Península Ibérica - Prehistoria

• Hominización: Atapuerca - Burgos:– Homo antecessor:

• Neandertal• Cromagnon

– Neandertal: Bañolas, Mollet, Axtor, Leretxiki, Cova Negra, Xibraltar– Cromagnon: Camarco, Castillo, Morín, Barranc Blanc, Parpalló

• Sociedade paleolítica:– Nomadismo– Caza e recolección de alimentos– Material lítico variado– Arte parietal e moble: Tito Bustillo, Candamo, Morín, El Castillo, Altamira– Galicia:

• Gándaras de Budiño• A Valiña (Castroverde)• Arredores de Vilalba

• Revolución neolítica:– Oriente medio (11.000 BP)– Mediterráneo (8.000 BP)– Características:

• Sedentarización – pobos –organización social• Economía productiva:

– Cultivo da terra – agricultura– Doma de animais – gandería

• Pedra pulida• Cerámica• Novos avances técnicos: Muiños, fornos, tecidos

1 Preshistoria – Idade dos metais• Calcolítico (5.500 BP):

– Uso do cobre para ferramentas, útiles e adornos– Megalitismo: Monumentos feitos con grandes pedras

• Pedras fitas – menhires• Antas – dolmens – Mámoas, medas, medorras• Círculos líticos – cromlech• Aliñamentos

– Megalistismo balear:• Navetas: Naves invertidas• Taulas: Forma de T• Talaiots: Torres (defensivas)

– Cerámica do vaso campaniforme– Trazos socioeconómicos:

• Dominio da agricultura e da gandería• Sociedade estratificada• Comercio de media e longa distancia

• Idade do bronce (3800 BP)– Aliaxe de cobre e estaño (bronce)– Cultura dos Argar (Almería), Motilla (A Mancha), Cogotas (Ávila)– Petroglifos en Galicia (Campolameiro)

• Idade do Ferro (3.300 BP)– Cultura dos campos de urnas (Cataluña e Val do Ebro)

• Incineración: Urnas cerámicas• Poboados de vivendas rectangulares

– Cultura dos túmulos

2

Primeiros pobos colonizadores

• Colonias de explotación:– Instalación de factorías ou colonias de carácter comercial.– Intercambio de materias primas por productos manufacturados.– Introducción de novas técnicas, novos cultivos e alfabeto– Fenicios:

• Colonias: Gadir, Carteira, Malaca, Sexi, Abdera• Control do comercio dos metais: Serra Morena e Casitérides

– Gregos:• Litoral catalán e balear (Rosas, Ampurias, Hemeroscopion)

• Tartessos:– Cultura desenvolvida no tramo final do val do Guadalquivir– Importante desenvolvemento comercial– Argantonio– Riqueza orfebre (Carambolo)

• Os cartaxineses ou púnicos:– Fenicios – Túnez – Cartago– Talasocracia no Mediterráneo occidental– 1ª Guerra Púnica: Perda de Córcega, Sardeña e Sicilia– Conquistas na Península Ibérica– Fundación de Cartago Nova (Cartaxena)– Amílcar Barca, Asdrúbal e Aníbal– Firma do Tratado do Ebro con Roma– Ataque de Aníbal a Sagunto– 2ª Guerra Púnica: Derrota de Aníbal– Inicio da presencia romana en Hispania

3 Os pobos prerromanos

- Iberos, celtíberos, celtas, vascóns, cultura castrexa- Cultura Ibérica: A partir do 500 a.C.

- Zona Costeira do sur e leste- Dominio da agricultura e gandería- Uso de moeda e escritura- Sociedade fortemente xerarquizada- Escultura Ibérica: Dama de Elxe e Dama de Baza

- Cultura celta e celtibérica:- Centro e norte da Península- Poboados fortemente defendidos- Importante metalurxia do ferro e ourivería

- Vascóns:- Orixe descoñecida- Lingua prerromana

- Cultura castrexa:- Galicia, norte de Portugal e oeste de Asturias- Castros- Poboados fortificados- Metalurxia e ourivería (torques)- Mito de Breogán

4

A Romanización

• 2ª Guerra Púnica: Chegada dos romanos a Hispania:– Publio e Cneo Escipión – Ampurias

• A conquista romana: Fases– Ocupación do Mediterráneo, val do Ebro e Guadalquivir– Avance cara ó interior: Catón e Sempronio Graco– Meseta e litoral atlántico: Viriato e Numancia– Guerras Cántabras – Monte Medulio

• A organización do territorio:– Provincias:

• Ulterior e Citerior• Bética, Lusitania e Tarraconense• Bética, Lusitania, Tarraconense, Cartaginense, Gallaecia, Baleárica

– Diócesis de Hispania: Provincias da Península e Muritania Tingitana– Conventos (xurídicos)

• Carácter xudicial, recadación de impostos e recrutamento de tropas• Formados por varias civitas.

– Civitas:• Unidade básica da administración romana• Núcleo urbano e territorio baixo a súa administración e control

– Colonias: Cidades fundadas polo estado con licenciados das lexións– Municipia: Núcleos indíxenas suxeitos ó dereito romano ou latino

5 A Romanización• Explotación e desenvolvemento económico:

– Sector agropecuario:• Latifundistas e pequenos propietarios• Introducción do barbeito, regadío, arado e trilladora de rodas,• Cultivo de trigo, vide e oliveira (triloxía mediterránea); liño, esparto, froitas e hortalizas.

– Actividades artesanais e comerciais:• Intercambio comercial con Roma e tódalas cidades do Imperio.• Salgadura do peixe (garum), tecidos de liño e esparto• Moeda común, vías de comunicación, portos

– Actividades mineiras:• Metais preciosos: Ouro das Médulas, prata de Serra Morena• Outros minerais: Cobre de Rio Tinto, chumbo de Cartaxena, cinabrio de Almadén.

– Evolución económica:• Desenvolvemento urbano e comercial• Progreso da agricultura e producción artesanal• Séculos III e IV: Decadencia

– Parálise do crecemento urbano e amurallamento– Reducción dos intercambios comerciais– Asentamentos rurais arredor das villae dos terratenentes

• Transformacións sociais:– Organización social despois de Vespasiano (dereito de latinidade)– Ordes superiores: Senadores, cabaleiros, decurións e honestiores– Plebe urbana ou rústica: Artesáns, comerciantes, labradores, xornaleiros– Grupos dependentes:

• Escravos: principal man de obra agrícola e doméstica• Colonos: homes libres dependentes dos donos da terra• Libertos: antigos escravos liberados

6

A Romanización• Expansión do cristianismo:

– Tradicións: Predicación de Santiago e San Pablo– Organización en dióceses e parroquias– Doutrina de Prisciliano:

• Ascetismo• Rexeitamento da xerarquía eclesiástica• Continuación despois da súa morte (Treveris, 385)

• A Gallaecia romana:– Conquista:

• Décimo Xuño Bruto o Galaico: Victoria preto do Douro – Paso do Limia• Xulio César – Chegada a Brigantium (Coruña)• Octavio César Augusto – Guerras cántabras – Monte Medulio

– Organización do territorio:• Provincia de Gallaecia (conventos xurídicos de Astorga, Braga e Lugo)• Papel fundamental do exército• Problemática desocupación dos castros• Organización das villae e dos vicus

– Explotación económica:• Riqueza mineira: Ouro, prata, estaño, chumbo• Explotación de ouro nos ríos (Montefurado) e nos depóstios de aluvión (Médulas).• Desenvolvemento agrícola (liño e cabalos), salga do peixe, plantación de castiñeiros.• Obras públicas:

– Vías principales– Pontes mansións e miliarios– Portos e faros

• Cerámica: Sigillata

7 A Romanización

• A sociedade:– Mantemento dos trazos castrexos– Exército e funcionarios que contribúen á romanización

• Cultura:– Latín que substitúe ás linguas indíxenas– Escasez de monumentos públicos de culto e ocio

• Manifestacións artísticas: Estelas funerarias e mosaicos.• Relixión:

– Mantemento da tradición indíxena– Culto ó emperador– Cristianismo: a lenda do Apóstolo

8

Os reinos xermánicos en Hispania

• Decadencia do Imperio Romano:– Invasión dos hunos– Movementos dos pobos bárbaros– 409: Suevos, vándalos (silingos e asdingos) e alanos invaden Hispania– Pacto roamno cos visigodos:

• Derrota de vándalos silingos e alanos• Suevos en Gallaecia

• Os suevos en Gallaecia:– Asentamento no convento bracarense– Expansión con Hermerico, Rechila e Rechiario ata a derrota fronte ós visigodos– Periodo escuro 468-559– Asentamento dos bretóns en Britonia (bretoña) – Maeloc– San Martiño de Dumio

• Fundación do mosteiro de Dumio• Cristianización• Loita contra o priscilianismo• Anexión do reino suevo de Gallaecia ó reino visigodo de Toledo por Leovixildo

9 Os reinos xermánicos en Hispania

• O reino dos visigodos:– Reino visigodo de Toulouse (Francia) ata 507 (derrota de Vouillé)– Reino visigodo de Toledo– Expansión baixo Leivixildo, Sisebuto e Suintila:

• Zona da Bética do Douro• Vascóns• Bizantinos no surleste

– Conversión ó catolicismo de Recaredo no III Concilio de Toledo– Trazos políticos:

• Monarquía electiva• Debilidade do poder real (excesivo poder dos nobres e bispos)• Xeneralización das encomendas• Pervivencia do escravismo

– Fin do reino: Enfrontamento entre os fillos de Witiza e D. Rodrigo

10