Pedagogika Janusza Korczaka

Życie i dzieła Janusza Korczaka

Janusz Korczak właściwe Henryk Goldszmit, ps.Stary Doktor

urodził się 22 lipca 1878 r. w Warszawie.

Lata szkolne spędził w ośmioklasowym

Gimnazjum rosyjskim na Pradze (w Warszawie).

Janusz Korczak jako 10 -letnie dziecko

W 1898 rozpoczął studia na Wydziale Lekarskim

Uniwersytetu Cesarskiego w Warszawie.

Janusz Korczak w mundurze ze szkoły medycznej

W czasie studiów interesował się szkołami, szpitalami dla dzieci, a także bezpłatnymi czytelniami pism dla dzieci i młodzieży.

W 1911 roku podjął decyzję, że nie założy rodziny.

Razem ze Stefanią Wilczyńską założył i prowadził Dom Sierot dla dzieci żydowskich w Warszawie (1912-1942), a później także Naszego Domu -

sierocińca dla dzieci polskich (1919-1936), gdzie stosował nowatorskie metody pedagogiczne.

Dziecko powinno ufać wychowawcy, ale wychowawca powinien mieć zaufanie do

dziecka.

W latach 1926-1930 redagował Mały Przegląd- eksperymentalne pismo dziecięce.

Prowadził szeroką działalność popularyzatorską w obronie praw dziecka za pośrednictwem radia.

Zginął wraz ze swymi wychowankami wywieziony z getta w 1942, dobrowolnie

towarzysząc im w drodze na śmierć w komorze gazowej w obozie zagłady w Treblince, mimo że

miał możliwość ucieczki z getta.

Ostatnie zdjęcie Korczaka zrobione w getcie warszawskim

w dniu 20 września 1940r.

Swoje zasady wychowawcze oraz swe poglądy pedagogiczne Korczak zawarł w pismach pedagogicznych takich jak:

Oryginalna twórczość literacka Korczaka dla dzieci i o dzieciach łączy humanitaryzm i głęboka znajomość psychiki dziecięcej z

liryzmem, humorem i fantazją.

Dorobek literacki Janusza Korczaka obejmuje również naturalistyczne powieści społeczne: Zachował się też jego Pamiętnik, który został

napisany w getcie (wyd. 1958).

Pedagogika Janusza Korczaka jest niezwykle rzadko spotykanym w literaturze

pedagogicznej typem liberalnej, rodzimej refleksji o wychowaniu, ufundowanej na idei

sumienia i odpowiedzialności

Korczak jest jednym z nielicznych pedagogów Nowego Wychowania, którzy potrafili łączyć myślenie naukowe z myśleniem praktycznym.

Podstawowe założenia pedagogiki Janusza Korczaka

Wyróżnia się następujące idee przewodnie, na które warto zwrócić uwagę, studiując pedagogiczną i literacką spuściznę Janusza Korczaka, a mianowicie:

Ze względu na treść pedagogiczną Nowego Wychowania podkreśla się w dziełach Janusza Korczaka trzy główne jego zakresy:

Janusz Korczak był prekursorem walki o prawa dziecka. Zwracał szczególną uwagę na

nierówno prawną pozycję dzieci w społeczeństwie, ich zależność od dorosłych.

Dzieła Korczaka są z ogromnym kunsztem literackim,

skonstruowanym poradnikiem przyzwoitych zachowań dla

rodziców, nauczycieli, wychowawców czy opiekunów

dzieci i młodzieży.

Dziecko bowiem nie może być dodatkiem do życia dorosłych ani tym bardziej przedmiotem ich manipulacji, ale samoistną siłą i wartością,

z którą należy się liczyć.

Korczak był kreatorem takich wartości, jak: miłość do bliźnich, sprawiedliwość, godność, szacunek, piękno i prawda, twierdził, że dorośli często nie dopuszczają dzieci do ich spraw codziennych, uznając je za małe i niedoświadczone.

Apel o godne traktowanie każdej żywej istoty, a przede wszystkim dziecka, którego los zależy od woli dorosłych. Stary Doktor tak ujmuje ten aspekt w trzech krótkich, ale jakże wymownych punktach:„Wzywam o Magna Charta Libertatis, o prawa dziecka, może ich jest więcej”, ja odszukałem trzy zasadnicze:1. Prawo dziecka do śmierci.2. Prawo dziecka do dnia dzisiejszego.3. Prawo dziecka, by było tym, czym jest".

Studiując jego pisma pedagogiczne, odnajdziemy w nich apel do wychowawców, by zatroszczyli się o takie prawa dziecka, jak:

„Zapewniając dziecku opiekę i wychowanie nie czynimy mu łaski, każde dziecko ma do tego święte prawo, tak jak każdemu człowiekowi ludzkość powinna zagwarantować podstawowe prawa i warunki ludzkiej egzystencji”.

Dziecko nie mniej, nie ubożej, nie gorzej myśli niż dorośli, ono inaczej myśli. Jest więc

uprawnione do tego, aby być partnerem w procesie wychowania”.

Wciąż trudna jest do wdrożenia w praktyce większości placówek oświatowo-

wychowawczych korczakowska troska i umiejętność budowania wraz z

wychowankami samorządnych wspólnot.

Korczak upomina się o etykę dnia codziennego, stawiając obu dopełniającym się stronom

procesu wychowania zadania realistyczne po to, by mogły być spełnione.

Zdaniem Korczaka, pseudo wychowawcy nie powinni być dopuszczani do pracy z dziećmi, zaś troską osób odpowiedzialnych za jakość

kadr pedagogicznych powinno być pozyskiwanie przez nie jak najlepszych

kandydatów.

„Wychowawcą bowiem nigdy nie będzie ten, kto się oburza, kto się dąsa, kto ma żal do dziecka,

że jest tym, czym jest, kim się urodziło lub jakie doświadczenie je wychowało”. Nie powinien nim być także ktoś, kto nie jest

świadom czekających go, często przykrych, obowiązków i doświadczeń w kontaktach z

ubogimi czy zaniedbanymi dziećmi.

„Wychowawca, którego o mdłości przyprawiają brudne nogi dzieci, który nie może znieść niemiłej woni, który na cały dzień traci spokój ducha, gdy, o zgrozo, wesz znalazł na palcie, niech czym prędzej idzie do sklepu, biura, gdzie chce, ale niech porzuci szkołę ludową, internat, bo nie ma bardziej poniżającej roli jak ze wstrętem pracować na chleb"

Jednym z kryteriów zatrudnienia w placówce wychowawcy była jego akceptacja przez

dzieci.

Dobry wychowawca różni się od złego tylko liczbą popełnianych błędów,

wyrządzanych krzywd. „Są błędy, które dobry wychowawca popełnia tylko raz, a oceniwszy krytycznie nie ponawia ich. Zły

wychowawca winę własnych pomyłek przypisuje dzieciom".

Korczak upomina się o przestrzeganie w szkole zasady solidarności w toku szkolnej edukacji,

konflikty między rodziną i szkołą obarczają dziecko.

Uzupełnieniem działalności wychowawczo-opiekuńczej Korczaka była jego twórczość literacka, którą adresował do szerokiego grona odbiorców: rodziców, nauczycieli i

dzieci.

Tematyka jego książek jest do dziś aktualna, będąc niekończącą się skarbnicą wiedzy dla

praktyków i naukowców.

Recepcja pedagogiki Janusza Korczaka w Polsce

Pedagogia Korczaka nie przetrwałaby tyle lat w naszym kraju, gdyby nie były prowadzone

badania korczakowskie, gdyby nie miało miejsca upowszechnianie ich wyników, publikowanie dzieł i dokonań Korczaka.

Korczak nie chciał być naśladowany, nie oczekiwał zachwytu nad swoimi dokonaniami

czy zaintrygowania własną osobowością.

Idee Korczaka przeniknęły do polskiej oświaty ponownie dzięki zmianom ustrojowym 1989

r., wpisując się w modele kształcenia i wychowania szkolnictwa niepublicznego.

W 1946 r. powstał - w strukturach Towarzystwa Przyjaciół Dzieci – Komitet Korczakowski

Polskie Stowarzyszenie im. Janusza Korczaka (PSK) współpracuje z

Międzynarodowym Stowarzyszeniem jego imienia.

Nurt wychowania skoncentrowanego na dziecku (pajdocentryzm) jest zatem w Polsce

reprezentowany przez rodzimego pedagoga.

Istnieją obecnie (2009) cztery pomniki Janusza Korczaka w Warszawie.

Pomnik Janusza Korczaka z dziećmi w Yad Vashem

Pomnik na cmentarzu żydowskim w Warszawie

Pomnik w Warszawie

Bibliografia• M. Falkowska, „Kalendarz życia działalności i twórczości Janusza

Korczaka” Warszawa 1989 • M. Falkowska, „Śladami Janusza Korczaka po Warszawie”,

Warszawa 1989• W. Okoń, „Wizerunki sławnych pedagogów polskich”, Warszawa

1993• B. Śliwerski, „Współczesne teorie i nurty wychowania”, Kraków

1999 • B. Śliwerski, „ Pedagogika Janusza Korczaka”