o segulnÌe, ele aièia deceÌi.lsrno o persrmenÌo qre pretendeque tôdo pesarnenio é renüxdo de.eüsàs eÍerlores, e, se eÌe xssúì o iì2,é poÍlúe o pensìmenÌo é, pem esse

.rítico, rÌgunìa.oisa e nio üdr. Oümelhor: porque. para eÌe. unÌa resr. qualquer não pode. sen prejlÌíô, abstr.ú dc

Ìâ lòíNlação, porqxe o c.minìo .lucazi aÌé o .orúecido é pâ1te do conhcci-menÌo, porquc, cn suma, do c.njunr.)lot.l das.ordjçòcs dc corrhcdmcnr(), tuzpafe o poprio slcìto dc conhe.nnento.Dai porquc Mcdciu l'onty afiÍÍnà: Háuru velcl1d. dcfiniÌiva oo ((tr.o .àFtesiano das coìs$ ou drs kli:ias xo eu .

(fenÒnenalryia.la lpr.e!(.ìo- pis 4.)\)Nlas cso nao significr linr rcL()nìrdr do$Ìjcito puro, dcsse csp,'rir() (lue só esú(3uro da reÍlade p(nlue sers dunclados cxt.i1ÌirirÍn, Nào ilgunns condiçôcs nrtudh ôu hisróÍi.rs eaÌeriorcs! clc, ÍÌxs ud .oniaio dúeio e nÌerìordo cspiÍito .onì o espúito. uma verd.dc'i,Ì.i.se.a (Pdr.ors dca. p. 51) Lhuvcrdadc que as .ièn.ias hoMms. ensc.lìdo .r)nÍirkr, ÌnôsÌ riaú ser nnpoçsí!rl, ií que ô espúiÌo é, sesundo el.s,exre! ioi niente .on.Ìi.ionàdÒ . Nào sc trrrà, prrì lvÍerÌea! Porty, de umi rcomadado sujeiÌo prÌo: . .úica xo obicrivimoÊ.oÌoa em quesdo o pólo siÌbjctno,.errànente, rus esse pólo p2tc.c rnrcs ode ún seÈno nnrndo do qrc un suìcilo

0DlL0 nEDo ., @rade,/.", 1802.tado as ciêÍcia. hunan.s qúanlo aÍlosotia dlscrtên a queíão do sulelto

Page 81: Pensamento Fenomenológico

ú.dnl., nr.ls licl as snls .1a.rciisL.1sespcdtìes. lis .ptuprildo r 1r(|ì ()

qlc ro lìoDciÌ, (s(lpa ìs .lcrdúÌinlfa).s (1(' ntrLu.c/i (Ptuhl. )Lriz.tç.b,pil:ì l2Ìl lssr ln\csLga{.:!) rlue ÌeÌi rsignlflQr.o lto. lnr ((r[ú(r. ai!.|].lem..dl unrl r nl('sl ii{1! i( ) (lr.PLcdìedirrd.lipo llloso].nLcl lìla rúì.Lr penmne.cprcs..os qu.d,os d1 ()t(ìsti() enlÍe ()

ÌÌbj.Ìn! ! o lbjeÌno? ìlla ni() erlgec1n 1.7 disso. ufr. fasslgdì r() nileÌ!mbÍiLi(!. fN,1 1La,rì t1{) i..lni.Ìuo? In.ì() f.l lsí). 1ln1L. (lue rePresenÌoL .r6()L!!.i!) .Lr t\nrúLlise. .onÌ o PriiÌr.Lr). riio rnxis dr .ons.ièn.i. o! doirrúdo, e ÌxnrÌm.o dÒ ser no nnLnÌoii.rs xnres de nìÌis n.d. da hÌguagcü?

Aq!i. é .e.essiú, lìzer lnìr obscÈra!_io !)bre . plpeÌ cenÌi.l dr ps..narlìse. En.luinÌo Freud toi Ì1do rcnr!rì niÌLÌrllsre enqx.nr., a Trieú cifferpreÌidr conÌo nrsÌnÌo (m m.!ìo.orD PrÌsiìo. únPuÌso. D.rs.n trgirü.brol()8izxnÌc). rn,r,nvctL,ga{ io li ()sa)li

e di fsnl.iilisc pftrpÌnLÌr r LceÍÌirldr i.eriDsn()l()gir. x lilì Lle eÌpursrrdch () nlrrL llisR) A .lin.a (-- ()s re\r(* (liiìn(*) .lc\c,ir í-r,LLtrìtìssìdxtor Lrr Le(úa (Ìr|)s ((ntrÉir.s r Í!n.lanÌenlria.Ì s$i] a rL rf,rt)$\agerr .ì1

fi:lli.r ì sLr \eir[de Det)(); .le 11(]n.roniL,.lo. e. fàÍi..ìt)s Ìn()s:1) Ò nìnÒ

do rÌrxd bnìogi2DÌe lni 1r(Ìo enì \eqrc c. .onÌ eÌe. ess.s ..,recòes der.ndan.l. .nr'opoÌogizinÌe

lrlcrp(1fttr .m cha\a .rÌirnÌFpologiTanl(. , psie.niiÌis. ocuLrx lrn l!'g.r

toucNuÌli.nr d. JÌonrdo sÌÌÍ:iÌo ar.o por ounr r.7i1! ! rurorl1i (lcl.l lx. tro riÌÌúno .rpitllo d. ,.b

lzlaÌ,zs. rs (,-vr-\. (onr "(.r1na.iand.hu!Ìrntr lì(r(aulL ()L)s.r1x:

^ id(ti. rlc

tri.x anr()]].ogl1 tsl(.rlilnr', r dai..le un[ ntrLrr,-/] ,triìaia icÍ rünh t.h etú.ìogiì. sì() rtcn vr)t()s pi.al{rsr)s\,i. s.,ìenre eLrs p()deüÌ pxrsr, \c,rì ()

.oD.eiro de ìxrÌ,e!Ì. üÌrs eLr\ nìo rfdenì p.ssàr roi e e. p()ls elas s.:mtft: s,:

dúigetu iquiL() (tu{: {().slilLÌl scrs ii.rilcscxreiorcs P( .r sc (11r.. das (tÌrs a.Ìui oqÌr Ì.a\ -sL,russ dlzir dr (lnoLogir qucc rs tLsí) rc., o hon,c,ì (1.r ,rti .t1z'.r,Í5, figs 390-l)

Qü1iL,r r \lc,l$u rontr. n1o ,: jL$

rrrÌienÌc c!Ì tlirc(ir) 1rú.a f1í)1n)r)gia

qxe se ercaniÍh, nÌ. !n,.srisx(à() sob,.rs .iôn.irs lÌndìrs? Â lLÌlgr, f(r í1spúRros Lcxros. perc( .Ì!Ì. slir Alin,l.! criti(r d() íLbj(ln.isntu nlo () lcr al)ando11ru ,c ni$io 1 ufr flj1., dc rÍ{{[r -

lnìldc: cL.' r|cnJs rctsllta rtuc --ssr al

rnhd! por sd silrÌidr no rì!nd(,. (: rrirìbfrì prssn nlatlc, n rcl.çro i.ii.rútrr llô ciandrs lnúiÌrnrs. na ,ìd(la em (Ìrrrlas fnitÍlas rLllrrl,lssrn ,r obeLnlsiu),j)aÍlt.r (arnnnìri n1 iÌcsnÌa .lirc!:(),úúrtrs (onÌestJ.l() â (rì1()l()gir.rÍcsianr ! e$e o gÌ.ho dr duph.úi.r .loobÌernisúr. pehs riêncirs humrnxs e

d() subjeti!isrìô, p(tr \lerL--ru P()nty i\lasÒ _anÌ..]DÌogìsnú do ljkt$L ú seiixÌeÍdrdei.. se esse póL() iLblcÌi!. íÒsse

sirnpÌes.ÌenÌe p.\r) rlndx (lue ef.rrnxdo n0 dnd. No entxrL(). tor .Lner

ns \ ias íe â d2 liÌìguxgei. é i úixis ìilir.lri prn nós), o Í,jeir() a lirdx rtrÌ,rlez !lÌnp.$.do .on!r s,i. uÌúi]ìssld.s rs cÌin.1es Ììlm.nrs lnn rez .l!edcmandm wi novd oNologiì, .lisrnìtldx.dÌesirtu e o Írieitô e !ÌrÌ:fassxdopor xDu p(üLÌÌitidade !!e úÒ é úrisnì.. mas qu. s. È.lizr reÌe

Dcsd. qrc rÌe ]Ídr. x ler pol.renÌrlo. sou e!. sliefto ÌrberÌn.. {trL-

riúú €sscs ür.os negÌos p.sÌ.s lrl)reo 12P.Ì. $ÌÌ (Ì que os !ÌÌÈPrs. enidiÌr!-i.r i un, signüì.ado q!e. sen úì,tcÍÌinc..ilan, dcs.rìús enÌ iòlÌras de

IL|)cl \() cnLlnlo.r1. (Ìr(, () k-\rl). por !rì rf!r11., !Ìcno.h linguaccm. 1]or uD. !ú1rÌd. q!. ri nrr(. qu( S!'isLtrc NrÌ.rt. mc d.s(nÌr. e,ì( Lcr. on dnc!.ìo a un senÌÌdo qle exn.nr p(ri.a. quc a nìÉdno pan Dúr. qre! f(7 ì ml.ha i.r.lú: dc sobcrno qlecia. r p.nlr dc um ..Ío n.D.nÌ.r cLì hÌÌ(ordLunlo pcLo ÌcrÌo.]\ tlodrÌÌÁid.de diingurgon pr()vo((rÌ x.Ì!Ìi uü dcs(cntr.

:

Page 82: Pensamento Fenomenológico

nìen., dÕ it.,lr.r (qxenàoé r)irerd).rpcnis peÌì li'ìgÌr.ÌEcm. nis xindr |,ci lrnrrcza e peÌa irLc6ub,eÌnidrde). erÌ v ÍLudcdo qurÌ se podc ï:ì.r: ..nÍr Ír, Ìiri(Ìm.lìnnbenet, eÌì trn _rpeganìenkr d() tcnulntropológi.! na obtu de x,ierÌexu P().rìlNd .re eÍ Ltmdnna. pig .)tl))

lc o Ìenìa dâ rn)nc d.r hônÌeni. se ()

arti h!!ìaDisÌn() loÌcerÌdxno itri xnlódc ruis nadr uma foltnÌi.a d!ÌÌ .orl.trr fcnonìen.lôgir, cstn ciÌlnienre conL..L

]lhrÌearì P.xìt! tu lì.i DrÌiras Ìizòes qrL--

conlìranÌ essì inLc]TlreÌ.cì.t. enÌi. Ll

trcdso dizer qre f(rÌc.LÌÌr ere nÌeinnrnr. so.h!r ìÌeieau l,on$ tan.is loi,ún humanst. e en lsso .Ìrc ji nüÌ..!.x nÌr criric2 dos i.lerlisÌos c lrÌrjerivisrk)s r\.r c anioj o !(Lc clc jrnâis 1aiap,ovar ó i Ìese dx tlis$llÌcrnt pw esnÌplcs do slieiÌ.i strbsÌitrido corào peÌacstutur. r\o .onienrrr l 0bra .ìc Lái

Slrauss, MedeÌL !.nry not. um duploâspccto de esÌrurufu: dc un Ìxdo, cla o.grnl7.. scgundo !ú pri.(ipú lntcriot os{:lc.rcntos.Ì!rc e ..nr]ll--rìidc (ú&, .Ìré uo1 _insÍurento de .( Ì1]!Ìcnro.unì ,ìodcl.r prm .onìrÌee.der () ic1l,

'nas quc f;Jo pode nn)ÍiLui, o kal .,1

''nio (i um, idóie plÌÌô.i.a . ü.Ì ,i(l!atlp() tnpcrccilcl qxe doniiÌìaria r vi{h dc''t(!hs xs srdcdrdes possiv,-is : é Drccisohen quc rla scte ,e.riìdr 'ni diriLÌiú.1( ) frcscntc.l-\tgrLs pág Ijr)

\lokrru l'or,,'! rc.o.he.e que ì es

t.ufur:r iiÌlnr Ìn .iÌninh,r Í1rB ,r.oreLçio íLjcúr obicro esse sa.hÒ,diz ele, ,esrr)ndc a unì. ne.essi.l.de doespnitô. (.s?8,rr, píg lj5) No enÌ.nÌô,nào se ürr. dc .cdcr a renÌr.io pldÌL)

nizxnk e lizer .la cínrruÈ irnd.meoroúÌÌiin() .ìa err,ran.ir: s,i r .olúi si.enúe Ò tlxnÒ xrônliìo c iòrruÌizado drinÌeÌigibiÌjdx.le { (flitìc. .om o phno drexperiênrir.()n.ÌcLJ !odi. prcdlzú essrún gerÌ de pesrdel): un 1Ìdrr hrn.iÒn.ndo seú lo.rtor (rÌ (lcsrin.úro. c$r!tuns em rcde tugtui7ando urÌrâ so.iedldc Ían rrores neÌn coiìÍlaDcix. ljm, üÌlnragen {.. ) Ìe.o.du7l,i1 snnflcsmcnÌeà enúronÌir esÌériì err( o tr.nscnde rÌc o eÌnpú1co. o nh,-Írb$Ìukrcorclldlismo ahsollÌto . (^hürt et bunLaniÍé,pi18 3Ì:J) aìÌ, hi dcssr .nÌnìorÌrie qlre

p.lÌnros, a 1.LnÌ)mi. enÍe . ÍLbj.1n,is-nnr l.u lr.Lns.odcntd) e Ò obieLnisÌo(ÌÌ enìpi, .()) .nÌ I Ìrúìoúìi1 $r'c N

lilosôlii c r cianci.s hurìnrs ^

obüdc llerleau P().Ì.r a xm eínÌ!() c()ns-Ìrire Pârà suP.{:r rPc.nirÌLr uÌtrrtrssxr cse anúÌniÌla, --1tr(id. nourìente a ,Qiìrú Ìa ü .iedidr c.r que.ede 1() | rÍrniÍro É.eÍo.Ìo. a n..e$irb uhrtrlrss.r o srjeíoj Ò

homeü Ìnxs senì (lis$Ìrêlo. senì.ìirinrift).rie de qlre ]).Íri

lrm.rs "DissoÌ\,er" () ÌrÌem e ìtirÌn.raftt'raÌiPo sio Pass.rs

(orcl.rÌos. LÌÍapxssrr ín, dissoÌr'er !ltrlPassar s.m P.ss.r r() pl.torismo:é lss().Ìu. Lrus.. lledeìu.1,()nty c a oque .,1., dcnomúi _rÌÌúrpassiiìc.Ìo .opÍ')prn) luglr (né!d-.:c Ìehl itt !t.tL1,Ìso é, cc buse uÌürpr$à, e rjrÍ)hndrr a rnlnro ir. Dns de denro. ÍiÌ

Na rill.r2 n!r. de úâÌ)rÌh() .le ar

útírrl . r rf;isúel. de ÌnâÌço de l9ólIlerleìu P()nLr rfiin,l: 1l{eu phr.) deve ser ìp,lse.tado scm ne.lÌD .orLPN!ìissÒ .Ò!Ì o ,!,?,rÀrno . \.o L:isir'l.t o htrinÈ|, pig :,lil Dri por quc clcpo.le .oncllrir que . l,A,r .cniÍì.nÌ(.ulnrp.ss. o Ìrüì1erì. dÌas {r rlrlilln!1. c de nenhuÍi n!id() r().xr ÍLlprcp,icdìde É Dre.is. lìÉrÌ .1rtr 1 .,ile.tÌtu desca a rerÌa. seú neni p(tr issr).

1írt.r sc ni c.becr dos Ìì.rìens ::'ll

Les sciences de l'homne el laphénoménoloqie Maue Mfleaú Ponbr edP?rcrurs deux Ed lions Verdier 2000.Fenomenoloqia da peícepção. NlaurceMereau PonryÌÍaduçãodeCarosAbeioF de[]louE. l'fart ns Fontes 19940 visívele o invisivel MaurcelúerÈau-tunU.Tftdução de José Arhr G anofti e Armando Iúoúd 0 ivena. Pe6pectva,2003.De Mauss à Claude LévislÌauss Marr ceNltreaú PoiV, em Sores Ga imad,1985.Les mols et les choses Miclìel FoucaúltGal mâÍd 1966.Áosicol0oia de í850a1950. Mche Foucauten PrcbleúâlÈâçãa da suieto: psimlogia,psiqúiaíia e psicanilise Dilos e esuilos L

ÌÍaduqão de VeÍa Lúcia Ave! ar n be ro. Ed

FoÍense Un vers táÍ a I 999NaluÍe el humanité, Le prcblèmea nihropologique dans l'eurc d eMe eau-Pont. Etenne EimbenetVnn, 2004.

Li Ì)as r\ÌxoFs a-J

Page 83: Pensamento Fenomenológico

psicologiaercepç4O amenologiaexlstencla

dapfeno

da

Merleau-Pontvos estimula a

empreender

uma rupturaradical com

o realismocientífico

Ciên aa e filos ofiaDa

PoR DÉBOR^ cRIsTìÌ{^ ìIoRÀTO PINTO

À AMpÌrAçÀo Do cÁMpo D€ rN\ÌsÍrGAGo DA

fenomenologia de HusseÍl exige completar

o estudo dos modos como â consciência

constitui seus objetos no conlÌecimento

através do exame d^ @eríência eíefíua. dts

süjeiÍos conêrelas en s a *$et@o no munda. Els

aqui a dimeÍÌsão efetivamente üíttencial do

projero lilosófico de Medeau PonD. A paíirdesse horizonte de ìntenções, â fenome-

nologia ganha uma direção nova, üsando

seguiÍ â trilha da "descrição direta de nossa

expeíiência tâl como ela é", nos termos de

Fenimno@ datercqçãa;ou seja, deve trataÍ

d? Íelacào com o mundo que no: constitui

e por nós é constituída, encontÍando o solo

eín qtJe \im ser-fi1)'mund9 se rc Iitz , PoÉÍÌ',

segundo o autor, a relação conqeta com os

dados do mundo é justamente o que escâ-

pou pelos dedos da âlosoÍia: os diveEos

sisteÍras conceituais foÍam ìncapâzes de dar

coÍÌta da experiência huÌrÌana efeúva.

DÉBoM cRIsnNA Mon \ÍoPINTo, doutoú m hlslóÍir

da ffloeÍra mFdoodner" óDeqúrdoÉ do CNFq DrcÍNts

Íìe fflmfii dô Dn',í,mênrôde Filmfìâ ê üPnììôloli{

dr5 CiCoci6 ü UISC{ e Adiloú dá sish rÀúd,-/tr*ì6,1 ."

"i-rh," i;a*, d;' lìl@fìÀ lnFgfl o gtuDo de

Lsb,lho 'f Mlìrfm6rConlempôdnea", dâ Às@iaçãoNaional de Pós gÍâdua!ão m

FiìNfia (Anpo0.

Em seu

diálogo comos psicólogos

da Gestalt,

Page 84: Pensamento Fenomenológico
Page 85: Pensamento Fenomenológico

G8ÀWRÁ DE

' dionlr'@, lÌatado

sot6 o sisrêúa óDllco d€D escartes, lilósolo associãdo

ao realismo cieÍtiÍico

üaos.cndc ÍrÌ rdqÌn! nr Icno enol.igi. iì.n(sa uri semdo dlslint() dxq!.Ì..LÌÌc sc linÌ ri is condi(o.s d p,Ìojt dcÌod1 crpc iên.ix Possnci: () ÌÈns..n.l.rrrÌ n.lüi id.LrÌf()n o c\isÌenÌe. ou..Ìcs. rcÍi .Le .lâr &nr .h siÌLracú)

hunranr No .rso .ìc Jk'rl('ru lrorÌ$. Iad.sinr a ,,.ì pojeÌo türÍctdent.Ì a

púLssldN c,. .ìnersos (onrc\Lus. mes

s.n!rc .rLüìì.lnÌe[saro Ìcnsi(ÌÌ]dr PeÌ.nc..ssldx(L. tle tülaÌ . Lt.r. () \ n i.Ìo. onìLrnd.r d. \.nlr (,rìo obieÌos d:t rcneio lìÌos.ti(a ü) n. !ÌrÌap.ssxr cnrr() iestera trans(cr{LenLrÌ sem crú no icllisnì.r (Ìrì. ()l)scrar Sr.rirÌÌ. cssc (1iL(.n1

esú no.í( .o d() froìeÌo t1Ì\.irì(r) (lrLe ,.sr'pi,. (ofl) la,elr Ìmi (iìnìa dx:hlosoir ttunÍHrìenÌÌl . tìì dc (tue -eh possx :ttlxtrgci rs dn.rsrs tu.das ::d. nìÌndo d1 \ldr" tO ü1r:tr1rlenldl -. a e:iisten . t iihtlzn Plrrh, Piig. l2) -Desse üodo. i possilcl detendcr qu( (, l:re.u$ô ì cia.clr a a (l,x!e Prn !s.xPn. J:

ì púsio d. ren(mcn()logi. lìlsscrlil.r. -lnrlrida ì.riì'ir.(rllitLinr c Pot i$() Ënìc.paz d! lbin$ r 1iÌi.idrdc. :

\a gan.sr tlc surs .ellexòcs. Il(rl( 1ü rilbr,,ï oÌfRrrìel em Èì.(ao ì .iin.ia !.lc s! arÌr uni rÈlìiÌho scnnl ,aile Ir.r d., .2,Lcsla.istr$ e Ìar ì$rdo, (ltLe :s.luifunr ò pisrìs .ìì iisic. !1. CaliLd e :NlsÌon N,() tor r.rso. o prcfrL.ria dr .,iìo$firÍxÌl(Ìnrédelnri.lopoÌ.lc(trú) È

,rdlir,tu iiìsrLpeúreÌ ú.dìrLisi.() e :icnÌpllsiÌ() \i! t.isbnen.rs lla (lislnì.i.

.

ü.lic.L onru ()s eÌeDÌenÌos (1. c\Pcriên.iâ ,,(ons.i.lìLc DeÌi\.rì inìros nr e{rem. f

A e\tÌo (Ír (1().rnl! d. .\islalÌ:ir exigt $snÌ qu'a rn:rLise lìosólìQ sc liheíe.le tússut()sL()s (lLe. contrnÌi.ai. Nessa

Lned r. . dcs.ìrili. dneÌr do s.Í úo Ìnlnd. é rmr (,4rvr .!j.r (x,. nh. PisiÌÉÌr .ú,ú Í) J)ensrnì.ntu (n)leÌi\o e

seu nnLi d., I'alrr a.Tlriantir. Ìrnto.() imlnÌo cicirif.. qfrtulo fl6(lli....idìilogo.on N can.ú n! 2!ú1(1() sé.tloü Ìeprcs.nh paltl tÌepond.nnLe lesserirlero. Pols 1(fn1 P.ssírl dfs.ie\ eÌ os

ledô!ìoos c.Ì ÍLr gên.:.. ,òttirandosLrs rl1iNLr!òrs dlnNÌs c a LtÍltrsárelpeÌo.n(ornro.h PeÌ..|çi()..nb N.kÌlderÌnr:r fi ()solii.li.n:Ìan(ir e.hr!. tLos

.iÈnlhs (trLe . le\rúo r .(ÌÌenÌo.

.\ iÌcn(ì() nìnirÌ.lidr pcl() fil;ô1ò ì noc.nl

dc .().rlnrírnÌenio n.Ìr ti aÌe.ÌóÌi.. unrl1;.7 {trLc eÌr Pòc cnì ì()g() r lida ÌNnrxnlco.r) .lebiÌe. úti,r!.i!, ÌÌÌ1)énÌ2 {.fl' fì nrLrnd,) tÌsnrJ I s(rirÌ tactí,Iúut l.

..trpaìídrk,Ìt. t:!g ri l poÍr rcsrLLai(lue .r inÌcrcss. l].l() esnìdo crnlilìr) do..!rpulNn('n1() c dl ._ors.iaDdl r(Ìrd!zr uD. Ì.n(r r(nr (on{ìlet d. !nl()()gir ALrni.r rlo far().(rì.eituiÌ.n.Ìuc Í' !()lii t.,1c drs n.\x' .iÊd.iàs (1 .n'( al Ìtrtr. Ì!rrÌi(l:(i() (L() PÌino nÌ1cÍi!r1n().laÌèn.rÌcrol)gir lreniÌnìenio .rus1l. rn:llÌs.,1'a c F,Ìsd,enÌo olrjcrio irtetdì

is pisrrs trd semr .r .r1l lsrr íiÌ.sólì.o'Ìndo () (trLe n€Ì€s (1 1!Í'h1() (.rÌr nsutì.ran.ia Le('ri... nr..rrgÌ1Ìan. ia..nì os lrlosc n(()eÉn.i Úroni cri.LeÌLir o Podcll\I]li{arno d! n(n.s (1t-go,iis qlc ra.ldr, .() ü do quc i,cou Í1n.omPr.!nsr()

^ r.r(

^ ì.ìo on(il!Ìal nc.essnü ó Pnr('n

Ìcj rrexemPl.i. nr na atacidrde do Lc ra

\io,isfr) ìnicilÌ ptN rr(:eber o rjnNl()oÌr..(rnÌÍI1rm.nÍr. cxislèÌti., (lx(a()qu{: ni. pôdc sc, 1isL,trÌ,bddì pott(' ,,\gia ui. Ìhnllon() (lt tL!.{L'Dsros rì!(*a)Ii((rs, A oç. noçi() s(i t()dei. r.cla1 sdrcírÍrro iìon-)rìr) se () peÌr*non() .trusüI(Nse xlìa onadoeiì prcl do pcn\rúìent.tlhlerì.o . (,'rl.,,. pig l)

À úriÌizr(.ì().h.iên.ìr nn|rl)( a ques

Lio.ìe sli .s LitrÌi.ìl.Ìe, eú quc r.e.Ìj.I..: peÍnìertc rc.(úrr aos dàdoi qtrc IÉ.Ìu,_ìo dcfiiình p()r HlÌsslrl catÍessxdìenre inl(rLliLr? sxbÉnÌr qnc () Pensìdor .l.mi() (ìcnuú.ix i ..rnrintÌi.ìltle

(nì!nÌ e .s (ian.iìs e

detèmL( u! \edldeúo rcc!,.cço ,ìrrdrÌdc i!(N(111.ì qre exÌg. o al)rnLlonÒ

d€ puulúrenÌos pÌ,:)púrs r() i,rbito.i.nÌitì.o Issr qresÌìo diz rcstcn. en

tio ì próp ir dileÉn.i eno.t$cip(() e sul resPosr. .rigc .eílelirÍfire . n,anei,r tÈÌx qlrÌ sc (11( tnatrÌ.iÊn.ir . lìL()s{)Iir enì NÌeÌÌe.! lbnì

() !\ri.e .lo edrl)rÌe enür a rd)rixs.i.nÌli(ls c o nixÌe.ìrÌ eaP.tFcnla! indl.r. d{: (1n. r nDporân.i. pinÍ ial

d! u,ì grLpo de pesqu$as .lndr luc Ò

e o.]1ntrÌrúenÌrinÀr. . rcoir {LÒ rene

xo c 1 fsi.rnilise sejam .nrLisrLl()s enì

A $!nt!úit dÒ..rtqa,Íartenk). ê a Èti,an( r r()s ülbaÌhos d. Cexdl!1lra,ì.qu..\fress. de l.!nn nrÉ J(lc(|Lrdao slgnif{ado dx nìol)ill2rcì! dc (Lr(11)s

úc.rif(r)s. se os !iblÌÌros d. ]{(rhLe.

c X,)ü\r ji nos .prescnr.n, ..ni.as ìs

|sn1)L()ghs .nÌeriorcs d. rÌo(|ì r olè.e.fi 1 re.rii d. tôüÌrr eoÍn) cxlli.r.ionais x.Ìerenrc ros 1.(os. cssis.riii.as

sii() icbüÌâdis p.r v.rlcrü l(ntr nunÌ(!rle\t{) enìnr.nÌco..tc }iL()\oli.o e

cn.1.Ìinhìd.s n!rÌì. .l,rcrN() crf li.iÌx.ìacorno 1 de !nìÌ i6lsúgrrrìo ,zrs..,r.L,r./ iurs s.beÀrs qnc lssc .ríLler

c{iBrEx, ilusbado do t4púgrdrtrislt{etmrsltdIdás de wlhelm BÌaum, la67-13?2. llo oórlèxsedam eslllüódc úúpdlanenlos

l1 D,.;rÌ,qìÌ

Í-,n- - rt

:

,!ai !F\ rLr .L!rRro ; IrL.rsoiiA

Page 86: Pensamento Fenomenológico

dilicuÌd.de IÌrì derenninrÍ ,) t,lnritn)da Lhii.r enÌrt sensrç.les, idéiìs e rLTir)..ondenados, segrndo Mú,Ì1. p(tr rtr. ,]nnirt cornD qle eÍìrir .orú, ard() 1tuncúi pel2 qlrÌ o pensx elkr in(trl$no ÍÌcl?nú! a regiio d. seÀsi\eÌ ÌìnklquanÌ., o Àn.ioname o dr lingurgediikü:k,úlüal. d d_ÁÌ. pág 2tó) seir, scp.r.(.b cúr. .onÌeúdo enìpiú.ô e

loúr. !Ìclc.tÌel que mar.. . direçi() Í1cionaÌisl2, Ndund2 o tu re.iâiitx kx.neü de esÌrbeÌe.!ÌìenÌLr .Ìis .on.li!òesdPrir_r di erpe,iên.iâ rü ìs .tuìis a dl-veNldrde seÀsnrl gìnhâ.ia eteÌivrnìen1--se nì.ì seF a Ìei de âs{.ì.qiÒ.Ìe l.Lalxs

qle o empìisüo roma.oúo lu.den)ertoda lig.çào enüe sensicòes didxs de nìicio .oúo eÍeioÈs e is.ìad.s rnììs drso!ms, o pÌoblerD .1, etperièncix sed

siveÌ inÌ\essa i tÌlosoJìa nÌodeüìa i lu7

de dualisdx de Ìo.ìis rs Ò..Ìens llxis.tLe iqs.. ro donÌinb dì sensibiLidrdeé rccusr.h utrÈ nÌeÌigibili.h.lc f,(lf,ia.!rìÌ oÌg1rizr!'iÒ iÍ[redÌ--. enì strnÌ].!nì serLid() On é Ì)E.isrnierÌe csscpn)Ìtenix, ì,edrd. dr trrdiçà. núÌenrxpeÌo srbe. ..nÌeqnr-âneô. !!e se ÌiÌrx. loÒ de nÌeresse .le llerÌeàu !ÒnÌ\ F

r \ü faÍx r sLÌItrcào.le ür.ÌLriÌisúobNerdÒ ni erÌeri.,ri.lxde Ìe.jl)I..r enÌ.eelerÌe,,r(s dÌ eìr)Ériên.ir seú lüÍxrienre r .ìrs t)es(luisrs .ienolì.xs ddis.dìs.A rÌr(Ì do ïedsànrerrÒ obietiv. é

o hrnd() duaÌisÌx rontur x rlÌe..rÌnxsrparentcnÌente opôsÌis. e sur sLpetular).lrFse i() io 1ìkisól1.o p.nneúÒ qle é

r ìbeÍuÈ dÒ .rÌnpo jènoDen.Ì. A reiletio sobÈ e a I)aÍú da .iên i. [Ìnda.poÌÌ.nro, rs raí2es da Ìenoriçào onÌoÌógicx meder! po i.na

i::::,-:-,i.i.. r':-. , -,-:. il,::::,'.i::- lnrre os .ienÌisús .1. Gesr.Ìr e o tiÌóso! hr há dr$ergàÌ.ia d. pú.edlnentos e_ dúèrenc. d. jnr.nrÌlls. ,\o .mprcender: s!, .riÌic. ìr lsicokJgl, (ì2 nÍr.,spc(ci.r,? t<Ohlcr afonLr rs lliìirala(,s (1o csrLdo

: rÌofrista da cx|,crian(lr .(rìs.nrLc pc

: l,' .,*.". d. cxl,eiime. os .iÌr:i1is ()' ,fc\trrì ; lÉir,ì efì re i, i,) i,i lìelrrvni

I ,i,-,, l.",il . -" "nn.ILs:_ú é inq($

: rn)nrs,eÌ rs duxs eÍ1nrs nÍÍ,ì--]{r r.' psn()l()gir ìs Ìeis e\Leri(Es rr) setr d(r:r min (), n1 nKlnh s. ttÌ,c tlisr(rtcn, os

lr()s ()t)scjyrd()\ no sc.lnl() dc h7a os

os rrlarrìs d(^ !Ìjcilos niìo .onnìin.inrotrr r(ÌLL |) (Ì,(.r lislokiSi. .io.Jì.relhorisulL (1.1.iÌnrri. . rs ré.nic.s ert)trlrrLnrrit dcrcD rr.n..r no senÌl.lole rLen.lc, r c$r.\l!in.Ìr o nÌjerloe\peÍirÌienraL 1eiÌ (1{r'.trcDd.r . 1.r.o \e.da(Lei,i \c, iil cslil d!Ì.rnúÌrlopeh lisnìogir (tuc rrtrr (orÌo prcssu

Post. nniÌúrdo n() I)!(itri(ì 1.rbrl|o d.obser\.(i. e\peritrierLrlì dcss! !rod()._r esoìne2r dr ()l\cira(r() frÌca. a

est.eitezx dr re.iir lCrlxdl ls)ú.bt),.fig J5) E se esia rÍr) r rcirì n() bc ìa\ i.risrÌi de.J{t!ì \rls()n ía, ,,t(À]nreúris erpli.no .o!trtrigr t0ì cl(, Irdo.io de ÌnÌ , pÌ1.rr .Ì. e\pc,iin.irdrdo p!Ìos Jì!ÌL.menÌos Ìlsnn(')gi.os,qu! lLÌnLnrnlnÌ .oÌro fdn.ifnrs. ()..!nr. !p,Í!Rt,:JgÌ.o de$e e-!rD.

rtrk.er exaLri.cnl(. coüo I tì$oÌogi..ìos {,.iriL()s f(.s.rcr.: esÌnnuÌo e ÌrsfÒsr1 p(nrLais. rcflcxos .ondi.Ìon.d.!cr( Â {:s.()la lsluumÌÌsÌd lnsisie. poÌ

--\cinf (). .., quc r ler.epcio dererirse, r dr l1ri1ç.o do ÌinÌinho. da tuÈtrÌa .(!nìnìc a posirio do espe.Ì.doi()s s,Ì(.ir()s (L{x.\p.,lmcni.rs. nÌinì rr1lr.Ìrç:_(i Lla (()nsLin{iN poÍÌu( sci.nl.ordn n)ni.ì{)s p--la rfrcndiz.g..r a.r(rnn, .(rìligrran.l() () s,o .Lr cslnÌrL (i

Page 87: Pensamento Fenomenológico

llllt-llt Por lt'

YISo d. f,ubitr, 1s15. Às llusóÉYlsu.is suseÍen què o.èn.orlal,

poÍ si só, râo a una lo € d3coú.cinèíto 6íÍtá{e!

indicr lma conve.ganciâ de [ìndo entreos dôìs ri\zis muúo mris iriportente doque suxs 'qucrclas de tuúiÌiâ em tornodr edequação dc nréidbs dítrgcnrcs.llLès nào prornovcm o rluesÌionamcntodas premissas comuns soÌÌe as turçõcsdo sistem ncNoso" (zar. pág 58), xrquàis Íatan de process.rs isolados. cxrc.iorcs rìN aos oullos. côln bâse aratô-mì.a e.ujos modos de âsso.leçào linea.pedanecem scm .cspàkÌo dos faros

A1.i)ilÌi( ) 1] )!i (ì !t1,1,1.

À psicologia mais iériÌ dse, ao contrlrio,prcüá sra direçàô e tilìcaçio nos

hÌos, d(ac na)del&se pd elcs, os quàitdigcn uiÌ ()utó modo de p$5aÍ, udxnola carellÒ.ia expliodve dc basc, jusra

motc aquelã que expr€ss una .eìr!'ãoifferb. enL.e r lotxÌidãde c suzs Pàíes,que mrnilesÌa e dpli.a pq:essos qtre

sc cÒntigttram cono todos u.ili.Ìdos e

ojàs leis nào prof€$án mrh urì. .ausali.lade lined liSmdo eleÍ\enros isolados

- é a noçio dc CcsLLlÍ Eh x Ìlç,o ruisnnportante .L tcorir dà lorúâ: no reinodr er?eri€ncia conscienre condeÌai r'LolÌi eÌ€moto quc nlo sej. percebido nutn.oúl!nto, não lú paíe dis..iúìúveÌ torado todo a quc F.Ícn.e Mrs, ro sido.iar a noção dc cstrurLÌm .'oÌno o Fcursinovador pJftr dàr .offa dc faÌc d2pd(ct4ào e $siú rvançâr m FnovaçàoteóÍica, Ki)hÌer e Kollka ainü olcmna.ìnum regisL- semelhante ao ús c(olasanreriôres. Lrvo.arlenÌ. o laror i1e suatclrià, àlérÌ cÌe ÉÌ po€ncìaL desc.irn(,,um ìddl de púSÍesú que vô na físi.a oIituú dâ psi.oÌogiâ jovo". Mxìs que is'so, a .xÌego.ia dr cesÌali sla a dÌerc paü supetu o divórclo effre ciêlcia c vidaO l)eísàr segundo e iòüu scria, poÍtâ.lo,um mcló de fâzs ciàÌcia quc pcmrÍeunilì.âr d .eÍa nedida os scus càdpas. nns ainlla pauta.lo tar tu aco/.lÒ.ó- o rcal Nào se llrta dc abandonr odu6ô xo srbslalo lìsiolóúú c mèsnÒlisico, ms sinÌ de nntclr os pincipiosatÍibuidos aos prcce$os cercb.Jis, isro

é, Íelümr â lsiologh, deÉrvohcndoa iese Lì{) isonbrlisúo a idotidadc dcestÍrÍutu, o novo pareÌelismo psicotlico.sen modificã. tudi.Ìlmote a rcLalnootrc psicobg]à e fi.sìologiâ, est bclccc'scrm p.incipb qoe púnfte deduzi. hìpa'

AA uÈ\r[ cÉRFuno erJrrsorrÀ

te'ses nunÌ dos caq)osà lu2 do que ó obserurdô nÕ ÕutÍo II,Ìàindx corÌcsponcle.-cil e Ìne$no rcduçno,

f.is o hìncllncnLo d($p(f,essos pcr(cpinr)sreside no scu sub$rÍaro nerúofisidógìc():''As unid.des da e'xpe-

iên._h corcsl]ondemr unl.Lldes Ârnci()nxisnos prcce$os fisntógì.os (-tle,7, pág 39) oÌlpo dc unidxde úôdiiicorlsc, ir]arnos .onìestnrturis glôbxis rúìodas tulciomÌmeffe,c .dulDij rús xs nÌÌnifcstaçò-_s dreÍp€dênda dnel.Ì xnüx sào .onsìdd-&l$reÍ,Lt{bs.h ôrdem dnÌâmica dos fÍ(ÌesÍrs dc base mireúÌÌ AÌén dc $,lxtitui.uma fisn)Ì()gh por outr:, orais iÌ.r.ìe.nàc l.ìmbéü dúìnidã or lcmos de e$rutrü, ()s .ienúsÌas dã Ccstalt csLendeú a

subsÌiluigo à ffsi@: e eshÌiura .ìes.reveos fÍo.e$os fisicos d.L rcalid2de. urD

/i\i.d d6 ce,L1Òs é ú frúL r base úknnx

ú inÌeg.rçio enlr os s.bc(5 Assin,üú se àÌren na hi€nrqui. dos sxbe.es

c. sobÍetudo, naú se avança no plxr() drìnvc'sLisìçàô lìosólìca não sc cfèúx x.Íín, rdi.rl d. rerìismo.n nlífio

l.otì:i.r" I { 1}}:ltì.i ti,lit)-],ItÀ experiência cicnífiQ é () f().. dx irúlise .le A eshaíura .la.om?on ttuenÌo. Nl,Medeatr Pontl l..toru dctalhcs dxs .rilìcâs da rcoda dr lortu aos rÍrbrliÌos dxpsi.okJ!]i. empíica e dc sua base lìsiok-)gi.1 Nx raiz d.s suas linita!òes Lnla''ÍilosoliÌ indigcntc" as$mbÍa o behavnr.ismo, LÌnÌ aÌomismo gcül que inÌÌle.os tènômenos do comporrrnenro unnciocinio okldo no 'pensàdeffo da

coisa . ao qual $, Íesla coftô aÌiermrltaüm idealismo rcrlcúlo à u'n espíÍopuro como xgcnrc úlli'no .Ìx condlÌtaqúe se runifcsta. Issa filos()liã ôbietivist..Ònsiste ÌÌsi.amcffc cm opertr. úeÌ divhiô dos lènôncnos cn paÍes Ìonìâdis(omô Mis c proo.a. cslabele.er as lecde rsso.iaçào €ntre clciÌcnk)s extedoresuns aos outros .oÌo as leis .ìi .+ÌisaÇão de .orporlamcnros. tanÌo no nivcÌ

Ienomeml qua.L() nos nìecadsnos fisioÌógicos suposLos conÌo slbstiÌÌos dosp.ocessos comt(ruúeffìis.

venos quc rs diÉç_òes m2is c'videdÌes do tnbalho .Ìiti.! de KóbÌcÍ c Koffkrsio (tonridrs e sed saÍido gcüL se

repctc. dcsc'nbo.xndo na rel.\,âncir drnoção dc fonúr e íLa jèrÌilidadc dcsritiv. c .\plìúrivr. A xÍlctrÌ.çio do pcFdtrso do lnro é .l!gm de nora: os doiscapitulos idciais opeÍânì no Ìereno dcLìn conionio dc (lcsrÌi!'ares situ.do noplano do úrbdho cicndli.ô, .ujos rcnnrados serio cxpLoados eú sda dúÌetuãotìosófica nos dois úpiruÌôs jiÌrais. Entrcúis ksültados csÌ,:i à in.ìicaçào de unna.la da apdptet ttoè \iqe rÍerancntceos .niburos de ud ndo lísico qucrcpousa cm sl ôcsrb, ìs deteinineçócsda '.oise". dcÍÍirrs geriÌme e comoespaciais c ft,cLizdas e i si .ono prcdiados dc (üct.,s Sü2 .Ííi.a Íai dxndolLrgar a do$ atibutos dâ nóçìo de toma€nÌ qüe rcsidiíJ o css--d.ixlda reno\açàoonÌológica sua didensão de dpfesstode .liaÌóii.as (tÍa,esn)s terDponls) e scucaúki dr: €rLe F(el)i.ìÒ. A estrutura óum signifi(ido que se.onsritui pam unìaconsciefl(:ir senì ser inÌen:n€ntc rÌÍibui-do por essà .o.s.ìêr.iaì s€ cìa qìe.sedos obìekrs, nl se insiltui na rclaçao pèFccplìva ]]Ìa é x .oidiçeo pan Mc.LcÌulÌnny rc"lizr. ún. filosotú quc csrìâPe

ì alleÍnaLivx úredurível do pam-si e docm-si MoulinlÌo obseraa quc o |etusÒdo livo esrabeÌe.e a ncccssillx.le deu1úx nÒtx jìÌosotie qu.,a ,4,1Òtu.nÒLAia

Page 88: Pensamento Fenomenológico

àa percepçao efeÍi,lamente desewoltre".(Raz'ìo e erpeúncía, pÁs. 23)

^ ne-

ce$idade da nova filosofia advém daconslatação de que â form oâo podeser tomdã como reâlidade fFica. masâpems como objeÌo de percepçeor "Nãopode ser definida em lelmos de Íeâlidâ-de, Ínâs em lermos de conhecimento' (,4

eírufum.la componaftmtq pâ9. 224).Inleressa-nos, enÌre!ânto, o percu.so

que cnega â tJ Íesultâdo e suâ r€verbe-làçeo no teritóío dâ ciênciâ. Ào âÍâlisâra t@ria do reflexo, po! exemplo, consi-deFdo ono opeFçâo de um agente fisi-cequíni@ sobre um receptor localizadoespaciaLnste que perco!Ìe um trâjeÌo

line.predefinido, M€rleàu-Ponty apofltâas incoosis!ênciâs dâ leoda clássic!, quedesautorizâm a hiÉtes€ de esqlreruspreqistmtes ojo tundamento reside, so'betudo, E l@lizaçao anâtômìcr - umâtsda que pÔe "em primelo plano arcoNiddções de Ìopo8rafia". (Zar, pás10) A+ti se iNinua 'lm cont?posi€opauÉda lIr um tFbalho de vedficâ€oque divide águas. O que o flósolo invocâpam desqualificd uâ teoria - m.Ìterâl.onceftua-l em torno do qual se oÍgani'zam obseraçõ€s e experimeÍlos - e emnome de ouÌm sào Íatos conhecidos cujadscnçao p'@n se dat antês .le q al-quú inte,ptetuçao sisttuitxa- o Ító d^questào reside no modo da desc.ìç"ào, nârenrariva de eliminar elementos teóícosque onÌamimm o tmbalho descnüvo,justâmote um dos mìores avinç(x ope-mdos pela es@la dâ Gest lt. MeÍleaú-Ponty toma em corÌsidemfio (x r.âhalhosque elesm os prccessos Slobãis comouoidades do tuncionrmenio do orsânismo e que vêm oferecer descdçÒes mais

adequad4, em pÂÍte porque incorporamas reiações de intensidâd€, figum e ritrnos,a aryanaaçAo n , tempo inponzla-se coúoexqí6ãa à4 essên i. d$ P@etsas. ^conce!4:lo túcìlcioúl do reflexo limiÌrvâo compoÍúmeno a um efeiro passivo deum esÌinlìlaçâo looÌ, âs nous tsrlaslevm em co.sid@çao o tnbalho aÌivode eÌabonçao dc stimuLos que coNtituieletivmenÌe uma estrutum de conìu.toque e confom a eda situação dãda. Há

- sim uma cÍrã libenago do plano ma

I ieriaÌspac'al e uru panicipaÉo dã on6 iingência no próprio desemla. dãs leis de

A Íbrma nãro pode ser

lornada cono realiclzrde

física, ma.s iÌpenas colnoobjeto de percepçã0,

ou seja. em telmosrkr conhccinrerrto

tuncionâmenlo psicoÌógico e fisiológìco.Mâis explicitâmente, ao tundamento

no órgão, a conraposição ent.e diveÍsosrepresentânÌes do mate.ial de pesquisaempíricã oferece a tunção, uma ordena-

çao de p.ocessos e movimentos que se

institui a pâÍtir de siSnificados ütâìs. Àtuoçao é un fâzeFse no tempo, implicâuma oÍdena9o dos elemenlos envolvi-clos numâ situaçào de tuto e àpresentaün signifi.ado. O enconúo .om as articulâções naÌuúis dos fenônenos, noâúbito de ümâ descriçào pun, ofereceLìnr novo modo de relâcionâr a tunçâoe seu subsúâro ture.ial. o ó€ão. Este

recebe seu senÌido no púprio fun.iorâmenlo qúe, por suà vez, se alremsignificâÌivâmente conforme ãs modiÍìca

çôes do teriÌório cortical". Em sum, a

cotridençào da ligaçào inúínseca enüepartes e todo (implicaçào e$en ial da

noção de estrunìm) é o que peÍmiÌeatibuir à funçào tìma realidade positivae própria'(rd?u, pá9. 139) sem apxrÌá lado substÉlo mterial - eles esÈo sempreem relação. É nteresante anÌecipar aquique esta relaçâo, indiGda pelo mtelialda ciência, Íecebeú sua ìnteÍ?reÌaçaofilosófio como uma nova manela decoLocar o problem da rclação entre a

âÌma e o corpo. Os p.ocessos tuncionâisem questeo sào údos e dirigidos peloinlercsse vit l, podem depender das es-tÍututus ânâtarmicâs ftàs nelàs nàô èstá a

suâ náo de ser, nem sua .Àusâ produicrâ, nem â presciçào dos conieúdos.

N() \tÌ,1() I)í) a.\ìtÌ\{1()Na anáÌise dos comporÌamenÌos supe-riores, MerÌeau Ponty dá rnais rm pass:o exame das Ìentâtivas l.ftutíems deÌo.alizaçào cerebraÌ dos pr@e$os cons-cienÌes impli.a sua substiÌuiçâo por umalÌipóreÉ Ârndada na presunGo de unpoder de atividade globai conlerido àocôtex (a dila 'tegiào ccnLal' do cére

r DAS P\rrÒEs èi9

Page 89: Pensamento Fenomenológico

bkt. Esse .ti1,nhdc .Ònsisre jlÌstanìcntc

cN ser cePrz dc c(nìlerir 'a nrolnìcn-krs nìareiilmcnLc distintôs LÌnÌ. incsnìri{Ìrìa tipiú, unr nesnìo pKlicx(ìo .lcvrlü. lnr orcÍÌ() signìlc.do. (Lk,?.pig. Ì13) Os nro\inìentos sio cnlao (tr-

grnizados. rc.rlm lìtr.ì., esmnuL.nlscsègündo um signilic.do !it.Ì, rinndoNssnì coüPohrìcn1()s. Nesse €s.luciìac\pli.aÌivo, o cC,clÌo É .onsdc.adouúìi enÌidr(lc iìn.ioôil e naro Driis um"xnDezém dc ,cpresentrçòcs c me.inisnì.rs conìf().Lxnient.is. os qrrris nì()se ìoc{li71N dxÌ.lni..rìcnle ncm sioreprcscnÌad,)s nurÌ esPaEo c()n.ebi.ìoconìo iìci() d. eÍeÌioÌidrdc .cciPro.. o..mi a) per.Òrli.ìo lor i\lcÍlexu PonÌ]vr1 rlci\dd. .ldro quc é iÍipossíveÌ.onsliLrÌi. o.ìnÌo esPlcìrl do conìponadiento c di Pe'cqrçn() x firtit deÍcflexos Ìocrliz.dos ou dc signos Ìo.ais

ponruxisr tinÌrouco a Pssivel ÌüÌet.'rsux org.nlzaçaÌo . umx insÌâncii stìPcrbÌ: O nìpo(!.tc nr nocìocÌe lomì! a lÌ,sra.rcire

_sLÌ

PeÌãr ! con{eri() xÌ.!nist.do tìnr(i()nrnìenLÒ ne'aososem.(lLrTil() r urìr iÌìri.Ìr.ìe (litÌNr c indileren.iìda:Ìeicjtx. o c,Ììri.isdb Psi.oló8i(Ì) scnì cri, nx rnÌiteseiotclccLLidisfu (1drr,. pá9.It,l).E.ièúdÌenÌìpant(Lh ess. dernonsÌmçao ó

füne.ida pcÌo rmbaÌho dos.ienÌist.s.lx forn..

Enì n,nì., qu.l ó ! \in-Ìxgenì cpisrcmológìú drsin:llhes dr Gcst lÌ. ìll.s pc,'nriÌem aconrP. ixr is !Èti.ulxíõcs mlu.È (16 fc-nônìcnos dc (onìpotumcnl()e dc pcrcqrçaLo c Lürrloscomo Prlccstos oÍga.i7tì()s.lnm!. quc o (rnìn(,írnìenÌo sc dcrììe fr)Pli,nìcnÌc Pôrsux cslnilrr, tode signill.Ì.. nc{sx (los PlccdimedLÕsd. .nÍìisc cm p.rícs rcais

e dx c.usrÌididc prcdukna.des.ìmndo os nìodos (ìc i!'.nrcinio .ìas ciôncixs n.nu{isde íftloÌc nrccân1cr llls isÍrji esrá !Ìeeno ddinido noânìrno d. tcol. dr CcsÌalL?

90 !Ìr\ rL crrrDrìo . rÌLosoFJ\

Kôlile. c K()ÍTÌr narô.le.li.arnr suas

pesquÈes j(sLdente PìÌ" nìostr. que

o .onìpo'l.inento e x peÌcepíio sc di().!mo (k\//1/.r. lènônìenos tofuìs, e qlÌe

x psi.olosia renì de nÌegnr qurniidxde.onlciì c signúlcddo numx s(r tullexio?(t'tir.Oks de PsicolôAi.! d.ì Genalt, rilg.29) Sinì c nio é iLFÌ.nicntc nlquilo qlelìltou r esses cienrlsÌ.s quc.cstLc o ponÌo

.cnüal do pÌolerc lìÌositìco (lc ìuerÌer!l,onry, dc onde . reÌÒiìnd. dls .riti.rsquc,c(úpr.ÌÌ.nì as rctcÉ,rcils pÒsiri\Qs.

A s()luçio prn o dilcnìN {lmr e .oito,prri cles. Èlde n. hipótcsc do isonìoúisiìo: po.essos nc'1osrs csr,Ìúurtris que re

nhrnì i úeenÌ fc,Ína do psí.I,i.o e sejam

honìôgêneos ìs cÍrsuns lisi.rs ,\o 1ó,á-

lôs enì conta. acrbarrtu pôr cooscNxr oÈxÌisnìo d. psìrck)gir.onìo ciênci, natL,

nl. À qu$Ìilo quc se coloci é: lÌxleúnrealmenÌe coDscMr r olignrlnhde .ìÌsestiìtlìms biológi.xs e Psíquicls fundrn.ìG3s em cshÌlu s lGicas? . lA einnundÒ corìpatÍd'lenb pig. 2II)

^ psn{)logià

da iòrnN tcl! I)e,nrnecìdo ptisi(,nci,a de

!nì rc.lisÌo $úiÌÕ que.ìo sÌPcrn o ìtino do scf, quc pe si todo o tundrn)enÌodo rc.l ì luz do objeto tìsico, que naro leve

às lilLim,s conseqiìên.i.s.s ( an.ÌeÌísÌic.scsscD(iais di lôrnìi. ou inlcs. r niiis i1Ìpoft.ntc clclis, o idto de qLc eld penerce

4o ânbìto do percehitb llh se .oNrìtoipar a co.ÍiÊn.ir peÈ

.epti\ÌÌ c é utrìi enÌi.lìdc dr (nÌenì doconhcciiÌen() nìo un h,nd!úento de

sc. Ao Íc.rcrer r lôún. .o unncao lisi.oe .cdu7i! as fÒnn.s perccptirls r .rsôscspcciais dN ldDrìs isic.s, (lc'cve se no

.,ti1í

?/'Ìri

rneb .lo crnÌnúo r .enôvrçào

scrii o c.so dc di7e. qre\Ic,lcxu Pôniy se lnscrc n() debrre .r)nr) pbd!Ìor dc lc(triips(!nogn:r? EÌe ocupirjr u.raposiçio do onuo cicnrillcó?Dc nÌ)d() ilgúrÌ

^Ínlx quc ()

fik-)Íí() .obqle o dcdo nas

fc.idN do coDo d. cie.(ia. seu

obleLivo nln a deira dc sc..citc.rd(): t,ÌÌx se de .conrtrnlìxr! gênese psi.ôÌógìcâ pru dclacxLraú À dntçòes do Ì'rballÍ)Ìrnsccndcnrrl. I aqui dcPara'mosc()ft r fisÌr pdn a rcfoún!-hçno a.im! en.ionad., iá qrccssc rnl)ilho de ìnãÌisc trlrs-ccndcnr.l j.Ìniis se disÌlncirr:rdo ârnbiro psi.olóliieo Mcsm()1.) ttrieÍÕ .là r'e a"terobSìd .la .',.?r.?çd.r, nìdis cor(c.lÍrdo nr ;rtirude niÌLÌril. rcú s!, LìÍetr :des.iÌivr susÌerüdr n() Íâbx rlho.ientiiìco

É

InúErêà À ttsfÁ aa,tu'dinand Ãodlet, Èlsl4,0 r.clon.lìsno eo enplÌlsno

=tãm dìticuldadeem lldar com a lrlão ïenrrê sercaçõ.s! ldéias e Íarão i

i5 3,È

,l{* *r..

.rlr!.

\Nn n.r (((,eh'...nì br

Page 90: Pensamento Fenomenológico

IÂU! cÉii[[E, xá[email protected]..ú tateaada â41, c, 1Íts3-1a84.

0 ph!lsr!!. dleÌÌôncta roGteeratÍaEÌ6. . ílosfla nod.Ìn.

Á psi(ologia dxs sensarics e o ltlix-liorismo rcproduzern no ìftcdor de scu.xúPo um nìodo de PcnÍ. qre nì()rPKndc x ÌtÌrciô Lìc lnrcrjoi.lì.Ìe enr.crs PxÍcs e o Í ô. quc úÌo considera !c().iìSumcio de ()nlukrs porque plÒearcr os eÌeDÈnÌ{)s j:i dcrcnìúrddos como

fo.tG .'\Ìcr'i.rts A reoda .Ìd Gesrrìiofdrcc uoì nìodo de dcscrìcììo dx expei-ênci. dn que esr fthç._,o dc lÌedoridadcocupr o pipeì f.irlcip!1. [ntrcÌdffo, J{)piss.r ì teDÌ.Ìna de expli(rçto dos hÌ{)sdcsüiÌos. íìpòe uiì novo px lelismolgon delìrido eni rc.m6 de ìdenriüdccstNtlnì. Nos doÀ .Nr, o privilégiô daobjeÌivi.lìde ôhisx o cicnÌisÌa â re.urc. àscìênciìs ditis mru.ris, kDan ìox l)rse ma,tcdalconio tundr,nenÌ() último, o Èi1", opnnúio que rege kxbs os lènôúenÒsvc.ros que o objetìvisúo, .ssnn corìô su.unnp.úl:r no srbjeti\ismo tundxdo nìinLeÍio iúdc, é únÌrÌádo dc unra disrinçào'()nginárìa que r esrÌb--Ìccc cü prenisr"e, .L lut ú Ìeorizaçio ú(xlcnrx sobre d mÌrÈz!, Ììccoditì.a o úunclo por nìeio deuÌni (posiQo xbsoÌuÌ. cnLrc duas regiòes.\e seres . (Ìt tciondliLÌdtlc e cis. p^9. 2a3)Se ì Òfx)si.ào sc isriRÌi n() esrcio ú1 nÌÌrenìiri2xçào cla nanrcz. e .Ì. .lc{tualifìciçàodo sensíveÌ que thc roi i rcboquc. ou seja, a deÌnìú.4io do €sÍ€l peÌô con eìro

- dc seNçìo, c()nnr Husd já .ìenuncìave,- o +Ìe Me eiu lonry aprcÉnÌr dc mftìoE cxeqter nx nu p.ìnrcir obrì é jusr.men

:Ì Ì. uÈ m'J iclJ\ro rnúe e\F,'rn! I e; klÉr pn|.cn\r .' s |]r,., o LL!.d \n,!.lre r-: melnì È1,ç:(r, ul .!no se esr,bclcrcu no

sacuÌo XVII. e.coiirlio! c lc3ou ao ú:Ìbrlho.ienrill.o O lÌquenÒ (,ciomlhnìo d()sócuÌo )at\ cslÍ .Iti.ilÌdo pel.s es.ôÌìsda psi.()logle cnìpnid (usxdNs peÌxCesnL c \'lc crLljo.iy .cun.ú a .dri.rexpÌonndo.onseqiiên.ixs uhez lNNpeiudxs pcl()s pópÌios .ienristas dâ iònni.Cabe iindr obreFü que r rclacìo emr,dc urÌ Ììdo, J dcscobeÍr ch pc&.epcào.omo .tx\r p!.J d relôrúa ú orroÌoghc, de o!Ío, rs n,gcÍòes oierccidrs peÌodcb.Ìe .ienrifi.!. tuio deve se. pe.srda ccnìo unihÌe Ì. conìo se._oubcssc ir .ìê..ira pÌetu respônsabilidrÌde pelas dcscobcÍaslig.dds ì nolio dc csü1rÌLrh Sabcmos.Ìueos [!ìÌÌhos d, C.,sÌ.IÌ j:l rênì nu&úospeÌa i Ìúêncir dc Hus , erriÌ) é o fazertìlosóÍì.o qre csú opehndo no lc(-noús nov.s perluisrs. 'iiìÌvez I .onclusâo,Ìâis .popriadx sc'jx sinpÌesnìenre x dcquc nao hã ciênci, scnì tìosolÌÌ e, pcLoúenos desde o que sc (oN€n.ionou .ha-úâr "fìosoiìa rÌode,nx , tanìbém nàÒ scpqlc Nponar nbvimcnro tìôsóii.. tulal-mentc .pdÍado do [)cru$o dr .iência

IinaìÌDenre, n() uso do projer(, dcMcdcau 1,o!Ìy, x icL!çâo imríôse.r cnti.cfiloyÍìa e .iência eÍi1 deÌìne.da pclasrelexôcs cDÌ ror.o d! tomÌx, espe.irl-menlc nr dcs.oberLÌ cle sÌa caricÌeísricressencl.l. uniio .le um, ìdéi3 e ne

'Lmreristência. Ser kléil e crisrênciì uni.lisé ô mcÍno que possun ìúÌx sig.iticx-ç:ió nì.ncnÌe, se ì lonìaj troç:io qucx ìniilisc d. cìên il pcflniÌtu eÌpÌor.Ì., éo divisor dc águìs entrc NÌeÌÌeau Ibnlye rÌusse . é jrNÌìnrentc por seo semid()

inìanente {Ìue . liben. d, .ccssi.lxde'da p.ssìgen, x uoi nrieiÌ() rrnscendental, doâdô, clc scnri.lo . (,{a:rìo ? .ÌìqcDêrcid, pás 89) O re.us() à ciancix di.ondicòes dc i)cnsar r nÍedcpcndên.ilcntr€ tarô e essencla. Ìmrca do nÌÌndo percebidô qL,c ciberi ro l.rhrlh.Fe,loneno@id Lld percepçab Llcs\ clttMas o cstu.Ìo do conrpoÍdnìcnrô ()ic.c,ceu à tcnonÌenoÌ{4jia o ,írlo ./. LÌ r(.Ì,eú t(nno do qrdÌ eh conccorÌrÌii .\ seusrvrnçosj . capi.i.ìx.lc dc dcs.!!{cr:

d. expcrianci. I "rkÌ..gar.?i7 dc unì significa(Lo frle.onìpôni\'el (A esÍÌItÌuta .lo @DìF,t.! Ìetnr,

lénerg ie s! tiiüelle. HenÍiBeÍqsor P!F,1993.Princípios dè psicologia da oestaft, kurtKoíka cu1Ìix,1975Geslalt psychology WoligaÍìo Kótr eL L ver qh1

Publ shing CoÍporalion 1959.Fênom€nologia da pe6e!ção MauÍiceNlfl eaú Ponly. Coteqão Ìópicos. Manins

A eslrubm do compoÍtan€nlo. lúauíceMer eaLlPonly. Maíins Fontes 2006Racionalidade€ cri*: esludos d€ hislóÌiada lilo$fa nod€Ína e contenpoÈn€a.CadG Albefto Bibeiro de MoúÍa. DiscuisoEditúíiale EdibE da uFPr 2oolF arão c expedênc ia - ensa io sobe Mèdea u-P0 y. LuÌz Damon S los [4out ú0. Co eçãoBiblioleca de Êlosofa. EdiìoÍa UNESP 2006.0 lÌanscend€ntal ê o êxistentè em M€íeau-Ponty. lúarcús SacÍini. Ássoclação Ed toÍia

rì D^s P^'x()Ìis 9l

Page 91: Pensamento Fenomenológico
Page 92: Pensamento Fenomenológico

trf,\$.9\f,\%-d\/ê t"#\/t' l!!s-,d

.ã_üìteã

s&cr ìÈiË$s€ëÌãp

- -.,"q! rrË i. ï-: &-ê**;'..i1,..à\-;

Ã.r; ! Íãj it .l:l g

Ne Fmommologiada percEçã0,Medeau-Pontydescreve o corpocomofenommaL,agente ativo naprodução daexperiência, e comouirtual, um canpode possibilidades

que se volta paraum ambiente que

ele mesmo constróÌ

i\l\R(lrS Sr\CRÌNÌ r\ìÌES FERRM! doutormdo em IiÌo$Íiâ ú ÌrnireNidxdedc Sào Pxflo. l lìlioü 0,z/a@/-kle a antuÍe..n N1lü Paúr)( Ìummitrs,'Fxlsl, 1ú)

MrLÀ ,'Orn r L O^H DO Lúmo .m loso

fo que rtdbui pâpcl tundxÌììentel à atividedc

perceptiva no ciue concerne à relação entle

sujeito e mundo. Dado que o co4ro é conce-

bido corÌo scdc da pcrcepcão, eLe o elevâ, em

.....obr. "n..e, raì LÌ. r'eìnedr n.erçt-do seÍ humano em seu meio nâtulâl e soci'Jl.

\-,t- "- ign r, Íi-J-.1-o. L ..J iìlJSr-Ì gêìc

.i.,,u" umprnhrr" l.l ,i !u.,i pol',fl..tica do coÌpo nas pÌlmeiÍas obr,Ìs do lilósofo

fiancês. Veremos também que tel nÌl.:ìgem é

i1r,slìfìciente, uma vez que, âo rctome. o temâ

do contâb entre o sujeìto e seu meio em seus

textos finais, csse pensxdor âúibuì um stdlrs

se.rìnclário xo coryo.

93

Page 93: Pensamento Fenomenológico

irrcsrigar e crpeLièrcir rr..p]n 1. ouol)âs. úN! rch!òes enÌ( o :c, lìutÌìnÒ e

Ò N!al(). raL\er sela r Ìr(f1 tÍnì.ifiÌ a

!!e lvlrr (ü P.ntÌ se dcdrroLL lsrx fÌe..úp.!1() .(ÌÌ\LdÌe lìo.lc r.r peLlebürno r(on Ì1úrenÌ. nrslsÌ!nl('. cirì !i.üs.ìe {rtrs obras. (ì() segudÌ. iìrlo, rs ltss.as dollilL"t1 esÌxr en c.,nrL() .ìireÌ.)(rD o nÌnl) ÌaÌ .onÌo .Ìr i ry nìenr

.Ie \nt Ja rr!.1r,la!tiLÌ .1 1)rtu.pçà.únÌlo d. scu segrddo h,o . NÌcdexu

!o,ÌÌt gLLriLh xrt/1.rldL (]1 lxPenên.iaperq)lnu o desrío dc \ierlÉIÌ.nÌl.eTlniL() l:1 enì se! Ìnr() iiìnirl e. .dro!rrcrÌ()s prÈsenÌr t.nr rar. eÍr seus úÌr1

m)s lr\r)s É tilì..r (r.r rdálisc qüc

conÌIÍore ! Ì.giÌnìl(1a.1c de$e .rcnr.1ci(11h.Ìr ÌfÌr rr.cp(i()

\0 lLxrÌo .rÌrftÌo .\e ,1 csrÌ!ÌÌ.ttrl.1. .ÒtitPoÌt.nÌerto. r),úi,eno Ìn r., dc\lcÍÌeÌLr Ìjoin ha r nl rnàÌise d.ÌrlÌúdrdr ef,p..iandr inganrr .ì. nual.). (nL

sejr. r.tu.l:r c.Ì tlue snq)Ì.tnxinc se

esil .ngrj.n1(, !Ìr siÌ!rcio \ivn1a. scÌi.lLÌ.slionrrrcrlr)i .\r ÌcJÌct.r.s a.cÍrxd( {Ìr nrturc4 \ess! lrpcriarn.ir xs

p.s!)as nio se seÌlien ÌÌ iÌnlrs r estldos f,nrd(À tLe.o!s.iÊn.1r ..,4.i,ì se

r.Ì..n)nrÍ.(rr rs pra|r1ir @lsb Alanidiss(). os sìsÌerús fr'r..fLn1) .n)t(ftq.ÌLLc t()únì essa ef,p.ran.ir t.isn'el{ÌrLrse senÌlr pes.nr d!!ln'rebidos É

óblnr qle o $Ìj.rro \i pc.s.ÌlÌos e

desse Drldo. csli s!bi,úi.l() is deÌc DiÌ!çò.! .snrúürais {l.rsses ori.t:i.s lÌesnÌoNSnÌ. ni r\frian.ir iir,-lleiüL ..o1ponìo sc ürsLrr ((!rn) rtrÌr nìÌeüDe.liiÌnreffrc unrl íLJ!$r aLrnx (.Lr .ons.jiÌl.i. )

e o nÌú o. ((no utrra teÌr que p.derÌ.seÌì.rr o sÌÌj{,11() tla rerlnhde .i .orpoÉ jÌÌsÌiÍr'nrc o ,.ci() pclo qx.Ì rs .oisrspodc.r Í1 (,)iL('.i.ìxs Nsnn .oüo sro

r,rra Nicrlexl lonÌ! ess. rrplriarcir i.gèiìLr.L. NNlo d.rc 5!r issrÈid,.(!.() lir. úlÌnno. c mo ((!Ì()ciclL() t\n()L.i.rn:Ò de pú.e:$s fisioqun,Ì.()s c\rcÍnrres a el. o lìóson)..rn,rfòc \e .ìesse trÍ,d.. ì rdóir d!q!. ô (()isis tc,(ebidrs sel.nì rp..rsrcfresen1.rçar.i.arLsl.hs de uÌ nÌioobsetu pcL(),.rDd() erieior quc !nsl mcsn! ni() s,, rÌrrilèÍ3Ìie srSunúoess. .on(qrçi,,. (enos ohjeos. nìr.!ssítcis (1ird1nE.Le, fttrne.ÉÌirü csrinNlos

94 \rL\1E rrEÌrrrnÒ ê FÌro\r)LiL1

Èsponsincis feÌ. geÌrçio rl. liÌìagenspsiqrÌn$. e sonìenÌ€ esÌ.s sc.lrr. PeF..brdas l..go. e rrlrnìrllc *r.ePÌì\asc c\rÌ.crir solìre um dupn) drs .ois.ssus(ir1.L() ú mcnÌ. ro.Ìual ti() se sibes! r!Jj() rl.r reâl coÌr.sfondc rÌtrn,r !ez,a dcs(i(io dr e.Friônc,r ì,ÌcdirÌi por-\lcrl.1(L Pon$ dÁ$rltc c$. crPirn$opriltcrìr dr .oürspondan.ii, Pois.scSund() LJ erperin.i.. rs .()lsrs sàop.Ì(cbnLrs em nrl r.rlidrdc. senì que

s. Jd.Ìilr rlgu srÌbsÌü1'r n:ìo aPirenlc. !.rrr rr nnp(ssòcs rprcdrdidrs

1,. , ,. , .. .. r.., :.r i:\r \ edrde. ,\tcr'lclu lÌ)nrì úo sc linnla (ntntor sux dct( riç:tr) is reoi.s qucrpelaÌn

'rar causls nio xÌÌreffcs d.

fc(ef.io LÌ! Ìrnnra., .r*trì q!. cssc

{cLo srpòr . rlr\i.la.lc ÍÈ..eplÌra. i(trxÌ se .onrì.,N (n,Í).xnÌdì orgúa!].segr.do o r'l!ós,)lo. (: le.essárú r.Ji,ísc:! prúnìeÌÌor d., o,grni2a!i() lenonaniQpIa ronir .( rrtÍeensíel r rcì.r dos cl('menÍrs olsrir s.bÈ . PeÌlepca'o

romcmos (onn) elelrdo 2 tuLn,r.io da nìase!Ì ftLiniaúr por N'lo dcesÌínubs lisn Òr hzeú paÍ. dcssN

nnÌgefl csÌi,.uL()s Lìo obìeú perccbiloe d.lü o ítrc () quxÌeÌl2u qrc l( ($ c\ses esrnrúÌos .orLÌiÌ!.n unìx l.Ìrgerì (()erenre. é n.ccss?i

rio supor urÌ tr().essô.le org.niza(aLodo úÍ1]1() JeÌìônìeúd nrerenre ìr llnidrd( tc1.,rnnr. À.rsnì. é !e ad! qlc .ol,j{1o cxreÌrb esÌnìLÌÌa a aúrd.d{, rcÊ(cfLirr. !ì$ essx esÌÌnnni.ao lrlÌ,r/.do fuirur.ÌenÌ. â!Ìônoiìo do sisÌc.,a

lt((Ì n! pxri rfresennr urì o)iclo: f(!,tÌr, . .dìI! lenonÌen2Ì huÍúnoor!d,,:z/ ()s drdos sÉúsiveis qrc csrcs

podc!,ì rr,.esentd sex Ìe!ìr . .inr qucrrl Ldna per.ebid. deÌeú nc x (on!.:iar{ ir fe(efrivr(!rpÌeÌr!Ì.nÌc crÌ.ror ì {Ì1 rrili.ìa(lc

c(D i tú d.dc d! prcín1r c$xprnrri.l..le f, crperlü1ci, nrganrLa dianred$ expÌicríÌl.s (.lu.iorlsús. i\'lerleruP(rn\ È1.!rc .iì scu pfnn'ir() livr(). irìl(*()fir de nrspn çiio l Ìrnr. r (lrLrl

sulrrìere ì .otu.Ìên.i. .r+nilnr ()s tuL()

Í,s c\ternos quc Podcrjznr i.Íltrcn.jri h.s.,grúìLì() ess. iìosofi. os o.n!À ntrìdrno\. tì.n sú!tu assnìih{16 {: aleÌxrenÌr) iLjeito sio púmcn.rncnL('tleLn Ìx.l.s

GEoBGES SEUBAT, $tudo pard

1](n regr.ìs lo.luis d. sínkxc dÕs dxdosscnsnels. xs .turis sìo rcsp.nsiveis Por(rnìsliruú Ì etperiên.i. úl .(Ìnu 1 !i\cnìoi. EÌnb. essr srlqn() úxúÌeÌÌhar pÌloidrde di erpcrincir vnì.h enìÍr.e .Ì6 .ÌeieÌúnr..ocs cn,pirn:xs, eÌì taz.ìr erperìêncu nncdiat. uiÌ .rniúÌo deuxsôs derìrrdos dc uo rLnle() Ìt1gi.o..í.eir!rÌ iundanÌc.'todos os lenôtÌen.s F(ebì.los sio .ssi,ì .()nsideÈdosksuÌrrnles de rÌn, idrnl.dc lnrelc.ruxÌ!.,lli.Lx ào .onÌìecúnento. lissls (Dse(!úên.ixs nio paN.cm (ondiTer .oÌn rexpe.ièn.ìr nrgênx.. .nr qu.r as c()isrsniÒ ìp.re.e!ì cono consLilÌri.hs seg!ddo.egras 1ú.s. mxs contu ir.lcÌernìnÌadis.rbeÍis . umx cxplqalio fdÌi.amenÌcnÌerÌnná\1l. Alam diss(). úess. .on.epcio ncoleÌi.nÀ o .()rP é Ì.iDdo..Ìro rntu prnc di crLcnsio do úundo.qlc se fènomctuliz I)rÈ r .onscièncll i.ogniÌÌra /.Ì1./r4r ()s.lcnÌ1is objeros. llssa É

Ìese ó, dc rc!id() .(rn \lerle.u l'orrï, ÉnrsustcnÌaÌ1,cl {inlÌrarl{) xs .Òis.s !od.n :rpa(.d sob .lird$s PnÌos dc risLr. (, :.ol1)o I rivid() seúrÌe de un,x nrcstrÌr :

Page 94: Pensamento Fenomenológico

pespÈ.Ìnx ALeü.Lisi. .rais d().tr(. u.l.,bjeo prn . ..nÌ,ièn(i. () (() f() a rb.se dr . rrÌ eÌÌ erìeÌge É rÌ)r.r.i() dlhÍórir dÉssr bxse r.rrr)rrl rlrLe r x,ìflitude das liD..lÉs .Òg.irnr\ .lis|(nnclsio $j.no É deÌnÌiÌ.d.

,\tiós È'ciÌ.r i .ÌreÌnaÌiQ ne.kIlitrú!. o pcNe.ror iiìn ès Ìe.oÍ. à tldúçrn)Jitúúk\.ltEú t d. HlÌsserÌ: s!sfÉns:ì.do conÌrc.nìcnÌo Íüre o nnddo Ìr.Ììs..,Ìdenl! (o nÌL!ìdo que e-\.ede o (lrLe

sc manili'sr. p.ÌJ n,:)s) paÌr fÌnriz1. ()s

.offeLi.Ìos dr e.|eriÊn.ú \nì.ÌÌ AssitrÌ.pr üenr de ú1x larnrì.|bb|jt1 Lldp.Ìt.pa,ìd iinno de se! segl.d. Ìn i,l

. r\Ìed.J! l,onÌ] gf.lde i p, 'nlri.riì.

drcrlìl in.i lrlr..pÌn! núnÌì n. lue.on.cn eo .s.Ìd..!Ìenio do .olÌrr.p !ìo riÌ cúe sd Ìrloino e !Nnd.

Etrr -,1 crr?/!,? .lÒ ..np.)td,t.t!tt).i\'le.le.u P.rn esnrr.r sÉ f.r erì.Ònrrrr ÌriÌu.Ìe Ìeo,i.r.oÌìeÌr pr,l erfl{nrr e\pe.iêr.ir nledirÌr .1u ..ÌP() l\sraLllnnr ni() Lle\e tr Ì.!l.h nÉh .!tr()eíeiÌo de rrìi ìrriÌÌdr.le etrìtiriü Li

nexr. ne.ì r.rÌr frrÌLÌ. dx ilni.ìrde deu,D ÍLjeiÌ. \.ÌÌrdo r..o.he.nì!ero. NlFer.rtebl.!.h l. p4..p.r. o hÌói1n

deser\()Lr.e r \la iÌ.ili rcslnúnÌr dr n!gx(ir) (hrss.s (L()is c\rl.nos EÌ. dcs.r\e,, (oq) .(rr) /;,,rü?exdl sÍr a. nio.onÌ) rr. úriln(ÌrL() d. nìrÌr:rÌr !icrÌ..

rSqn! rÌilo 11. Èolu!:!) d1 c\p.ian(il o .oUô taioü.niÌ\Õllx Í, para,x .íi.,(los ohj.Ìnos ! osnne\1c ((nr aLt+L ìr ír nìrJ f(if.o d.nÌnk) a elaÌrilr rú.] silLÌrrio slsnill(ú,r As .()is.5 qrLe !e rf(snLr!ì() Ì1io se.(!nìLfd.Ì lrrrì ril.seDÌr.òcs íbjcÌnrs !Lr: ,cp(rsa,iÌ ..si nie(LiÌ.Ìs e íLn(n[a.Ì r().Ìr tr') ()s .ìcrtrlli() Ètu r\ inL--n.nntrl(l!l.i ..rt()úis..(!rÍ).n)1na(L(ús (l(,sl.s () n(!i(re\tÌ(nÌ(ni() .Ìu ((trr) a (1rns (l(Ìrd()LnL lln!i() tre sui)rL \ldÉ rtnid.dÉ dôiìi,Ìir.lirìcnr-- dr\ es

ÌruÌr ns .Ìo lìensr!ìeúÌillsi .oÌÈnÌe de irn idxdr. peÌr qurÌ

o ..! Po se .lnige ..rndrlrrr.r/r t!Ì .lpóÌo nn&lino. sedunenÌr Lrì .er!) es

ÌiL() d,- exriifci] O (onÌrÌo (lo ...pil.(ÌiÌ ().nLnrlo nrí.urN lnu hsÌóri. o!xiddr rú.a /,!; l'Àrtlú no send.b Jeeslal)e (c ..'ús f,.dÌrr.s de .lis.rnninr!.i!) d. tla{l.s (.4....!ri.s rnre esses

.l..l.iì sÕbi!r ()s {lÌris s! rl.inroÌ.D ôs

dÌrnì$ ]Ìis.rri\ Assln. o (o!r.r senìP(É .ÒÌpÒ L,dbititdl. c n.Ì. \irc rf.nlsr. lrsranÌe riresenlcr eLc rúafr o frss.d. e Ìe!ÌrmetrLe f()ldr ti.rirlnciise È..rêt.ixs ((riÌ ri (ÌL ii s! nìs.rrcm seu rnìÌ)ieÌÌe f() ((Ììnitar (i f.sode ti.iÉrÌes rlrtnkLl.' (t'r: s.nÌ..r 1r

renìrn hrÌesrm. llcrlclL l'(n\ rrli.nÌr qre e$e tèn,tÌeir) Í: d.\c x

uDl .cfr monÌ.genÌ ÌìiÌrin,rl d() ((ftoqu! sc nÌpò. sohre seu esu.l. rlrìÌ. É

.c,Ì. qu! o.orPo rnP!Ì.do ÌenÌ Íat

.lpr.rhdcs .úÌ.ir.! rcdrizÌ.ì.s. riesnÌoissln. o (lDPo moÍÌ hlbÌluaÌ. D.sr,Ìfi (). riisr $r scr lc\xdo cr .onÌr.() (lu! g.ra i s.nsrfro !1. !rì nÌ.Drhr)

o.\.nrf!() d.) ,ì$ìr! tanÌ.rÌl(rnIi,n,r (lLr. ()s Ë(lirj 11(.rÌndrdc (1()

.{rla) n:Ì() esLì() s()l) r) {l(mnrn) (LL ((rìs

.iè!.jr nrblernl O Í lciro arÌ|Ì(]rLr) Ìl,. de seu eÌxd. fresenk. ,!ri csie !Lbe,,ti. ítìPed.

^ nì. esÌ..à. d.ì üq,nÌìú

tlaüüÌr Ìsn) signüì.a q!e is.ÌjiLides do

A análise de lvle eâu-Ponly,

no tocante à sedimentação

dâs âlitüdes do coÌpo,

esclarece por que a decisão

subjetiva nen sempre é

o bastante para reverter

tÍânstoÍnos psicossomálicos.

Expeíiências lraumáticasinsliluem um estilo gercl

de sê eoìocar, e esse estilo,alimenlado inconsciêntementepela sedimentação têmpoml,logo se lorna uma €str[turarêsistenle, perante a quâl a

consciência não tem poder

de ação direto. No capílulo da

Fen o n e nolog i a d a pe tce W ão

sobÍe a sexmlidade. MÉdeau-

Ponty cib o exemplo de uma

iovem que, impedida peìos

paìs de encontrar seu amado,

toma-se alônica. No Ìnicio,

a Ìecusa em Íalat exprime o

desacordo com a tamítia. Com

o tempo, essa atilude êmotivaganha aulonomia, e a jovem

simplesmente não conseguemais ialar de maneira nomal,Esse caso ilüslra bem a

c stalizâQão de um modogêlal de atribuÌ sentido àssiluações, em qua as decisões

subielivãs íüfl cionâm comoponlos de partida, mas não

são suficieÍles parâ Íev€rtêr o

Íato eshbelecido.Em tãis condições, o

alivjo paÍã os soíÍimentos

psicossomátjcos gerados

autonomlzam deve úr de um

nivel mais geral que aquele

da consciência cogniüvaprêsentê. É pÍeciso ãlteraÍa alítude afeliva pot meioda sedimentação de novosparâmetos de aprcensãodas srruaQoes vMdas, È rsso

quq paÌa lllêÌleau-Ponty, opÌocesso lerapêulico dêve

oíerecf,Í: não umã simpl€stomada de consciência

dos pmblemas, mas uma

renovação do campo emolivodo paciente por meio dastrocas simbólicas eleluadas ESB0ç0 0E MULHER,leta de

Evelyn de rúoÌqar (1655-1919)

Page 95: Pensamento Fenomenológico

oiÍú se scdimenriÌdi .omo P Í_)es Ìba(os qo.se úìPcssoris. os quais cheganì a

mPleni.r I ro.trde âtu.L

: :: :..:.rì. : : :;: l-: Ì..irrlì :iIì,r'r:..lisse câmf,o de rriÌüdes . .erçòes ÌíPi(as ex.cdc a tons.iência aluxi e niopode snnplcrncnre ser rcda.b a seu

bcLfrâzer. ^o

(()nrúúo, i eLe .lue cronscreÌe a gama de dÉPosi!òes sobnas .lu.is o5 ti()iet6 Pessoais Poden ser

.ealizidos. Lim Pessol c\trenìâmentcln da. poi eretÌpìo, p.deri diverasoporNnidldes no d(lrrer dNnlrPoró.r, x() lFdificrr cssr xÌitude gc.al

.r .',i.Ì ....i.,ri.,,ir,r Ì.i

1ì:r:4,4.:;.t 11ì:r rr r:,.:,

.-r:ì .riì:Ìt:,r,ìa i:1:::.. r-.rt;ti /ì,

emorio propicb, âindr qlÌe folado. xíificiaLmcnLe, Ilde jàcüÌa. I

sednÌenL"çìô de novos

os parngralosìnÌeriores mosur.!nds qle as hrbili

'' .Ìedes intcndo.ais

i dô.o,.r}'.u {

de üserçào nÒ nn,ndÒ, ela podeú rProveiÌar mclhó. es o.asiões quc sürgireoìMxs isso na,o signúi.a quc sui Ìnldanç.se deva ar .ôN.lència dcdsanir, pois a

libedadc subieriva €stá condi.ionad. a

detemrinJdos padÌões @nrfofixÌnenteisqne escap!ú ao nÌieito c Íi P.denì ser

tÈÌNfo!Ìados de nanciü indneÌl.

^ c{istê..ia desse possibilidade de

úansfonìrçào de dtitudcs i.di.a qre o.oryo nló é son€ntc ().PÔ lnÌr1n'al,scúmemxcào dc hítìros e aÌinÌdes tipicâs É rambóm caÌp. rìÌ1 a|, oú sg ,

um cúrpô dc posslbilidades no qu.ì sc

rnlc!êeú noves li.hls de exPeriências.

c po. úeio do quel é t)ssíel se laníarciì siruaçòes sbstrafus c rruÌ.Ìe runcirxìndepende e das crìgênclzs coÌiduüs.ì.nquxnÌô sed. dc hábitos, ().oryo d!,ige se prnÌclp.Llnrcnk pàrtr as situaí-òes

c()n.Èras e rcitcr uin modo de erúrenLi Ìàs CoÌno iìrÍit de àúrudes vúu2is,voltâ s€ paü um ambiente qre elc mc$rìo consÍói EssÌ.xpx.ìdxde de útciLgi..'.rn o vi11url p()dc ser unì instnúncnt linÌpoÍantc prÍr () fó.esso Ìüepeurico.

úa r€z quc 1 aLua(ào e.ì uÌn aúbicffc

tuns. E$d habilidàdes Ìecobrlm Ludo ôque porencìalmente pod€ eÌ múifesÌarúì umx cxpe.iên ia. l'ara Mc.leru PonÌY,

o coI?o cnglôb. uru nonl,llenì !d!e$aliem qrc qúlqúer dffiDlJ te(epúvo (\'rá pllaiainenre._ìoÌN:Ìo cxdx 4?cnan'.n pairn ú implc. uDe rúdizaçìo PaFcial do Íepertório dc xllludes petlcflìloÌrotorls. pehs quals .r corPo se dniSc !()mundo PoÍ n,a !e,.Ìuando a rct.klxtedcsÍ: .eFÍório i conside.rdx, deÌnìiLrÈ. aiìplirÌde d.s .Ípcnen.hs signifiütirxs

qr sejx, Ìodãs as gNit)iÌidxdes rt meio

ds qu.is xÌgo podc s annÍesia. enì uúieï)edên.ia são Õg(Íìd$.

co.Ìo se va, Pad Medelu Ponq/ a

c{Friêncìa naLo a moldadx segundo

crtegoriÌs e regLls do Pe$ãncnl() (.Ô

mó detedde a libÍtià de insPìia!ìiôkrntianâ), is quais deÌennúdiln as

rchções e es prapricdides consliluLivrsdos ôbjeros I cxpc.iên.ii é moldzdxpelôs podercs p.ílico ntrencionais dÒ

tlÌpô, os queis.un.à dÔnìnìam comPler,úenie os obtctos lisàdos. Esscs obteiÔs

peúninecem, dcvid() ro PróPio cÚjerlenìporal d3 !iva.ci! .ìo côrpo, 2lrcí()s ?

norxs exPloracÔcs. c nio se rcduTqì ru1n .onjlÌnto dc prcp'iedades objctivrsN() .trmpo lènom.nal susienrado pclocoÍpo, xs .oisas aPÍcsenraÈse couoinderexÌiinad.s . niio p( eíi sd subnìe-idàs à .ixssúi.açôes úgidas baseadas cN<)n.eirôs excludcntcs

Medeau roffy lo.rc.e, nx patÌe int('&tÍorna d^ l.dbmerokgia da perc4l;Aa,o seguinÌe exemplo d$sx inderer raçìo ..rrsÌiütiv. do .rmpo teronen.l:u1n rnço Pod€ ser dcscrib co.foúrpÍopÍiedrdes objetivas - é unÈ reÌa dctès .ertiúeÌros l,orón, (luddo coÌo.ado .oin outrcs. c.r u.r desenÌìo que

$1gerc xlglÌma iftaao ,,irdl, esse Íeçodeúr de ÌdÌel mcdid!. ()u iesnìo de scruú. reÌe EÌe podc aprre.er .onìo rnris.úÍo do quc no úomenÌô eD quc loa

iedido. ou .omo eno em vez dc rck)Á ilusào vsudÌ rcvclâ que os elenc.tos .idos .onjLrntos pcrccbid.s sào .nbi8!os E

e úo pod€m ÍÍ d.:s.,Ìos por ptlpric *.drdes esÌrnancrtc objedlis Nle$no osdrdos perccbnlos que nào estào crì ÉiÌusòes vìsuais sio düíguos Mc.lcau :PonÌ] nencìo.a o seg tÌe (ÌoÌflÒ, !ìÌnì ser hu.Lno .bseÍvado r disún ii o

, Y/us4 *cullurad6 eamiìlê claudol i095,

0É.poéun€ . s.Givel

Wtri*t9ó rÍF\flr. .iRrBrìo ê FnoÍ)r'!n

Page 96: Pensamento Fenomenológico

ÈDGÁB 0ECÂSr

nao e rarr, do que unr ourÌo fiskì d.fcno. II$ i un ser hu.rilro dxdr) Íjbum2 pespedir', p.rÌi.ular, , qrÌaÌ ni. s.subÍreÌe i rncdl(ò.s *jtjs.

lsses e{tiÌpks tusria,ì que eÈboú lierl--ru lbno 1x(a do cortr) rnedm. dÒs f(rômenÒs frs5iveis de inrnlleÍ.._à. flr nós. a$i'n (omo..(ntlcorn a.()ns(iao.ia capar dc.o.Ie.er nxdolÌtinx inrclccnÌalisn, --ssl nudrdçr,lcJúres nnfln:a uD. aÌrera!.aro do pÍ')prir)iÌodo.on!) a Lr(Jì de o.srnlz.r a eÌttrlan.i. se .ealiza: nio rì?is p(!.rÌÌeio .ìeuiì conh.ituenro ciiÌnô dis pÌlpriedì.Lcs c klacões dclinidorxs dos objeros,ÍÌas pcl. dehnniçao de Ìnì .{rìpo. eÌnsi !Ìcsno in.Ìete.Ììn.do, àh.rno a uuexplonçio púii.a nÌcrl'nadel

Con) vnnos. .x L,,,,?,? Òlo|it Lkt pat.?p!7, \rr.rl.a! Ponrr aÌr.iLlÌj L!ìr tìüìcàocenÌÌÌÌ r() (orpor ele a o poÍrdor d.s(ondlçôes t,rns.endenhis. ou seja. d:E

"r,'ìÌLô--\.' h rvrsLtLÈ,,..rÌ,re\t,l', n.i rì Á-rrr lt.i Ott ti.lI a nlL,t, t

ì lc\Ìo nixtÌh.d.r plÌbÌnìa(io posÌuriim.n:1c. IlerÌeÌtr PorÌ] .o.snlcü ou!-.Ìs .onr: di(òes .ìx c\periên.iì, (luc rìnìnìtzrm: o pìpeÌ Lrans.cndenrli do corl! Ncss.

obra, o tìÌóso1ò (Ìorü a c,!nçâ rc1.!Ì.dx rl, ..a]]eÌlêncil ngê utr, scgundoâ q rl !, csú eri {utlÌô dÌn ().undolÌÌ.o1n() clc é pÒr iìcio dos pdcrcs €rpÌor.llirn)s do .ôrpÕ lle nìed.n)na queos elei..rnt.rs presenlcs na 1é Frc(pÌirariÌlngii () próprìo.nnrdo e rringilo pormenr d()s lodües corpotuh). cnnron.on\ nai. liMDni{.rmeffe .x vilinoaúgènra scrun !Ì. paradoxô qü{ndotuituPo.rxdos pdra Ò nilcl ÌeLiri.o (orno(1 possneL pictcnde. ÍlnBn o mlndo úlconÌr eÌe É í paú xrligr ese obletnofo.n lsxdas trs esÍlrLms cor?o.rh quc

fod.ú nÒr isold enì iÌusô(a . engan()s?A5 csrnÌems .oryoúis sào aquÌo que.

Por vezes. lGr.'nctue nnpcd. o ?cesi aoiìund. nÌ .ojìo eÌe é (como ocore nosdclaios o! ntrs ,lteraçòes pcr(epdvas geÍrü's por doenE.s). cônÌr cffcndtu que.dc acordo c()n,. eÌpeianm ingènua,seÌa por nÌennédnr dess.s csrnÌnú:s queo nnÌndo se.pi6cnÌa a.s mj(ftos?

\Ilis üm r--7 Medeiu-l!Ìr] bus.x1òrnulx. marcos Lcrticos que csclaNçàúos ÍenÌlúdos da expcrêr.ìia ìnganua. NôentanÌoj en lusrr de Ànnnìr . aÌiÌude1èr(rÌ.nológi.x, qlc .Ìi pno.idãde ros.orrcúdos d. expcúên.iì eiì ddiÌnem()dÒ nÌÌndo nrsccodeme, (orrc fèz em

scu prn!ei.. Ìjrroj Meileau 1).r y renrrfomula., eü rl di,i€l e d ,uriat"l. úrdesoição .Ìàs topliedrdts do úundôquc ìLÌstitìqle as lrcÌcnsòes da crpeúên.ir pcnr'pú'à. T,rú se de d€scorotverüma offoÌogix do Ser bruL{, cm dìjonìreft)r o.oÍe x lrcr.epcã..

PJra Éúh- o p.{adoxô dr c\pcrÉn.ix lnganri, o lìl({rto ,prcsera s coisasúunúnas .elitivanrcntc a f()fdcúadcsÉ.síris: os objeiÒs pc(.bldos si() obvianìe.Ìe visilrúj nngiv€is..rc. l!ì seg! !.ele deÍ€ndc que o.oil! làz prÍe d()mundô scnsnel, e paíilha con às .Disisesas popÍic{?Ìdes È.sivcìs: cle LlDlÉnì éunÌ e e {tuc p.rde ser vlsro c rocrdo. porqdrpÌ() Nl aodâde. é poqxe ô qné !Íì ent' scnsiveÌ, c()nro as coi!às, (lucele lbdc (x.y.er sur aÌn'ìúde e!pl(nr(!úÌ Á]lnal, o col1). só po.Le id-a. ou vcaporqoe Lcn, ór!àos esúvcisj nn.iq)s ScucaráteÌ xdvo dcpen Ìe d€ sua baÈ sÈnsn elpassiva. ÌiÌtD1. nôa. quc lú uÌú .zrn,-.la gúdl.le sentibilidaLt , .h 9\ l t tpo c(o$as pìíicipan Essâ .anradl é.hàm.Ìúpor Me.Ìeiu-l,onÌ] de .zrp É a hÒ.ugc-neidxde .u/ral dúe () cqlo e às cotsesque Ìegitiiìa r pÌeÌe.sì() ingêllìa .ìe irt.ltìro pren() inudo M expcdêncix ìnrcdìaLÌ.coÌnô veF.bs a Èguir

as r^Ì)iôrs 97

Page 97: Pensamento Fenomenológico

:i:

aüDo ii iôÌ mcn(b.a.L,). xÌérì deprÍi.Ì)rr di oÌn.n, tassna .Ìis ..,isis.o cory,r ünÌbam a rLn() ..rfo €rpÌor.dor qu. í r()lra $l)re o nÌrndo cpreÌcrac conhc(a L() o eÌeÌcicio .t1!odos poô(s.rrt(üit Ìrìo nnÌrcde od.srixnÌnft) {1,) trrrtrrl(). pLris.s csmtu-ns cort,or15 ÍíÌr r\ !rLrh sels podlr.ss. !rcr(.n, rsÍi.rlirni t àqxehs qucconrPoc,Ì as {(r!trs (]..ÌÌnr e um c.ÌcíÌsô{,1. (lnc se \()Ìu i.üÌe'orÌFs o}1.s sdìsnels sür.rpa.Ìd.d. dr iÀa).F(tr cxe rdÒ. Dào é aÌgo !ífunlr) r().rú.Ìo. Ìus rÌn pod.r .Ì!Ìr \c tl!.ir nxtisihilidd.í. .\o pútiro (üp() (ì!r() ììú,nÌÌde peÌleplna húd.nnÌÌr {, e.ìesÌrurrrìs sensí1ris .onÌh r rh ,, ì.Nrndo. o .orpo nurú .sr:i r(!rL nemÉ

roÍrdo desÌe útmo. c sur.\foian(ilrc\eÌâ is esnÌÌnlìs onnrl.gnamcnl. lttrÌiÌh.dis por rnìbos. Assi.r. a() dÌcnÒs noqle.on emc as frop,iedl(lcs seisilejsdo Drund.,. Ì1is (().Ì) r sibilidx.Ìe Ìxngibilnhd. . .u1ras (ÌrÌc rosìnÌ erisÌir: ilrgitnÌro xú{lL2r (ÌrÉ se pÒde xÌiÌìgi Ì.s.poú. p.ü ocono, l cxpeièn.iâ brselli! ncssrs prcf,ic(l(lcs

tli ..sos crì qtrc () ((trÌ)o se eúgdnÌIhs .s ÌÌLrsòcs scnsí'cis si() inter.ìiienÌes e senìPIc sc rcv.Lrm (('iÍ) ÌÌjs dìrnie de !&r nov! pcr.p!i(). rlue xprÌt.eenrào .oN r.rdrdcli, lÌrssa nìrleni.à Fr.epçio gannÌ! n.s a() nìenos Lmi.esso nìd.Ì. ìinJd() a() nìundo. uDìi

.er.z. dc qnc l,i ak,. eúbo.e r dis

..iúnaçeo prrÌicühÍ dcsse dlqo possa

lrlhrr. O copo nun(r ,('rfe o.ôrÌ.Ìo..s cÍtrúu s geÌais do

Nndo. . !Ì.snÌr nos eÍs enì que d

issnrljhcio dos dxdos ciciì iÍediedì.\eÌÌÌcnt. ronitno,ìcLldr (.ÒdrÒ Òcotre.om po,lrdorcs dc daìÌonnnú. por€r.n,tt!). a ..nc7r basilÌr de se reÌ..ianat.o.1a Ì tsbihl.Lle .onsÌnlÌÌive doscr das ()is,s n:ir) re xbalÌ

:'..','.1 1'.-,..,. i:: :.:::l li:::,i :-:

r\ xn:jrLis. th c\p--rièd.il ingènue cm OfÀt!/. o ,r'Àt,,/ rlL$e o p.peÌ conccdldo r() q)lP() *la F. .rt DÌÒgk] .tdpe,r./).r, N$\e Lnn), o c.úrer .Ìlvodo.orir() cra r.,-nruxd.. e â erperiandr..nrllsr.h pi n.:it)rllieÌìte cn Ìermos dcnrN5.()nd!a)cs nLbleÌlus.lii !nì o rÀt?/

.? o lsri\i.d, NleÍÌexú 1'orÌÌl cxtl()ú o

..rírcr prssnr) do .otpo, s,l ({!nu.idrdc dc nwl() c.d as coisâs segue se

dcssx 1n:rLise lue . expclin(la ntu se

dchìiú xtoìi\ p.r nÌeio ü, riìfliÌldeúÌc.ú).aL dos sisreD.s corp(nis Del2Ìo r crpcÍian.,ir só é possivcL p(úlueas .oisrs sanr scnsireis e porquc h.i n,iìrdúÌìensâo (l.na do nrndo, nx quil o.Òrpo csil cnlovid()

Em sur úllima lâse. Ilcrl€ru t'dntesÌro.r urìx i,Ìcstigx.io quc dcs(rcïcos fiDônx,n($ \,ividôs e r..c rco,ias

a..rca d. nÌbíÍato dìÌológi.o NúcnÌlndn|r pcLr dÌìnilèsr2.ão fcno,ìcnalEss2 .licrr!.io .le pespednl fil.\(tficâmplie n,i.i.,irrÍ Ò p.pel do .o'Po nxcÌ.boüíio da --\IÈ'iên.ia. pois i r ú/,. do ,Dril) quc ()leÌece as .ondica.sde sensibiÌ1dedc ítÌe rs quils o cot?op.r.lc iÍÌir N:l() se ÌÉiâ. pofianro, dc

ry.itar rs anrLllses ú fcnoüen.LEiada lPrc.lçà.. ,.is de con cdd I c rsu.r n(Áo tcso, i ÌtÌz de rimx lniiliír d(),Ìod() de ser do Ìnlndo. ::

:: ::1..:: ,.'l

' AesrÌutura do comÍonamento Maúíice

Meneaú-Ponty Mart ns Fomes, 2006.! Fenonenolosia da peÌcep_cão MauÍice

Mer oau Ponry. Marl ns FrÍì1€s 1994- 0 vìsivel e o invisivel. MaLrr ce lvleÍleaú Ponq

Ís\' r!oÌ(..,.1rr. r. b1

Page 98: Pensamento Fenomenológico

e

L, L.