بسم الله الرحمن الرحیمخالصه اصول و مبانی آموزشی گواهی فوت پزشکی

براس��اس توافق��ات بین المللی، کلی��ه کش��ورهای عض��و س��ازمان جه��انی بهداش��ت موظفند آمارهای مرگ و میر خود را به این سازمان گزارش کنند. این آمارها اس��اس آماره��ای بین المللی بهداش��تی و ن��یز اولویت ه��ای بین المللی برنامه ه��ا را تش��کیل می دهند. همچنین اس��اس ب��ار ملی و جه��انی بیماری ه��ا و ن��یز تص��میم گیری در م��ورد اولویت های کلی برای بهبود سالمت می باش��ند. بط��ور خالص��ه ن��وع و کیفیت خ��دمات بهداشتی به میزان زیادی بس��تگی ب��ه دقت اطالع��ات ب��ه دس��ت آم��ده از گواهی ه��ای

فوت دارد.اهداف دوره آموزشی:

در پایان دوره، شرکت کنندگان باید قادر باشند :

ال�ف( اهمیت ثبت ص�حیح علت م��رگ و نقش پزش��کان ص��ادرکننده گ�واهی ف�وت درتولید آمار قابل اطمینان علل مرگ در کشور را توصیف کنند.

ب( مفهوم علت زمینه ای مرگ و توالی حوادث منجر به مرگ را شرح دهند.ج( فرم های گواهی فوت را با توجه به موارد الف و ب تکمیل کنند.

خروجی های مورد انتظار:

بهبود کیفیت داده های مرگ از طریق آموزش پزشکان و کارشناس��ان مربوط��ه(1در مورد نحوه تکمیل صحیح گواهی فوت

انتقال دانش و تجربه در زمینه تکمیل گواهی فوت(2 ظرفیت سازی پزشکان در کشور در زمینه آم��وزش نح��وه تکمی��ل ص��حیح علت(3

مرگ گواهی فوتآشنایی با نظام ثبت و طبقه بندی علل مرگ در کشور:

در این راستا سازمان ها و ادارات مختلفی در سطح کش��ور وظ��ایف و مس��ئولیت هایخاصی را عهده دار می باشند:

س>>ازمان ها و ادارات همک>>ار در نظ>>ام جمع آوری و ثبت اطالع>>ات مرگ در کشور :

سازمان ثبت احوال کش>>ور ب>ه عن>>وان مت>>ولی ق>>انونی ثبت وق>ایع حیاتی

وف��ات ه�ر ف�رد اعم از ای��رانی ی��ا خ�ارجی بای�د ب��ه یکی از ادارات ثبت اح�وال سراسر کشوراعالم شود و نیز وفات ایرانیان در خ�ارج از کش�ور ب�ه م�اموران کنسولی محل اقامت ی��ا ب��ه یکی از ادارات س��ازمان ثبت اح��وال کش��ور اعالم

می شود.سازمان پزشکی قانونی به عنوان مرجع تشخیص دهنده علل مرگ

غیرطبیعی به طور کلی برای هر مرگ جنایی ، مرگ مشکوک ، حادثه ، خودکش��ی، م��رگ ناگهانی و غیرمنتظره و غیرقاب��ل توجی��ه و نامش��خص ، جس��د ب�رای بررس��ی و

تحقیقات بیشتر به پزشکی قانونی ارجاع می شود.سازمان نظام پزشکی به عنوان نهاد صنفی پزشکانشهرداری ها و دهیاری ها به عنوان مسئول آرامس>>تان های من>>اطق

شهری و روستاییوزارت بهداش>>>ت درم>>>ان و آم>>>وزش پزش>>>کی ب>>>ا تش>>>کیالت و

معاونت های مرتبط از جمله:مس��ئولیت ش��بکه گس��ترده ای از مراک��ز بهداش��تی ومع>>اونت بهداشت ،

درمانی را در روستاها و شهرها برعهده دارد و برنام��ه ثبت و طبقه بن��دی عل��ل مرگ وزارت بهداشت درم��ان و آم��وزش پزش��کان ، یکی از برنامه ه��ای اص��لی جمع آوری اطالعات س��المت کش��ور ب��رای برن��امه ریزی و سیاس��تگذاری در این

معاونت می باشد.مسئولیت درمان و بستری بیماران را بر عهده دارد و بخشمعاونت درمان ،

عمده ای از مرگ ها در بیمارستان های وابسته به آن اتفاق می افتد و ثبت م��رگدر این ساختار از اهمیت خاصی برخوردار است.

مسئولیت آموزش و بازآموزی دانشجویان علوم پزشکیمعاونت آموزشی ، و پیراپزشکی را برعهده دارد و باید در مورد فرآیندهای تشخیص، ثبت م��رگ و

نیز موازین حقوقی و قانونی، برنامه ریزی های آموزشی الزم را انجام دهد.مس��ئولیت ایج��اد زیرس��اخت های الزم دردفتر آمار و فناوری اطالع>>ات ،

زمینه طراحی و تهیه بسترهای نرم افزاری جهت ثبت اطالعات م��رگ و م��یر رابرعهده دارد.

نظام ثبت و طبقه بن>>دی عل>>ل م>رگ در وزارت بهداش>>ت درم>>ان و آموزش پزشکی

تامین عمر طوالنی توام با سالمتی و رفاه برای تک ت��ک اف��راد جامع��ه وظیف��ه دولت است که در تقسیم کار بین ساختارهای مختلف دولت، بخش ه��ایی از این وظیف��ه در مسئولیت های وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی قرار گرفته است. مس��لما انجام قسمت اعظمی از این وظیفه نیز بدون تعامالت بین بخش��ی و مش��ارکت ه��ای آگاهانه مردم امکان پذیر نیست. برای تامین عمر طوالنی باید الگوی عل��تی م��رگ در جامعه شناسایی شود و برای مقابله با علل مرگ های زودرس چاره اندیشید و ب��ا آن

ها مقابله کرد. مرگ یکی از وقایع حیاتی چهارگانه است و ثبت آن که تنه��ا راه تع��یین مسیر سیما و الگوی مرگ است از شرح وظایف یکی دیگر از زیر بخش ه��ای دولت، یعنی سازمان ثبت احوال کشور است. اما سازمان ثبت احوال ق��ادر ب��ه تع��یین علت مرگ به طور دقیق نیست و برای ح��ل این معض��ل یع��نی ثبت ناکام��ل م��رگ، وزارت

مق�دمات70بهداشت درمان و آموزش پزشکی)مع�اونت بهداش�ت( از اواس��ط ده�ه استقرار "نظام ثبت و طبقه بندی عل��ل م��رگ" در کش��ور را ف��راهم نم��وده و پس از

اس��تان کش��ور31 نهایی شد و هم اکنون در 1383چندسال تالش، این مهم در سال جاری می باشد.

:جمع آوری داده های مرگ

در نظ��ام ثبت و طبقه بن��دی عل��ل م��رگ وزارت بهداش��ت درم��ان و آم��وزش پزش��کی مبن��ای جمع آوری داده ه��ا، س��طح بیمارس��تان و شهرس��تان اس��ت. در بیمارس��تان ها اطالعات گواهی های فوت در سامانه ثبت و طبقه بندی علل مرگ ثبت می شوند و در سطح شهرستان، گواهی های فوت و کلی��ه فرم ه��ای اطالع��اتی م��رگ و م��یر از قبی��ل فرم های آماری ، پرسشنامه های کالبدشکافی شفاهی و فرم ه��ای اطالع��اتی پزش��کی قانونی از طریق من��ابع مختل��ف اطالع��اتی شهرس��تان جهت ثبت ب��ه مرک��ز بهداش��ت

شهرستان ارسال می گردد. :منابع اطالعاتی مرگبیمارستان ها :

در بیمارستان ها، گ��واهی ف��وت )ب��رای مرگ ه��ای ط��بیعی( براس��اس اطالع��ات پرون��ده پزش��کی بیم��ار ف��وت ش��ده توس��ط پزش��ک مع��الج تکمی��ل می گ��ردد. بیمارستان ها مهمترین منابع اطالعاتی مرگ هستند که اکثریت اطالع��ات )بیش

%( از این منبع استخراج می گردد.60از: پزشکی قانونی

مرگ های غیرطبیعی برای بررسی و تعیین علت دقیق مرگ به پزشکی قانونی ارج���اع داده می ش���وند. در این س���ازمان و ادارات مربوط���ه پس از بررس���ی جسد ، جواز دفن صادر ش��ده و اطالع�ات مربوط�ه ب�ه متوفی�ان جهت ثبت ب�ه

مراکز بهداشت شهرستان ارسال می گردد.: )مراکز بهداشتی درمانی روستایی)خانه های بهداشت

% از جمعیت روستایی کشور زیر پوشش خانه های بهداش��ت ق��رار99بیش از دارند. پس از وقوع مرگ در جمعیت تحت پوش��ش، به��ورز بای��د پس از کس��ب اطالع ، فرم های آماری مربوطه را تکمیل و برای مرگ های بدون گواهی ف��وت پرسشنامه های کالبد شکافی شفاهی تکمیل نماید. همچنین پزشک خ��انواده در مناطق روستایی موظف ب��ه ص��دور گ��واهی ف��وت ب��رای مرگ ه��ای ط��بیعی در

جمعیت تحت پوشش خود می باشد.: مراکز بهداشتی درمانی شهری

در مراکز بهداش�تی ش��هری ن�یز ب�رای متوفی��ان )مرگ ه�ای ط��بیعی( براس�اسسوابق پزشکی، توسط پزشک مرکز گواهی فوت صادر می گردد.

: )درمانگاه ها و مطب ها )دولتی/غیردولتی در درمانگاه ها و مطب ها نیز پزشکان برای متوفیان با مرگ طبیعی با توجه ب��ه سوابق پزشکی بیمار گ��واهی ف��وت ص��ادر می نماین��د. در ب��رخی از مواق��ع ک��ه مرگ در منزل اتفاق می افتد، پزشکان در م��نزل پس از بررس��ی جس��د و یقین

از طبیعی بودن مرگ، اقدام به صدور گواهی فوت می نمایند.

آشنایی با شاخص ها و میزان های مرگمیزان های خام مرگ

یکی از گام های ارزیابی کیفیت مجموع��ه داده ه��ای م��رگ و م��یر میزان ه��ای محاس��بهشده خام مرگ می باشد. این ارزیابی به دو دلیل انجام می شود:

میزان خام مرگ ساده ترین معیار اندازه گیری است که می توان��د نگ��اه کلی در.1رابطه با وضعیت سالمت جامعه در طول زمان ارائه دهد.

میزان خام مرگ یک شاخص مفید از مشکالت ممکن در رابط��ه ب��ا کم ش��ماری.2داده های مرگ و میر ارائه می دهد.

تعریف و محاسبه میزان خام مرگ

میزان خام مرگ ، تعداد مرگ ها در جامعه نسبت به جمعیت در طول یک دوره زمانی نف��ر در س��ال بی��ان می ش��ود،1000معین است. معموال واح��د م��یزان خ��ام م��رگ در

نف��ری نش��ان500000در ه��زار نف��ر در ی��ک جمعیت 9.5بنابراین ، میزان خام مرگ ×9.5/1000م��رگ در س��ال م��ورد بررس��ی در ک��ل آن جمعیت اس��ت)4750دهن��ده

500000.)میزان خام مرگ به صورت زیر تعریف و محاسبه می شود:

یکسالمعین× 1000 جمعیتمعمولساکندر بررسیتعدادمرگهای‌ سال وسطسالدر = میزان خام مرگاندازهجمعیتساکندر

به دلیل اینک��ه میزان ه�ای م�رگ و م�یر در م�ردان و زن�ان در تم�امی س��نین متف�اوت می باشند، بهتر است، میزان خام مرگ ب��رای م��ردان، زن��ان و ه��ر دو جنس ب��ه ط��ور

جداگانه محاسبه شود. بسیار مهم است که هم صورت و هم مخرج کسر از لحاظ جغرافیایی و زمانی ب��رای یک جمعیت باشند. به صورت استاندارد جمعیت وسط سال به عنوان مخرج کسر در نظر گرفته می شود، به دلیل اینکه جمعیت در طول سال ممکن است تغییر کن��د )ب��ه علت مه��اجرت، تول��د و م��رگ( جمعیت وس��ط س��ال ب��ه عن��وان تخمی��نی از متوس��ط

جمعیت در معرض خطر مرگ و میر در طول سال استفاده می شود.

در هزار باید با احتیاط در نظر گرفته شود و به عنوان5هر میزان خام مرگ کمتر از شاهد مهمی که حاکی از کامل نبودن ثبت مرگ ها است و باید اصالح شود.

با این حال، جوامع استثنایی وجود دارند ک��ه هم ن��رخ رش��د ب��االیی ب��ه دلی��ل اف��زایش طبیعی جمعیت )وقوع تول��د بیش��تر از وق��وع م��رگ ( و مه��اجرت دارن��د و هم م��یزان مرگ اختصاصی سنی پایین از جمله میزان پایین م��رگ کودک��ان دارن��د ک��ه داللت ب��ر امید زندگی نسبتا باال در بدو تولد است. تعدادی از کشورهای ح��وزه خلیج ف��ارس ب��ه

در هزار دارن��د. ب��ا این5دلیل ساختار خاص جمعیتی مقدار میزان خام مرگ کمتر از حال، در اکثر قریب به اتفاق کشورها، این مسئله صدق پی��دا نمی کن��د و م��یزان خ��ام

در هزار نفر جمعیت نشانه ای از کم ثبتی مرگ می باشد.5مرگ کمتر از :میزان های اختصاصی سنی و جنسی مرگ

در بخش قبل تجزیه و تحلیل مجموعه داده های مرگ و میر را با محاسبه میزان خ��ام مرگ انجام دادیم. اما میزان خام مرگ یک شاخص خام اس��ت زی��را س��اختار س��نی و جنسی جمعیت را درنظر نمی گیرد. معم��وال جمعیت ه��ایی ب��ا نس��بت زی��اد از کودک��ان خردسال یا با نسبت باال از سالمندان، در صورت براب��ری س��ایر ش��رایط، میزان ه��ای خ��ام م��رگ ب��ه نس��بت ب��االیی خواهن��د داش��ت، زی��را خط��ر م��رگ و م��یر در س��نین

کم)کودکان( و سالمندان بسیار زیاد است. در کل، میزان های مرگ و میر در مردان بیشتر از زنان اس��ت. بن��ابراین هنگ��امی ک��ه مرگ و میر را در کشورها، من��اطق جغرافی��ایی و در ط��ول زم��ان مقایس��ه می ک��نیم، استفاده از میزان های مرگ و میر اختصاصی سنی و جنسی درکنار میزان خام م��رگ

اهمیت زیادی دارد.(تعری>>ف و محاس>>به میزان ه>>ای اختصاص>>ی س>>نی م>>رگ و م>>یرAge

Specific Mortality Rate)

میزان های اختصاصی سنی مرگ و میر ب��ه ص��ورت زی��ر محاس��به می ش��وند: مجم�وع تع��داد مرگ ه��ایی ک��ه در ی��ک س��ن ی��ا گ��روه س��نی معین در ی��ک منطق��ه جغرافی��ایی معین) کشور، استان، شهرستان و ...( رخ داده است ب��رجمعیت وس��ط س��ال هم��ان سن و منطقه جغرافیایی تقسیم می شود. در مقابل میزان خام مرگ که در هزار نفر

میزانی است که درص��د ه��زار نف��ر جمعیتASMRجمعیت بیان می شود به طور کلی تعریف می شود. به دلیل اینکه تعداد بسیار کمتری از مرگ ه��ا در ه��ر گ��روه س��نی در مقایس��ه ب��ا تع��داد مرگ ه��ایی ک��ه در ک��ل جمعیت رخ می دهن��د، وج��ود دارد. روش

س��اله5 ب��رای گروه ه��ای س��نی ASMRاستاندارد از نظ��ر جمعیت شناس��ی این اس��ت محاسبه شود.

ASMR:به صورت زیر محاسبه می شود

تعداد مرگ ها در گروه سنی معین در یک جامعه در طول یک دوره× 100000ASMR= زمانی معین

جمعیت وسط سال در همان گروه سنی، جامعه و دوره زمانیمیزان های اختصاصی سنی مرگ و میر به تفکیک جنس

براساس روش اس��تاندارد ، میزان ه��ای اختصاص��ی س��نی م��رگ و م��یر در ه��رگروه سنی به طور جداگانه برای مردان و زنان محاسبه می شوند.

به عنوان یک قانون کلی، در تمامی مناطق، مقدار میزان های م��رگ و م��یر در گ��روه سنی کودکان زیر یک سال و کودکان یک تا چه��ار س��ال ب��اال اس��ت و کم��ترین مق��دار

س��ال می باش��د. پس از آن14 تا5س��طح میزان ه��ای م��رگ و م��یر در گ��روه س��نی سال ب��ه بع��د ب��ه35میزان های مرگ و میر با افزایش سن افزایش می یابند و از سن

س��الگی35ط��ور نم��ایی اف��زایش می یابن��د. هم��انطور ک��ه اش��اره ش��د پس از س��ن میزان های مرگ و میر ب��ا اف��زایش س��ن ب��ه ط��ور نم��ایی اف��زایش می یاب��د. بن��ابراین

(. ک��ه ب��هMx( م��یزان اختصاص��ی س��ن م��رگ )2.72لگاریتم بر مبن��ای ع�دد ط��بیعی ) باید در مقابل سن به صورت خط مستقیم افزایش یابد.ln(mxصورت )

هدف اولیه از تهیه نمودار لگاریتم میزان مرگ در هر س��ن عب��ارت اس��ت از بررس��ی داده ها از نظر تغییرات غیر معمول و یا غیرمنطقی در لگاریتم میزان م�رگ از س�نی ب��ه س��ن دیگ��ر. درکش��ورهایی ب��ا م��یزان ب��االی م��رگ م��ادر و ی��ا ح��وادث در س��نین

س��الگی ب��ه15جوانی)بخصوص درمردان(، میزان مرگ به صورت ناگه��انی در ح��دود باالترین حد خواهد یافت) به عنوان مثال لگاریتم طبیعی میزان مرگ افزایش خواه��د

س��الگی35سالگی به باالترین حد خواهد رسید و سپس در حدود س��ن 25یافت(و در به صورت خطی افزایش خواهد یافت.ASMRمجددا کاهش خواهد یافت و بعد از آن

هرگونه انحرافی از این الگوی خطی اشاره شده در میزان م��رگ بزرگس��االن ح��اکی از این می باشد که مرگ ها به صورت انتخابی )برحسب سن( دچار کم ثبتی و یا این ک��ه دچ��ار خط��ا در اعالم س��ن م��رگ ب��وده ان��د. این موض��وع ب��ه خص��وص در س��نین

ب��ه شناس��ایی اینک��ه آی��ا گ��روه س��نیln(mxسالمندی شایع می باشد.بنابراین رس��م ) خاصی وجود دارد که به طور انتخابی کم ثبتی داشته باشد، کمک خواهد نم��ود )ب��رای

mx)lnمثال کم ثب��تی در س��نین ب��اال در م��وریس(. عالوه ب��راین، ب��ا مقایس��ه نم��ودار ) کشور خود با سایر کشورهای همس��ایه )ب��ا داده ه��ای م��رگ و م��یر ب��ا کیفیت خ��وب( امکان ارزیابی اینکه آیا مرگ و میر به طور سیس��تماتیک در تم�ام س��نین کم گ�زارش

برای کشورln(mxشده است وجود دارد. این حالت در صورتی خواهد بود که نمودار)شما به طور سیستماتیک کمتر از نمودار کشور همسایه باشد.

: نسبت میزان مرگ و میر مردان به زنان میزان های مرگ و میر مردان در تمامی سنین بیشتر از زنان است. برای درک بهتر این اختالف بین مردان و زنان ، محاسبه نسبت میزان مرگ و میر م��ردان

ب��رای ه��ر دو جنسASMRبه زنان به تفکیک گروه های سنی مفی��د اس��ت. اگ��ر برابر بود، در تمامی گروه های سنی نسبت یک می شود) یک خط مستقیم(. در

م��ردان ب��ه زن��ان نش��ان دهن��ده تف��اوت قاب��ل توج��ه درASMRعم��ل، نس��بت گروه های سنی مختلف در دوره های زمانی مختلف می باشد.

در همه جا میزان های مرگ مردان بیشتر از میزان ه��ای م��رگ زن��ان می باش��د، بجز در جوامعی که زنان در ش��رایط مطل��وبی نیس�تند. هم��انطور ک��ه وض�عیت زنان در جامعه بهبود پیدا کند و شیوه های تبعیض آمیز علی��ه زن��ان از بین رون��د،

میزان های مرگ زنان در تمامی سنین کمتر از مردان باید باشد.میزان مرگ و میر کودکان

مرگ و میر کودکان زیر پنج سال، بیش از هر گروه سنی دیگر ، نش��ان دهن��ده طیف وسیعی از اوضاع اقتصادی ، اجتماعی و ش��رایط س��المتی اس��ت ک��ه ب��ر سالمت جمعیت موثر است. در نتیجه این شاخص به عنوان یک شاخص کلی��دی برای پایش بهداشت عمومی عمل می کند. مرگ و میر کودک��ان زی��ر پنج س��ال

می تواند به اجزای مختلف تقسیم شود: روزه28 مرگ و میر نوزادان صفر تا –مرگ و میر نوزادان مرگ و میر کودکان با سن کمتر از یکسال–مرگ و میر شیرخوار سال4 تا1 سال- مرگ و میر کودکان با سن 4 تا 1مرگ و میر کودکان ماه��ه59 ماه��ه ت��ا 1 م��اه- م��رگ و م��یر کودک��ان 59 تا 1مرگ و میر کودکان

روزه نیز در این گروه قرار می گیرند(.30 و 29)نوزادان سال5 سال- مرگ و میر کودکان با سن کمتر از 5مرگ و میر کمتر از

تعریف و محاسبه شاخص های مرگ و میر کودکان زیر پنج سال( میزان مرگ و میر کودکان زیر یک سالIMRو م��یزان م��رگ و کودک��ان زی��ر )

(U5MRسال ) ( عبارت اس��ت از احتم��ال م��رگIMRمیزان مرگ و میر کودکان زیر یک سال )

یک کودک متولد شده در سال مشخص قب��ل از رس��یدن ب��ه س��ن ی��ک س��الگی تولد زن��ده(. چنانچ��ه در میزان ه��ای اختصاص��ی1000)میزان مرگ به ازای هر

سنی مرگ و میر موجود لحاظ شده باشد. به همین ترتیب، میزان مرگ و میر (احتمال مرگ یک کودک متولد شده در یک سال مشخص قبلU5MRپنج سال )

تولد زنده(1000از رسیدن به سن پنج سالگی است )میزان مرگ به ازای هر اگر در میزان های اختصاصی سنی مرگ و میر موجود لحاظ شده باشد.

س��ال مخ��رج5الزم به ذکر است برای محاسبه تمام میزان ه��ای کودک��ان زی��ر کسر متولدین زنده همان سال و مکان باید در نظر گرفته شود.

بررسی کمی و کیفی داده ها

میزان های مرگ و عل��ل م��رگ یکی از مهم��ترین اطالع��ات پای��ه ب��رای برن��امه ریزی و سیاست گذاری در بخش مختلف توسعه هر کشور از جمل��ه بخش س��المت می باش��د. بن��ابراین اگ��ر داده ه��ای م��رگ و م��یر از کیفیت الزم برخ��وردار نباش��د ممکن اس��ت سیاست گذاری و تصمیم گیری نامناسبی براساس این داده های بی کیفیت اتخاذ شود و در نتیجه فرصت ارتقای سالمت عمومی جامع�ه از دس��ت ب��رود. از آنج��ایی ک�ه آم��ار اطالعات مرگ و علل مرگ براساس اطالعات حاصل از نظام ثب��تی اس��ت بن��ابراین،

همیشه نگرانی در مورد کیفیت و اعتبار این داده ها مطرح است.ده گ>>ام ارزی>>ابی و بررس>>ی کیفیت داده ه>>ای م>>رگ و م>>یر و عل>>ل

مرگ: :گام اول

ورود داده های مرگ و جمعیت بر حسب گروه های سنی و جنسی و علل م��رگ و بررسی اولیه توزیع سنی و جنسی مرگICD-10براساس کدهای

: گام دومبررسی میزان کامل بودن ثبت داده های مرگ با استفاده از میزان خام مرگ

: گام سومتوزیع سنی مرگ

: گام چهارم تجزیه و تحلیل توزیع سنی و جنس��ی مرگ ه��ا،یکی دیگ��ر از معیاره��ای بررس��ی کیفی داده های مرگ و توزیع سنی مرگ است. باتوجه ب��ه س��طح م��رگ و م��یر هرکشور توزیع سنی مرگ ها نیز متفاوت است بن��ابراین می توان��د مشخص��ه ای برای ارزیابی کیفیت داده های مرگ باشد. به عنوان مثال با کاهش میزان مرگ و میر امید زندگی افزایش می یابد و در نتیجه تعداد م��رگ کودک��ان کم��تر ولی

در سالمندی باید بیشتر باشد: گام پنجم

کامل بودن ثبت مرگ کودکان: گام ششم

بررسی توزی��ع عل��ل م��رگ در س��ه گ��روه کلی عل��ل م��رگ ش��امل بیماری ه��ایواگیر ، بیماری های غیرواگیر ، سوانح و حوادث

: گام هفتم Garbage codeشناسائی کدهای غیرقابل استفاده داده و یا کدهای پوچ

: گام هشتمبررسی توزیع سنی گروه های کلی علل مرگ و گروه های غیر قابل استفاده

: گام نهم علت اول مرگ در بررسی کیفیت داده های علل مرگ20 و 15 ، 10بررسی

: گام دهم

VSPI(Q)=Vitalمحاسبه شاخص عملکرد آمار حیاتی ی��ا Statistics Performance Index(Quality)

: گروه های غیرقابل استفاده عبارتند ازشدت غیرقابل استفاده بودن آنها پائین است..1شدت غیرقابل استفاده بودن آنها متوسط است..2شدت غیرقابل استفاده بودن آنها زیاد است..3شدت غیرقابل استفاده بودن آنها خیلی زیاد است..4

Garbageکدهای غیرقابل استفاده را که اص�طالحا codeو ی�ا ک�دهای پ�وچ نامگ�ذاری نموده اند را می توان در پنج گروه به شرح زیر طبقه بندی نمود:

R-گروه اول: عالئم و نشانگان ها و حالت های بد تعریف شده ک�ه معم��وال ب��ه گ�روه 1قابل انتساب می باشند.

- گروه دوم : علل غیرممکن به عنوان علت زمینه ای مرگ مثل فش��ارخون اولی��ه و2یا آترواسکلروزیس

-گروه سوم : علل بین��ابینی در گ��واهی ف��وت می باش��ند ک��ه در اص��ل علت زمینه ای3نیستند ولی علت زمینه علت آنها بوده است.

- گروه چهارم: علت فوری در گواهی فوت می باشند مثل ایس��ت قل��بی و نارس��ایی4تنفسی

ICD-10- گروه پنجم: آن دسته از علل می باشند که براساس طبقه بن��دی بین المللی 5 به اندازه کافی به جزئیات ذکر نش��ده اند مث��ل حالت ه��ای ب��د تعری��ف ش��ده در گ��روه بیماری های قلبی و سرطان ها) سرطان بدون ذک��ر جزئی��ات( و ی��ا دی��ابت ب��دون ذک��ر جزئیات . این دسته برای برنامه های پیشگیری و س��المت عم��ومی ک��اربردی نخواهن��د

بود.مرگ شناسی و انواع آن:مرگ سوماتیک

از بین رفتن توان ادراکی و ارتب��اطی )حس��ی و حرک��تی( ب��ه ص��ورت غیرقاب��ل برگشت در فرد فاق��د هوش��یاری ک��ه م��رگ س��لول های مغ��زی تایی��د کنن��ده آن است. )ممکن است فعالیت های خودبخودی رفلکس ه��ای عص��بی ب��اقی مان��ده باشد و یا عملکرد طبیعی نسوج بدن بجز در سلول های عصبی مش��اهده ش��ود

چرا که مرگ یک واقعه منفرد نیست و یک فرایند تدریجی است(:مرگ سلولی

از بین رفتن عملکرد طبیعی سلول های نسوج بدن است که بجز در موارد نادر مانند ق�رار گ��رفتن کام��ل و ناگه�انی ف�رد در م�ایع م�ذاب ی�ا انفج��ار اتمی، ب��ه

صورت یک فرایند تدریجی است و معموال به دنبال ایسکمی و آنوکس��ی ناش��یاز ایست قلبی تنفسی رخ می دهد.

:مرگ ظاهری وضعیتی است که اعمال تنفسی و قلبی بسیار خفی��ف ش��ده و بنظ��ر می رس��د حتی اعمال حیاتی متوقف شده است و عضالت بدن شل شده و هوش��یاری از بین می رود. م��رگ ظ��اهری را در م��واردی مانن��د برق گ��رفتگی، س��رمازدگی،

غرق شدگی، مسمومیت با فنوباربیتال و ... می توان مشاهده کرد.:مرگ مغزی

از بین رفتن برگشت ناپذیر اعم��ال عالی��ه مغ��زی در ک��ورتکس و ناحی��ه زی��رینمغز در ساقه مغز است.

:مرگ قانونی وضعیتی که پزشک به صورت رسمی و پس از انجام معاینات بالینی مربوط��ه،

خاتمه حیات فرد مرگ قطعی فرد را تایید می کند.(نزعAgonal: )

حالتی در لحظاتی قبل از مرگ است ک��ه در این وض��عیت اختالل تنفس، ع��دم هوشیاری ، تاری دید، کاهش شنوایی و ... مشاهده می شود و بتدریج با از بین رفتن عملکرد اعضای بدن و سپس مرگ نس��جی اعض��ای ب��دن و در نه��ایت ب��ا توقف برگشت ناپذیر دستگاه تنفس و گردش خون و سیستم اعصاب مرکزی و

محیطی و مرگ سلول های مغزی، مرگ قطعی حادث می شود.:مرگ مغزی را در نظر بالینی و قانونی می توان مرگ سوماتیک درنکته اول

نظر گرفت و در مواردی که فرد وابسته به ونتیالتور است )مرگ س��اقه مغ��ز( با اجازه اولیای دم و عدم وجود موانع ق��انونی می ت��وان اق��دام ب��ه پیون��د عض��و

کرد.:در وض��عیت نب��اتی ک��ه ف��رد عل��یرغم وج��ود ض��ربان قلب و تنفسنکته دوم

خودبخودی و ادامه فعالیت س��اقه مغ��ز، فاق��د ق��وای عالی��ه مغ��زی ب��ه ص��ورت غیرقابل برگشت در اثر هیپوکس��ی، تروم��ا، س��موم و ... اس��ت، ب��دلیل آن ک��ه

مرگ واقعی محسوب نمی گردد، اجازه انجام پیوند اعضا داده نمی شود.:تابلوی ف��وت ، وض��عیت فیزیولوژی��ک غیرط��بیعی در زم��ان م��رگنکته سوم

مانند کوما ، ادم ریه ، ایست قلبی و تنفسی، سنکوب، آمبولی ریه و ... اس��ت و با علت فوت که علت پاتولوژیک اولیه منجر به فوت می باشد، متفاوت است

و نباید به عنوان علت قطعی فوت تلقی گردد.:اف��تراق م��رگ ظ��اهری در م��واردی مانن��د مس��مومیت ب��انکت>>ه چه>>ارم

باربیتورات ه��ا از م��رگ واقعی نیازمن��د معاین��ه دقی��ق ب��الینی و اس��تفاده ازپاراکلینیک مانند الکتروکاردیوگرافی است.

:تشخیص و تایید م��رگ واقعی ب��ا پزش��ک ی��ا ک��ادر درم��ان مج��رب نکته پنجم است.

عالیم و نشانه های مرگ سوماتیک

بیهوشی ، از بین رفتن رفلکس ها و عدم پاسخ به تحریکات دردناک.1(Muscular flaccidityشلی عضالت).2 از بین رفتن رفلکس قرنیه و نور و مردمک )بدنبال ایسکمی هس��ته های س��اقه.3

مغز( کاهش فشار داخل چشم) وابسته به فشارخون( بطوریکه فشارداخل چشم در.4

زمان مرگ به نصف و دو ساعت پس از مرگ به صفر می رسد.Tacheکدورت قرنیه و نشانه .5 noireدر اسکرای چشم به دنبال در معرض ه��وا

قرار گرفتن و بسته نشدن پلک ها6. Truckingخون ، قابل مشاهده در عروق شبکیه چش��م طی یکس��اعت پس از

15مرگ به دنبال انقط�اع جری�ان خ�ون )کندش��دن و تغی�یر چگ�الی خ�ون طی دقیقه پس از مرگ رخ می دهد(

پدیده های پس از مرگ(Hypostasisکبودی نعشی یا هیپوستازیس).1(Regidityجمود نعشی یا رزیدیتی).2(putrrfaction فساد نعشی).3(Algomortis سرد شدن).4

:کبودی نعشی-Levidityکب��ودی نعش��ی بنام ه��ای التین Staining- Suggilation- Cogitation-

Lucidity.نیز شناخته می شود (پدیده آدیپوسرAdiposer <: نوعی فساد نعشی مرطوب است که در اک��ثر(>

موارد بخشی از بدن را )عمدتا چربی زیرپوستی نواحی مانن��د گونه ه��ا ، حدق��ه چشم، قفسه سینه، شکم و سرین ها در چربی نواحی امنتوم، مزانتر، اط��راف کلیه ها و در کبد چرب( همراه با سایر انواع فس��اد در ب��ر می گ��یرد و ب��ه دنب��ال تاثیر آنزیم لیپاز داخلی و باکتری های بی هوازی مانند کلستریدیوم پرفران��ژنس،

درج��ه س��انتی گراد و رط��وبت محی��ط و8 ت��ا 5هیدرولیز بافت چربی در دم��ای ماه پس از مرگ با چشم غیرمسلح قاب��ل3داخل جسد ایجاد می شود. معموال

مشاهده است. رن��گ آن س��فید مای��ل ب��ه ص��ورتی ت��ا خاکس��تری اس��ت و ب��وی آمونیاک می دهد. مواد متشکله آن اس��یدهای چ�رب اش�باع )پالمیتی�ک، اولئی��ک، استئاریک( و کمی گلیسرول است. این نوع فساد می تواند ب��اعث ابق��ای جس��د طی چندین دهه و حتی چندین قرن شود و آثار ناشی از ص��دمات ب��ه خص��وص

سوراخ ناشی از گلوله تا حد زیادی باقی می ماند.(پدیده مومیایی شدنMumication <<: نوعی فساد خشک است ک��ه در آن(>

خشک شدن پوست و نسوج بدن ب��ه دنب��ال از دس��ت رفتن س��ریع و ش��دید آب بدن پس از م��رگ رخ می ده��د و پوس��ت ب��ه رن��گ قه��وه ای مش��کی و ب��ا ق��وام چرمی در می آید و معموال در آب و هوای خشک و گرم تشکیل می گردد. زمان بروز این نوع فساد طی چندین هفته پس از مرگ است و تا چندین سال ب��اقی

می ماند و نهایتا با تشکیل کپک و از هم گسیختگی فیزیکی، نسوج خش��ک ش��ده از هم می پاشد و به پودر تبدیل می شود و اسکلت جا مانده می تواند تا س��ال ها باقی بماند. در حالت مومیایی شدن آثار ناش��ی از ص��دمات ب��دن مانن��د گلول��ه می تواند باقی بماند. خشکی موضعی در نوک زبان، لب ها ، انگش��تان دس��ت ها و پاها، اسکروتوم و اسکلرای چشم، نوعی مومیایی موضعی هستند. ب��ا انج��ام برش پوستی می توان تغییر رنگ موضعی س��یاه ناش��ی از خش��ک ش��دگی را از

کبودی افتراق داد.:اهمیت آلگومورتیس

تعیین زمان مرگ : % در95دقیق ترین روش استفاده از نوموگرام هنسج است که ب��ا دقت .1

ساعت زم��ان ف��وت را می ت��وان3شرایط ایده آل با فاصله زمانی حدود ارزیابی کرد. در این روش وزن جس��د، دم��ای محی��ط، البس��ه خش��ک ی��ا مرطوب، ه��وای س��اکن ی��ا جری��ان دار، آب س��اکن ی��ا جری��ان دار در نظ��ر

گرفته می شود. درج��ه س��انتی گراد در ه��ر1 ق��انون سرانگش��تی: ک��اهش دم��ای جس��د .2

3درجه سانتی گراد به عالوه عدد 37ساعت یا میزان کاهش دما از :روش انداره گیری دمای جسد

س��انتی متر از دماس��نج جی��وه ای ب��ا10روش معم��ول ق��راردادن ح��داقل درجه سانتی گراد بمدت چن��د دقیق��ه داخ��ل رکت��وم50درجه بندی صفر تا

است. مکان های ج��ایگزین زی��ر بغ��ل، ناحی��ه عم��ق بی��نی و داخ��ل گ��وشخارجی است.

:معاینه ظاهری جسد برای صدور جواز دفن از آنجایی که ما پزشکان فق��ط مج��از ب��ه ص��دور ج��واز دفن ب��رای ف��وت شدگانی هستیم که مرگ آنها طبیعی باشد، لذا اطمینان از طبیعی بودن مرگ از اهمیت ویژه ای برخوردار است. بدیهی است اگ��ر ف��ردی در اث��ر یک عامل غیرطبیعی نظیر تصادف، حادثه، اقدام به خودکشی و ی��ا قت��ل فوت کرده باشد و ما بعنوان یک پزشک برای وی جواز دفن ص��ادر ک��نیم در صورت پیگیری بعدی در مراجع قض��ایی دچ��ار مش��کل ق��انونی ج��دی خواهیم شد. به این دلیل مهم، الزم است در تمامی مواردی که تص��میم به صدور جواز دفن برای فوت شده ای داریم وی را به طور کامل م��ورد معاینه ظاهری قرار دهیم. معاینه ظاهری انجام ش��ده ح�داقل ه��ر یافت��ه مشکوکی مشاهده شده که طبیعی بودن مرگ را رد نم��ود و ی��ا احتم��ال غیرطبیعی بودن مرگ را مطرح کرد، باید از صدور جواز دفن خ��ودداری کنیم و ادامه روند رس��یدگی و ص��دور ج��واز دفن ک��ه ب��ه عه��ده پزش��کی

قانونی و مراجع قانونی خواهد بود را به آنها بسپاریم.مراحل معاینه ظاهر جسد برای صدور جواز دفن

اطمینان از وق>>وع م>>رگ قطعی: .1 در معاین��ه ه��ر جس��دی ابت��دا ضروری است از وقوع م��رگ مطمئن ش��ویم. چ��را ک��ه ممکن اس��ت فرد فوت نکرده باشد و در وضعیت مرگ ظاهری باشد. چنانچه ف��رد در وض��عیت م��رگ ظ��اهری باش��د در آن ص��ورت لمس، پیک��ر ، کم و بیش گرم خواهد بود و روشن است که در این حالت کبودی نعشی و جمود نعشی نیز وجود نخواهد داشت. چنانچه فرد در وض��عیت م��رگ ظاهری باشد درآن صورت اقدام به احیاء قلبی ریوی ضروری خواهد

بود. هرموق��ع ب��ا جس��دی روب��رو ش��دیم ک��ه عالئم وق��وع م��رگ قطعی )سردش��دن ب�دن، نمای�ان ش�دن کب�ودی نعش�ی، جم�ود نعش�ی، آث�ار شروع فساد نعشی و ...( در جسد مشهود نب��ود در اق��دام ب��ه ص��دور جواز دفن باید تعلل کنیم و ابتدا از وقوع مرگ اطمینان حاصل ک��نیم. روشن است در این شرایط شخصا باید از وقوع مرگ مطمئن شویم و گفته های کادر پزش��کی نظ��یر بهی��ار، پرس��تار، مام��ا و ی��ا همک��اران پزشک و سایر پرسنل درمانی برای ما قابل قب��ول نخواه��د ب��ود چ��را اوال ممکن است آنها صالحیت علمی تشخیص وقوع م��رگ را نداش��ته باش��ند و ی��ا دقت ک��افی در این خص��وص را بک��ار ن��برده باش��ند، ثانی��ا مسئولیت معاینه جسد و صدور جواز دفن با ما است و بروز هرگون��ه شک و تردید بعدی در این خصوص می تواند ما را ب��ه مش��کل مواج��ه

سازد. تاریخ پزشکی قانونی گویای نگرانی تاریخی در این خصوص می باشد و برای تشخیص وقوع مرگ و حتمی ب��ودن آن، روش ه��ای گون��اگونی ابداع شده بود که قطعی بودن مرگ به هنگام معاینه جسد را روشن سازد. به طور مث��ال می ت��وان از تزری��ق ات��ر ب��ه زی��ر پوس��ت و ع��دم پخش آن در زیر پوست به دلیل فوت فرد و یا تزریق فلوئورسیل ب��ه ورید و عدم رنگی ش��دن ص��لبیه ب��ه دلی��ل ع��دم وج��ود گ��ردش خ��ون بعنوان نشانگرهای مرگ استفاده نمود همچنین در برخی کش��ورها از قط��ع ش��ریان ب��ازویی و ع��دم اجکت خ��ون از آن ب��ه عن��وان نش��انگر

اهمیت اطمینان از وقوع مرگ استفاده می گردد. بع��د از اطمین��ان از وق��وع م��رگاحراز هویت فرد ف>>وت ش>>ده: .2

قطعی، قبل از اقدام به معاینه ظاهری جسد ضرورت دارد از ه��ویت جس��د اطمین��ان حاص��ل ک��نیم. در این خص��وص ض��روری اس��ت ب��ا مشاهده اوراق هویتی عکس دار و تطبیق آن ظ��اهر جس��د شخص��ا از هویت جسد اطمینان حاصل نمائیم. بدون وجود اوراق هوی��تی معت��بر عکس دار حاضر به معاینه جسد نشوید مگر دلیل خاصی وجود داشته باشد و شرایط ویژه ای باشد و یا با قرائن و شواهد دیگری از ه��ویت

جسد مطمئن باشید.

بع��د از اطمین��ان از ارزیابی ظاهری و معاینه پوشش جس>>د: .3 وقوع مرگ قطعی و احراز هویت جسد، اقدام به ارزیابی کلی ظ��اهر جسد می کنیم. به قد و وزن، ب��ه الغ��ری، چ��اقی، آراس��تگی ظ��اهری، آثار ظاهری وجود بیماری قبل از فوت، احتمال اعتیاد به مواد مخ��در، بهداشت ظاهری و ... توجه می ک��نیم. س��پس الزم اس��ت دقت ک��نیم پوشش جسد شامل چه مواردی است آیا لباس راح��تی داخ��ل م��نزل به تن دارد یا لباس رسمی مخصوص خارج منزل، آیا لباس کار به تن دارد و ... س��پس دقت می ک��نیم آی��ا در لب��اس وی ب���ه هم ریختگی، پارگی، لکه های خون و یا هر لکه غیرعادی وجود دارد یا نه؟ و روشن است که مشاهده هرگون��ه یافت��ه مش��کوکی در البس��ه و ظ��اهر ف��رد

موجب دقت ما در تصمیم گیری برای صدور جواز دفن خواهد شد. حتما ضرورت دارد بعد از بررسی پوش��ش معاینه ظاهری جسد: .4

جسد ، لباس های وی را به طور کامل از تن خارج نموده و اق��دام ب��همعاینه ظاهری وی نمائیم و موارد زیر را مورد دقت قرار دهیم.

توجه به وجود ی��ا ع��دم وج��ود پدی��ده هایالف( پدیده های نعشی« نعشی، سرد شدن بدن، کبودی نعشی، جمود نعشی و فس��اد نعش��ی

و اطمینان از گذشت ساعاتی از زمان وقوع مرگ . بررس��ی از نظ��ر وج��ود هرگون��ه آث��ارب( معاینه س>ر و ص>ورت:

ضرب و جرح، وجود پارگی و یا کبودی در داخل دهان و لب ها، وج��ود جس��م خ��ارجی در داخ��ل ده��ان، کب��ودی، وج��ود خونریزی ه��ای ری��ز و درشت در اطراف چشم ها ،گوش ها، در زیر ملتحم��ه، لمس هرگون��ه شکستگی استخوانی، اطمینان از عدم وجود هرگونه تورم ، پارگی یا

سوراخ شدگی کوچک در البالی موها و ... بررس��ی وج��ود هرگون��ه کب��ودی و خ��ونریزی درج( معاینه گ>>ردن:

گردن، وجود شیار در گردن، وجود خراشیدگی، آث��ار ناش��ی از فش��ار انگشت ، فشار ناخن، وجود کریپتاسیون در لمس حنجره و استخوان المی، دامنه حرک��تی بیش از ان��دازه در گ��ردن و لمس شکس��تگی ی��ا

کریپتاسیون در مهره ها و ... بررس��ی وج��ود آث��ار احی��اء قل��بی ری��وی،د( معاینه قفسه سینه:

بررسی وجود هرگونه آثار ضرب و جرح ، لمس شکستگی استخوانیدر جناغ و دنده ها، آثار تعبیه لوله قفسه سینه و ...

بررسی وجود آثار کب��ودی و ج��راحت در ش��کم ،ه( معاینه شکم: اتس��اع غ��یرمعمول ش��کم، وج��ود آث��ار اق��دام ج��راحی اخ��یر ، وج��ود

جوشگاه ناشی از جراحات قلبی و یا اقدامات جراحی و.. بررس��ی پش��ت ب��دن از ض��روریات معاین��هو( معاینه پشت ب>>دن:

جسد می باشد که معموال مورد غفلت ق��رار می گ��یرد بررس��ی پش��تجسد از نظر وجود هرگونه آثار ضرب و جرح ، وجود زخم بستر و ...

بررس��ی این ناحی��ه تقریب��ا درز( معاینه ناحیه تناسلی و مقعد: قریب به اتفاق اجساد ضرورت دارد و در کودک��ان، اف��راد کم س��ن و زنان ضرورت بیشتری دارد. ناحیه تناسلی و مقعد الزم است از نظر وجود هرگونه آثار کبودی، خون مردگی، پ��ارگی ، بری��دگی، خ��ونریزی از مقع��د و دس��تگاه تناس��لی بررس��ی ش��ود. در زن��ان بای��د بررس��ی وضعیت پرده بکارت از نظر اینکه آیا دختران��ه و ی��ا زنان��ه اس��ت و ی��ا

اینکه آثاری از دخول اخیر وجود دارد یا نه، صورت گیرد.آشنایی با فرم های گواهی فوت و دستورالعمل تکمیل آن

انواع گواهی فوت 7گواهی پزشکی فوت ، برای موارد مرده زایی و م��رگ ن��وزاد ت��ا .1

روز بعد از تولد روز بعد از7گواهی فوت برای همه گروه های سنی )بجز موارد تا .2

تولد( روز بع��د7نکات مهم در صدور گواهی فوت برای موارد مرده زایی و مرگ نوزاد ت��ا

از تولد این گواهی به طور کلی از دو قسمت گواهی فوت و مجوز دفن تشکیل شده اس��ت. هر دو قسمت آن باید توسط پزشک/ماما مهر و امضاء شود و مجوز دفن باید توسط

مراجع قانونی صادر گردد.در این موارد زیر مجوز دفن توسط پزشکی قانونی صادر می گردد:

-مرگ به دنبال اقدام به قتل1- مرگ به دنبال هرگونه منازعه2-مرگ به دنبال حوادث ترافیکی3- مرگ به دنبال مسمومیت4- مرگ به دنبال سوء مصرف مواد5 - مرگ متعاقب برق گ��رفتگی، غ��رق ش��دگی، س��رمازدگی، گرم��ازدگی، س��قوط از6

ارتفاع و ...- مرگ در زندان یا بازداشتگاه7 - م��رگ در مراک��ز اق��امت جمعی مانن��د آسایش��گاه، پرورش��گاه، اردوگ��اه، پادگ��ان،8

خوابگاه و ...- مرگ ناشی از اقدامات تشخیصی و درمانی9

- مرگ های ناگهانی ، غیرمنتظره و غیرقابل توجیه10

-هر مرگی که احتمال شکایت از کسی در آن وجود داشته باشد.11- هرنوع مرگ مشکوک و مرگ با علت ناشناخته 12- هر نوع مرگ افراد ناشناس و مجهول الهویه13- هر مرگی که احتمال جنحه یا جنایت در آن برود14- مرگ ناشی از حوادث غیرمترقبه15

روز7دستورالعمل تکمیل فرم گواهی فوت برای موارد م��رده زایی و م��رگ ن��وزاد ت��ا اول زندگی نوزاد تکمیل می گردد.

:مشخصات نوزادزمان تولد و فوت:.1

( بای��د کام��ل ثبت گ��ردد و ب��رای م��وارد3برای نوزادانی که زنده ب��ه دنی��ا می آین��د )بند تکمیل گردد. جهت درج زمان دو خانه سمت چپ برای ساعت و دو4مرده زایی بند

خانه سمت راست برای دقیقه در نظر گرفته ش�ده اس�ت.در م�ورد ثبت س��اعت ها و09 تا 01 به صورت 9 تا 1دقیقه ها ، عددهای یک رقمی دقیقه نوش��ته می ش��ود. مثال

و س��اعت06:40دقیق��ه ص��بح، 40 و6 و س��اعت 00:35دقیق��ه پس از بام��داد ، 35 و نظایر آن پرهیزPM و AM ثبت می شود از ذکر عباراتی چون 22:00بعد از ظهر10

گردد. برای نوزادی که زن��ده متول��د ش��ده باش��د، ت��اریخ تول��د و ف��وت و ب��رای م��وارد مرده زایی تاریخ زایمان ثبت گردد. تاریخ به صورت روز/م��اه/س��ال نوش��ته می ش��ود.

اس��ت. در م��ورد ثبت ماه ه��ا و روزه��ا،97ب��رای س��ال ج��اری دو خان��ه س��مت چپ ی��ا05/03/97 نوش��ته می ش��ود. مثال 09 ت��ا 01 به صورت 9 تا1عددهای یک رقمی

از ذکر نام ماه ها مثال خرداد ،شهریور و... پرهیز گردد.18/06/97وزن تولد:.2

برای توزین جنین مرده یا نوزاد فوت شده در اتاق زایمان/اتاق عمل، می توان بط��ور مستقیم او را توزین نمود یا متوفی هرماه ب��ا پوش��ش پالس��تیکی ی��ا پوش��ش متق��الی توزین ش��ود و وزن پوش��ش از وزن کلی کس��ر گ��ردد. پس از ت��وزین ج��نین ی��ا ن��وزاد

. در م��ورد وزن ه��ای1755مرده، وزن وی به گرم در محل خاص ثبت می گ��ردد. مثال 0730 گ��رم، اف��زودن ب��ه س��مت چپ ع��دد وزن ض��رروی اس��ت مثال 1000کم��تر از

نوزادی که از اتاق زایمان/اتاق عمل زنده خارج می شود نیز بای��د ت��وزین ش��ده، وزنبه گرم ثبت شده باشد.

جنسیت:.3

در نوزاد )یا جنین مرده( با توجه به جنس��یت گزین��ه دخ��تر ، پس��ر و در ص��ورت ابه��ام تناسلی و مشخص نبودن جنسیت نوزاد/جنین، گزینه قابل تشخیص نمی باش��د عالمت

زده می شود.تعداد قل ها:.4

و ...( ثبت گ��ردد. منظ��ور از تع��داد قل ه��ا، تع��داد2،1تع��داد قل ه��ا ب��ه ص��ورت ع��دد) محصول بارداری بدون توجه به زنده زایی یا مرده زایی یک پا چند قل می باش��د. ب�رای مثال اگر بارداری مادری منجر به تولد یک جنین مرده و یک ن��وزاد زن��ده ش��ده اس��ت

ثبت می گردد. از آنجا که ب��رای ه��ر ن��وزاد ی��ک ف��رم جداگان��ه تکمی��ل2)دوقلو(، عدد می شود، بنابر این رتبه قل، رتبه تولد همان نوزادی می باشد که برای وی این فرم در ح��ال تکمی��ل اس��ت. واض��ح اس��ت ک��ه در زایمان ه��ای ت��ک قل��ویی ک��ه بخش عم��ده

خواه�د1 و رتب�ه ق�ل ن�یز 1دهد تعداد قل ه�ا ع�دد @زایمان های کشور را تشکیل میبود.عامل زایمان:.5

عبارت است از شخصی ک��ه زایم��ان ب��ا حض��ور وی ص��ورت گرفت��ه اس��ت و از می��انگزینه های مربوطه انتخاب می گردد.

مکان زایمان :.6 عبارت است از مکانی که زایمان در آنجا صورت گرفت��ه اس��ت و از می��ان گزینه ه��ای

مشخص شده انتخاب می گردد.:اطالعات مادر نوزاد

تاریخ تولد/سن مادر: تاریخ تولد یا سن مادر براساس گفته م��ادر ی��ا من��درجات.7 پرونده بستری ثبت می گردد. در صورت اختالف گفته مادر و مندرجات پرون��ده

بستری وی، مالک اظهارات مادر می باشد. سطح سواد مادر: وضعیت سواد مادر براساس گزینه ه��ای مربوط��ه مش��خص.8

شود. شماره ملی سرپرست خانوار: ش��ماره ملی ف��ردی ک��ه ب��ه عن��وان سرپرس��ت.9

خانوار شناخته می شود، باید ثبت شود. نشانی محل سکونت مادر: محلی اس��ت م��ادر در زم��ان ح��ال در آنج��ا زن��دگی.10

می کند مشروط بر اینکه اقامتگاه دیگر نداشته باشد، اقامتگاه خانوارهایی ک��ه بیش از یک اقامتگاه دارند، محلی است که بیش��ترین م��دت س��ال را در آن ب��ه

سر می برند.:اطالعات پدر نوزاد

نام و نام خانوادگی: نام و نام خانوادگی پدر نوزاد/ جنین باید ثبت شود..11

علت بیماری و یا شرایط اصلی23این بخش شامل سه قسمت اول در ردیف .12 سایر بیماری ه��ا24که منجر به فوت نوزاد یا جنین شده است ثبت و در ردیف

و یا شرایطی که منجر به فوت نوزاد یا جنین شده است، باید ثبت گردد. علت بیماری و یا شرایطی اصلی مادری م��وثر ب��ر25در قسمت دوم در ردیف .13

سایر بیماری ها و یا شرایط م��ادری ک��ه26فوت نوزاد یا جنین ثبت و در ردیف منجر به فوت نوزاد یا جنین شده است باید ثبت گردد.

سایر شرایط مرتبط با فوت نوزاد یا جنین قی��د27 در قسمت سوم در ردیف .14 مربوطه توسط کدگذار نوشته شود.ICDمی گردد و برای کلیه موارد فوق کد

در قسمت صادرکننده الزم است نام و نام خانوادگی پزشک/ ماما صادر کنن��ده.15 گواهی دقیقا ثبت و مهر زده شود. در ص��ورتی ک��ه واح��د ص��ادر کنن��ده گ��واهی موسسه درم��انی اعم از بیمارس��تان، زایش��گاه، مرک�ز بهداش��تی درم��انی بای��د ضمن تکمیل بند اول، توسط پزشک/ ماما، نام واحد صادرکننده گواهی نوش��ته

و مهر آن در قسمت مربوطه زده شود. در قسمت جواز دفن مشخصات صادر کننده مجوز دفن )نام و نام خانوادگی و.16

شماره نظام پزشکی( ثبت شده و مهر و امضاء شود.دستورالعمل تکمیل فرم گواهی فوت برای همه گروه های سنی

روز بعد از تولد(7)بجز مرده زایی و مرگ نوزاد تا

22این گواهی فوت ب�رای کلی�ه متوفی�ان ب�ه غ�یر از م�وارد م�رده زایی )ج�نین هفت�ه روز عم��ر7حاملگی به بع��د( و ن��وزاد م��رده ب��ه دنی��ا آم��ده و متول��دینی ک��ه کم��ترا ز

کرده اند، تکمیل می گردد. بنابر این در صورتی که متوفی نوزاد اس��ت بای��د در هنگ��امصدور گواهی فوت، سن دقیق او مورد توجه قرار گیرد.

:این شماره، پس از ثبت اطالع��ات در س��امانه ثبتشماره ثبت در سامانه مرگ و میر اخذ و بر روی گواهی فوت درج می گردد.

:در این بخش مشخص����ات عم����ومی ومشخص>>>ات عم>>>ومی مت>>>وفی شناسنامه ای متوفی که از نظر هویتی، ق��انونی و ابط��ال شناس��نامه ب��ا اهمیت است به طور کامل نوشته می شود و الزم اس��ت نک��ات زی��ر در هنگ��ام ص��دور گواهی فوت مورد توجه قرار گیرد. ش��ماره ملی و ش��ماره شناس��نامه مت��وفی باید به ص��ورت دقی��ق در قس��مت س��ربرگ و در قس��مت مشخص��ات عم��ومی

متوفی ثبت گردد.در بخش ش��ماره ملی سرپرس��ت خ��انوار، ش��ماره ملی ف��ردی ک��ه ب��ه عن��وان

سرپرست خانوار متوفی شناخته می شود، باید ثبت گردد..وضعیت سواد متوفی براساس گزینه ای مشخص شده، ثبت شود سال سن داشته باشد و مادر وی5 روز و زیر 7برای مواردی که متوفی باالی

15 الی 13در قید حی��ات باش��د در قس��مت مشخص��ات مت��وفی در ردیف ه��ای اطالعات مربوط به مادر در کادر مربوطه کامل گردد.

تاریخ تولد و تاریخ فوت باید براساس روز، م��اه و س��ال ب��ه ع��دد و ب��ه ح��روف نوشته شود.

استانداردهای گواهی فوت :این اطالعات برای تشخیص ص��حیحداده های شناسایی در گواهی فوت

)دقی��ق( م��اهیت مت��وفی ب��رای اه��داف ق��انونی و آم��اری اهمیت حی��اتی دارد. جزئیات از کشوری به کشور دیگر متفاوت است. ام��ا در اغلب م��وارد عبارتن��د

از:زمان و مکان مرگ -نام و نام خانوادگی و محل اقامت-جنس و نژاد / قومیت-سن-حرفه یا شغل فرد متوفی-:دستورالعمل کلی تکمیلی گواهی فوت

توجه پزشکان به این دستورعمل از اهمیت باالیی برخوردار است، زیرا به کدگ��ذاران کمک می کند که مرگ را به درستی شناس��ایی و کدگ��ذاری کنن��د. در بیش��تر کش��ورها کدگذاران از نظر پزشکی آم��وزش دی��ده نیس��تند. بن��ابر این ح��تی ی��ک س��ؤ برداش��ت جزیی ممکن است منجر به س��ردرگمی ش��ده و ی��ک علت زمینه ای نادرس��ت توس��ط

کدگذار انتخاب شود.:دستورعمل کلی تکمیلی گواهی فوت برای پزشکان.هر آیتم را براساس دستورعمل ویژه کشور تکمیل کنید.ورودی باید خوانا باشد از جوهر مشکی استفاده کنیداز تغییر دادن یا پاک کردن مطلب پرهیز کنید. در ص��ورتی ک��ه می خواهی��د ی��ک

ورودی را حذف کنید یک خط در سراسر آن بکشد. از م��ایع غلط گ��یر اس��تفادهنکنید.

صحت اطالعات شناسایی از جمله امالی صحیح نام مت��وفی را ب��ا خ��انواده وی چک کنید.

.از کلمات اختصار استفاده نکنید .در هر خط فقط یک بیماری یا وضعیت بنویسیدتوالی /زنجیره علل منجر به مرگ

آمارهای مرگ مبتنی بر علت زمینه ای مرگ هستند، علت زمینه ای، بیماری ی��ا آس��یبی است که توالی عللی که مستقیما منجر به مرگ می شوند را آغاز می کند. ب��ه عن��وان مثال فردی را تص��ور کنی��د ک�ه از ی��ک خ�ونریزی مغ��زی متع��اقب تص��ادف ب��ا ماش��ین می میرد در اینجا خونریزی مغزی علت مستقیم مرگ است و تصادف با ماشین علت

زمینه ای است.

دغدغه جراح، درمان خونریزی مغ��زی اس��ت و دغدغ��ه بخش بهداش��ت، پیش��گیری ازمرگ های ناشی از تصادفات است) علت زمینه ای مرگ در این مورد(.

همیشه این امکان وجود ندارد که تمامی سطرهای )جاهای خالی( موج��ود در گ��واهی فوت را تکمیل کنیم. در بعضی از گواهی های فوت فق��ط ی��ک علت م��رگ وج��ود دارد که علت زمینه ای محسوب می شود. اما به هنگام تکمی��ل گ�واهی ف��وت، پزش��ک بای��د تمامی وضعیت های منجر به مرگ را یافته و ثبت کند. برای بس��یاری از مرگ ه��ا بیش از یک علت وجود دارد که در این موارد پزشک باید زنجیره ای از علل را قبل از تعیین

علت زمینه ای معلوم کند. س��ال ب��ا اس��تفراغ خ��ونی در بیمارس��تان پ��ذیرش و تش��خیص50: ی��ک خ��انم 1مث��ال

خونریزی واریس مری برای او داده شد. بررسی ها نشان دهن��ده فش��ار خ��ون ب��االی ورید پورت بود. وی همچنین سابقه ابتال به عفونت هپ��اتیت ب را داش��ت. بیم��ار س��ه روز بعد فوت کرد.بسیار مهم است که علت زمینه ای مرگ بدرستی تع��یین و ب��دقت ثبت شود. در مثال فوق ، خونریزی واریس مری علت فوری مرگ و هپاتیت ب علت زمینه ای بوده اس��ت. ب��ا اطالع از این موض��وع، اس��تراتژی بخش بهداش��ت ، اج��رای برنامه واکسیناسیون بر علی��ه وی��روس هپ��اتیت ب ب��رای جلوگ��یری از وق��وع اینگون��ه

مرگها در آینده است. علل کمک کننده به ایجاد مرگ

عللی که ممکن است به وقوع مرگ کمک کنند اما بخشی از چرخه م��رگ را تش��کیلنمی دهند در گواهی فوت تحت عنوان علل کمک کننده نوشته می شوند.

:گواهی فوت

ال��ف نوش��ته می ش��ود . اگ��ر م��رگ نتیج��ه بیم��اری1علت ف��وری م��رگ در قس��مت ب وارد شود. اگر ح��وادث منج��ر1)وضعیت( دیگری باشد، این علت زمینه ای باید در

د نوشته می شوند.1ج و 1به مرگ بیشتری وجود داشته باشند. اینها به ترتیب در با اینکه داشتن فقط یک علت منجر به مرگ ، نادر است ام�ا این اتف��اق ممکن اس�ت

)ال��ف( نوش��ته ش��ود و علت زمینه ای را1بیفت��د. در این م��وارد علت م��رگ بای��د در تشکیل می دهد. اگر اطالعات بیشتری در زمینه زنجیره حوادث منجر به م��رگ وج��ود

)د( نوشته شود.1)ج( یا 1 )ب( 1داشته باشد بایستی در سطرهای 1 مثال

ساله سه ساعت پس از شروع انفارکتوس ح��اد میوک��ارد ف��وت می کن��د.56یک مرد وی بیماری دیگری نداش��ته اس��ت. الکتروک��اردیوگرام و انزیم ه��ای قل��بی تش��خیص را

تایید کرده است. فاصله زمان بین ش��روععلل فوت

قسمت اول: زنجیره وقایع ، بیماری ها،صدمات یا وض��عیتیکه به طور مستقیم سبب مرگ شده اند.

الف( آخرین بیماری یا وض��عیتی ک��ه منج��ر ب��ه ف��وت ش��دهانفارکتوس حاد میوکارد........است....

ب( بیماری ی��ا وض��عیتی ک��ه منج��ر ب��ه قس��مت ال��ف ش��دهاست.

ج( بیماری یا وضعیتی که منجر به قسمت ب شده است.د( بیماری یا وضعیتی که منجر به قسمت ج شده است.

بیماری تا مرگ

........................... سه ساعت ..........

قسمت دوم: سایر وضعیت هایی ک��ه در وق��وع م��رگ م��ؤثر بوده ان��د ام��ا منتج ب��ه عل��ل اش��اره ش��ده در قس��مت اول

نشده اند.ه( ......................................................................

.................و( ......................................................................

.................

(1گواهی فوت با فقط یک علت مرگ )مثال 2 مثال

روز پس از ابتال به آبسه ریوی ف��وت می کن��د. آبس��ه ری��ه حاص��ل5 ساله 56یک مرد هفته قبل به آن دچار شده بود.2پنومونی لوبار ریه چپ بوده است که او

زمانی که دو علت برای مرگ گزارش می شود اینها همانطور که در شکل زیر نش��ان )ب( نوشته می شوند. در این مورد علت زمینه ای در سطر1 )الف( و 1داده شده در

)ب( ثبت می شود.1علل فوت

قس��مت اول: زنج��یره وق��ایع ، بیماری ه��ا ، ص��دمات ی��اوضعیتی که به طور مستقیم سبب مرگ شده اند.

الف( آخرین بیماری یا وض��عیتی ک��ه منج��ر ب��ه ف��وت ش��دهآبسه ریه........است....

ب( بیماری ی��ا وض��عیتی ک��ه منج��ر ب��ه قس��مت ال��ف ش��دهپنومونی لوبار ریه ......است. ...

ج( بیماری یا وضعیتی که منجر به قسمت ب شده است.د( بیماری یا وضعیتی که منجر به قسمت ج شده است.

فاصله زمان بین ش��روعبیماری تا مرگ

......... پنج روز........ دوهفته ..........

قسمت دوم: سایر وضعیت هایی ک��ه در وق��وع م��رگ م��ؤثر بوده ان��د ام��ا منتج ب��ه عل��ل اش��اره ش��ده در قس��مت اول

نشده اند.ه( ......................................................................

.................

....................................................

و( .......................................................................................

(2گواهی فوت با فقط یک علت مرگ )مثال 3 مثال

س��اله ی��ک س��اعت پس از ش��وک ناش��ی از س��انحه )تروم��ا( در اث��ر23ی��ک م��رد س��اعت قب��ل5شکستگی های متعدد پس از تصادف با کامیون فوت می کند. تصادف

رخ داد. شکل زیر گواهی ف��وتی را نش��ان می ده��د ک��ه از س��ه س��طر اس��تفاده ش��ده )ج( نوش�ته ش�ده اند، در این م�ورد علت1)ب( و 1 )ال�ف( و 1است.این ح�وادث در

)ب( ثبت می شود.1زمینه ای در سطر علل فوت

قس��مت اول: زنج��یره وق��ایع ، بیماری ه��ا ، ص��دمات ی��اوضعیتی که به طور مستقیم سبب مرگ شده اند.

الف( آخرین بیماری یا وض��عیتی ک��ه منج��ر ب��ه ف��وت ش��ده ...........شوک ناشی از ضربهاست....

ب( بیماری ی��ا وض��عیتی ک��ه منج��ر ب��ه قس��مت ال��ف ش��دهد ........شکستگی های متعداست. ...

ج( بیم��اری ی��ا وض��عیتی ک��ه منج��ر ب��ه قس��مت ب ش��ده ...........تصادف کامیون با پیادهاست.....

د( بیماری یا وضعیتی که منجر به قسمت ج شده است.

فاصله زمان بین ش��روعبیماری تا مرگ

........................... یک ساعت ..........

قسمت دوم: سایر وضعیت هایی ک��ه در وق��وع م��رگ م��ؤثر بوده ان��د ام��ا منتج ب��ه عل��ل اش��اره ش��ده در قس��مت اول

نشده اند.ه( ......................................................................

.................و( ......................................................................

.................

....................................................

(3 علت مرگ گزارش شده )مثال3 گواهی فوت با 4 مثال

ساله س��ه روز پس از ش��روع خ��ونریزی مغ��زی ف��وت می کن��د. خ��ونریزی70یک مرد مغزی ناشی از فشارخون ثانویه بوده که وی از س��ال قب��ل ب��ه آن مبتال ب��وده اس��ت. فشارخون، ثانویه به پیلونفریت مزمن بوده که وی از دو سال قب��ل ب��ه آن مبتال ب��وده

سال گذشته مبتال به آدنوم پروستات بوده و ب��زرگی خ��وش5است. او همچنین طی خیم پروستات هم داشته است.

س��طر را اس��تفاده ک��رده اس��ت . این4شکل زیر گواهی فوتی را نشان می ده��د ک��ه )د( ثبت می ش��وند علت زمینه ای م��رگ در1 )ج( و 1)ب( و 1 )ال��ف( و 1حوادث در

)د( گزارش می شود.1سطر در موارد نادر ممکن است بیش از چهار پیامد منجر به مرگ وج��ود داش��ته باش��د. در

)ه( اض�افه کنی�د و علت زمینه ای م�رگ را در آن1مورد اخیر شما می توانید ی�ک الین گواهی فوت ثبت نکنید. 2ثبت کنید. علت زمینه ای مرگ را در بخش

علل فوت قس��مت اول: زنج��یره وق��ایع ، بیماری ه��ا ، ص��دمات ی��ا

وضعیتی که به طور مستقیم سبب مرگ شده اند. الف( آخرین بیماری یا وض��عیتی ک��ه منج��ر ب��ه ف��وت ش��ده

...........خونریزی مغزیاست.... ب( بیماری ی��ا وض��عیتی ک��ه منج��ر ب��ه قس��مت ال��ف ش��ده

......فشارخون باالاست.... ج( بیم��اری ی��ا وض��عیتی ک��ه منج��ر ب��ه قس��مت ب ش��ده

...........پیلونفریت مزمناست. ..... د( بیم��اری ی��ا وض��عیتی ک��ه منج��ر ب��ه قس��مت ج ش��ده

.......هیپرتروفی خوش خیم پروستاتاست......

فاصله زمانی وضعیت تامرگ

......... سه روز .................. یک سال .................. دوسال .........

......... پنجسال .........

قسمت دوم: سایر وضعیت هایی ک��ه در وق��وع م��رگ م��ؤثر بوده ان��د ام��ا منتج ب��ه عل��ل اش��اره ش��ده در قس��مت اول

نشده اند.ه( ......................................................................

.................و( ......................................................................

.................

....................................................

(4 علت مرگ گزارش شده )مثال4 گواهی فوت با

آشنایی با نظام طبقه بن>>دی عل>>ل م>>رگ ب>>ر اس>>اس وی>>رایش دهم ( ICD10کدگذاری بین المللی بیماری ها و آسیبها)

طبقه بندی آماری نظام طبقه بن��دی ش��امل نظ��ام گ�روه بن��دی اس��ت ک��ه ب��ر اس��اس آن، بیم��اری ه��ا ، صدمات و ع��وارض آن ه��ا ب��ر اس��اس معی��ار ه��ای مشخص��ی ب��ه گروهه��ای مربوط��ه منتسب می شوند. در این طبقه بندی ، عناصر ، مشابه مربوط به یک بیماری تعریف شده ، در یک فهرست قابل شناسایی است. در این سیس��تم ی��ک فهرس��ت ، نیازمن��د

یک نام و یا عنوان مجزا برای هر بیماری است.

دالیل استفاده از طبقه بندی بیماریها:طبقه بندی به ما اجازه می دهد تا داده های خود را آس��انتر ذخ��یره، بازی��ابی و

تجدید تحلیل نمائیم.

1363( قانون ثبت احوال-مصوب5( اصالحی ماده)2آیین نامه اجرائی تبصره )

پزشک معالج در مراکز درمانی نظیر بیمارس��تان ه��ا ب��ه محض اطالع از وق��وع نس��خه3( قانون ثبت احوال باید گ��واهی ف��وت را در 24فوت با رعایت ماده )

صادر و یک نسخه را به بستگان متوفی، یک نسخه را به اداره ثبت محل و ی��کنسخه را به بیمارستان یا مرکز درمانی تحویل نماید.

درصورتیکه فوت در خارج از مرکز مزبور نظیر مطب یا منزل رخ دهد پزش��ک معالج مکلف است و پزشکی که از وقوع فوت مطلع می شود مجاز اس��ت ب��ا هماهنگی سازمان پزشکی قانونی کشور پس از معاینه جسد نسبت ب��ه ص��دور

نسخه اقدام و یک نس��خه ب��ه بس��تگان مت��وفی ، ی��ک نس��خه3گواهی فوت در اداره ثبت احوال محل و یک نسخه را به مرکز درمانی محل ارسال نمایند.