1

11

PEDAGOJİK FORMASYON PROGRAMI

SINIF YÖNETİMİDoç. Dr. Cevat ELMA

2

İçİndekİler8.1. KAVRAM OLARAK ÇATIŞMA ............................................................................................................................. 3

8.1.1. Eğitim Kurumlarında Çatışma .................................................................................................................................... 3

8.2. SINIFTA YAŞANILAN ÇATIŞMALARIN OLASI NEDENLERI ............................................................... 48.2.1. Öğrencilerin Bireysel Farklılıkları............................................................................................................................... 58.2.2. Öğrenci Amaçlarının Ve Ihtiyaçlarının Farklılığı ............................................................................................... 58.2.3. Iletişim Türü Ve Sürecine Yönelik Sorunlar ........................................................................................................ 58.2.4. Öğretmen Ve Öğrenci Arasındaki Statü Farklığı ........................................................................................... 58.2.5. Öğretmen Niteliği Ve Özellikleri .............................................................................................................................. 58.2.6. Öğretmenin Ödül, Teşvik Ve Ceza Uygulamaları ............................................................................................ 68.2.7. Öğretmenin Öğrencileri Değerlendirme Ve Kontrol Biçimi ..................................................................... 68.2.8. Öğretmenin Öğrencilere Sınıfta Alınan ..........................Kararlara Katılımı Sağlayıp Sağlamaması

68.2.9. Sınıfta Oluşan Norm Ve Değerler ............................................................................................................................. 68.2.10. Okul Ve Sınıftaki Kaynakların Sınırlılığı................................................................................................................ 78.2.11. Sınıfın Fiziksel Özellikleri ........................................................................................................................................... 7

8.3. ÇATIŞMA ÇÖZÜM SÜRECI .............................................................................................................................. 78.3.1. Problem Çözme Yöntemi ............................................................................................................................................ 88.3.2. Arabuluculuk Aşaması ................................................................................................................................................... 88.3.3. Hakemlik Aşaması ............................................................................................................................................................ 98.3.4. Çatışma Çözümü Sürecinden Yararlanma ........................................................................................................ 9

8.4. ÇATIŞMA ÇÖZÜMÜNDE KULLANILAN STRATEJILER ......................................................................108.4.1. Kaçınma Stratejisi ..........................................................................................................................................................108.4.2. Uzlaşma Stratejisi ............................................................................................................................................................118.4.3. Tümleştirme Stratejisi ..................................................................................................................................................118.4.4. Uyma Strateji .....................................................................................................................................................................118.4.5. Hükmetme Stratejisi .....................................................................................................................................................11

Doç. Dr. Cevat ELMA

Ünite: 8ÖĞRENCİLER ARASINDA YAŞANILAN ÇATIŞMALAR VE YÖNETİMİ

3

Öğrenciler Arasında Yaşanılan

Çatışmalar Ve 11 Yönetim

Sınıf içinde öğrenme ortamını bozan pek çok faktör bulunmaktadır ve bu faktörlerin çoğu uygun yönetilmediği ve kontrol altına alınmadığında hem öğrenciye hem de öğretmene zarar verebil-mektedir. İstenmeyen davranışlar, öğrencinin motivasyonunu sağlayamama, sınıfta etkili iletişim ortamı kuramama, sınıfın fiziki ortamını hazırlayamama, zamanı etkili kullanamama, çatışmaların üstesinden gelememe bu faktörlerden sadece birkaçıdır. Bu faktörler sınıfta tek başına olumsuz sonuçlar ortaya çıkarabildiği gibi birbirini tetikleyen faktörlerdir.

8.1. KAVRAM OLARAK ÇATIŞMABireyler, gruplar, örgütler veya ulusların içinde veya arasında gerçekleşebilen sosyal bir olgu olan çatışma kavramına (Rubin, 1994) yönelik literatürde pek çok tanım bulunmaktadır. Bu tanımlardan bazıları şu şekildedir:

• ‘‘Çatışma, bir kişi veya gurubun kendi çıkarlarının karşı tarafça engellediğini veya olumsuz bi-çimde etkilediğini anladığı zaman ortaya çıkan bir süreçtir (Wall ve Callester, 1995).”

• “Çatışma, kişilerarası etkileşimler sürecinde taraflar arasındaki uyuşmazlık ve tutarsızlıklar so-nucunda ortaya çıkan durumdur (Rahim, 1983, akt: Karip, 2000).”

• “Çatışma, iki veya daha fazla kişi veya grup arasında çeşitli sebeplerden ortaya çıkan bir anlaş-mazlık durumudur (Koçel, 2001).”

• “Bir seçeneği tercih etmede bireyin ya da bir grubun güçlükle karşılaşması ve bunun sonucuolarak karar verme mekanizmalarında bozulmadır (Can,2002).”

• “Çatışma, insan ilişkilerinde bireylerin karşılıklı olarak birbirlerinin ihtiyaçlarına müdahale et-mesi durumunda ya da değerlerinin uyuşmadığı zaman ortaya çıkan uyuşmazlık, zıtlaşma, kav-ga ve sürtüşme durumudur (Yavuzer, 2003).”

Yapılan tanımlarda da görüldüğü gibi çatışma, genel olarak olumsuz algılanan bir süreçtir. Bu süreç-te anlaşmazlık, düşmanlık ve kaygı gibi olumsuz duygu ve davranışlar ifade edilmektedir. Hâlbuki insanların iyi anlaşması ve uyumlu olması ne kadar doğal ise uyuşmazlığa, anlaşmazlığa düşmesi ve devamında çatışma yaşaması da o kadar doğaldır (Cüceloğlu, 1997). Bu bakımdan diğer dav-ranışlarda olduğu gibi insana özgü bir davranış olan çatışmanın, insanın olduğu her yerde ve her zaman ortaya çıkması oldukça doğal ve olasıdır. Sorun, insan hayatının ayrılmaz parçalarından biri olan çatışmanın kontrol altına alınamaması ve yönetilememesidir. Kurumdaki bireyler ve gruplar arasında bir arada yaşayıp çalışmanın getirdiği sorunlardan kaynaklanan çatışma, kontrol altına alınmadığında ya da iyi yönetilmediğinde kurumda rutin olarak yapılması gereken faaliyetlerin dur-masına, aksamasına ya da bozulmasına neden olabilmektedir (Eren, 2001).

Çatışma kavramına yönelik yapılan tanımlardan yola çıkılırsa ;

• Çatışma durağan değil, dinamik bir süreç niteliği taşımaktadır.• Çatışmanın taraflarca algılanması gerekmektedir.• Çatışma, olumlu ve olumsuz yönleriyle iki boyutlu bir kavramdır.• Herhangi bir çatışma, süreçte iki veya daha fazla seçenek arasında tercih yapma güçlüğünü

taşımaktadır.• Çatışmada amacın düşünce, görüş, çıkar vb. farklılıklardan kaynaklanan anlaşmazlık, uyuşmaz-

lık, sürtüşme ve zıtlık olduğu kabul edilir (İpek, 2000; Soyalp, 2001), sonuçlarına ulaşılabilinir.

8.1.1. Eğitim Kurumlarında Çatışmaİnsanın olduğu her yerde ve günlük yaşamın her alanında kaçınılmaz şekilde var olan çatışma, insan ilişkilerinin en yoğun şekilde yaşandığı okul hayatının da vazgeçilmez gerçek bir olgusudur. Özellikle kültür, kişilik, değer, inanç, tutum, gereksinim, seçim, amaç, çıkar ve güç farklılıkları bir araya geldiğinde okulda ve sınıfta hem çalışanlar hem de öğrenciler arasında kaçınılmaz şekilde or-taya çıkacak olan çatışma, başta öğretmenler olmak üzere yönetim, rehberlik uzmanları ve velilerin karşısına önemli bir sorun olarak çıkmaktadır (Türnüklü, 2002).

8

SINIF YÖNETİMİ

4

8

Bunun yanında ekonomik, sosyal, kültürel pek çok faktörle birlikte çevresel ve bireysel koşullar açı-sından pek çok olumlu ve olumsuz uyaranın bulunduğu bir ortamın yaşandığı günümüzde çatışma, okul yöneticilerinin ve öğretmenlerin en fazla zaman harcadıkları konulardan biri haline gelmiştir. Okulda ve sınıfta çıkan çatışmaların üstesinden gelemeyen bir yönetici ve öğretmen, bu konuda ge-rekli becerileri kazanamadığından eğitim-öğretim için geçireceği zamanı çalacak olan tuzakların da farkında olmayacaktır. Çünkü yöneticinin okulu yönetmesi demek dikta uygulayarak disiplin altına alması demek olmadığı gibi; öğretmenin sınıfı yönetmesi de öğretmenin, otoritesiyle zoraki kontrol altına alarak sınıfa hâkim olması değil, daha çok öğrenmeyi sağlayacak bir sınıf ortamı oluşturulma-sı demektir (Tertemiz, 2002).

Okullarda, çalışanlar arasındaki görev dağılımı, parasal kaynaklar, sınıf içi ve dışı öğretim etkinlikleri ve uygulamaları, ödül, ceza, değerlendirme uygulamaları, güç-yetki kullanımı, geç gelme, izin alma, siyasi görüş ve konular, olumsuz bireysel tutumlar, sınıf geçme ve not sistemi, mevzuatla ilgili ko-nular, öğrenci davranışları, kılık-kıyafet uygulaması, tayin ve atamalar, kaynak dağılımı gibi pek çok konuda çatışma yaşanabilmektedir (Karip, 2000).

Okulda çeşitli düzeylerde yaşanılan çatışma ve türleri okulun temel öğelerinden bir olan sınıfla-rı yoğun olarak etkilemektedir. Sınıfta kontrol altına alınmayan çatışma sınıfın havasını bozarak öğrencilerin ve öğretmenin huzurunu kaçıracak ve bir süre sonra eğitim öğretimi aksatır duruma gelecektir. Sınıf içinde yaşanılan çatışma nedenlerini Dökmen (1993), öğrencilerin farklı biliş, algı, duygu, ihtiyaç ve iletişim becerileri gibi kişisel faktörler, kültürel faktörler, rol farklılıkları, farklı sos-yal ve fiziksel çevreler ya da iletişim sürecinde verilen mesajın niteliği şeklinde sınıflandırırken, Kre-ider (akt: Türnüklü, 2002) rekabetçi ve hoşgörüsüz sınıf ortamı, düşük iletişim, yanlış anlama-algıla-ma, duyguların anlatılamaması, zayıf çatışma çözümü becerileri ve gücün yanlış kullanımı şeklinde, Johnson ve Johnson (1997’den akt., Türnüklü, 2002) ise öğrencilerin temel gereksinimleri, okulda ve sınıfta olan kaynakların sınırlılığı, sosyal- kültürel çeşitlilik şeklinde belirtmiştir.

8.2. SINIFTA YAŞANILAN ÇATIŞMALARIN OLASI NEDENLERİSınıfta meydana gelen istenmeyen sorun davranışlar, öğrencilerin ve öğretmenin ortak haklarını istismar ve ihmal eden, eğitimsel amaç, plan ve etkinlikleri olumsuz etkileyen ve engelleyen dav-ranışlardır (Sarıtaş, 2000). Özellikle sınıfta sorun olarak görülen davranışlardan biri olan çatışma durumu, sınıf içindeki öğrencileri rahatsız eden, sınıf etkinliklerini bozan, okulun ve öğretmenin beklenti ve kurallarıyla ters düsen ya da sınıfta rahatsızlık yaratan türdeki davranışlardır (Tertemiz, 2002). Sınıfta pek çok nedenden dolayı çatışmalar yaşanabilmektedir. Okul veya sınıfta bulunan araç-gereçlerin sınırlı ya da hiç olmaması bunları kullanan öğrenciler arasında çatışmaların çık-masına neden olabildiği gibi öğrencilerin farklı sosyo-kültürel çeşitliliğe sahip aileler tarafından yetiştirilip farklı değerlere sahip olmaları onların gereksinimlerinin belirlemesi ve karşılanmasında farklı davranış ve tepkiler göstermesine neden olmaktadır (Türnüklü, 2002).

Yapılan çalışmalarla birlikte toplumsal, kurumsal, bireysel yapı ve farklılıkların yanında okul ve sı-nıflardaki durumlar göz önüne alındığında çatışmaya neden olan durumlar şu şekilde belirtilebilir;

• öğrencilerin bireysel farklılıkları,• öğrenci ihtiyaçları ve amaçlarındaki farklılıklar,• öğrencilerin birbirleriyle ve öğretmenle olan iletişim türü ve şekli,• öğretmen ve öğrenci arasındaki statü farklığı,• öğretmenin özellikleri,• öğretmenin ödül, teşvik ve cezaya yönelik uyguladığı politikalar,• öğretmenin öğrencileri değerlendirme ve kontrol biçimi,• öğretmenin öğrencilere sınıfta alınan kararlara katılımı sağlayıp sağlamaması,• sınıfta oluşan norm ve değerler,• okul ve sınıftaki kaynakların sınırlılığı,• sınıfın fiziksel özellikleri vb. şeklindedir (Aydın, 1984; Kreidler, 1984, akt: Türnüklü, 2002; Glas-

ser, 1993; Gümüşeli, 1994; Schrumpf, Crawford ve Bodine, 1997; Şimşek, 1999; Türnüklü,2002; Seval, 2006; Argon, 2009).

5

Öğrenciler Arasında Yaşanılan Çatışmalar Ve Yönetimi11

Belirtilen nedenlere bakıldığında çatışmanın öğretmen, öğrenci ya da ortam gibi pek çok nedenden ortaya çıkabileceği görülmektedir. Bu nedenler hakkında şu açıklamalar yapılabilir:

8.2.1. Öğrencilerin Bireysel FarklılıklarıGelişim dönemleri ve özellikleri dikkate alındığında bilişsel, duygusal, devinimsel, sosyal ve ahlaki gelişim özellikleri doğrultusunda farklı bireysel özelliklere sahip olan öğrencilerin ihtiyaçları, ihti-yaçlarını karşılama şekilleri ve bunlara yönelik davranışları da birbirinden farklı olacaktır. Yapılan çalışmalarda da bireylerin farklı amaç, değer yargısı, tutum, yetenek ve özelliklerde olmasının, ku-rumlarda çatışma nedeni olarak görüldüğü belirtilmektedir (Gümüşeli, 1994). Öğrencilerin istendik davranışları gibi istenmeyen davranışlarından pek çoğunun gelişimsel özelliklerinden kaynaklandı-ğı gerçeğinden hareketle, bireysel farklılıklar ve gelişimsel özelliklerin farkına varmak öğretmenle-rin bu tip davranışlarla başa çıkabilme becerilerini arttıracaktır (Topses, 2004). Bunun için bütün öğretmenler, öğrencilerin gelişim sürecini, bu süreçte beklentilerini, davranışlarını iyi bilmelidirler.

8.2.2. Öğrenci Amaçlarının Ve İhtiyaçlarının FarklılığıSınıftaki öğrencilerin bireysel farklılıkları ve bu farklılıklardan kaynaklanan ihtiyaçların öğretmen ta-rafından fark edilip karşılanması, eğitim öğretimin başarısı açısından son derece önemlidir. Çünkü ihtiyaçları karşılanan öğrenciler öğrenme etkinliklerine daha fazla zaman ve enerji harcayabilmek-te, böylece akademik başarılarını artırmaktadırlar (Taştan, 2004). İhtiyaçları karşılanmayan ya da karşılanmakta sınırlanan öğrenciler sinirlilik, saldırganlık, öç alma ve güç kullanma gibi istenmeyen davranışlara yönelebilmektedirler (Lemlech, 1998; Cangelosi,1998; akt. Başar, 2001).

8.2.3. İletişim Türü Ve Sürecine Yönelik SorunlarSınıfta ortaya çıkan çatışma nedenlerinden biri de doğru kurulmayan ve işletilmeyen iletişim süreci ve bu süreçte meydana gelen aksaklıklardır. Bilindiği gibi iletişim, eğitim öğretim sürecinin temeli-dir. Çünkü etkili bir öğrenci-öğretmen iletişimi, etkin ve kalıcı bir öğrenmenin ön koşuludur (Aydın, 2000). Bu durumda sınıfta iletişim olmadan etkileşim, etkileşim olmadan ise eğitimin gerçekleş-mesi beklenemez. Eğitim öğretim süreciyle birlikte sınıf yönetiminin de temelini oluşturan etkili iletişim, aynı zamanda ortaya çıkabilecek çatışma ve olası sebepleri yok edebileceği gibi, yanlış kurulduğunda çatışma türü ve sorunları artırabilmektedir. İlişkilerin açık ve tam olarak kurulmadığı, duygu ve düşüncelerin paylaşılmadığı, sadece akademik başarının hedeflendiği, öğrencilerin ken-dileriyle değil birbirleriyle sürekli olarak yarıştırılıp rakip duruma getirildikleri, sınav kazanmaya ve test çözmeye alıştırıldıkları bir sınıf ortamında ne öğrencilerin kendi aralarında, ne de öğretmenle sağlıklı iletişim kurmalarını beklemek akılcı bir davranış değildir. Bir de iletişim sürecindeki bu tür olumsuzluklara, Türkiye’nin gerçeklerinden biri olan sınıfların kalabalıklığı sorunu eklendiğinde sı-nıflarda iletişim kaynaklı çatışmaların sık sık ortaya çıkması kaçınılmaz olacaktır.

8.2.4. Öğretmen Ve Öğrenci Arasındaki Statü Farklığı Sınıfta yaş ve eğitim açısından statüsü yüksek olan kişi öğretmendir. Bazı öğretmenler bu durum-larını güç unsuru olarak kullanabilmekte ve öğrencilere olumsuz olarak hissettirmektedirler. Tabii ki öğretmen öğrencilerden bilgi ve beceri bakımından üstün olacaktır. Fakat öğretmenin birtakım özellikler ve nitelikler bakımından öğrencilerden farklı ya da üstün olması, bu durumlarını öğren-ciler üzerinde güç ve baskı unsuru olarak kullanmalarına neden olmamalıdır. Öğretmenin bu tip olumsuz davranışlarını hisseden bir öğrenci, sınıfta kendi içinde, diğer öğrencilerle ve öğretmenle çatışma yaşayacaktır. Benzer şekilde, çeşitli özellikleri bakımından diğerlerinden farklı olan öğrenci-ler de aynen öğretmenlerde olduğu gibi bu durumlarını arkadaşlarının üzerinde güç unsuru olarak kullanabilirler. Ekonomik olarak diğerlerinden çok daha üst düzeyde geliri olan bir öğrencinin diğer-lerini çeşitli şekillerde ezmesi ve yönlendirmeye çalışması ile sınıf temsilcisi olan velilerin çoğunun diğer öğrenciler ve öğretmen üzerinde baskı kurmaya çalışması örneklerinde olduğu gibi.

8.2.5. Öğretmen Niteliği Ve Özellikleri Öğretmen, hangi davranışın nerede ve nasıl yapılıp yapılmayacağı konusunda öğrencilere model olacak kişidir. Öğretmenin, öğrencilerine olumlu ve istendik davranışlar gibi olumsuz ve istenme-yen davranışlar karşısında da uygun davranışlar gösterip tepkiler verebilmesi önem taşımaktadır. Öğretmenin uygun olmayan davranış ve tepkileri ile sahip olduğu özellikleri ne yazık ki öğrencileri zaman zaman istemeden çatışma durumuna itebilmektedir. Örneğin, öğrencilerini önemsemeye-rek bağırıp tehdit eden, onlara kaba davranarak fiziksel olarak cezalandıran, sözleri ve davranışla-rıyla azarlayıp küçümseyen ve alay eden, çeşitli olumsuz etiketlendirmeler yapan, sürekli emreden,

8

SINIF YÖNETİMİ

6

8

sadece çalışkan öğrencilerle ilgilenerek öğrencileri arasında çeşitli şekillerde ayrım yapan, öğren-cilerinin anlayacağı dilden konuşmayıp gerekli iletişimi kuramayan öğretmenlerin sınıfında; hem öğrencilerin kendi aralarında hem de öğretmenleri ile çatışmalar yaşanılması kaçınılmazdır.

8.2.6. Öğretmenin Ödül, Teşvik Ve Ceza UygulamalarıÖdül ve teşvik konusundaki eşitsizlik ve farklılıkların hemen hemen her kurumda çatışmalara neden olduğu, yapılan inceleme ve araştırmalar tarafından ortaya koyulmuştur (Bayrak, 1993). Öğretmenin de sınıf içinde ödül, teşvik ve ceza kullanma politikaları çeşitli çatışmalara neden ola-bilmektedir. Ödül, teşvik ve ceza uygulamalarında, öğretmenin tutarlı olmayıp eşit, yansız ve adil şekilde dağıtım yapmaması, uygulamanın davranışa değil öğrenciye yönelik olması, verilen ödül ve cezaların öğrencileri birbirleriyle yarış ve rekabet ortamına itmesi gibi sınıf içi uygulamalar, bir süre sonra öğrencilerin kendi aralarında ve öğretmenle çatışma yaşamalarına neden olacaktır. Ayrıca sınıfta oluşturulacak rekabet ortamı, duygusal açıdan öğrencilerin birbirlerine karşı düşmanca bir tutum içerisine girmelerine de neden olabildiği gibi bu tip uygulamalar sınıf içi iletişimi aksatıp yan-lış anlamaların daha kolay gerçekleşmesine neden olmaktadır. Öğretmenin öğrencilerine ayrıcalıklı davranması, söz istediğinde vermemesi, takdir etmemesi gibi davranışlarının öğrencileri üzdüğü, hırçınlaştırdığı ve uygun olmayan davranışlar göstermesine neden olduğu belirlenmiştir (Ünal ve Ada, 2000).

8.2.7. Öğretmenin Öğrencileri Değerlendirme Ve Kontrol Biçimi Öğretmenin öğrenciyi değerlendirmesinin temel amacı, dersin sonunda öğrencinin istendik davra-nışları kazanıp kazanmadığının, kazandıysa ne düzeyde kazandığının ortaya çıkarılmasıdır. Bu amaç doğrultusunda öğrencileri değerlendirmek için öğretmenler ders içi (sınav, sözlü gibi) ve ders dışı (proje, ödev gibi) çeşitli etkinlikler düzenlerler. Bu etkinliklere yönelik olarak öğretmenin değer-lendirmeyi ne zaman ve nasıl yapacağını, ölçütlerinin neler olduğunu açık ve net bir şekilde ortaya koyması hem değerlendirmenin geçerlilik-güvenirliği hem de öğrencilerin değerlendirme sürecini tam olarak bilmelerini sağlayacaktır. Öğretmenler değerlendirmeyi eşit, adil ve objektif yapmak durumundadırlar. Değerlendirme işlemlerinde eşit ve adil davranmaz taraf tutarlarsa, öğrenciler karşısında tutarlı davranmazlarsa, bu durumu öğrenciler hisseder ya da görürlerse sınıfta çeşitli çatışmaların yaşanılması kaçınılmaz olacaktır.

8.2.8. Öğretmenin Öğrencilere Sınıfta Alınan Kararlara Katılımı Sağlayıp SağlamamasıÇağdaş eğitim, sınıf içi etkinliklerin öğrenci merkezli olarak düzenlenmesini gerektirmektedir. Eği-tim öğretim etkinlikleri kadar sınıf içi uygulamalar, sınıf yönetimi ve öğrencilerin kendilerini ilgilen-diren kararların alımında, onlara da söz hakkı verilmesi hem alınan kararların kolayca benimsenip sınıfta uygulanabilirliğini artıracak hem de öğrencilere kendi davranışlarının sorumluluklarını yük-leyerek sonuçlarına katlanmalarını da kolaylaştıracaktır. Örneğin, öğrencilerin sınıf içinde yaptığı davranışların hangilerinin kabul edilir hangilerinin kabul edilemez davranışlar olduğuna yönelik konulan sınıf içi kurallar, öğrencilerin sınıf içinde nasıl davranacaklarına yönelik bilgi vermektedir. Kurallar, öğretmen tarafından konulur ve öğrencilerden bu konuda itaat etmeleri beklenirse, bu durum emir olarak algılanabileceği gibi istenmeyen davranışlar ve çatışmaları beraberinde getire-bilmektedir. Diğer yanda sınıf içi uygulamalar ve öğrenciler hakkında kararlar alınmasında onlara söz hakkı verilmemesi çatışmaların temel nedenlerinden biri olduğu gibi, karar verilecek konuda çok fazla seçeneğin olması da zaman zaman çatışmanın ortaya çıkma ihtimalini artırmaktadır.

8.2.9. Sınıfta Oluşan Norm Ve DeğerlerFarklı çevrelerden gelen, farklı kültür ve değerlere sahip aileler tarafından yetiştirilen öğrenciler, bazen okula uyum konusunda güçlük yaşayabilmektedirler. Uyum güçlüğü yaşayan öğrenciler top-lumsal norm ve kurallara uyum ile uyumsuzluk arasında bocalayabilmekte, yeni bir takım kural ve kuralsızlık durumuyla ideal arayışında olabilmektedirler (Kasap, 2006). Diğer yandan insanlar inançları, öncelikleri ve ilkeleri konusunda farklı değerlere sahiptirler. İnsanların sahip olduğu de-ğerler, onların istekleri ve davranışlarını belirlemede oldukça önemli etkiye sahiptir. Değerlerdeki farklılıklar çeşitli çatışmalara yol açabilmekte ve farklı değerlerden kaynaklanan çatışmaların çözü-mü de oldukça güç olmaktadır (Uysal, 2006).

7

Öğrenciler Arasında Yaşanılan Çatışmalar Ve Yönetimi

8

8.2.10. Okul Ve Sınıftaki Kaynakların SınırlılığıEğitim öğretim sürecinin başarısını artıracak unsurlardan bir diğeri okulun ve sınıfın sahip olduğu kaynaklardır. Kaynakların sınırlı ya da hiç olmaması, öğrencilerin ve okul çalışanlarının çatışma ya-şama nedenlerinden biridir. Sınıftaki öğrencilerin faaliyetleri ile ilgili olarak belirli kaynakları pay-laşmaları ve kendi paylarını artırmak için birbirleri ile rekabet etmeleri çatışmaların ortaya çıkma ihtimalini artıran bir ortam hazırlamaktadır (Koçel, 2001). Çünkü azalan kaynaklara sahip olabilmek için uğraş veren öğrenciler birbirleriyle çatışma yaşayacaklardır (Erdoğan, 2000).

8.2.11. Sınıfın Fiziksel Özellikleri Sınıfın fiziksel özelliği, sınıftaki dolap, masa, sıra, diğer araç-gereçler ve bunların yerleşim düze-ni öğrencilerin davranışlarının ve ilişkilerinin bazen karmaşıklaşmasına neden olabilmektedir. Ör-neğin, sınıfın büyük olması öğretmenin sınıf kontrolünü zorlaştırabildiği gibi, sınıfın küçük olması dolapların, masaların, askıların sıkışık ve düzensiz yerleşimi, boş alanların sınırlı olması nedeniyle öğrenciye hareket imkanı vermeyerek istemeden birbirlerine çarpmalarına, iteklemelerine, birbir-lerinin eşyalarına zarar vermelerine neden olacak, ulaşmak istedikleri sınıf araç-gereçlerine ve do-laplarına ulaşmalarını engelleyecek, ayrıca öğretmen-öğrenci ya da öğrencilerin kendi aralarındaki iletişim sürecini zorlaştıracaktır.

Eğitim türü ve düzeyi, dersin amacı, öğrenci özellikleri ile birlikte sınıfın fiziksel özelliklerine göre yapılandırılmış bir sınıf ortamının, öğrencilerin motivasyonunu artıracağı, daha kolay ve etkili ders işlenmesini kolaylaştıracağı, bu sayede sınıfta çatışma gibi durumları en aza indireceği unutulma-malıdır.

8.3. ÇATIŞMA ÇÖZÜM SÜRECİKişilerarası çatışmalar ilk bakışta olumsuz ve kaçınılması gereken bir durum gibi algılansa da doğru yönetildiğinde gelişim ve yaratıcılığın kaynağı olabilmektedir. Bu yönüyle çatışma, sosyal/kişisel değişim ile gelişimin temelinde yer almakta, etkileşimler ve bu etkileşimlerde yapılan seçimlerin doğal bir sonucu olarak pozitif bir değişimi ortaya çıkarma anlamında bir işlev yerine getirmektedir (Lulofs ve Cahn 2000’den akt., Şahin, Basım ve Çetin, 2009).

Çatışmaların olumlu, olumsuz sonuçlara yol açmasının sebebi, çatışmanın yönetimi ve algılanma şekliyle ilgilidir. Çünkü çatışma nasıl kontrol edildiğine bağlı olarak yapıcı ya da yıkıcı potansiyeli olan bir olgudur (Coleman ve Yoshida, 2004). Çatışmaların yapıcı mı yoksa yıkıcı mı olduğunu çatış-manın kendisi değil, çatışmaları çözmek için seçilen yol belirlemektedir. Bu doğrultuda çatışmaların yapıcı ya da yıkıcı yollarla yönetilmesi sonucu yapıcı veya yıkıcı sonuçların ortaya çıkması kaçı-nılmaz olmaktadır (Türnüklü, 2006). Örneğin çatışma sırasında taraflar arasında kavga, kızgınlık, haksızlığa uğradığına inanma, hayal kırıklığı, düşmanlık gibi duyguların ortaya çıkması ve bu duygu-ların yerleşmesinin altındaki neden, çatışmaların kendisi değil, onların çözümü için izlenen yolların yapıcı olmamasında yatmaktadır (Açıkgöz, 2003).

Çatışma, sınıf içi eğitsel ve öğretimsel yaşamın vazgeçilmez bir gerçeği olduğuna göre, öğretmenin çatışmadan kaçma ya da onu tamamen ortadan kaldırmak için uğraşı vermesi yerine bu durumun nedenleri nasıl ortadan kaldırılabilir, nasıl çözülüp üstesinden gelinebilir ve bu durumdan nasıl ya-rarlanılabilir konularında bilgi sahibi olması gerekmektedir. Okulda ve sınıfta öğrencilerin sorun davranış ve çatışmalarla başa çıkmak için geliştirilecek tüm okulu kapsayan bir yaklaşım, aynı za-manda okul gelişiminin bir parçası olarak insanlarda değer ve beceri anlamında da niteliksel bir gelişme ve dönüşüm sağlayacaktır (Türnüklü, 2002).

Çatışmanın olumsuz etkisini azaltan, olumlu yönlerini artıran çatışma yönetimi bireyden bireye farklılık göstermektedir. Bireyler için bazı çatışmalar, sadece kendi amaçlarını bazılarında ise kendi amaçlarını gerçekleştirmekten çok çatışma yaşadığı kişi ya da kişilerle ilişkilerini sürdürmek için önemlidir. Buna bağlı olarak bireylerin çatışma yönetmek ve çözmek için kullandığı stiller de birbi-rinden farklılık göstermektedir (Kasap, 2006).

SINIF YÖNETİMİ

8

8

Çatışma çözümünde izlenmesi gereken süreçte öncelikle problem çözme basamaklarının uygu-lanması, bu aşama başarısız olursa ikinci aşama olan arabuluculuk sürecinin devreye girmesi, ara-buluculuk sürecinin de başarısız olması durumunda son aşama olan yargıçlık aşamasına geçilmesi çatışma çözüm sürecinin yönetilmesi açısından son derece önemlidir. Bu durumda çatışma çözüm sürecinde öğretmenin izleyeceği basamaklar;

• Problem çözme yöntemi• Arabuluculuk aşaması• Yargıçlık aşaması şeklindedir (Cohen, 1995’den akt., Türnüklü, 2002).

Bu aşamalara yönelik olarak dikkat edilmesi gereken noktalar ve süreçlerde yapılması gerekenlere yönelik bilgiler aşağıda yer almaktadır.

8.3.1. Problem Çözme YöntemiÇatışmalar her iki taraf için de doyumlu olarak çözülecek ortak problemlerdir. Problem çözme-de temel hedef, çatışmaya katılan herkesin kazanç sağlayacağı ve ilişkilerini geliştirebileceği ortak anlaşmaya ulaşmalarını sağlamaktır. Bu tür anlaşmalar aynı zamanda ortak çözümler olarak da değerlendirilmektedir. Bu yöntem, aynı zamanda çatışma yaşayan taraflara sorunu tanımlama, an-laşmazlık nedenlerini gözden geçirme, alternatif çözümler önerme imkânı vermektedir. Dolayısıyla problem çözme yöntemi, çatışmalara kalıcı çözümler getiren en iyi yöntemlerden biri olarak kabul edilmektedir (Türkel, 2000).

Problem çözme yönteminde çatışma yaşayan taraflar yüz yüze getirilerek anlaşmazlık konuları üze-rinde tartışmaları sağlanmaktadır. Amaç, çatışan tarafları bir arada oturtup, sorunlarını tartışmala-rını, birbirlerini anlamalarını ve tarafsız bir şekilde sorunu analiz etmelerine imkân vererek, tatmin edici sonuçlara ulaşmalarını sağlamaktır (Özalp, 1989).

Problem çözme yönteminde kişiler arası çatışmalar altı basamaklı problem çözme modelinin sis-tematik olarak kullanılmasıyla çözülmektedir (Johnson ve Johnson, 1995, akt: Türnüklü, 2002). Bu yöntemin çatışma çözümü olarak uygulanabilmesi için aşağıdaki işlem basamaklarının takip edil-mesi gerekmektedir:

• Çatışma yaşayan her bir kişinin isteklerinin belirlenmesi,• Çatışma yaşayan her bir kişinin duygularının belirlenmesi,• Çatışma yaşayan her bir kişinin isteklerin ve duyguların nedenlerinin belirlenmesi,• Çatışma yaşanılan diğer kişinin isteklerinin, duygularının ve nedenlerinin anlaşılması,• Tarafların karşılıklı kazançlarını içeren çözüm seçeneklerinin yaratılması,• Taraflar arasında adaletli, eşit ve akılcı anlaşmanın yaratılması (Türnüklü, 2002).

Problem çözme süreci, hem zihinsel bir faaliyeti ve beceriyi gerektiren bir uygulama hem de eği-timde kullanılan bir teknik ve yöntemdir (Kabadayı, 1992). Problem çözme becerisi, bilişsel bir değişken olarak bireyin problem çözme performansını ve problemlerle başa çıkma sürecini etkile-mektedir (Bonner ve Rich, 1988).

8.3.2. Arabuluculuk AşamasıKişilerarası ilişkilerde yaşanılan çatışma sürecinin kazan-kazan yöntemi ile sonuçlanması oldukça önemlidir. Fakat bazen, taraflar ne kadar çaba gösterirlerse göstersinler sonuç olumsuz olabilir. Taraflar süreci daha da zorlaştırmamak, birbirlerine küsmemek, sözlü ya da fiziksel şiddet uygu-lamamak için ya öğretmenlerinden ya da güvendikleri bir arkadaşlarından yardım, diğer adıyla da arabuluculuk desteği isteyebilirler. Arabuluculuk, ortak sorunları olan kişilerin, kendi istekleri ile katıldıkları yapılandırılmış bir süreci belirtmektedir. Bir anlamda arabuluculuk, üçüncü bir kişinin desteğiyle, iki veya daha çok kişinin yapıcı çözüme ulaşmak için yaptıkları problem çözme tartışma-larıdır (Karip, 2000; Türnüklü, 2002; Türnüklü, 2006).

Arabulucu, problemin karşılıklı olarak çözümüne olanak sağlayacak olan ortamı hazırlayarak, ça-tışma yaşayan tarafların problem çözme davranış basamaklarını takip etmelerinde yardımcı olan, herhangi bir taraftan yana davranmayıp çatışma yaşayan her iki tarafa da eşit mesafede olan ki-şidir. Taraf tutmadığı gibi, taraflara herhangi bir fikri zorla kabul ettirmeye ya da belli bir çözüme zorlamamaktadır. Çünkü arabulucu, çatışma yaşayan her iki tarafın da kazanması için çalışan kişidir.

9

Öğrenciler Arasında Yaşanılan Çatışmalar Ve Yönetimi

8

Çatışma çözümünde tarafsız olarak sürece katılarak, kendi çatışma çözme ve iletişim becerilerini kullanarak çözüme yardımcı olmaktadır. Çatışma çözme sürecini kolaylaştırır. Taraflar üzerinde hiç-bir şekilde güç ya da baskı uygulamaz (Koruklu, 1998; Türnüklü, 2002).

Problem çözme basamaklarında olduğu gibi arabuluculuk sürecinin uygulamasında da birtakım basamaklar izlenmektedir. Arabuluculuğa ait işlem basamaklarını Johnson ve Johnson (1995’den akt., Türnüklü, 2002) tarafından belirlenmiştir. Bunlar;

• Saldırganlığın sonlandırılarak, öğrencilerin sakinleştirilmesi,• Çatışma yaşayan her iki tarafın da arabuluculuk istediklerini belirtmeleri,• Problem çözme tartışmalarının kolaylaştırılması (taraflara yaşadıklarının, istediklerinin, duygu-

larının ne olduğunu fark etmelerinde, istek ve hislerinin altında yatan nedenlerin ne olduğunuifade etmede ve karşı tarafı anlamaları için kendilerini taraf oldukları kişinin yerine koymada veher iki tarafın kazanabileceği çözüm seçenekleri üretip akılcı bir çözüm varmalarında yardımcıolma gibi)

• Taraflar arasında anlaşmanın resmileşmesi, şeklindedir.

8.3.3. Hakemlik AşamasıÇatışma yaşayan taraflar kendi aralarında anlaşamıyorlarsa ve arabuluculuk görevini yapan arkadaş ya da öğretmen de onları ortak bir noktada buluşturamıyorsa, objektifliğine güvenilen bir üçüncü kişinin hakemliğine başvurulabilir. Aslında hakemlik aşaması, arabuluculuk süreci ile iç içe geçmiş bir süreçtir. Çünkü hakem olan kişi bir nevi arabuluculuk sürecini yerine getirmiş olmaktadır. Yalnız bu süreçte hakem olarak görev alan kişinin tarafların her ikisinin de güvenini kazanmış olması, onlara eşit mesafede olması, her iki tarafın da çözüm için kazanmasını isteyen bunun için kazanç seçenekleri üreten ve en iyi seçeneğe karar veren kişi olması gerekmektedir. Hakemlik, çatışma çözümünde, çözüme ulaşılamıyorsa, en son uygulanması gereken aşamadır.

Öğrencilerin kendi çatışmalarını çözmede sorumluluk almamaları onların sosyalleşme sürecinde dış denetime dayalı disiplin anlayışı geliştirmelerine neden olmaktadır. Oysa çocuklar, insanlarla nasıl iletişim ve etkileşim kurulabileceklerini, sorunlarını nasıl tanıyıp çözebileceklerini ilköğretimin ilk yıllarından itibaren öğrenmeye başlamaktadırlar (Koruklu, 2006). Öğrencilerin okulda ve sınıfta aralarında yaşadıkları kavga etme, zorbalık yapma, yalan söyleme, tehdit etme, bireysel eşyalara zarar verme, kıskanma, iftira atma, yanlış anlama gibi çatışmaların çözümünde tercih edilen yön-tem, öncelikle problem çözme basamaklarının uygulanması olmalıdır. Bu sayede öğrenciler çatışma çözüm sürecinde tek başlarına olmadıklarının, sorunların çözümünün sadece kendilerini ilgilendir-meyip, kendilerini ilgilendirdiği kadar karşısındakini de ilgilendirdiğini fark edecek ve çözüm için birlikte hareket etmeleri gerçeğini öğreneceklerdir. Aynı zamanda bu süreç, öğrencinin toplumsal yaşama hazırlanmasında da önemli bir süreçtir. Çünkü öğrenci toplumsal yaşamda sık sık karşılaşa-cağı sorunların üstesinden gelme becerisini bu süreçte kazanmaktadır. Bu süreci başarılı bir şekilde öğrenen bir öğrenci dış denetime bağlı değil, kendi iç kontrolünü sağlamayı öğrenecektir.

8.3.4. Çatışma Çözümü Sürecinden Yararlanma Çatışmanın olumsuz etkileri olduğu görüşlerine karşın etkili yönetildiğinde olumlu sonuçları ol-duğu da bilinmektedir. Çatışmanın etkilerinin yapıcı veya yıkıcı olup olmaması, çatışma yaşayan kişilerin çatışmayı yönetebilme becerisine bağlıdır (Dyson, 2002). Etkin bir çatışma yönetimi, ça-tışmaların zararlı yönlerini en aza indiren, ondan olumlu yönde yararlanmaya çalışan, ortamdaki çatışma düzeyini en uygun düzeyde tutan ve çatışma süreci yaşayan her iki tarafın da kazanmasını çözüm yaklaşımı olarak benimseyen faaliyetler toplamıdır (Akkirman, 1998). Günümüzde şiddet, kavga, küfür gibi istenmeyen birçok davranışın kontrol altına alınmasında zorluk çekildiği ve bu tip davranışların pek çok olumsuz uyaranın etkisiyle yaygınlaşarak okullara kadar girdiği gerçeği düşü-nüldüğünde, okullarda hemen hemen her gün çeşitli sorunların yaşandığı görülecektir. Yaşanılan sorunların, yapıcı bir şekilde çözümlenmesinde öğretmenlerin ve okul yöneticilerin sahip olduğu demokratik tutum oldukça önemli bir güce sahiptir. Fakat ne yazık ki son zamanlarda okullarda ya-şanılan çatışmaların demokratik yöntemlerde çözüleceği yerde, güç ve otoriteyle çözülmeye, daha doğrusu bastırılmaya çalışıldığı da (Gordon, 1997) bilinmektedir. Oysa eğitimin amacı, öğrenciyi dışarıdan baskılarla disiplin altına almaya çalışmak değil, iç denetimini sağlamasına yardımcı ol-maktır (Öner, 1999).

SINIF YÖNETİMİ

10

8

Okullarda yaşanılan sorunların sihirli bir değnekle dokunur gibi hemen çözümlenip ortadan kalk-masını beklemek ya da öğrencilerin sahip olduğu olumsuz alışkanlık ve davranışların kolayca vaz-geçirilip hemen değişmesini sağlamak mümkün değildir. Öğretmenleri zor ve uzun bir süreç bekle-mektedir. Öğretmenlerin hem yaşanılan çatışmaların çözümünde hem de yaşadıkları çatışmaların üstesinden gelmeleri için alan yeterlilikleri kadar çatışma çözümünde nasıl bir süreç izleyeceklerine ve bu süreçten nasıl yararlanacaklarına yönelik eğitim almaları ve bu konuda da yeterlilik sahibi olmaları oldukça önemlidir.

8.4. ÇATIŞMA ÇÖZÜMÜNDE KULLANILAN STRATEJİLEROkulda ve sınıfta çeşitli şekillerde yaşanılan çatışmaların yönetiminde okul yöneticisi ve öğretmen-ler birbirinden farklı yollar izlemektedirler. Rahim ve Bonama (1979’dan akt., Ünver, 2002) hem ça-tışan bireyler tarafından bireysel çatışma çözümünde hem de yöneticiler tarafından kurumlarında kullanılmak üzere örgütsel çatışma çözümünde kullanılan çeşitli stratejiler geliştirmişlerdir. Geliş-tirdikleri modelde çatışma çözümünde izlenilen stratejileri; kaçınma, uzlaşma-karşılıklı ödün ver-me, tümleştirme, hükmetme ve uyma stratejileri olarak belirtmektedirler. Bu stratejiler Şekil.1’de görülmektedir.

Çatışma çözümünde kullanılan bu stratejiler ve sonuçlarına yönelik kısaca şunlar söylenebilir:

8.4.1. Kaçınma Stratejisi Çatışma sürecinde kısa sürede sonuç alınmak istendiğinde ve çatışan taraflar hem kendileri hem de karşı taraf için düşük ilgi gösterme eğiliminde olduklarında geçerli olan bir stratejidir (Koçel, 2001; Aydın, 1998). Aynı zamanda uyumsuz ve uzlaşma sağlayamayan birey veya gruplar birbiriyle karşılaşmak istemediklerinde ya da birbirini görmezden gelmeleri durumunda kaçınma stratejisi-ni kullanmaktadırlar. Geri çekilme olarak da adlandırılan bu stratejide kişi isteklerinden, beklen-tilerinden hatta arkadaşıyla olan ilişkisinden bile vazgeçebilmektedir (Bozdoğan, 2003). Çatışma sürecinde bu strateji uygulandığında taraflar çatışmanın zaman içinde kendiliğinden çözülmesini beklemektedirler. Bununla birlikte kaçınma, genellikle etkisiz ve uygun olmayan bir strateji olarak da algılanmaktadır (Gross ve Guerrero, 2000). Öğretmenin sorun yaşadığı bir öğrenciye sınıfta yokmuş gibi davranması ve onunla göz teması kurmaması bu duruma örnek olarak verilebilir.

11

Öğrenciler Arasında Yaşanılan Çatışmalar Ve Yönetimi

8

8.4.2. Uzlaşma StratejisiUzlaşma stratejisi, karşılıklı ödün verme stratejisi olarak bilinen geçici bir çözüm yoludur. Bu stra-tejide çatışma yaşayan birey ya da gruplar, üçüncü bir kişinin gözetiminde bir araya gelmektedirler. Amaç her iki tarafında taviz vererek anlaşması sağlamak olduğu için çatışma yaşayan iki taraf da karşılıklı olarak kabul edilebilir bir düşünce oluşturabilmek için ortak fedakârlık yoluyla verip-alma-yı ve paylaşmayı kabul etmektedirler (Ünver, 2002). Bu stratejide çatışma çözümünde kazanan ve kaybeden taraf yoktur (Türkel, 2000). Yani bu stratejinin uygulanabilir olması için çatışma yaşayan tarafların kendi pozisyon ve çıkarları kadar karşı tarafın pozisyon ve çıkarlarına da önem vermesi ve dikkat etmesi gerekmektedir (Erdoğan, 2000; Karip, 2000; Koçel, 2001; Ünver, 2002). Bu stra-teji, geçici çözümler getirmekte olup, zaman içerisinde taraflar yeniden çatışmaya girebilmektedir (Ertürk, 1994). Bununla birlikte çatışmada bazen taraflar uzlaştıkları eşlerini daha etkili ve ilişkisel olarak uygun bulmasına rağmen uzlaşma stratejisini nispeten tarafsız bir stil olarak da algılamakta-dırlar (Gross ve Guerrero, 2000).

8.4.3. Tümleştirme StratejisiDiğer stratejilere göre daha gerçekçi ve kabul edilebilir sonuçlar ortaya koyan bu stratejide, çatışma yaşayan taraflar çözüm üretmek için bir araya gelip işbirliği yaparak gerçek problemi, problemin nedenlerini ve farklılıkları yapıcı bir biçimde ortaya koymaya çalışmaktadırlar (Yaman ve Türker, 2011). Çatışma çözümünde amaç, taraflardan birinin haklı ya da haksız, doğru ya da yanlış olduğu-nu belirlemeye çalışmak değil çatışan tarafların ortak bir noktada uzlaşmasını sağlayarak, tarafla-rın görüş farklılıklarını ve bu farklılığın altında yatan nedenleri görmelerini sağlamaktır (Dinçer ve Fidan, 1996). Bunun için tümleştirme yönteminde en önemli konu taraflar arasında açık iletişimin kurulması ve karşılıklı anlaşmanın sağlanmasıdır. Bu bakımdan açıklık, bilgi alışverişi ve farklılıkların araştırılması bu çözüm yönteminin temel özellikleridir (Ünver, 2002). Gross ve Guerrero’ya (2000) göre çatışma yönetimi stratejileri içinde en uygun ve en etkili strateji bütünleştirici ya da problem çözme olarak da bilinen, tümleştirme stratejidir. Öğretmenin sorun yaşayan öğrencileri karşı kar-şıya getirerek birbirlerine yönelik duygu paylaşımını gerçekleştirerek sorunun karşılıklı çözümüne ulaştırmasını sağlaması bu stratejiye örnek olarak verilebilir.

8.4.4. Uyma StratejiÇatışma çözümünde, çatışma yaşayan taraflardan biri, karşı tarafla olan ilişkilerinin korunmasına beklentilerinin karşılanmasına verdiği önemden daha çok önemsediği durumlarda etkili olan bir stratejidir. Yani çatışma yaşayan kişi, kendisi için düşük, karşı taraf için daha fazla endişeleniyorsa çatışma çözümünde uyma davranışını seçebilir. Örneğin, çatışma yaşayan taraflardan biri diğeri ile arkadaşlık ilişkisinin sürmesini istiyorsa kendi amaçlarından vazgeçebilmektedir. Uyma stratejisi kullanıldığı durumlarda bazılarının kendilerini daha az etkili ve ilişkisel olarak uygun bulmalarına rağmen genellikle tarafsız bir stil olarak algılanmaktadır (Gross ve Guerrero, 2000). Ancak çatışma yaratan konu çatışan taraflar için önemliyse ve tarafların her ikisi de kendisinin haklı olduğuna inanıyorsa, uyma stratejisi bu durumda etkili olmayabilir (Karip, 2000).

8.4.5. Hükmetme StratejisiBütün stratejiler içinde çatışma çözümünde en anti demokratik olan stratejidir. Çünkü çözüm için çatışma yaşayan tarafların her biri kendi ilgi ve ihtiyaçlarını doyurmaya çalışmakta, kazanmak için taraflar her yola başvurmakta ve karşı tarafa yönelik düşük ilgi göstermektedirler. Bu strateji kazan-kaybet yönelimi içerip, taraflardan biri çeşitli biçimlerde güç kullanarak karşı tarafa kendi çözümü-nü dayatmaktadır (Karip, 2000). Bu stratejide hükmeden kişi, işbirliğine yanaşmadığı gibi hükme-dilen taraf da ulaşılan çözümden memnun değildir. Çünkü bu stratejide ısrar, tehdit ve ceza gibi olumsuz davranış biçimleri belirgin şekilde kullanılmaktadır. Görüldüğü gibi hükmetme stratejisi bir çözümden çok zorlama şeklidir. Kullanılan davranış biçimleri göz önüne alındığında ise çözümün etkisinin kısa süreli olacağı görülecektir (Ünver, 2002). Hükmetme stratejisi, başkaları tarafından kullanıldığı takdirde uygun olmayan bir strateji olarak kabul edilmektedir. Ancak çatışma yaşayan taraflar, hükmetme stratejisini tümleştirici stratejilerle birlikte kullandıklarında kendilerini daha et-kili bulmaktadırlar (Gross ve Guerrero, 2000).

Hayatın olduğu gibi eğitim ortamının da vazgeçilmez parçalarından bir olan çatışmalar, aynı zaman-da yaşanılan problemlerin tanımlanması ve çözümlenmesinde önemli bir araçtır (Karip, 2000). Sınıf içinde çatışma yaşanılması kaçınılmaz ise, eğitim öğretim ortamının havasını bozacak ve öğrenmeyi engelleyecek olan çatışmaların olumsuz ve yıkıcı etkilerinden korunabilmek ve bu etkileri en aza indirmek ve ondan yararlanabilmek için gerekli önlemlerin alınması gerekmektedir.

SINIF YÖNETİMİ

12

111

Okulda ve sınıfta bu görev öncelikle öğretmenindir. Öğretmenin çatışma süreci ve yönetimine yö-nelik önlemleri alabilmesi, çatışmaların yapıcı şekilde çözebilmesi için çatışmanın içeriğini, çatışma çözüm yöntemleri ve stratejilerini bilmesi son derece önemlidir.

8.5. KAYNAKLAR• Argon, T. ve Nartgün, Ş. S. (2014). Sınıf Yönetimi. Ankara: Maya Akademi.