pengantar akuntansi - izi

8/17/2019 Pengantar Akuntansi - IZI

1/45

HANDOUT PENDAMPINGAN

IMPLEMENTASI KURIKULUM 2013 SMK

MATA PELAJARAN PEMINATAN

Bidang Keahlian Bi!ni! Mana"e#enP$%g$a# Keahlian 1& Ke'angan

2& Pe$(an)%$an3& Ta)a Niaga

PEMBELAJARANPENGANTAR AKUNTANSI DAN KEUANGAN

DIREKTORAT PEMBINAAN SEKOLAH MENENGAH KEJURUANDIREKTORAT JENDERAL PENDIDIKAN MENENGAH

KEMENTERIAN PENDIDIKAN DAN KEBUDA*AAN201+


2/45

Pembelajaran Pengantar Akuntansi dan Keuangan

PEMBELAJARAN PENGANTAR AKUNTANSI DAN KEUANGAN

I. PEMAHAMAN KOMPETENSI

A. Konsep

1& S)anda$ K%#,e)en!i L'l'!an -SKL. adalah ($i)e$ia #engenai

('ali/(a!i (e#a#,'an l'l'!an ang #ena(', !i(a, ,enge)ah'an

dan (e)e$a#,ilan& SKL di"aa$(an (e dala# en)'( K%#,e)en!i In)i

-KI. !elan"')na K%#,e)en!i In)i di"aa$(an (e dala# en)'(

K%#,e)en!i Da!a$ -KD.&

2& K%#,e)en!i In)i #e$',a(an )ing(a) (e#a#,'an 'n)'( #ena,ai SKL

ang ha$'! di#ili(i !e%$ang ,e!e$)a didi( ,ada !e)ia, )ing(a) (ela!a)a' ,$%g$a# ang #en"adi da!a$ ,enge#angan KD& K%#,e)en!i

In)i #ena(', !i(a, !,i$i)'al !i(a, !%!ial ,enge)ah'an dan

(e)e$a#,ilan ang e$4'ng!i !eagai ,engin)eg$a!i #'a)an

,e#ela"a$an #a)a ,ela"a$an a)a' ,$%g$a# dala# #ena,ai SKL&

3& K%#,e)en!i Da!a$ adalah (e#a#,'an ang #en"adi !a$a) 'n)'(

#eng'a!ai K%#,e)en!i In)i ang ha$'! di,e$%leh ,e!e$)a didi(

#elal'i ,$%!e! ,e#ela"a$an& K%#,e)en!i Da!a$ #e$',a(an )ing(a)

(e#a#,'an dala# (%n)e(! #'a)an ,e#ela"a$an !e$)a

,e$(e#angan ela"a$ ang #enga' ,ada K%#,e)en!i In)i&

+& Ta(!%n%#i di#a(nai !eagai !e,e$ang(a) ,$in!i, (la!i/(a!i a)a'

!)$'()'$ dan (a)eg%$i d%#ain (e#a#,'an )en)ang ,e$ila(' ,e!e$)a

didi( ang )e$agi (e dala# d%#ain !i(a, ,enge)ah'an dan

(e)e$a#,ilan& Pe#agian d%#ain ,e$ila(' ela"a$ dila('(an 'n)'(

#eng'('$ ,e$'ahan ,e$ila(' !e!e%$ang ai( !ela#a ,$%!e!

,e#ela"a$an #a','n ha!il ela"a$ ang di$'#'!(an dala# ,e$ila('

(behavior) ang )e$da,a) ,ada indi(a)%$ ,ena,aian (%#,e)en!i&

B. Deskripsi

1& Ha!il ela"a$ di$'#'!(an dala# )iga )a(!%n%#i #eli,')i $anah !i(a,

,enge)ah'an dan (e)e$a#,ilan& Pe#agian )a(!%n%#i ha!il ela"a$

ini dila('(an 'n)'( #eng'('$ ,e$'ahan ,e$ila(' ,e!e$)a didi( ai(

!ela#a ,$%!e! ela"a$ #a','n ha!il ela"a$ ang di$'#'!(an dala#

a!,e( ,e$ila(' -behavior . )'"'an ,e#ela"a$an& Ki)a #engenal

@2014, Pendampingan mplementasi Kurikulum 201! "#K, $irektorat P"#K 2


3/45


(la!i/(a!i ,e$ila(' ha!il ela"a$ e$da!a$(an )a(!%n%#i Bl%%# dan

,ada K'$i('l'# 2013 dig'na(an )a(!%n%#i Bl%%# ang

di!e#,'$na(an %leh Ande$!%n dan K$a)h5%hl&

• Si(a, (a%e&tive domain) #e$',a(an ,e$ila(' e#%!i dan

,e$a!aan dala# e$!i(a, dan #e$a!a&

• Penge)ah'an (&ognitive domain) #e$',a(an (a,aili)a!

in)ele()'al dala# en)'( ,enge)ah'an a)a' e$,i(i$&

• Ke)e$a#,ilan (ps'&homotor domain) #e$',a(an (e)e$a#,ilan

#an'al a)a' #%)%$i( dala# en)'( #ela('(an&

a& Ranah !i(a, dala# K'$i('l'# 2013 #e$',a(an '$')an ,e$)a#a

dala# ,e$'#'!an (%#,e)en!i l'l'!an !elan"')na dii(')i dengan

$'#'!an $anah ,enge)ah'an dan (e)e$a#,ilan& Ranah !i(a,

dala# K'$i('l'# 2013 #engg'na(an )a(!%n%#i K$a)h5%hl

di#ana ,e#en)'(an !i(a, ,e!e$)a didi( dia5ali da$i #ene$i#a

(a&&epting) #en"alan(an (responding) #engha$gai (valuing)

#enghaa)i (organiinginternaliing) #enga#al(an

(&hara&teriinga&tualiing)&

& Ranah ,enge)ah'an ,ada K'$i('l'# 2013 #engg'na(an

)a(!%n%#i Bl%%# ang di!e#,'$na(an %leh Ande$!%n&

Pe$(e#angan (e#a#,'an #en)al -in)ele()'al. ,e!e$)a didi(

di#'lai da$i 61 a(ni #enginga) (remember) di#ana ,e!e$)a didi(

#enginga) (e#ali ,enge)ah'an da$i #e#%$ina& Taha,an

,e$(e#angan !elan"')na 62 a(ni #e#aha#i (understand)

ang #e$',a(an (e#a#,'an #eng%n!)$'(!i #a(na da$i ,e!an

,e#ela"a$an ai( !ea$a li!an )'li!an #a','n g$a/(& Leih lan"')

)aha, 63 a(ni #ene$a,(an (appl') ang #e$',a(an ,engg'naan,$%!ed'$ dala# !i)'a!i ang die$i(an a)a' !i)'a!i a$'& Taha,

leih lan"') 6+ a(ni #enganali!i! (anal'sis) ang #e$',a(an

,eng'$aian #a)e$i (e dala# agian7agian dan agai#ana

agian7agian )e$!e') !aling e$h''ngan an)a$a !a)' !a#a

lainna dala# (e!el'$'han !)$'()'$& Ting(a)an )a(!%n%#i

,enge)ah'an !elan"')na 68 a(ni #enge9al'a!i (evaluate),

#e$',a(an (e#a#,'an #e#'a) (e,')'!an e$da!a$(an ($i)e$ia

dan !)anda$& Ke#a#,'an )e$)inggi adalah 6: a(ni e$($ea!i



4/45

SKL KI

+

RLKD

Materi Pembelajaran

PEMBE-LAJARAN

Penilaian

HASIL BELA-JAR Penilaian

Penilaian


(&reate), #e$',a(an (e#a#,'an #ene#,a)(an ele#en7ele#en

!ea$a e$!a#aan (e dala# en)'( #%di/(a!i a)a'

#eng%$gani!a!i ele#en7ele#en (e dala# ,%la a$' -!)$'()'$

a$'.&

& Ranah (e)e$a#,ilan ,ada K'$i('l'# 2013 #engg'na(an g$ada!i

De$! ang di)a)a !eagai e$i(') #enga#a)i (observing),

#enana (*uestioning) #en%a (e+perimenting) #enala$

(asso&iating) #ena"i (&ommuni&ating) dan #eni,)a (&reating)&

2& SKL #e$',a(an ,$%/l l'l'!an ang a(an dia,ai %leh !e#'a #a)a

,ela"a$an ,ada "en"ang )e$)en)' ang #ena(', $anah !i(a,

,enge)ah'an dan (e)e$a#,ilan&

3& K%#,e)en!i In)i #e$',a(an )angga ,e$)a#a ,ena,aian ang di)'"'

!e#'a #a)a ,ela"a$an ,ada )ing(a) (%#,e)en!i )e$)en)'& Pen"aa$an

(%#,e)en!i in)i 'n)'( )ia, #a)a ,ela"a$an di$ini dala# $'#'!an

K%#,e)en!i Da!a$& K%#,e)en!i l'l'!an (%#,e)en!i in)i dan

(%#,e)en!i da!a$ dia,ai #elal'i ,$%!e! ,e#ela"a$an dan ,enilaian

ang da,a) diil'!)$a!i(an dengan !(e#a e$i(')&

RL ; R'ang ling(', #a)e$i

Ga#a$ 1 S(e#a H''ngan SKL K7I KD Penilaian dan Ha!il Bela"a$

R'#'!an !)anda$ (%#,e)en!i l'l'!an SMK


5/45


Tael 1& S)anda$ K%#,e)en!i L'l'!an SMK


6/45


KOMPETENSI INTIKELAS >

KOMPETENSI INTIKELAS >I

KOMPETENSI INTIKELAS >II

2& Menghaa)i dan#enga#al(an,e$ila(' "'"'$

di!i,lin)angg'ng"a5a,ed'li -g%)%ng$%%ng (e$"a!a#a)%le$an da#ai.!an)'n $e!,%n!i4dan ,$%a()i4 dan#en'n"'(an !i(a,!eagai agian da$i!%l'!i a)a! e$agai,e$#a!alahan dala#e$in)e$a(!i !ea$ae4e()i4 dengan

ling('ngan !%!ialdan ala# !e$)adala# #ene#,a)(andi$i !eagaie$#inan ang!adala# ,e$ga'land'nia&


di!i,lin)angg'ng"a5a,ed'li -g%)%ng$%%ng (e$"a!a#a)%le$an da#ai.!an)'n $e!,%n!i4dan ,$%a()i4 dan#en'n"'(an !i(a,!eagai agian da$i!%l'!i a)a! e$agai,e$#a!alahandala# e$in)e$a(!i!ea$a e4e()i4

dengan ling('ngan!%!ial dan ala#!e$)a dala##ene#,a)(an di$i!eagai e$#inanang!a dala#,e$ga'lan d'nia&


di!i,lin)angg'ng"a5a,ed'li -g%)%ng$%%ng (e$"a!a#a)%le$an da#ai.!an)'n $e!,%n!i4dan ,$%a()i4 dan#en'n"'(an !i(a,!eagai agian da$i!%l'!i a)a! e$agai,e$#a!alahandala# e$in)e$a(!i!ea$a e4e()i4

dengan ling('ngan!%!ial dan ala#!e$)a dala##ene#,a)(an di$i!eagai e$#inanang!a dala#,e$ga'lan d'nia&

3& Me#aha#i#ene$a,(an dan#enganali!i!,enge)ah'an4a()'al (%n!e,)'al

dan ,$%!ed'$ale$da!a$(an $a!aingin )ah'na)en)ang il#',enge)ah'an)e(n%l%gi !eni'daa danh'#ani%$a dala#5a5a!an(e#an'!iaan(eang!aan(enega$aan dan,e$adaan )e$(ai)

,enea 4en%#enadan (e"adian dala#idang (e$"a ang!,e!i/( 'n)'(#e#eah(an#a!alah&

3& Me#aha#i#ene$a,(an dan#enganali!i!,enge)ah'an4a()'al (%n!e,)'al

,$%!ed'$al dan#e)a(%gni)i4e$da!a$(an $a!aingin )ah'na)en)ang il#',enge)ah'an)e(n%l%gi !eni'daa danh'#ani%$a dala#5a5a!an(e#an'!iaan(eang!aan(enega$aan dan

,e$adaan )e$(ai),enea 4en%#enadan (e"adian dala#idang (e$"a ang!,e!i/( 'n)'(#e#eah(an#a!alah&

3& Me#aha#i#ene$a,(an#enganali!i! dan#enge9al'a!i,enge)ah'an

4a()'al (%n!e,)'al,$%!ed'$al dan#e)a(%gni)i4 dala#il#' ,enge)ah'an)e(n%l%gi !eni'daa danh'#ani%$a dengan5a5a!an(e#an'!iaan(eang!aan(enega$aan dan,e$adaan )e$(ai),enea 4en%#ena

dan (e"adian dala#idang (e$"a ang!,e!i/( 'n)'(#e#eah(an#a!alah&

+& Meng%lah #enala$dan #ena"i dala#$anah (%n($e) dan$anah a!)$a()e$(ai) dengan

,enge#angan da$iang di,ela"a$ina di!e(%lah !ea$a

+& Meng%lah #enala$dan #ena"i dala#$anah (%n($e) dan$anah a!)$a()e$(ai) dengan

,enge#angan da$iang di,ela"a$ina di!e(%lah !ea$a

+& Meng%lah #enala$#ena"i dan#eni,)a dala#$anah (%n($e) dan$anah a!)$a(

)e$(ai) dengan,enge#angan da$iang di,ela"a$ina di

@2014, Pendampingan mplementasi Kurikulum 201! "#K, $irektorat P"#K :


7/45


KOMPETENSI INTIKELAS >

KOMPETENSI INTIKELAS >I

KOMPETENSI INTIKELAS >II

#andi$i dan #a#,'#ela(!ana(an )'ga!!,e!i/( di a5ah

,enga5a!anlang!'ng&

#andi$i e$)inda(!ea$a e4e()i4 dan($ea)i4 dan #a#,'

#ela(!ana(an )'ga!!,e!i/( di a5ah,enga5a!anlang!'ng&

!e(%lah !ea$a#andi$i dan #a#,'#ela(!ana(an )'ga!

!,e!i/( di a5ah,enga5a!anlang!'ng&

8& K%#,e)en!i In)i ,ada $anah !i(a, -KI71 dan KI72. #e$',a(an

(%#ina!i $ea(!i a4e()i4 (%gni)i4 dan (%na)i4 -,e$ila('.& G$ada!i

(%#,e)en!i !i(a, #eli,')i #ene$i#a #en"alan(an #engha$gai

#enghaa)i dan #enga#al(an&

:& K%#,e)en!i In)i ,ada $anah ,enge)ah'an -KI73. #e#ili(i d'a di#en!i

dengan a)a!an7a)a!an ang )elah di)en)'(an ,ada !e)ia,

)ing(a)na& Di#en!i ,e$)a#a adalah di#en!i ,e$(e#angan (%gni)i4

,e!e$)a didi( 'n)'( (ela! > dan (ela! >I di#'lai da$i #e#aha#i -62.

#ene$a,(an -63. dan (e#a#,'an #enganali!i! -6+. 'n)'( (ela! >II

di)a#ah hingga (e#a#,'an e9al'a!i -68.& Di#en!i (ed'a adalah

di#en!i ,enge)ah'an -knoledge.? 'n)'( (ela! > e$',a

,enge)ah'an 4a()'al (%n!e,)'al dan ,$%!ed'$al !edang(an 'n)'((ela! >I dan >II dilan"')(an !a#,ai #e)a(%gni)i4&

a& Pengeta!an "akt!a# a(ni ,enge)ah'an )e$#in%l%gi a)a'

,enge)ah'an de)ail ang !,e!i/( dan ele#en& 6%n)%h 4a()a i!a

e$',a (e"adian a)a' ,e$i!)i5a ang da,a) diliha) didenga$

diaa di!en)'h a)a' dia#a)i&

& Pengeta!an konsept!a# #e$',a(an ,enge)ah'an ang leih

(%#,le(! e$en)'( (la!i/(a!i (a)eg%$i ,$in!i, dan gene$ali!a!i&

6%n)%hna ,e$i%de 5a()' ge%l%gi )e%$i P)hag%$a! h'('#

,e$#in)aan dan (e')'han )e%$i e9%l'!i dan !)$'()'$ angg%)a

MPR&

& Pengeta!an prose$!ra# #e$',a(an ,enge)ah'an agai#ana

#ela('(an !e!'a)' )e$#a!'( ,enge)ah'an (e)e$a#,ilan

alg%$i)#a -'$')an lang(ah7lang(ah l%gi! ,ada ,enele!aian

#a!alah ang di!'!'n !ea$a !i!)e#a)i!. )e(ni( dan #e)%da&

@2014, Pendampingan mplementasi Kurikulum 201! "#K, $irektorat P"#K @


8/45


d& Pengeta!an %etakogniti" ai)' ,enge)ah'an )en)ang (%gni!i

-#enge)ah'i dan #e#aha#i. ang #e$',a(an )inda(an a)a!

da!a$ !'a)' ,e#aha#an #eli,')i (e!ada$an dan ,engendalian

e$,i(i$ !e$)a ,ene)a,an (e,')'!an )en)ang !e!'a)'& Seagai

%n)%h ,enge)ah'an #eng$i)i( )'li!an )en)ang (e('a)an dan

(ele#ahanna ,enge)ah'an #eng'$ai(an !eagai !a$ana

#enang(a, !)$'()'$ 'ni) #a)e$i ,ela"a$an dala# '(' )e(!

,enge)ah'an )en)ang ,engg'naan he'$i!)i( -,$%!e! #ene#'(an.&

@& K%#,e)en!i In)i ,ada $anah (e)e$a#,ilan #engand'ng (e)e$a#,ilan

a!)$a( dan (e)e$a#,ilan (%n($e)& Ke)e$a#,ilan a!)$a( leih e$!i4a)

#en)al !(ill ang ende$'ng #e$'"'( ,ada (e)e$a#,ilan #ena"i

#eng%lah #enala$ dan #eni,)a dengan d%#inan ,ada(e#a#,'an #en)al


9/45


11&Aga$ #en"a#in )e$"adina (e)e$(ai)an an)a$a SKL KI KD #a)e$i

,e#ela"a$an ,$%!e! ,e#ela"a$an !e$)a ,enilaian ,e$l' dila('(an

lang(ah7lang(ah !eagai e$i(')&

a& Mela('(an linie$i!a!i KD da$i KI73 dan KD da$i KI7+?& Menge#ang(an #a)e$i ,e#ela"a$an ang )e$)'ang ,ada '('

)e(! !e!'ai KD da$i KI73?& Mengiden)i/(a!i (e)e$a#,ilan ang ,e$l' di(e#ang(an !e!'ai

$'#'!an KD da$i KI7+?d& Menge#ang(an (egia)an ,e#ela"a$an !e!'ai dengan #a)e$i

,e#ela"a$an dan (e)e$a#,ilan ang ha$'! dia,ai?e& Mengiden)i/(a!i !i(a,7!i(a, ang da,a) di(e#ang(an dala#

(egia)an ang dila('(an #enga' ,ada $'#'!an KD da$i KI71 dan

KI7 2 dan

4& Menen)'(an a$a ,enilaian ,enge)ah'an (e)e$a#,ilan dan !i(a,

ang $ele9an&

&. &onto

=%('! ,e$)a#a agi g'$' dala# #enia,(an ,e#ela"a$an adalah

#ela('(an anali!i! ,ada (e)iga !)anda$ (%#,e)en!i ai)' SKL KI KD&

Da$i anali!i! i)' a(an di,e$%leh "aa$an )en)ang )a(!%n%#i dan g$ada!i

ha!il ela"a$ ang e$h''ngan dengan #a)e$i ,e#ela"a$an (egia)an

,e#ela"a$an dan ,enilaian ang di,e$l'(an& 6%n)%h !eagai e$i(')&

@2014, Pendampingan mplementasi Kurikulum 201! "#K, $irektorat P"#K


10/45


Tael 3& Anali!i! Ke)e$(ai)an SKL KI dan KD

S)anda$ K%#,e)en!iL'l'!an K%#,e)en!i In)i

Kela! >K%#,e)en!i

Da!a$ Ke)e$anganC.Di#en!i K'ali/(a!iKe#a#,'an

Si(a, Me#ili(i,e$ila(' ang#ene$#in(an !i(a, %$ange$i#ane$a(hla(#'liae$il#',e$aa di$idane$)angg'ng "a5a dala#e$in)e$a(!i!ea$a e4e()i4 denganling('ngan

!%!ial danala# !e$)adala##ene#,a)(an di$i !eagaie$#inanang!adala#,e$ga'land'nia

1& Menghaa)idan#enga#al(an a"a$anaga#a angdian')na

I&1 Men!'('$i (a$'nia T'han *angMahae!aa)a!,e#e$iana#anah'n)'(#engel%laad#ini!)$a!i(e'anganen)i)a!&

I&2 Menga#al

(an a"a$anaga#adala##e#an4aa)(an il#',enge)ah'an dan)e(n%l%gi'n)'(#engha!il(anin4%$#a!i(e'anganang#'dahdi,aha#i$ele9anandal danda,a)di,e$anding(an

KD1&1 dan KD2&1 !'dah)e$(ai)dengan KIna(ed'ana ada,ada )a$a,#enga#al(an&

2& Menghaa)idan#enga#al(an ,e$ila(' "'"'$ di!i,lin)angg'ng "a5a ,ed'li-g%)%ng$%%ng (e$"a

!a#a)%le$anda#ai.!an)'n$e!,%n!i4 dan,$%7a()i4 dan#en'n"'((an!i(a, !eagaiagian da$i!%l'!i a)a!e$agai,e$#a!alahan dala#e$in)e$a(!i!ea$a e4e()i4 denganling('ngan!%!ial danala# !e$)a

2&1 Me#ili(i#%)i9a!iin)e$naldan#en'n"'((an $a!aingin )ah'dala##ene#'(

an dan#e#aha#i,enge)ah'an da!a$)en)ang(e'angandana('n)an!i&

2&2 Men'n"'((an,e$ila(' "'"'$di!i,lin)angg'ng "a5a!an)'n$e!,%n!i4

KD 2&1 danKD 2&2 !'dah)e$(ai)dengan KIna ai)'!'dah ,adale9el#enga#al(an&



11/45



Kela! >K%#,e)en!i


dala##ene#,a)(an di$i !eagai

e$#inanang!adala#,e$ga'land'nia&

dan ,$%7a()i4dala#

e$in)e$a(!i !ea$ae4e()i4dala#ling('ngan !%!ial!e!'aidengan,$in!i,e)i(a,$%4e!iidang(e'angandana('n)an!i&

2&3 Mengha$gai (e$"aindi9id'dan(el%#,%(!e$)a#e#,'nai(e,ed'lian ang)inggidala##en"aga(e!ela$a!an

ling('ngan !%!ialling('ngan (e$"adan ala#&

Penge)ah'an

Me#ili(i,enge)ah'an4a()'al(%n!e,)'al,$%!ed'$aldan#e)a(%gni)i4dala# il#',enge)ah'an )e(n%l%gi!eni dan'daadengan5a5a!an(e#an'!iaan(eang!aan(enega$aandan,e$adaan)e$(ai),enea!e$)a da#,a(4en%#enadan (e"adian&

3& Me#aha#i#ene$a,(an#enganali!i!,enge)ah'an4a()'al(%n!e,)'al,$%!ed'$ale$da!a$(an$a!a ingin)ah'na)en)ang il#',enge)ah'an )e(n%l%gi!eni 'daadanh'#ani%$adengan5a5a!an(e#an'!iaan(eang!aan(enega$aandan,e$adaan)e$(ai)

,enea4en%#enadan (e"adian

3&:

Men"ela!(an ,$in!i,7,$in!i, dan(%n!e,da!a$a('n)an!i&

KD 3&: ada,ada le9el(%gni)i4 2ai)'#e#aha#i!edang(an,enge)ah'an7na ada ,adale9el(%n!e,)'alai)' ,$in!i,dan (%n!e,da!a$A('n)an!i&



12/45



Kela! >K%#,e)en!i


!e$)a#ene$a,(an,enge)ah'an

,$%!ed'$al,ada idang(a"ian ang!,e!i/(!e!'aidengana(a) dan#ina)na'n)'(#e#eah(an#a!alah

Ke)e$a#,ilan

Me#ili(i(e#a#,'an,i(i$ dan)inda( ang

e4e()i4 dan($ea)i4 dala#$anaha!)$a( dan(%n($e)!eagai,enge#angan da$i angdi,ela"a$i di!e(%lah!ea$a#andi$i&

+& Meng%lah#enala$ dan#ena"idala# $anah

(%n($e) dan$anaha!)$a()e$(ai)dengan,enge#angan da$i angdi,ela"a$inadi !e(%lah!ea$a#andi$i dan#a#,'#engg'na(an #e)%da!e!'ai (aidah(eil#'an

+&:Meng7g'na(an,$in!i,7,$in!i, dan

(%n!e,da!a$a('n)an!i'n)'((a!'!7(a!'!(e'angan&

KD ada ,adale9el#ene$a,(an-63. el'#

,ada le9el#enala$ ,ada$anah a!)$a(!eha$'!na#a!'( (ea!,e(,enge)ah'an'(an(e)e$a#,ilan

Ke)e$angan

1& SKL dia#il da$i Pe$#endi('d n%#%$ 8+ Tah'n 2013 )en)ang S)anda$

K%#,e)en!i L'l'!an

2& K%#,e)en!i In)i dan K%#,e)en!i Da!a$ dia#il da$i Pe$#endi('d

n%#%$ :0 Tah'n 201+ )en)ang K'$i('l'# SMK


13/45


II. PEMAHAMAN MATERI

A. Konsep

Ma)e$i ,e#ela"a$an a)a' ling(', #a)e$i adalah agian da$i i!i $'#'!an

K%#,e)en!i Da!a$ -KD. #e$',a(an #'a)an da$i ,engala#an ela"a$

ang diin)e$a(!i(an di an)a$a ,e!e$)a didi( dengan ling('nganna 'n)'(

#ena,ai Ke#a#,'an Da!a$ e$',a ,e$'ahan ,e$ila(' !eagai ha!il

ela"a$ da$i #a)a ,ela"a$an&

B. Deskripsi

Ma)e$i ,e#ela"a$an di(e#ang(an !e!'ai dengan )'n)')an KD da$i KI73

dan KD da$i KI7+& G'$' Da,a) #enge#ang(an #a)e$i ,e#ela"a$an

ang !'dah )e$an)'# di !ila'! a)a' '(' )e(! !e!'ai dengan

(a$a()e$i!)i( ,e!e$)a didi(& Penge#angan #a)e$i ,e#ela"a$an #e$'"'(

,ada #a)e$i ,e#ela"a$an dala# !ila'! dan '(' )e(! !e$)a $'#'!an

K%#,e)en!i Da!a$ ang )e$#'a) dala# KI73 -,enge)ah'an. dan KI7+

-(e)e$a#,ilan.&

Un)'( #e$'#'!(an IPK da,a) dig'na(an $a#'7$a#' !eagai e$i(')

1& Indi(a)%$ #e$',a(an ,enanda ,e$ila(' ,enge)ah'an -KD da$i KI73.

dan ,e$ila(' (e)e$a#,ilan -KD da$i KI7+. ang da,a) di'('$ dan a)a'

di%!e$9a!i&

2& Indi(a)%$ ,e$ila(' !i(a, !,i$i)'al -KD da$i KI71. dan !i(a, !%!ial -KD

da$i KI72. da,a) )ida( di$'#'!(an !eagai indi(a)%$ ,ena,aian

(%#,e)en!i ,ada RPP )e)a,i ,e$ila(' !i(a, !,i$i)'al dan !i(a, !%!ial

ha$'! di(ai)(an ,ada ,e$'#'!an )'"'an ,e#ela"a$an&

3& R'#'!an Indi(a)%$ Pena,aian K%#,e)en!i -IPK. #engg'na(an

di#en!i ,$%!e! (%gni)i4 (the &ognitive pro&ess o- dimension) dan

di#en!i ,enge)ah'an (knoledge o- dimension) ang !e!'ai dengan

KD na#'n )ida( #en')', (e#'ng(inan ,e$'#'!an indi(a)%$ di#'lai

da$i (ed'd'(an KD ang !e)ing(a) leih $endah dan a)a' leih )inggi&

+& IPK di$'#'!(an #elal'i lang(ah7lang(ah !eagai e$i(')

a& Ten)'(an (ed'd'(an KD da$i KI73 dan KD da$i KI7+ e$da!a$(an

g$ada!ina dan )'n)')an KI&



14/45


& Ten)'(an di#en!i ,enge)ah'an -4a()'al (%n!e,)'al ,$%!ed'$al

#e)a(%gni)i4.&

& Ten)'(an en)'( (e)e$a#,ilan a,a(ah (e)e$a#,ilan a!)$a( a)a'

(e)e$a#,ilan (%n($e)&

d& Un)'( (e)e$a#,ilan (%n($e) ,ada (ela! > #engg'na(an Ka)a (e$"a

%,e$a!i%nal !a#,ai )ing(a) #ani,'la!i


15/45


idang (e'angan -/nane. !'#e$7!'#e$ ,endanaan dan ,$%!ed'$

,engg'naan dana ,e$'!ahaan&

&. &onto

Tael +& Pen"aa$an KI dan KD (e dala# Indi(a)%$ Pena,aian K%#,e)en!i-IPK. dan Ma)e$i Pe#ela"a$an&

K%#,e)en!i In)i K%#,e)en!i Da!a$Indi(a)%$

Pena,aianK%#,e)en!i

Ma)e$iPe#ela"a$a

n

1&Menghaa)i dan#enga#al(ana"a$an aga#aang dian')na

1&1& Men!'('$i(a$'nia T'han *angMahae!aa)a!

,e#e$iana#anah'n)'(#engel%laad#ini!)$a!i(e'anganen)i)a!&

1&2& Menga#al(ana"a$anaga#adala#

#e#an4aa)(anil#',enge)ah'an dan)e(n%l%gi'n)'(#engha!il(anin4%$#a!i(e'anganang#'dahdi4aha#i$ele9anandal

danda,a)di,e$anding(an

2&Menghaa)i dan#enga#al(an,e$ila(' "'"'$di!i,lin)angg'ng "a5a ,ed'li-g%)%ng $%%ng(e$"a !a#a)%le$an da#ai.!an)'n

$e!,%n!i4 dan,$%7a()i4 dan#en'n"'((an

2&1& Me#ili(i#%)i9a!iin)e$nal dan#en'n"'((an$a!a ingin )ah'dala##ene#'(andan #e#aha#i,enge)ah'anda!a$ )en)ang

(e'angan dana('n)an!i&



16/45



Pena,aianK%#,e)en!i

Ma)e$iPe#ela"a$a

n

!i(a, !eagaiagian da$i!%l'!i a)a!e$agai,e$#a!alahandala#e$in)e$a(!i!ea$a e4e()i4denganling('ngan!%!ial dan ala#!e$)a dala##ene#,a)(andi$i !eagaie$#inanang!a dala#,e$ga'land'nia&

2&2& Men'n"'((an ,e$ila(' "'"'$ di!i,lin)angg'ng "a5a !an)'n$e!,%n!i4 dan,$%7a()i4dala#e$in)e$a(!i!ea$a e4e()i4dala#ling('ngan!%!ial !e!'aidengan,$in!i, e)i(a,$%4e!i idang(e'angan dana('n)an!i&

2&3& Mengha$gai (e$"a indi9id'dan (el%#,%(!e$)a#e#,'nai(e,ed'lianang )inggi

3&Me#aha#i#ene$a,(an#enganali!i!,enge)ah'an4a()'al(%n!e,)'al,$%!ed'$ale$da!a$(an$a!a ingin)ah'na )en)angil#',enge)ah'an)e(n%l%gi !eni'daa danh'#ani%$adengan5a5a!an(e#an'!iaan(eang!aan(enega$aandan ,e$adaan)e$(ai),enea

4en%#ena dan(e"adian !e$)a#ene$a,(an,enge)ah'an,$%!ed'$al ,adaidang (a"ianang !,e!i/(!e!'ai dengana(a) dan#ina)na 'n)'(#e#eah(an#a!alah

3&1 Men"ela!(an,enge$)ian)'"'an dan,e$an a('n)an!i

3&1&1 Men "ela!(an ,enge$)ian

a('n)an!i

3&1&2 Men "ela!(a

• Penge$)iana('n)an!i

• T'"'ana('n)an!i

• Pe$an

a('n)an!i

@2014, Pendampingan mplementasi Kurikulum 201! "#K, $irektorat P"#K 1:


17/45



Pena,aianK%#,e)en!i

Ma)e$iPe#ela"a$a

n

n )' "'an a('n)an!i

3&1&3 M

en "ela!(an ,e$an a('n)an!i

+&Meng%lah#enala$ dan#ena"i dala#$anah (%n($e)dan $anah

a!)$a( )e$(ai)dengan,enge#anganda$i angdi,ela"a$ina di!e(%lah !ea$a#andi$i dan#a#,'#engg'na(an#e)%da !e!'ai(aidah (eil#'an

+&1 Menge9al'a!i,e$ana('n)an!i die$agai '!aha

+&1&1 Mengi

den)i/(a!i,e$ana('n)

• Pe$ana('n)an!i)e$(ai)dengan "eni!'!aha

@2014, Pendampingan mplementasi Kurikulum 201! "#K, $irektorat P"#K 1@


18/45



Pena,aianK%#,e)en!i

Ma)e$iPe#ela"a$a

n

an!idie$agai'!aha

angdie$i(an#ela

l'ida)a

+&1&2 Menge9al'a!i,e$ana('n)an

!idi



19/45



Pena,aianK%#,e)en!i

Ma)e$iPe#ela"a$a

n

e$agai'!ahadi(ai)(

andengan "eni!'!a

ha

In)eg$a!i #'a)an l%(al dala# Ma)a Pela"a$an Pengan)a$ A('n)an!i

di#a(nai dengan #a)e$i Pengan)a$ A('n)an!i ang (%n)e(!)'al

!e!'ai ling('ngan !e(i)a$ a)a' )%,i( (e(inian& In)eg$a!i

e(!)$a('$i('le$ (e,$a#'(aan di#a(nai dengan ,e#an4aa)an (egia)an

(e,$a#'(aan !eagai a()'ali!a!i #a)e$i Pengan)a$ A('n)an!i ang

di,ilih da$i KD da$i KI73 dan KD da$i KI7+ ang #e#'ng(in(an

dia"a$(an dala# ,$%g$a# a()'ali!a!i (egia)an e(!)$a('$i('le$

(e,$a#'(aan&

Tael 8& Pengin)eg$a!ian Ma)e$i Pengan)a$ A('n)an!i denganM'a)an L%(al dan E(!)$a('$i('le$ P$a#'(a

K%#,e)en!i Da!a$In)eg$a!i M'a)anL%(al (e dala#

Pengan)a$ A('n)an!i

In)eg$a!i E(!)$a('$i('le$Ke,$a#'(aan da$i #a)e$i

Pengan)a$ A('n)an!i



20/45


3&:Men"e la!(an,$in!i,7,$in!i, dan(%n!e, da!a$a('n)an!i&

Pe$an a('n)an!i ,ada

Bidang U!aha angada di 5ilaah !e(i)a$&

Mela('(an (egia)ane$he#a) 'n)'( #ela)ih!i(a, (e#andi$ian dan

#en'#'h(an ($ea)i9i)a!!e!'ai dengan,enana#an !i(a,e(!)$a('$i('le$&

+&: Mengg'na(

an ,$in!i,7,$in!i, dan(%n!e,da!a$a('n)an!i&

D. Latian

1& B'a)lah anali!i! (e)e$(ai)an KI KD Ma)e$i dan Indi(a)%$ Pena,aian

K%#,e)en!i !e,e$)i %n)%h Tael + di a)a! da$i ,a!angan KD3 danKD+&&

2& B'a)lah anali!i! in)eg$a!i #a)e$i KD dengan M'a)an L%(al dan

E(!)$a('$i('le$ Ke,$a#'(aan !e,e$)i Tael 8 di a)a!&



21/45


III. PEMAHAMAN PROSES PEMBELAJARAN

A. Konsep

P$%!e! ,e#ela"a$an #e$',a(an !'a)' ,$%!e! ang #engand'ng

!e$ang(aian (egia)an #'lai da$i ,e$enanaan ,ela(!anaan hingga

,enilaian& P$%!e! ,e#ela"a$an #e$',a(an (egia)an in)e$a(!i an)a$a

,e!e$)a didi( dengan ling('nganna )e$#a!'( dengan g'$' ang

e$lang!'ng !ea$a ed'(a)i4 aga$ ,e!e$)a didi( da,a) #e#ang'n

!i(a, ,enge)ah'an dan (e)e$a#,ilanna 'n)'( #ena,ai )'"'an ang

)elah di)e)a,(an&

B. Deskripsi

1& Pe$enanaan Pe#ela"a$an

a& Pe$enanaan ,e#ela"a$an di$anang dala# en)'( Sila'! ang

di!'!'n dan di)e)a,(an !ea$a na!i%nal dan Renana Pela(!anaan

Pe#ela"a$an -RPP. ang di!'!'n %leh g'$' #a)a ,ela"a$an&

& RPP di(e#ang(an 'n)'( #enga$ah(an (egia)an ,e#ela"a$an

,e!e$)a didi( dala# ',aa #ena,ai KD di!'!'n !ea$a leng(a,

dan !i!)e#a)i! aga$ ,e#ela"a$an e$lang!'ng !ea$a in)e$a()i4

in!,i$a)i4 #enenang(an #enan)ang e/!ien #e#%)i9a!i ,e!e$)a

didi( 'n)'( e$,a$)i!i,a!i a()i4 !e$)a #e#e$i(an $'ang ang

'(', agi ,$a(a$!a ($ea)i9i)a! dan (e#andi$ian !e!'ai dengan

a(a) #ina) dan ,e$(e#angan /!i( !e$)a ,!i(%l%gi! ,e!e$)a

didi(&

& Pe$'#'!an indi(a)%$

Indi(a)%$ Pena,aian K%#,e)en!i -IPK. di$'#'!(an dala#

,e$na)aan ,e$ila(' ang da,a) di'('$ dan


22/45


da$i KI73 dan KD da$i KI7+& Pe$'#'!an )'"'an "'ga ha$'!

#ene$#in(an a!,e( ,enilaian %)en)i( e$',a ,$%!e! dan ,$%d'(&

R'#'!an ($i)e$ia dala# )'"'an ,e#ela"a$an e$',a ($i)e$ia

(%#,e)en!i !i(a, (%#,e)en!i ,enge)ah'an (%#,e)en!i

(e)e$a#,ilan& K$i)e$ia da,a) e$',a ,e$ila(' ,$%!e! a)a' ,$%d'(

ang da,a) dia#a)i dan a)a' di'('$&

e& Lang(ah ,e#ela"a$an

Lang(ah7lang(ah ,e#ela"a$an e$i!i(an ,ende(a)an

,e#ela"a$an !ain)i/( dan #%del ,e#ela"a$an ang !e!'ai

dengan (a$a()e$i!)i( KD ang a(an dia"a$(an&

2& Pela(!anaan Pe#ela"a$an

Lang(ah7lang(ah ,e#ela"a$an e$,ende(a)an !ain)i/( ha$'! da,a)

di,ad'(an !ea$a !in($%n dengan lang(ah7lang(ah (e$"a (s'nta+)

#%del ,e#ela"a$an& Pada K'$i('l'# 2013 di(e#ang(an 3 #%del

,e#ela"a$an ')a#a ang diha$a,(an da,a) #e#en)'( ,e$ila('

!ain)i/( ,e$ila(' !%!ial !e$)a #enge#ang(an $a!a (eingin)ah'an&

Ke)iga #%del )e$!e') adalah #%del Pe#ela"a$an Be$a!i! Ma!alah

(Problem .ased /earning), #%del Pe#ela"a$an Be$a!i! P$%"e(

(Proje&t .ased /earning), dan #%del Pe#ela"a$an Melal'i

Pening(a,an


23/45


& Pe$na)aan KD7+ ,ada )a(!%n%#i #eng%lah dan #enala$&

Ra#'7$a#' ,ene#'an #%del ha!il (a$a -Problem .ased /earning

dan Proje&t .ased /earning. dengan ($i)e$ia

a& Pe$na)aan KD73 dan KD7+ #enga$ah ,ada ha!il (a$ae$en)'( "a!a a)a' ,$%d'(?

& Pe$na)aan KD73 ,ada en)'( ,enge)ah'an #e)a (%gni)i4?

& Pe$na)aan KD7+ ,ada )a(!%n%#i #ena"i dan #eni,)a dan

d& Pe$na)aan KD73 dan KD7+ ang #e#e$l'(an ,e$!a$a)an

,eng'a!aan ,enge)ah'an (%n!e,)'al dan ,$%!ed'$al&

Ma!ing7#a!ing #%del ,e#ela"a$an )e$!e') #e#ili(i '$')an lang(ah

(e$"a (s'nta+) )e$!endi$i ang da,a) di'$ai(an !eagai e$i(')&

a& M%del Pe#ela"a$an Pening(a,an -Pene#'an dan

,ena$ian


24/45


. Menge#ang(an !%l'!i #elal'i ,engiden)i/(a!ian

al)e$na)i47al)e$na)i4 )'(a$7,i(i$an dan #engee( ,e$edaan

,andang?

d. Mela('(an )inda(an !)$a)egi! dan

e. Meliha) 'lang dan #enge9al'a!i ,enga$'h7,enga$'h da$i

!%l'!i ang dila('(an&

2. Sin)a(! #%del Problem .ased /earning Jeni! 5rouble "hooting

-Da9id H& J%na!!en 20113. )e$di$i a)a!

a. Me$'#'!(an '$aian #a!alah?

. Menge#ang(an (e#'ng(inan ,enea?

. Menge)e! ,enea a)a' ,$%!e! diagn%!i! dan

d. Menge9al'a!i&

& M%del ,e#ela"a$an Proje&t .ased /earning dengan !in)a(!

1. Penen)'an ,e$)anaan #enda!a$ ("tart ith the 6ssential

7uestion)8

2. Mende!ain ,e$enanaan ,$%"e(?

3. Men'!'n "ad5al (reate a "&hedule)?

+. Me#%ni)%$ ,e!e$)a didi( dan (e#a"'an ,$%"e( (#onitor the

"tudents and the Progress o- the Proje&t)8

8. Meng'"i ha!il (Assess the 9ut&ome), dan

:. Menge9al'a!i ,engala#an (6valuate the 6+perien&e)&

T'"'an ,e#ela"a$an Pengan)a$ A('n)an!i dan Ke'angan )ida( !a"a 'n)'(

#en"adi(an !i!5a #e#,e$%leh ,enge)ah'an )e(ni! a('n)an!i )e)a,i

leih da$i i)' "'ga 'n)'( a"ang ,ela)ihan (e#a#,'an e$nala$

e$a$g'#en dan ela"a$ #andi$i&

Sea$a leih $ini )'"'an ,engenalan a('n)an!i dan (e'angan adalah

!eagai e$i(')

1& Me#aha#(an ,enge)ah'an a('n)an!i dan (e'angan di )ing(a)

,engan)a$ )an,a #eni#'l(an (e!an ang (eli$' )en)ang a$)i

(e'angan dan a('n)an!i ai( !eagai ,enge)ah'an #a','n !eagai

idang ,e(e$"aan&

2& Men'n"'((an (e,ada ,e#'la ah5a (e'angan dan a('n)an!i

#e$',a(an ,enge)ah'an ang e$nala$ -l%gi!. #e#e$i )an)angan

in)ele()'al dan #enenang(an&

@2014, Pendampingan mplementasi Kurikulum 201! "#K, $irektorat P"#K 2+


25/45


3. Me#%)i9a!i aga$ ,enge)ah'an (e'angan dan a('n)an!i di#an4aa)(an

dala# ,$a()i( i!ni! a)a' %$gani!a!i lainna ang (ee$ha!ilan

!eena$na did'('ng %leh in4%$#a!i (e'angan.

P$%!e! ,e#ela"a$an a('n)an!i !e!'ai dengan ,ende(a)an ,e#ela"a$an!ien)i/ #eli,')i li#a lang(ah !eagai e$i(')&

1& Menga#a)i #elal'i inde$a ,engliha) -#e#aa #eni#a(. ,e#a'

,endenga$ ,engea, dan ,e$aa ,ada 5a()' #enga#a)i !'a)'

%"e( dengan a)a','n )an,a ala) an)'& Al)e$na)i4 (egia)an

#enga#a)i an)a$a lain %!e$9a!i ling('ngan #enga#a)i ga#a$

9ide% )ael dan g$a/( da)a #enganali!i! ,e)a #e#aa e$agai

in4%$#a!i ang )e$!edia di #edia #a!a dan in)e$ne) #a','n !'#e$

lain&

2& Menana ai)' (egia)an Si!5a 'n)'( #eng'ng(a,(an a,a ang ingin

di(e)ah'ina ai( ang e$(enaan dengan !'a)' %"e( ,e$i!)i5a

!'a)' ,$%!e! )e$)en)'& Dala# (egia)an #enana Si!5a #enga"'(an

,e$)anaan (e,ada g'$' na$a !'#e$ Si!5a lainna dan a)a'

(e,ada di$i !endi$i dengan i#ingan g'$' !a#,ai dengan Si!5a

#andi$i !ehingga #en"adi !'a)' (eia!aan& Pe$)anaan da,a)

dia"'(an !ea$a li!an dan )'li!an !e$)a da,a) #e#ang(i)(an#%)i9a!i Si!5a 'n)'( )e)a, a()i4 dan #enenang(an& Ben)'(na

da,a) e$',a (ali#a) ,e$)anaan dan (ali#a) hi,%)e!i!&

3& Meng'#,'l(an da)a ai)' (egia)an Si!5a 'n)'( #ena$i in4%$#a!i

!eagai ahan ang da,a) dianali!i! dan di!i#,'l(an& Kegia)an

#eng'#,'l(an da,a) dila('(an dengan a$a #e#aa '('

#eng'#,'l(an da)a !e('nde$ %!e$9a!i la,angan '"i %a

-e(!,e$i#en. 5a5ana$a #enea$(an ('e!i%ne$ dan lain7lain&

+& Menga!%!ia!i ai)' (egia)an Si!5a dala# en)'( !e$ang(aian

a()i9i)a! /!i( dan ,i(i$an dengan an)'an ,e$ala)an )e$)en)'& Ben)'(

(egia)an #eng%lah da)a an)a$a lain #ela('(an (la!i/(a!i ,eng'$')an

(sorting), #enghi)'ng #e#agi dan #en'!'n da)a dala# en)'(

ang leih in4%$#a)i4 !e$)a #enen)'(an !'#e$ da)a !ehingga leih

e$#a(na& Kegia)an Si!5a dala# #eng%lah da)a #i!alna #e#'a)

)ael g$a/( agan ,e)a (%n!e, #enghi)'ng dan ,e#%delan&

Selan"')na Si!5a #enganali!i! da)a 'n)'( #e#anding(an a)a','n

#enen)'(an h''ngan an)a$a da)a ang )elah di%lahna dengan



26/45


)e%$i ang ada !ehingga da,a) di)a$i( (e!i#,'lan dan a)a'

di)e#'(anna ,$in!i, dan (%n!e, ,en)ing !ehingga e$#a(na dala#

#ena#ah !(e#a (%gni)i4 #el'a!(an ,engala#an dan 5a5a!an

,enge)ah'anna&

8& Meng%#'ni(a!i(an ai)' (egia)an Si!5a dala# #ende!($i,!i(an dan

#ena#,ai(an ha!il )e#'anna da$i (egia)an #enga#a)i #enana

#eng'#,'l(an dan #eng%lah da)a !e$)a #enga!%!ia!i ang

di)'"'(an (e,ada %$ang lain ai( !ea$a li!an #a','n )'li!an dala#

en)'( diag$a# agan ga#a$ dan !e"eni!na dengan an)'an

,e$ang(a) )e(n%l%gi !ede$hana dan a)a' )e(n%l%gi in4%$#a!i dan

(%#'ni(a!i&

&. &onto

Aga$ #e#'dah(an lang(ah ,en!in($%nan ,ende(a)an dengan #%del

,e#ela"a$an ang di,ilih a)a! da!a$ ha!il anali!i! da,a) #engg'na(an

#a)$i( ,e$anah !eagai ,e$)%l%ngan !eel'# di)'li!(an #en"adi

(egia)an in)i ,ada RPP& Pe#ad'an a)a' ,en!in($%nan an)a$a lang(ah7

lang(ah ,ende(a)an !ain)i/( dan !in)a(! -lang(ah (e$"a. #%del

,e#ela"a$an )e$!e') dila('(an !eagai e$i(')&

1& Pilih ,a!angan KD7KD da$i #a)a ,ela"a$an ang dia#,' !e!'ai

dengan !ila'! dan '(' )e(! !i!5a )e$(ai)&

2& R'#'!(an IPK da$i KD3 dan da$i KD+ !e!'ai dengan di#en!i ,$%!e!

a)a' le9el ,enge)ah'an dan di#en!i (a)eg%$i ,enge)ah'an ang

)e$(and'ng di #a!ing7#a!ing KD& Se)ia, KD #ini#al #e#ili(i 2 -d'a.

indi(a)%$&

3& Pilih #%del ,e#ela"a$an !e!'ai KD dengan #e#,e$)i#ang(an

$a#'7$a#' ,e#ilihan #%del ,e#ela"a$an&

+& Ten)'(an (egia)an ,e!e$)a didi( dan (egia)an g'$' !e!'ai dengan

lang(ah7lang(ah -!in)a(!. #%del ,e#ela"a$an ang di,ilih (e#'dian

!in($%n(an dengan lang(ah ,ende(a)an !ain)i/( -8M. !a#,ai

#ena,ai IPK&

8& Pindah(an i!i $anangan ha!il ,engi!ian #a)$i( ,e$)%l%ngan -(egia)an

g'$'7,e!e$)a didi(. )e$!e') (e dala# Kegia)an In)i ,ada 4%$#a) RPP&



27/45


Tael :& Ranangan Pe#ad'an Sin)a(! M%del Pe#ela"a$an In('i$i Te$i#ing (n*uir' 5raining) dengan Pende(a)an Sain)i/( ,ada Ma)a Pela"a$an Pengan)a$ A('n)an!i

K%#,e)en!i Da!a$

3&: Men"ela!(an ,$in!i,7,$in!i, dan (%n!e, da!a$ a('n)an!i&+&: Mengg'na(an ,$in!i,7,$in!i, dan (%n!e, da!a$ a('n)an!i 'n)'( (a!'!7(a!'! (e'angan

Indi(a)%$Sin)a(!InF'i$

Te$i#ing

Pende(a)an Sain)i/(

Menga#a)i Menana Meng'#,'l(anIn4%$#a!i Menala$Meng%#'ni(a

!i7(an

3&:&1Men"ela!(an ,$in!i,(e!a)'an '!aha

3&:&2

Men"ela!(an ,$in!i,'ni) #%ne)e$

3&:&3

Men"ela!(an ,$in!i,ha$ga ,e$%lehan

+&:&1

Mene$a,(an ,$in!i,(e!a)'an '!ahadala# ,ena)a)an)$an!a(!i (e'angan

+&:&2

Mene$a,(an ,$in!i,'ni) #%ne)e$ dala#,ena)a)an)$an!a(!i (e'angan

+&:&3

Mene$a,(an ,$in!i,ha$ga ,e$%lehandala# ,ena)a)an)$an!a(!i (e'angan

Meng%n4$%n)a!idengan#a!alah#elal'i,e$)anaang'$'

•

G'$'#en'n"'((an ,ada!i!5a#aa#7#aa#(e!'li)an%$ang#enghi)'ng "'#lahha$)a<(e(aaanna

• Si!5a#eni#a(,en"ela!an angdie$i(ang'$')en)ang(e!'li)an

#aa#7#aa#%$ang#enghi)'ng "'#lahha$)a<(e(aaanna

• G'$'#en'ga!(an !i!5a

•

G'$'#en'ga!(an !i!5a#e#'a),e$)anaan)en)anga,a angel'#di(e)ah'idan a,aangingindi(e)ah'ileihlan"'))en)ang,$in!i,a('n)an!i'n)'(#engha!il(an

in4%$#a!i)en)ang(e(aaan


28/45



Te$i#ing

Pende(a)an Sain)i/(


!i7(an

#enganali!i!(e!'li)anang)e$"adidan#endi!('!i(an,eneana

• Si!5a!ea$aindi9id'#a','n(el%#,%(e$di!('!i#e#aha!,e$#a!alahan&

• G'$'Men'ga!(an !i!5a#e#'a),e$)anaan)en)anga,a angel'#di(e)ah'idan a,a

angingindi(e)ah'ileihlan"'))en)ang,$in!i,a('n)an!i'n)'(#engha!il(an

a,a angel'#di(e)ah'idan a,aangingindi(e)ah'ileihlan"'))en)ang,$in!i,a('n)an!i'n)'(da,a)#enghi)'ng "'#lahha$)a


29/45



Te$i#ing

Pende(a)an Sain)i/(


!i7(an

in4%$#a!i)en)ang(e(aaan


30/45



Te$i#ing

Pende(a)an Sain)i/(


!i7(an

• Meng'#,'l(anda)adan#en%a<#ela('(ane(!,e$i#en

• G'$'#en'ga!(an!i!5a#en%a#enghi)'ng(e(aaanna!endi$ia)a'e$da!a$(an(a!'!angdie$i(ang'$'

• Si!5a!ea$aindi9id'#a','n(el%#,%(#enghi)'ngha$)a


31/45



Te$i#ing

Pende(a)an Sain)i/(


!i7(an

a(egia)anSi!5aG'$'#e#an)a')ing(ah la('Si!5a

• G'$'#enilai!i(a,,enge)ah'andan(e)e$a#,ilan!ela#a(egia)ane$lang!'ng

• Meng%$gani!a!i(andan#en4 %$#'la!i7(an,en"ela!an

• g'$'#en'ga!(anSi!5a#e$'#'!(an(e!i#,'lan)en)ang,en)ingna,$in!i,a('n)an!i 'n)'(#engha!il(anin4%$#a!i



32/45



Te$i#ing

Pende(a)an Sain)i/(


!i7(an

(e(aaan


33/45



Te$i#ing

Pende(a)an Sain)i/(


!i7(an

!il(anin4%$#a!i(e(aaan


34/45



Te$i#ing

Pende(a)an Sain)i/(


!i7(an

,%(lain!e$)a#e#e$i(an)angga,an)e$hada,,e$)anaanangdi!a#,ai(an(e,adana!e$)a#ene$i#a#a!'(an&

• Menganali!i!,$%!e!in('i$

i

• Si!5a#enganali!i!,$%!e!

inF'i$angdila('(andan#e#,e$ai(iha!il(e$"ana

@2014, Pendampingan mplementasi Kurikulum 201! "#K, $irektorat P"#K 3+


35/45



Te$i#ing

Pende(a)an Sain)i/(


!i7(an

e$da!a$(an#a!'(an,ada!aa),$e!en)a!i!e$)ahal7halangdiangga,el'#)e,a)



36/45


D. Latian

a. B'a)lah ,e#ad'an ,ende(a)an !ain)i/( dengan #%del ela"a$ ang

Sa'da$a ,ilih e$da!a$(an anali!i! #engg'na(an 4%$#a) #a)$i( !e,e$)i

,ada )ael @&



37/45


I'. PEMAHAMAN PENILAIAN HASIL BELAJAR

()

A. Konsep

. Penilaian Ha!il Bela"a$ %leh Pendidi( adalah ,$%!e! ,eng'#,'lan

in4%$#a!i


38/45


g. Oleh (a$ena i)' 4%('! ')a#a ,enge#angan !i(a, ,ada #a)a

,ela"a$an Pengan)a$ A('n)an!i dan Ke'angan )e$le)a( ,ada

,enge#angan !i(a, il#iah ang #e$',a(an agian da$i ',aa

,ena,aian (ed'a !i(a, )e$!e') -!,i$i)'al dan !%!ial.& G'$' Ma)a

,ela"a$an Pengan)a$ A('n)an!i dan Ke'angan ,e$l' #e#e)a(an !i(a,

ang a(an di(e#ang(an ,ada !e)ia, #a)e$i ,e#ela"a$an !e!'ai

dengan $ele9an!i dan (a$a()e$i!)i( ai( ang )e$!'$a) #a','n ang

)e$!i$a) ,ada $'#'!an KI73 dan KI7+&

h. Tael @& Te(ni( dan In!)$'#en Penilaian Si(a,

i. T

". Ben)'(

In!)$'

#en

(. Ke)e$angan

l.O

#. Da4)a$e(

n. S(ala,enilaian!i(a,

%. Dila('(an!ela#a ,$%!e!,e#ela"a$an&

,.P

F. Da4)a$e(

$. S(ala,enilaian

!i(a,

!. Dila('(an,ada a(hi$!e#e!)e$

).P

'. Da4)a$e(

9. S(ala,enilaian!i(a,

5. Dila('(an,ada a(hi$!e#e!)e$!e)ia, ,e!e$)adidi( dinilai%leh 8 ,e!e$)adidi( lainna&

. J

. 6a)a)an,endidi(

e$i!iin4%$#a!i)en)ang(e('a)andan(ele#ahan,e!e$)adidi(

. Be$',aa)a)an g'$')en)ang(ele#ahan

dan (e('a)an,e!e$)a didi(ang )ida(e$(ai)andengan #a)a,ela"a$an&

aa.



39/45


2& Penilaian Ranah Penge)ah'an

a. K%#,e)en!i !i!5a ,ada $anah ,enge)ah'an da,a) di'('$

#elal'i )e! dan n%n)e!& Ben)'( )e! ang dig'na(an an)a$a lain adalah

)e! )'li! -'$aian ,ilihan ganda i!ian ena$ !alah dan lain7lain.

dan


40/45


8& Pela,%$an Pena,aian K%#,e)en!i

a& La,%$an ,ena,aian (%#,e)en!i !i(a,

ag.La,%$an ,ena,aian (%#,e)en!i !i(a, ,ada a(hi$ !e#e!)e$

dida!a$(an a)a! #%d'! ,e$ila(' !i(a, !,i$i)'al dan !%!ial ang!e$ing )e$"adi da$i ha!il %!e$9a!i g'$' !ela#a !a)' !e#e!)e$&

& La,%$an ,ena,aian (%#,e)en!i ,enge)ah'an

ah.La,%$an ,ena,aian (%#,e)en!i ,enge)ah'an ,ada a(hi$

!e#e!)e$ #e$',a(an $e$a)a da$i ,ena,aian (%#,e)en!i #ini#al

-2:@.&

& La,%$an ,ena,aian (%#,e)en!i (e)e$a#,ilan

ai. La,%$an ,ena,aian (%#,e)en!i (e)e$a#,ilan ,ada a(hi$

!e#e!)e$ #e$',a(an ,ena,aian ,aling %,)i#'# (%#,e)en!i da$i

a)a! #ini#al -2:@.&

&. &onto

1& Penilaian Si(a,

a".a(. Tael & In!)$'#en dan R'$i( Penilaian Si(a,

a#.N

an.Di!

a%. J'"

a,. Ta

aF.Sa

(.l. #.n.%.,.F.$. !.). '.9.5....a.

. d.e.4. g.h.i. ". (. l. #.n.%. ,.F.$. !.

'. 9. 5.. . . da.d.d.dd.de.d4. dg.dh.di. d". d(.

d#.dn.d%.d,.dF.d$. d!.d). d'.d9.d5.d.d.d. ea.e.e.

ed. Ke)e$angan

ee. + ; "i(a e#,a) indi(a)%$ )e$liha)e4. 3 ; "i(a )iga indi(a)%$ )e$liha)eg. 2 ; "i(a d'a indi(a)%$ )e$liha)eh. 1 ; "i(a !a)' indi(a)%$ )e$liha)

ei. Indi(a)%$ Penilaian Si(a,

e*) Disip#in

a& Te$)i #engi(')i in)$'(!i

@2014, Pendampingan mplementasi Kurikulum 201! "#K, $irektorat P"#K +0


41/45


& Menge$"a(an )'ga! )e,a) 5a()'

& Tida( #ela('(an (egia)an ang )ida( di#in)a

d& Tida( #e#'a) (%ndi!i (ela! #en"adi )ida( (%nd'!i4

ek) J!*!r

a& Mena#,ai(an !e!'a)' e$da!a$(an (eadaan ang !eena$na& Tida( #en')',i (e!alahan ang )e$"adi& Tida( #en%n)e( a)a' #eliha) da)a


42/45


2& Penilaian Penge)ah'an

e,. Tael & Ki!i7Ki!i dan S%al Penge)ah'an dan Ke)e$a#,ilan&

eF.K

e$. In

di(a)%$

e!.I

e). e'.S

e9. 3&:

Men"ela!(an,$in!i,7,$in!i, dan(%n!e,da!a$

a('n)an!i&

e5. 3&:&1

Men"ela!(an,enge$)iana('n)an!i

e. 3&:&2

Men"ela!(an,$in!i,a('n)an!i

e. 3&:&3

Men"ela!(an(la!i/(a!ia('n)an!i

e. 3&:&+

Men"ela!(anh'('#a('n)an!i

1& Si!5ada,a)#en"ela!(an!alah!a)',enge$)iana('n)an!i

2& Si!5ada,a)#en"ela!(an3,$in!i,a('n)an!i

3& Si!5ada,a)

#en"ela!(anh'('#a('n)an!i

4a. 1& Jela!(an,enge$)iana('n)an!i#en'$') AAA

2& Jela!(an 3,$in!i,a('n)an!i

3& Jela!(an(la!i/(a!ia('n)an!i

+& Jela!(anh'('#a('n)an!i

+&:Mengg'na(an,$in!i,7,$in!i,dan(%n!e,da!a$a('n)an

!i 'n)'((a!'!7(a!'!(e'angan

4.

4. +&:&1

Men"ela!(an(a!'!(e'angan

4d. +&:&2

Menele!ai(an (a!'!(e'angandengan#engg'na(an ,$in!i, dan(%n!e,a('n)an!i

1& Si!5ada,a)#en"ela!(an 3(a!'!a('n)an!i

2& Si!5a

da,a)#ene$a,(an,$in!i,a('n)an!i-(e!a)'an'!aha'ni)#%ne)e$ha$ga,e$%lehan. dala#,ena)a)an)$an!a(!i(e'angan

"i(adie$i(an

.1& Jela!(an 3(a!'!a('n)an!i

2& Pe$ha)i(an(a!'!e$i(')G'na(an,$in!i,

a('n)an!idala##e#eah(an (a!'!e$i(')

4g.



43/45


(a!'!na

4e.

4h.

/. Ped%#an ,enilaian ,enge)ah'an

4". S(%$ #a(!i#al 'n)'(

4(. S%al n% 1 1

. S%al n% 2 3

4#. S%al n% 3 2

4n. S%al n% + 2

4%.

4,. R'#'! K%n9e$!i Nilai

4F. J'#lah !(%$ ang di,e$%leh4$. Nilai ; > + ;&&&&&&&&&&&&&&4!. J'#lah !(%$ #a(!i#al

4). Pada %n)%h di a)a! !(%$ #a(!i#al adalah

3& Penilaian Ke)e$a#,ilan

4'. Penilaian (e)e$a#,ilan -)e! )'li!.

49. S%al n% 1 !(%$ #a(!i#al 3

45. S%al n% 2 !(%$ #a(!i#al 8

4.

4. R'#'! K%n9e$!i Nilai

4. J'#lah !(%$ ang di,e$%lehga. Nilai ; > + ;&&&&&&&&&&&&&&g. J'#lah !(%$ #a(!i#al

g. Pada %n)%h di a)a! !(%$ #a(!i#al adalah

+& 6%n)%h La,%$an Pena,aian K%#,e)en!i

a& Ranah Penge)ah'an

gd. Na#a Pe!e$)a

Didi( &&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&

ge.Nilai

g4. 6a,aian

K%#,e)en!i

gg.N

gh. gi. g". g(.



44/45


KD 3&1 3

gl. KD 3&2 g#.+ gn.

g,.Re$a)a KD

gF.

g$.

g). Ulangan)engah!e#e!)e$

g'.

g9.

g.Ulangana(hi$

!e#e!)e$

g.g.

() Ni#ai Pengeta!an,)

h.

he. Ke)e$angan

h4. C. Nilai ,enge)ah'an di,e$%leh da$i $e$a)a nilai KD UTS UASang %%)na di!e$ah(an (e,ada !a)'an ,endidi(ane$da!a$(an (%#,le(!i)a!na&

hg. CC. Pen'li!an nilai a(hi$ #e$'"'( ,adaPed%#an Penilaian 201+ ang di(el'a$(an %leh P'!('$'(&

hh.

& Ranah Ke)e$a#,ilan

hi. Na#a Pe!e$)a

Didi( &&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&

h". Nilai

h(.

hl.

Nil

h#. KD+&1

hn.33

h%.A

h,. KD+&2

hF.+0

s) Ni#ai Ketera%pi#an ,)

t)-/

@2014, Pendampingan mplementasi Kurikulum 201! "#K, $irektorat P"#K ++


45/45


h9.

h5. Ke)e$angan

h. C. Nilai (e)e$a#,ilan di,e$%leh da$i nilai%,)i#'# -a,aian )e$)inggi. da$i nilai KD ang di,ela"a$i dala#!a)' !e#e!)e$&

h. CC. Pen'li!an nilai a(hi$ #e$'"'( ,adaPed%#an Penilaian 201+ ang di(el'a$(an %leh P'!('$'(&

D. Latian

h.B'a) in!)$'#en 'n)'( #ela('(an ,eng'('$an ,ada $anah !i(a,

,enge)ah'an dan (e)e$a#,ilan dengan #engg'na(an $'$i( ,enilaian

!(ala +&

pengantar akuntansi - izi

Documents