PASPALLÁSNº 38 febreiro 2005

Boletín divulgativo da Sociedade Galega de Historia Natural www.sghn.org

Neste número 2,00 EUROgratuíto socios

Xunqueira de Alba

Especies invasoras

AVG -II, un novo reto

Secuelas do Prestige

Outra Galicia é Posible

Unha nova bolboreta en Galicia

Xunqueira de Alba

Especies invasoras

AVG -II, un novo reto

Secuelas do Prestige

Outra Galicia é Posible

Unha nova bolboreta en Galicia

As opinións expresadas (agás aEditorial) non son

necesariamente as da súaXunta Directiva Xeral.

CoordinadorXosé Lois Rey Muñiz

Colaboradores Jaime Asensi Cabirta, Moisés

Asensi Cabirta, SilverioCerradelo, Paulino Gasalla,

Serafín González Prieto, JoséPernas García, Xosé Lois ReyMuñiz, Ignacio d’a Silva, Yosi,Carlos Rey Rañó, Juan TrigoTrigo, Anabel Viñas, Piedade

Viñas

Revisión linguisticaXan Santamaría Cameán

Foto portada“Iberodorcadium seoanei”

Carlos Rey Rañó

EditaSGHN

Apdo. de Correos nº 330. 15780Santiago de Compostela

Tfno./Fax 981 584426sghn@sghn.orgwww.sghn.org

I.S.S.N. 1132-0567D.L. C 1590/91Impreso en papel reciclado.

A Sociedade Galega de Historia Natural (SGHN), fundada en 1973,é «unha asociación independente e científica, dedicada ó estudio,divulgación, conservación e defensa do medio natural, que non tén nasúa actuación fins lucrativos» (Art. 5º dos Estatutos).

A SGHN é unha asociación legalmente recoñecida có Protocolo nº18.487 no Rexistro Nacional de Asociacións, inscrita no Folio 11 doRexistro de Asociacións Protectoras do Medio Ambiente (Xunta de Galicia),e co número AO/C-000/382 no Rexistro de Asociacións Culturais Galegas.

Sede CentralRúa da Oliveira, 4-2º Apdo. de Correos nº 33015704 Santiago de Compostela 15780 Santiago de CompostelaTfno./Fax 981 584426 sghn@sghn.org

DelegaciónsFerrol:Méndez Núñez, 11 Apdo. de correos nº 35615401 Ferrol 15480 FerrolTfno/Fax. 981 352820 sghnferrol@terra.es

Ourense:Rúa Jesús Soria, 23-2º Apdo. de correos nº 212

32002 Ourense 32080 Ourensesghnourense@hotmail.com

Pontevedra:Apdo. de correos nº 30336600 Vilagarcía de Arousa sghnpontevedra@terra.es

Santiago:Rúa da Oliveira, 4-2º Apdo. de Correos nº 33015704 Santiago de Compostela 15780 Santiago de CompostelaTfno./Fax 981 584426

Servicio de BibliotecaSantiago: De luns a venres de 19:30 a 21:30. Máis de 2.000 volumesespecializados sobre natureza galega.

Ferrol: De luns a venres de 9:30 a 13:30 horas e de 16:30 a 20:30 horas.Perto de 1000 volumes, estando incluída no circuíto de bilbiotecasespecializadas de Galicia. Servicio de préstamo, co tempo limitado a 15días.

Museo de Historia NaturalPara concentar visitas con grupos recoméndase porse en contacto

previamente coa Delegación. Para grupos que queiran facer algunha visitafora destes horarios e días, pódeno xestionar na Delegación.

PASPALLÁS boletín divulgativo da S.G.H.N

Foto

: Cal

amar

xig

ante

en

expo

sici

ón p

erm

anen

te

PASPALLÁS 38:2

PASPALLÁSNº 38 febreiro 2005

Boletín divulgativo da Sociedade Galega de Historia Natural www.sghn.org

Neste número 2,00 EUROgratuíto socios

Xunqueira de Alba

Especies invasoras

AVG -II, un novo reto

Secuelas do Prestige

Outra Galicia é Posible

Unha nova bolboreta en Galicia

Xunqueira de Alba

Especies invasoras

AVG -II, un novo reto

Secuelas do Prestige

Outra Galicia é Posible

Unha nova bolboreta en Galicia

EDITORIAL

PASPALLÁS 38:3

SUMARIOEditorial 3Delegación de Ferrol 4Xunqueira de Alba 7Situación de ENCE-ELNOSA 8Revisión dos nomes galegos das aves 10Oso 15Prestige. Perspectiva xurídica xeral 16AVG - II : Anfibios e réptiles 18Outra Galicia é posible 19Bioloxía Mariña 20Introducción de especies 24Insectos: Cacyreus marshalli 26Cantis 29Algo se move no mar 30¿Fuxiron as estrelas? 31Lexislación 32Taboleiro de novas 33O bosque e ti 34Publicacións 35

PLAN GALICIAUnha vella expresión chinesa di que a primeira vez que me enganas a culpa é túa, a segunda, é miña.

O accidente do Prestige producíu unha crise e logo provocou unha catástrofe, por neglixencia, por imprevisión,por contumacia nos erros e por falla de medios.

Dentro daquel contexto inventouse o que se deu en chamar PLAN GALICIA, para envernizar feridassociais, xustificar actuacións impresentables e para situar-recolocar a esta rexión en liña coa modernidade.

Dous anos despois, o PLAN GALICIA, aparte do lamentable espectáculo que transmiten as diversasadministracións en liortas diversas, céntrase en Portos Exteriores, financiacións de AVEs, estradas, etc, que teñencomo denominador común unha obsesión patolóxica por reducir o tempo para chegar a non se sabe onde,facilitando a principal industria galega: a exportación de man de obra.

O documento remitido pola administración central no 2003 e titulado PLAN GALICIA-2003 recolle,condensados, os seguintes aspectos:

- Rexeneración ambiental. Estamos de acordo.- Mellora das comunicacións. Existe unha confusión entre a necesidade de se desprazar e a necesidade de

estar a tres horas de calquera sitio.- Impulso á economía. O solo industrial e a tecnoloxía son necesarias para estructurar o territorio. ¿Cicais

como o solo industrial para asentar ENCE-ELNOSA, ou a piscifactoria de peixe plano en Touriñán?. Por certo,situada dentro dun espacio Rede Natura 2000.

- Menos tributos e máis axudas. Esperemos que os contribuíntes alemáns nunca saiban no que se envirtenos fondos FEDER e semellantes, que saen nunha alta porcentaxe dos seus tributos.

Queremos un ave que chegue á porta de cada casa, seguimos a confundir corredoiras con estradas. Mellordous portos exteriores ca un, aínda que Ferrol e Coruña estean separadas só por escasos quilómetros.

Se o Plan Galicia nace da catástrofe do Prestige,¿ por que non se enfoca a paliar os danos e previrnovas situacións semellantes?.

Nin tíñamos barcos axeitados para recoller o vómito negro nin os temos agora, estatísticamente cada vezfalta menos para o seguinte accidente: botarémoslle a culpa á mala sorte, ó tempo ou á fatalidade.

Nin tíñamos porto refuxio nin os temos agora. Xa temos algunhas barreiras oceánicas, ¿teremos xenteprática no seu uso nunha emerxencia, ou haberá que esperar que as redeiras fagan de novo barreiras coas súasmáns?

Non non laiemos, porque estamos avisados. ¿A quen lle botaremos a culpa a próxima vez?

O PASPALLÁS agradece o envío de orixinaispara a súa publicación.Os textos deben enviarse en formatoelectrónico en Word Perfect ou Word, senmarcadores nen tabulacións ou distintostamaños de letra.Como referencia cada páxina leva 400palabras e unha fotografía/debuxo deresolución mínima 1200x800 en B/N, formatojpg.O galego será o normativo e os nomescientíficos respectarán as normas deNomenclatura, figurando con ano e autor.

DELEGACIÓN DE FERROL

PASPALLÁS 38:4

Museo da NaturezaDurante o ano pasado o

Museo da Natureza que a SGHNxestiona en Ferrol foi visitado porunhas 4.163 persoas, cunpromedio de 14,8 visitas/día.

Inclúe a visita de 56 gruposde 33 centros/asociacións daprovincia de Coruña.

Cabe destacar as visistas degrupos da Escola de Tempo Libre“Néboa”, formando monitores demedioambiente; así coma a EscolaSuperior de Turismo “Dafonte”formando guías de turismo.

Recollida de animaisPodemos diferenciar tres

apartados:1º Animais mortos recollidos parao museo,2º Recuperación de fauna facendode mediador co CRFS de Olerios,así coma a colaboración coCEMMA en asistencia e recollida

de datos sobre mamíferos mariñose tartarugas mariñas,3º Preservación do medioreubicando tartarugas de Florida(Trachemys scripta) que os donos nonqueren e buscándolle novo dono.Temos que destacar que aquí tamenaparecen algunhas citassignificativos como pode ser aprimeira andoriña do ano, etc.

Recuperouse o esquelete dunexemplar de cervo (Cervus elaphus)macho de 170 kg. Procedente dePalencia. Corvo carnaraz (Corvuscorax) e pombo (Columba palumbus)recuperados vivos con indicios decautividade.

O 10/02/04 recolléronsedous exemplares da venenosaCrótalo do bambú (Trimeresuspopeorum) unha víbora arbóricola.O primerio duns 60 cm e osegundo algo maior.

Chegaron nun contenedorprocedente de Hong Kong erecolleronse en San pedro de Leixa(Ferrol). Un estaba vivo eposteriormente morreu e a segundaa mataron os operarios.Comunicouse a aparición destaespecia ó Servicio de EspaciosNaturais e Biodiversidade.

Algo moi significativo foiatoparse 3 tartarugas de florida,Trachemys scripta (Schoepf, 1792) degrande tamaño (sobre 30 cm)atopadas no sistema dunar e praiade Doniños, unha de elas foi collidafacendo unha posta de ovos, eoutra de estas, unha vez reubicadafixo unha posta de 16 ovos. Este éo motivo polo que esta delegación

Nun contenedor de HongKong apareceron duasvenenosas crótalo dobambú (Trimeresuspopeorum) unha víboraarbóricola

PASPALLÁS 38:5

DELEGACIÓN DE FERROL

leva dende o ano 2000, facendode mediador para reubicalastratando de evitar que estos animaischegen ao medio natural, este anolevamos reubicado de 19tartarugas.

O b r a d o i r o s ,conferencias eexcursións

Propiciados polosconvenios asinados cós concellosde Ferrol e Mugardos, realizáronsea devanditas actividades. Por outrabanda tamén se realizarón para asocios e xente en xeral.

Sete conferencias cun totalde 124 participantes.

Vintesete excursións cuntotal de 918 participantes.

Trece obradoiros sobrerastros, intrerpretación do entorno,egagrópilas, con 220 participantes.

Medios decomunicación

Saída nos medios decomunicación dende reclamandoun mellor local para o Museo,dando información sobre algunhaespecie atopada, , campañas dedefensa, , limpezas do medionatural e fondos mariños, temas deastronomía, presentacións de novaspezas etc.

ExposiciónNovas pezas ingresadas no

museo e a exposición itinerantelevada a algunha asociación.

Doazón03/09/04 Doación de 2 trilobites,1 amonite, 1 dente de quenlla eunha rosa do deserto procedenteMarrocos. Doador SalvadorSánchez.

AstronomíaTrece saídas monitorizadas

que contaron coa asistencia de 437persoas.

Colaboración có programa“Ardora” do Concello de Ferrol eobservacións astronómicas cóConcello de San Sadurniño, asícomo observacións puntuais paraun acontemento astronómicodetermiñado para socios e a xenteen xeral.

Entre outras destacamos aobservación astronómica dendeSanta Mariña do Monte. Fixose unpercorrido polas constelaciónsvisibles así como da Lúa, Venus,Marte, Xúpiter, Saturno, taménamosarónse varios obxectos doceo profundo Transito de Venus,montouse o telescopio solar na

praza de Amboge.Observación das

constelacións de verán subliñandoo Triángulo de verán, realizadadende Santa Mariña do Monte. Pormor das condiciónsmeteorolóxicas, grande cantidadede nubes e moito vento, fíxoseunha observación de Xúpiter ealgunhas estrelas e constelación queaparecian nos claros.

O b s e r v a c i ó nastrononómica no carón da praiade Esmelle, amosandoconstelacións, o planeta Saturno ea lúa. Tamén poideronse verestrelas fugaces das leónidas emonocéridas.

Limpezas22/04/04 Campaña “A Limparo Mundo” coa colaboración doColexio La Salle, realizouse unha

limpeza polo primeiro tramo dopaseo marítimo de Caranza e apraia.19/09/04 Campaña “A limpar omundo” 26 mergulladores fixeróna limpeza do porto de Mugardos,Colaboraron Asociación deVeciños Montefaro, Clubeuniversitario de Santiago, Clube de

Fauna recollida152

Viva MortaAves mariñas 30 6Aves rapaces 7 1Outras aves 44 6Mamíferos mariños 16Mamíferos terrestres4 16Tartarugas mariñas 1 4Peixes 1Galápago florida 1 9Reptis 3 3

DELEGACIÓN DE FERROL

PASPALLÁS 38:6

Mar San Amaro da Coruña, Clubde remo de Lugo. Extraeronse3.000 Kg de refugallos destacandoa transmisión dun coche.Actividade organizada pola SGHNde Ferrol e a Concellería de MedioAmbiente de Mugardos.

OutrasRecollida de 120 litros de aceite decociña, esta delegación ten o únicopunto en Ferrol no que a xenteparticular pode deixar estes aceites.Recollidas uns 600 Kg de pilas.Recollida de toners e cartuchos.

1 licenciada en bioloxía eoutra licenciada en pedagoxíarealizarón prácticas de empresanesta entidade, realizando acatalogación de fondos do museoe elaboración de unidadesdidácticas respectivamente.

Campo de GolfMonte San Xurxo

Reunión entre SGHN Ferrole ADEGA Trasancos para iniciaraccións para deter o anteproxecto.Recollida de sinaturas, manifestopara que o asinen outros colectivoscontrarios a dito proxecto, ediciónde carteis e pegatinas.

Previamente o día 19 tivolugar unha rolda de prensa SGHNFerrol e ADEGA Trasancos paramanifestar o noso rexeitamento.

O 23/01/04 e 06/02/04realizaronse reunións no AteneoFerrolán a cal convidouse a tódoloscolectivos e entidades contrarios aconstrucción dun complexodeportivo urbanistico en Lobadiz.Animamos ós colectivos presentesa que mandase escritos aorganismos oficiais como oValedor do Pobo, Consellería deMedio Ambiente. Taménacordouse solicitar unha reunión co

Alcalde para facerlle saber a nosapostura, a cal se realizou o 24/02/04 coa presencia de ADEGA,Galiza Solidaria, Ateneo Ferroláne un Veciño da parroquia.

Plantexouselle a necesidadepreservar a zona por estarproposto como LIC, polo que hailexislación ambiental que protexea zona. O Alcalde informou que oconcello estaba á marxe, ainda queapoiaban o proxecto, e que ata omomento só tiñan negociaciónsentre a Empresa e os propietariosdos terreos. Recriminouselleaactitude xa que entendemos que tena obriga de velar polocumplimento da lexislaciónambiental, e que no podían apoiaro proxecto co argumentodemagóxico de que xenera riqueza,xa que tamán poder xerar reiquezase se potencia un turismo denatureza.

Presentáronse variosescritos (31/01/04) conxuntamentecon ADEGA, a diferentesorganismos oficiais no que semanifesta o noso rexeitamento oanteproxecto de facer un campode Golf no Montede San Xurxopor ser unha zona incluida no LICCosta Ártabra catalogada comoSolo Rústico de Espacio Naturalpolo PXOM e o amparo dalexislación ambiental.Entre eles:Conselleiro de Medio Ambiente.Xefa do Servicio de Usos doLitoral da Xunta de Galicia.Valedor do Pobo.Alcalde Concello de FerrolEnxeñeiro Xefe Demarcación deCostas do Estado.Delegada Provincial de MedioAmbiente.

24/02/04 Mantívose unencontro, conxuntamente con

ADEGA-Trasancos cunhaempresa madereira, o TécnicoForestal e un Axente do DistritoForestal por mor que no piñeiraldas Cabazas, parroquia de Covas,tivo lugar unha tala. Para evitardanos na vexetación herbácea earbustiva, na que atopamosespecies como a Camariña, Coremaalbum, e Iberis procumbens, procedeusea balizar as zonas máis interesantespara evitar que a maquinaria ou osoperarios ó talar os piñeirospoideran causar danos. Moi boapredisposición por parte dospropietarios do monte así comoda empresa encargada daactuación.22/03/04 Estación Bombeo ACabanaReunión organizada pola AA.VV.da Cabana para tratar o tema dorecheo de 6000 m2 na ría. Asistirónmembros do PSOE (AmableDopico, e o novo Diputado)convidados pola AA.VV. Entre opúblico EU, BNG, ADEGA eveciños. Apuntouse que a únicaposibilidade para deter o recheo, eincluso bastante incerta, é por unhadenuncia xudicial.

Concellería Medio AmbienteFerrol25/05/04 P r o t e c c i ó nNidificación Pillara Papuda(Charadrius alexandrinus)Informouse da zona de nidificaciónda Pillara papuda na praia deDoniños para que os operarios deUrbaser evitasen limpar esas zonasdurante os praballos deacondicionamento da praia cara atempada estival. Acordouse coaDelegación Provincial de MedioAmbiente salvagardar esas zonasata o mes de xullo.

SGHN-Ferrol

XUNQUEIRA DE ALBA

PASPALLÁS 38:7

A necesidade de obras demantemento de certa envergadura,abriron a debate dúasposibilidades; arranxalo ou facer unnovo. Os partidarios de construírun novo estadio defenderon a súaubicación nas Marismas de Alba.Entre outras argumentaciónsexpuxeron que a marisma estabatan degradada que carecía de valormedioambiental.

A polémica decantouse aunha liorta entre os grupospolíticos do Concello dePontevedra, a SGHN mantivo unhaposición discreta, ata que chegouun intre no que considerouseintervir, xa que se promovía unhaalienación a favor/contra do novoestadio, sen teren en conta aposibilidade de aproveitamento doactual ou o que é máis importante;a consideración dunha zonapalustre como terreo improductivoe barato e case infecto.

A SGHN emitiu unha notapública posicionándose eargumentou unha serie puntos.1º) A SGHN é absolutamentecontraria á urbanización daXunqueira de Alba e os aledañospalustres que a conforman.2º) Resulta dificilmentecomprensible o empeño deconstruír a toda costa na xunqueira,a non ser baixo a óptica de queson terreos públicos e polo tantode menor custe económico.

A SGHN defende o valordestes terreos por seren,precisamente, públicos e polo tantoabertos ó disfrute de tódoloscidadáns, seguidores ou non dedeterminados deportes de masas.

3º) Un campo de fútbol pode serconstruído en moitos sitios quepoderán ser máis caros ou máisbaratos, máis próximos ou máisalonxados da vila. A xunqueira éinamobible e intransportable.4º) A SGHN non entende, eagradecería que llo explicasen, quese se consideran as xunqueirasdegradadas medioambientalmente,como se xustifica a inversión de2.388.536,88 • hai poucos anos porparte do Ministerio de Medio

Ambiente, con fondos de Cohesiónda UE.

A xunqueira está incluída nasNormas Complementarias eSubsidiarias de Planeamento(urbanístico) emitidas polaCPTOPV e publicadas no DOG116 de 19-06-91.5º) Nas proximidades daXunqueira, consérvanse os carteisdo Ministerio de Medio Ambienteindicando algunhas característicasdo interese natural da xunqueira:70 especies de vertebrados e 166especies vexetais. ¿Que versión é acorrecta, a do Ministerio ou a que

indica a degradación irreversible daxunqueira?.6º) Na hipótese da degradaciónirreversible da xunqueira ,que aSGHN non comparte,atopámonos cunha situacióncuriosa: degrademos calquera zonadigna de conservar, porque unhavez chegado este punto, poderemosfacer nela o que nos pete. Trátasedo enunciado dunha praxe, máisca o dunha idea. As xunqueiras sonprocesos xeolóxicos inabarcables

a escala humana. O que se perdenon o recuperamos nalgures.7º) A SGHN leva realizandodiversos censos de aves dende haianos nesta zona, así comaprospeccións entomolóxicas e enbase a este coñecemento, oprincipal problema actual, apartedos recheos, é o aporte de augasfecais; problema solucionablecunha rede de sumidoiros dignadun país que presume dedesenvolvido.

Finalmente elexiuse outraubicación máis razoable.

A conservación das Xunqueiras de Alba en Pontevedra estiverondurante uns meses en vilo, xa que sobre elas peneirou a ameaza detrasladar o estadio de fútbol “Pasarón” (da vila de Pontevedra) econstruír un novo sobre as Marismas.

SGHN-Pontevedra

SITUACIÓN DE ENCE-ELNOSA NA RÍA DE PONTEVEDRA

PASPALLÁS 38:8

A principal situación son asactuacións contundentes por partede Comisións Obreiras (CC. OO.)que lidera a defensa de ampliaciónde ENCE coa papeleira, para quese manteña indefinidamente nosactuais terreos. A esta liña, aínda quecon outros matices, sumouse FIA-UGT. Actualmente,aparte de variasmanifestacións, CC.OO. prepara unhanova manifestación,inicialmente previstapara o mes de febreiro.Por outra banda, FIA-UGT propuxo levar acabo unha consultapopular para coñecera opinión dos cidadánsafectados por ENCE(principalmente enPontevedra, Marín ePoio). O Subdelegadodo goberno enP o n t e v e d r acomprometeuse aremitir esta proposta

aos Ministerios de Industria eMedio Ambiente. Un paso previoé que esta proposta sexa aprobadapolo pleno da corporaciónpontevedresa (onde se sitúa afábrica) e a partir de aquí seguir oscauces legais establecidos.

A patronal galega esixe quenon se obstaculice a implantaciónda factoría de papel tisú se sedemostra que é legal, e a estapostura de apoio a ENCEsumouse a Deputación dePontevedra.

O Concello apunta ao

futuro polígono industrial deBarro-Meis, para unha ubicaciónidónea da fábrica de tisú. Estaopción non é ben aceptada polospromotores da fábrica, xa quequeren ter unidas ambas empresaspara mellorar a producción.

O día 9-9-04 o Congresoaproba unha Proposición non deLei, co apoio de tódolos grupospolíticos, a excepción do PP, paraque o grupo empresarial abandoea actual ubicación cando remate aconcesión adminitrativa no ano2.018. O Director do complexo

indicou que a planta non setrasladará, e, ou permanece nomesmo sitio ou pecha. A Direcciónde ENCE solicitara no seumomento a declaración de“innecesariedade” como dominiopúblico marítimo-terrestre os430.000 metros cadrados que

ocupa nas antigas marismas deLourizán (Pontevedra).

O día 09-10-04 fíxosepúblico que a Consellería de MedioAmbiente deu luz verde aoproxecto da fábrica de tisú, aoconsiderar que cumpre osparámetros medioambientaisesixidos pola lei.

O día 2-12-04 CristinaNarbona ratificouse na aseveraciónde que a concesión a ENCE-ELNOSA prescribe no ano 2.018,no cumplimento estricto á Lei de

Durante o ano 2004 producíuse unha pequena evolución, aínda quesen resultados satisfactorios ou concretos para a protección da Ría dePontevedra en relación co complexo industrial de ENCE-ELNOSA.

A Ministra de MedioAmbiente, CristinaNarbona ratificou quea concesión a ENCE-ELNOSA prescribeno ano 2.018

Vista aérea dos actuais terreos ocupados polo complexo fabril, cando se empezoua rechear a enseada. Arredores de 1960.

PASPALLÁS 38:9

Costas que marca este prazo finalda concesión e que éimprorrogable. Neste sentido oSecretario comarcal de ComisiónsObreiras mantén que ENCE-ELNOSA ten vías legais para semanter na zona máis aló de 2.018,xa que esta zona industrial se podeincorporar ao Porto de Marín, poloque non estaría suxeita á Lei deCostas.

O 15-01-05 dáse a coñecero informe xurídico-técnico dosecretario xeral do Concello dePontevedra no que manifesta queo pleno do Concello non podeaprobar a realización dunReferéndum ao non cumprir, estecaso concreto, os requisitosmarcados pola Lei de RéximeLocal. O goberno municipalindicou que acata este informe e

buscará alternativas para celebrara consulta. En todo caso estaconsulta non tería caráctervinculante.

Posición da SGHNa) O problema non se debe centrar só en ENCE, senón que ELNOSA é a principal causante da contaminación

por mercurio da ría de Pontevedra, e que ata hai uns anos eran empresas interconectadas, compartindo tanto

infraestructuras comúns, emisarios, coma a interdependencia industrial.

b) Estas empresas están situadas en terreo público de Costas, sobre a extinta marisma de Lourizán. É inadmisible

que unha empresa que presume de grandes beneficios económicos, pretenda que se lle regale os terreos públicos

sobre os que se asenta, terreos de Dominio Público Terrestre baixo concesión administrativa ata o 2.018, e que son

propiedade de tódolos españois. Caso de non se producir esta reversión, sería un agravio comparativo para as

empresas que compran e pagan os terreos sobre os que se asentan, un claro exemplo de competencia desleal. Non

se entende que na filosofía económico-liberal imperante nestas empresas, pretendan que o estado-cidadanía lles

rebaixe os impostos e obrigas sociais e que ademais lles regalen os terreos.

c) ENCE supón unha continua molestia para a cidadanía polo mal cheiro que desprende. Unha incomodidade

severa que sufren máis de 100.000 persoas da bisbarra de Pontevedra, e sen que ata o momento as Autoridades

Sanitarias elaboren un estudio epidemiolóxico das súas repercusións, tal como se leva solicitado dende hai tempo,

incluído persoal sanitario.

d) Agora que está en marcha un proceso de ampliación do Complexo, é o momento de planificar o traslado co

menor custo posible. Os beneficios declarados deben permitir o traslado a un polígono industrial axeitado sen

traumas económicos e que debe asumir plenamente a empresa, dadas as múltiples prebendas recibidas dende a

instalación e que a amortización da empresa está sobradamente conseguida, non compromendo a súa viabilidade

industrial.

e) Unha vez retiradas estas empresas, recuperar os terreos para a ría.

O 2-02-05 publicouse queGeorgia Pacific e ENCE dabanpor rematado o acordo que sinaranambas empresas para construírunha fábrica de tisú noemprazamento da actual fábrica deENCE nas antiguas marismas deLourizán.

SGHN-Pontevedra

Panorámica actual coa vila deMarín ó fondo.

SITUACIÓN DE ENCE-ELNOSA NA RÍA DE PONTEVEDRA

PASPALLÁS 38:10

REVISIÓN DOS NOMES GALEGOS DAS AVES - II

Familia Diomedeidae

ALBATROS ORELLUDO

Diomedea melanophrisAlbatros olleirudo foi o

nome proposto en 1999 por M.A. Conde Teira (27). Xa seempregara na segunda guía de avesde X. M. Penas Patiño e C. PedreiraLópez e recolleuse ou utilizousetamén nalgunhas publicaciónsornitolóxicas máis recentes (5, 9, 14e 18). Na bibliografía ornitolóxica,os nomes portugueses sonalbatroz-de-sobrancelha ealbatroz-olheirudo (2 e 35).

É unha especie de presenciaaccidental nas nosas costas; non selle coñecen nomes populares.

No Diccionario de usos castelán-galego de X. M. Freixedo Tabarés eF. Álvarez Carracedo (1984), daeditorial Akal, aparece a voz casteláalbatros identificada coa galegaalbatros.

No Dicionário da língua galegade I. Alonso Estravís (1995), daeditorial Sotelo Blanco, aparece aentrada albatros referida a estasespecies.

No Gran Diccionario Xerais daLingua Galega (2000), de variosautores, aparece a entrada albatros

(como galega e estándar) referidaa estas especies e identificada conDiomedea melanophris.Sobe a etimoloxía da voz“albatros”, M. A. Conde Teiraexplica que provén da palabraportuguesa “albatroz”, variante

do termop o r t u g u é sa l c a t r a z( n o m ep o r t u g u é sdoutra avem a r i ñ a ,habitual nasn o s a slatitudes e una l g op a r e c i d a ,M o r u sbassanus), eque despoisd op o r t u g u é spasou aoinglés comoalbatross, e doinglés aoe s p a ñ o lc o m oalbatros, quefoi tamén avoz que colleron X. M. PenasPatiño e C. Pedreira López (27). F.Bernis Madrazo cuestiona, senembargo, que o termo portugués“albatros” xurdise de alcatraz eapunta que tal vez aconteceu dexeito contrario, que o termoalcatraz xurdiu de “albatros” (26).(Véxase tamén mascato ou alcatraz,Morus bassanus.) Os modificadores“olleirudo” (galego e portugués)e “de-sobrancelha” (portugués)fan referencia á característicamancha negra, moi miúda, que estaespecie ten arredor do ollo.

En canto ao seu nomeestándar, M. A. Conde Teira suxireque, xa que a voz albatros ten asúa orixe na palabra portuguesaalbatroz, quizais fose preferible aacentuación na sílaba final, comofai o portugués actual, consonte asúa orixe (27).

Familia Procellariidae

FULMAR

Fulmarus glacialisFulmar foi o nome

proposto por C. Pedreira López e

Neste artigo continuamos a serie encetada no PASPALLÁS34 sobre a denominación das aves que habitan en Galicia e quesupón un notable esforzo normalizador na denominación en estegrupo zoolóxico

Diomedea melanophris

PASPALLÁS 38:11

X. M. Penas Patiño en 1977-1978,na lista patrón de aves de Galicia,e así mesmo en 1991 e 1999 nostraballos de M. A. Conde Teira eT. A. Vidal Figueroa (23, 25 e 27).Utilizouse nas dúas guías de aves

de C. Pedreira López e X. M. PenasPatiño e recolleuse ou utilizousetamén nunha chea de publicaciónsonitolóxicas (1, 2, 4, 5, 9, 10, 11,12, 13, 14, 15, 16 e 18). Nabibliografía ornitolóxica, os nomesportugueses son pombalete,fulmar ou fulmar glacial (2, 4, 35e 36).

É unha especie de presenciamoi rara nas nosas costas; non selle coñecen nomes populares.Nos diccionarios consultados nonse atoparon denominacións paraesta especie.

E t i m o l o x i c a m e n t e ,“fulmar” provén do latín fulmarus.H. Costa et al. explican que adenominación portuguesa“pombalete” está suxerida pola

REVISIÓN DOS NOMES GALEGOS DAS AVES - IIsúa aparencia de pomba e ocontorno arredondado da cabeza(35). O modificador “glacial” estárelacionado co seu hábitat ártico.PARDELA CINCENTA

Calonectris diomedea

Pardela cincenta foi onome proposto por C. PedreiraLópez e X. M. Penas Patiño en1977-1978, na lista patrón de avesde Galicia, e así mesmo en 1991 e1999 nos traballos de M. A. CondeTeira e T. A. Vidal Figueroa (23,25 e 27). Utilizouse nas guías deaves de X. M. Penas Patiño e C.Pedreira López e recolleuse ouutilizouse tamén noutras moitaspublicacións ornitolóxicas (1, 2, 5,7, 9, 10, 12, 13, 14, 15, 16 e 18). Avariante con “s” destadenominación, pardela cinsenta,empregouse nunha publicación (4).Na bibliografía ornitolóxica, osnomes portugueses son cagarra epardela-de-bico-amarelo (2, 4, 9,35 e 36).

M. C. Ríos Panisse rexistrouo nome pardela na fala popularpara se referir especificamente aCalonectris diomedea en Sardiñeiro, SanCibrao, Cedeira, Sada, Laxe,Muxía, Cambados, Cangas,

Panxón, A Guardia, Bares,Cesantes, Bouzas, O Grove,Portonovo, Foz, Burela,Viveiro, Mogor, Mugardos,Malpica, Noia, Abelleira,Rianxo, Carril, Portosín, Bueu,Ézaro, As Figueiras,Camariñas, Corme, Caión,Mera, Pontedeume, Aguiño,Espasante, Cariño, Escarabote,Ares, Miño, Rinlo, Ribeira,Vilanova de Arousa, Muros eCaminha (22). F. Fernández Reirexistrou a voz pardela enCariño, identificándoa coa vozcastelá pardela cenicienta, que éo de Calonectris diomedea (30). M.C. Alonso Pérez rexistrou avariante paradela en

Escarabote, A. Pérez Cid en Marín;M. C. Ríos Panisse, en Sada; M.Felpeto Lagoa, en Ares; taménidentificada coa voz castelá pardelacenicienta (30).

No Diccionario galego-castelánde X. L. Franco Grande (1968), daeditorial Galaxia, aparece a entradapardela definida como ave mariñado tamaño dunha gaivota, corparda escura e bico romo, e aentrada pardeliña, nunha dasacepcións, como diminutivo depardela.

No Dicionário da língua galegade I. Alonso Estravís (1995), daeditorial Sotelo Blanco, apareceentrada pardela definida de formaxenérica como estas aves mariñase identificada con P. diomedea (que

Foto: Xosé Lois Rey Fulmarus glacialis, adulto e polo.

PASPALLÁS 38:12

é o mesmo que o nome científicoC. diomedea).No Gran Diccionario Xerais da LinguaGalega (2000), de varios autores,aparece a entrada pardela (comogalega e estándar), nunha dasacepcións definida de formaxenérica e identificada con P.diomedea (que é o mesmo que onome científico C. diomedea) e aentrada paradela (como galega enon estándar), que remite apardela.

M. C. Ríos Panisse explicaque semanticamente o nome“pardela” está relacionado conpardo, pola típica cor escura quepresentan estas especies nas partesdorsais e que contrasta coa corbranca ou abrancazada das partesventrais (22). Os modificadores“cincenta” ou “cinsenta” taménfan referencia á cor da plumaxe.O modificador portugués “de-

bico-amarelo” chama a atenciónsobre a cor característica do bicodesta especie. Non se atopou unhaclara explicación para adenominación portuguesa

“cagarra”; tal vez podería estarrelacionada co seu aspecto ou coacor da súa plumaxe.

PARDELA ENCAPUCHADA

Puffinus gravisPardela xoubeira foi o

nome proposto por C. PedreiraLópez e X. M. Penas Patiño en1977-1978, na lista patrón de avesde Galicia (23). Utilizouse nas dúasguías de aves destes autores enalgunha outra publicaciónornitolóxica (1, 4 e 5); tamén serecolleu noutras publicacións (2 e10). Pardela encapuchada foi onome proposto en 1991 e 1999 nostraballos de M. A. Conde Teira eT. A. Vidal Figueroa (25 e 27).Tense empregado en publicaciónsornitolóxicas recentes (13, 14, 15 e16); tamén se recolleu noutraspublicacións (9 e 18). Nabibliografía ornitolóxica, os nomesportugueses son pardela-de-

barrete e pardela-de-bico-preto

(2, 4, 9 e 35).É unha especie bastante rara

nas nosas costas; non se lle coñecen

nomes populares non sendo osxenéricos indicados en C. diomedeae P. puffinus. M. C. Alonso Pérezrexistrou a voz xoubeiro enescarabote para se referir a unpaxaro que persegue bancos dexoubas (30).

No Diccionario galego-castelánde X. L. Franco Grande (1968), daeditorial Galaxia, e no Dicionário dalíngua galega de I. Alonso Estravís(1995), da editorial Sotelo Blanco,aparecen as denominaciónsapuntadas noutras especies dafamilia (C. diomedea e P. puffinus).

No Gran Diccionario Xerais daLingua Galega (2000), de variosautores, aparece, ademais dasdenominacións xenéricas apuntadasen C. diomedea, a entrada, taménxenérica, xoubeiro (galega e nonestándar), definida como “paxaroque segue os bancos de xoubas”.

O cualificativo “xoubeira”relaciónase cos hábitos alimenticiosda especie, en tanto que“encapuchada” ou o portugués“de-barrete” fan referencia acaracterística física que melloridentifica esta pardela: a plumaxenegregosa da cabeza, que pareceunha caparucha. Respecto ásignificación de “pardela”, véxaseCalonectris diomedea. O modificadorportugués “de-bico-preto” chamaa atención sobre a cor do bicodesta especie.

En canto á escolla dunnome estándar, hai que comentarque a voz xoubeiro, rexistrada enEscarabote, é moi inespecífica epodería estar referida a esta ou aoutra especie de pardela.

REVISIÓN DOS NOMES GALEGOS DAS AVES - II

PASPALLÁS 38:13

PARDELA ESCURA

Puffinus griseusCurricaho foi o nome

proposto por C. Pedreira López eX. M. Penas Patiño en 1977-1978,na lista patrón de aves de Galicia(23). Utilizouse na primeira guía deaves destes autores e noutrapublicación ornitolóxica (1 e 4);tamén se recolleu noutraspublicacións (2 e 10).Unha denominaciónparecida, pardela

curricacho, utilizouse nasegunda guía de aves deX. M. Penas Patiño e C.Pedreira López e noutrapublicación máis (5 e 11).Pardela escura foi onome proposto en 1991e 1999 nos traballos deM. A. Conde Teira e T.A. Vidal Figueroa (25 e27). Tense empregado enp u b l i c a c i ó n sornitolóxicas recentes(13, 14, 15 e 16); taménse recolleu noutraspublicacións (9 e 18). Nabibliografía ornitolóxica,o nome portugués é pardela-preta

(2 e 35).É unha especie de presencia

bastante rara nas nosas costas; nonse lle coñecen nomes popularesagás os xenéricos.

No Diccionario galego-castelánde X. L. Franco Grande (1968), daeditorial Galaxia, e no Dicionário dalíngua galega de I. Alonso Estravís(1995), da editorial Sotelo Blanco,aparecen as denominaciónsapuntadas noutras especies dafamilia (C. diomedea e P. puffinus).O Gran Diccionario Xerais da Lingua

REVISIÓN DOS NOMES GALEGOS DAS AVES - IIGalega (2000), de varios autores,trae as entradas apuntadas en C.diomedea, P. gravis e P. puf finus(curricacho aparece identificadocomo P. puffinus).

Semanticamente, é posibleque “curricacho” faga referenciaá súa maneira de voar por riba daauga, moi nerviosa, e que estea

relacionado con curricar oucorricar, bulir de un lado paraoutro sen un fin determinado;“escura” ou o portugués “preta”fan referencia á cor característicada plumaxe desta pardela,totalmente negra, que a diferenciado resto das especies. Respecto ásignificación de “pardela” véxaseCalonectris diomedea.

En relación coa escolla dunnome estándar, hai que mencionarque curricacho foi rexistrado poroutros autores comodenominación para Puffinus puffinus

ou como denominación xenérica(véxase Puffinus puffinus).

F U R A B U C H O S

ATLÁNTICO

Puffinus puffinusAntes de pasar ás súas

denominacións, cómpre dicir quehoxe en día esta especie presenta

un problema particular para a súanomenclatura, en relación coas dúasespecies que veñen despois. Ata haiben pouco, a ciencia considerabaque Puffinus puffinus, Puffinus yelkouane Puffinus mauretanicus eransubespecies da mesma especie e,xa que logo, as tres tiñan o mesmonome. Na actualidade, a ciencia nonconsidera que sexan subespecies,senón que existen tres especiesdiferentes de aves aínda que moiparecidas, e todas as linguas estána pór nomes específicos diferentes

Puffinus puffinus

para cada unha delas. As tres podenser vistas en Galicia.

Pardela furabuchos foi onome proposto por C. PedreiraLópez e X. M. Penas Patiño en1977-1978, na lista patrón de avesde Galicia, e así mesmo en 1991no traballo de M. A. Conde Teirae T. A. Vidal Figueroa (23 e 25).Utilizouse ou recolleuse nas dúasguías de aves de X. M. Penas Patiñoe C. Pedreira López, no Atlas deVertebrados de Galicia e noutrasmoitas publicacións ornitolóxicas(1, 2, 5, 6, 7, 9, 10, 11, 12, 13, 17 e18), pero só nalgunha delas sediferencia Puffinus puffinus de Puffinusyelkouan (para a que se reserva onome de pardela mediterránea, en11 e 12), e en ningunha se diferenciaaínda esta especie de Puffinusmauretanicus. Por outra banda,furabuchos atlántico foi o nomeproposto en 1999 no traballo deM. A. Conde Teira, diferenciándoade Puffinus yelkouan, para a quereserva o nome de furabuchos(27). Esta denominación utilizousenalgunhas publicaciónsornitolóxicas recentes (14, 15 e 16).Na bibliografía ornitolóxica recibíao nome portugués de fura-buxo

cando aínda as tres especies nonestaban diferenciadas; actualmente,fura-bucho do Atlântico (2, 9 e35).

M. C. Ríos Panisse rexistrouuna serie de nomes vivos na falagalega para se referir a Puffinuspuffinus: curricacho, en Sardiñeiro,O Grove, Cangas e Portonovo;curuxó, en Mera; furabocho, enCaión; furabochos, en Camariñas;furabuche, en Laxe; furabucho,en Ézaro; furabuchos, en Noia,

Portosín, Muros e Ézaro; ocastelanismo sanmartín, en Cangas(en correcto galego, sanmartiño);taralou, en Portonovo, e torolou,tamén en Portonovo (22). M. C.Ríos Panisse recolle ademais outrasreferencias coas denominacións decurricacho , curricán ,furabuchos, lantarou e taralou,que, aínda sen estar referidas a unhaespecie concreta, pensa queposiblemente fagan referencia aPuffinus puffinus (22). F. BernisMadrazo tamén apunta adenominación galega furabuchos

e a portuguesa fura-buxo comoespecíficas para Puffinus puffinus (26).

No Diccionario galego-castelánde X. L. Franco Grande (1968), daeditorial Galaxia, ademais dasentradas comentadas en Calonectrisdiomedea, aparece taralou, definacomo ave mariña que toma estenome do seu peculiar canto, ecurricacho, como ave mariña quetamén se chama taralou.

O Dicionário da língua galegade I. Alonso Estravís (1995), daeditorial Sotelo Blanco, ademais dadenominación xenérica apuntadaen C. diomedea, inclúe as entradasfurabuche, furabucho efurabuchos, que remiten afurabocho ou furabochos, quedefine como “ave mariña maiscoñecida por curricacho” eidentifica con P. puffinus (aínda quedespois curricacho non ten entradapropia).No Gran Diccionario Xerais da LinguaGalega (2000), de varios autores,ademais das denominaciónsxenéricas apuntadas en C. diomedeae P. gravis, aparece a entradacurricacho (como galega e

Silverio Cerradelo

REVISIÓN DOS NOMES GALEGOS DAS AVES - II

PASPALLÁS 38:14

estándar) definida e identificadacomo Puffinus puffinus.

Desde un punto de vistasemántico, M. C. Ríos Panisseexplica que o termo “furabuchos”está composto polo verbo “furar”e por “buchos”, vexiga, e faireferencia aos hábitos alimenticiosda especie; “buchos”, bocha,vexiga, tal vez estaría relacionadocunha alga do xénero Fucus que sechama así, aínda que esta ave nonse alimenta de algas (22). (Se cadra,“buchos” podería estar relacionadocoas luras ou coas medusas, quepoderían semellar unha bocha.) M.C. Ríos Panisse tamén explica quea denominación popular“sanmartín” (en correctogalego,”sanmartiño”) parecerelacionada coa época do ano naque se ve a ave de forma máisabundante, no outono, e “taralou”,“torolou” e outras similares sononomatopeias que imitan a vozpropia da especie (22). Sobre aposible significación de“curricacho”, véxase Puffinusgriseus.

En relación co nomeestándar e coa separación das tressubespecies en especies, M. A.Conde Teira escolle furabuchos

como nome xenérico, propondoo nome de furabuchos atlántico

para Puffinus puffinus e furabuchospara Puffinus yelkouan (27). Aíndanon se propuxo, sen embargo, unhasolución conxunta tendo en contaPuffinus mauretanicus.mauretanicus,para a que se recolle o nome depardela balear (18).

PASPALLÁS 38:15

OSO

OSOUrdus arctos (Linnaeus, 1758)Outros nomes en galego: UrsoNome en castelán: Oso PardoEspecie protexida en perigo deextinción

Con paso firme e seguro, o voluminoso eimpoñente oso macho camiña e camiña á procura dealimento. A soidade na que vive, só é alterada naprimavera, de maio a xuño, cando tenta atoparse cunhafemia para aparearse; momento que provoca posiblesencontros e loitas con outros machos.

Ese comportamento solitario e a cor da súapelaxe, dende o louro ata o pardo aborrallado, que oaxudan a mimetizarse co medio, teñen moito que veren que non sexa doado observar un oso no seu medionatural: no bosque ou nos máis outos cumes cubertosde arandos e queirogas.

A meirande parte das veces coñecemos da súapresencia polas pegadas que vai deixando nas terrashúmidas ou lamacentas dos camiños tralas chuvias; ounas beiras enchoupadas dos regueiros que se deixandebuxar baixo as grandes e fortes patas que, pese a súaapariencia, son coidadosas e ata delicadas ao camiñar eevitan enlamarse buscando sempre a mellor ruta.

Esas extremidades son curtas e con grandesalmofadiñas. As dianteiras, ou mans, tan habelenciosasque con elas pode coller parsimoniosamente e con grandelicadeza os arandos, careixós, escaramuxos e outrasfroitas que supoñen o seu principal alimento.Coma un boneco, sentado entre as arandeiras, podepasar longas horas comendo as pequeniñas froitas quecon tanta habilidade arrinca da planta e leva á boca senque se perdan nas súas enormes mans.

As unllas son longas e complementan afuncionalidade das extremidades; esenciais para deixaras súas marcas nas cortizas das árbores, ano tras anorenovadas coma símbolo da súa presencia.O oso, co seu peso e a súa fortaleza, levanta pedrasque nalgúns casos se asemellan ao seu propio peso.Baixo estas rochas atopan formigas e outros pequenosanimais que lle serven de alimento.

Con todo, a cabeza deste animal é sen dúbida oque máis chama a atención. Nela destacan o longofociño e as redondas orellas, tantas veces representadasnos xoguetes. Pero por riba de todo os seus dentóns eas moas carniceiras capaces de dar morte a un cervo

ou a unha res; nembargante, o oso non é un cazadorhabitual, senón que prefire aproveitar os restos dapredación dos lobos ou carroñear en calquera cadáver.Só se se atopase coa ocasión, e a necesidade fose moiforte, recurriría o noso animal a matar calquera grandeanimal para alimentarse, porque o urso é omnívoro ea carne é tan só un complemento.

Nas nosas latitudes, cando chega o duro inverno,as femias preñadas buscan un seguro refuxio. Nasoseiras paren de dous a tres osiños que alimentarán ataa chegada da primavera. Coa retirada da neve sae anova familia na percura de alimento tralos meses deprecaria retirada.

Os machos tamén poden buscar refuxio,dependendo das condicións do seu organismo, seconseguiron ou non alimentarse adecuadamente parapasar o inverno, ou da dureza da mesma estación.

Este magnífico animal, robusto, discreto enobre, tería que ser o noso emblema, pero foiextinguido da terra galega en tempos recentes. Naactualidade, afortunadamente, volven a visitartímidamente as fronteiras de León e Asturias. O nosodesexo é que algún día entren e se queden para sempre.

Deb

uxo:

Yos

y

Juan Ignacio d’a Silva

PASPALLÁS 38:16

PRESTIGE - PERSPECTIVA XURIDICA XERALBuena parte de la flota de transporte marítimo

internacional está formada por buques antiguos, comoel Prestige, que presentan riesgos potenciales para laseguridad de la navegación y el medio ambiente. Laedad media de los buques es de 18 años. No estánadaptados a las nuevas exigencias técnicas destinadas ala prevención integral de la contaminación. Si se analizanlas estadísticas comparativas sobre la antigüedad de losbuques y los accidentes puede constatarse un mayornúmero de accidentes entre los más antiguos. Elproblema está, por tanto, en mejorar las condicionestécnicas de funcionamiento de los buques antiguos oen sustituirlos por buques nuevos.

La utilizaciónde banderas deconveniencia por lospropietarios debuques detransporte marítimo de sustancias peligrosas, hace quelos propietarios de los buques eludan la aplicación delas obligaciones del Derecho internacional del medioambiente. Los propietarios evitan, así, en perjuicio dela mayor precariedad técnica de los buques, los costeseconómicos derivados de la adaptación de éstos a lasexigencias legales para la prevención de lacontaminación. Costes que en ningún caso desaparecensino que, como estamos comprobando, sontrasladados a la sociedad en forma de mareas negras.Esos costes ambientales no son asumidos, por tanto,por los beneficiarios del desarrollo de estas actividades,armadores y compañías petroleras, sino que sonasumidas, principalmente, por las pequeñas poblacionesdependientes de la pesca y por el medio ambiente ensu conjunto.

El Derecho internacional y comunitario nosofrecen medidas preventivas orientadas a la exigenciade medios técnicos aplicables a los buques.

Restricciones técnicas para mejorar lascondiciones de funcionamiento de los buques y detransporte de las mercancías a bordo. Como evidenciala cruda realidad, la compleja normativa internacionalestá siendo aplicada de modo defectuoso e ineficiente.

El Convenio MARPOL (1973) ha establecidoel sistema de doble casco. La finalidad del doble caso

es reducir la cantidad de hidrocarburos que se pierdenen el mar como resultado de un accidente. El buque seconstruye con un casco interior y exterior, separadospor dos o tres metros de espacio. En caso de abordajeo varada o choques de baja energía el daño seráabsorbido, en todo o en parte, por el casco exterior,permitiendo que los tanques donde se transportan loshidrocarburos queden intactos. El problema es que laaplicación de esta medida se ha prorrogadotemporalmente de acuerdo con la capacidad desustitución de los astilleros y, sobre todo, para evitar elimpacto económico derivado de la sustitución de losbuques tanque. Esto implicará el desguace progresivode los buques de casco único más antiguos.

Desde el año 2001, la Organización MarítimaInternacional (OMI) ha aprobado un plan deeliminación de los petroleros de casco único.

Los petroleros de casco único serán eliminados,dependiendo de las categorías, antes de finales del 2007o del 2015. El Derecho comunitario prohibirá, en unfuturo inmediato, la autorización de petroleros de cascoúnico para navegar con pabellón de un Estadocomunitario, así como tampoco se permitirá el accesoa puertos comunitarios de este tipo de buques, conindependencia de su pabellón. Esta prohibición sea p l i c a r á ,paulatinamente,dependiendode la fecha deentrega delbuque y de sutonelaje. ElP r e s t i g eentregado en1976 y deacuerdo con sutonelaje sólopodría haberaccedido a los puertos o terminales no costeroseuropeos hasta el año 2005 (La propuesta inicial de laComisión Europea abogaba por adelantar este plazoal año 1999). La prohibición total de los todo tipo debuques de casco único se prolonga hasta el 2015. Esnecesario apelar a los responsables políticos para que,en sede internacional o comunitaria, aceleren el procesode eliminación de los buques de casco único, cuya

La edad media delos buques es de18 años

El Convenio MARPOLha establecido elsistema de doblecasco. Los petrolerosde casco único seráne l i m i n a d o s ,dependiendo de lascategorías, antes definales del 2007 o del2015

PASPALLÁS 38:17

dilación ha sido responsable, en parte, del desastreocurrido.

De acuerdo con el Convenio MARPOL, lasautoridades portuarias están facultadas para la realizaciónde inspecciones mientras el buque se halle en puertos oterminales mar adentro bajo su jurisdicción. En caso deque se aprecien deficiencias el Estado del puerto estaráfacultado para retener el barco, mientras no se subsanenlas irregularidades, y llevar a cabo las medidassancionadoras correspondientes. Existen, ya, mecanismosjurídicos que permiten fiscalizar la actividad de estosbuques, en el caso de que se identifiquen irregularidades.

El Derecho internacional, mediante el Conveniode Bruselas de 1969, establece medidas correctivas, decarácter compensatorio, para este tipo de catástrofes.Se configura un sistema de responsabilidad objetiva. Laresponsabilidad se deriva de la mera relación decausalidad. No es necesario establecer ningún tipo deculpa o negligencia por parte del autor de la misma. Laexigencia de responsabilidad se canaliza automáticamentesobre el armador o propietario del buque. En este casoello afectaría al armador griego del buque Prestige. Laresponsabilidad es limitada, aunque los límites puedendesaparecer si el accidente resulta de una “falta personal”del propietario del buque, esto es, cuando el daño sedeba a una acción u omisión propia o éste actúetemerariamente. Circunstancia que podría haberconcurrido en este supuesto.

En el caso de que la reparación de los daños queno resulten adecuadamente cubiertos por el propietariodel buque, ya sea por intervenir alguna de las excepcionesal régimen de responsabilidad, ya por incapacidadeconómica o ya sea porque el daño exceda del límitelegalmente previsto, existe un Fondo internacional decompensación de la contaminación por hidrocarburos.Éste se nutre de la participación financiera de lasempresas petroleras. Sin duda este tipo de mecanismoscorrectivos no ofrecen soluciones a un problema quedemanda actuaciones preventivas. En pocas ocasionespermiten la reposición del medio a su estado natural,imposible en algunos supuestos, y la compensación justay rápida de los daños ocasionados, como ya hemosexperimentado con el caso de Mar Egeo.

José Pernas García

Es necesario modificar el régimen deresponsabilidad internacional. En primer término,extendiendo el límite de la responsabilidad para hacerfrente a los elevados costes económicos, o incluso,establecer un sistema de responsabilidad ilimitada paralos buques inadaptados a las mejores tecnologías deprevención de la contaminación. La adecuadaconfiguración de un régimen de responsabilidad pordaños puede ser un buen mecanismo no sólo para lareparación justa de éstos, sino también para incentivarla renovaciónde los buquestanque y eldesarrollo de unt r a n s p o r t em a r í t i m os o s t e n i b l e .Evidentemente, los agentes económicos del transportemarítimo internacional actuarán de forma más diligente,cuanto mayor sea el nivel potencial de responsabilidadeconómica. En segundo lugar, el régimen internacionalde responsabilidad debe afectar a un mayor número deagentes económicos del tráfico marítimo. Nos sólo alpropietario del buque, como ocurre en la actualidad,sino que debe hacerse extensivo a otros agentes, comoel naviero (poseedor o arrendatario del buque) o elfletador (dueño de la carga).

Los Estados comunitarios deberán mejorar lossistemas de seguimiento y vigilancia de los buquespeligrosos y reforzar los equipos técnicos de lucha contrala contaminación accidental. En el caso del Prestige, apesar de la elogiable labor de los profesionales delsalvamento marítimo y lucha contra la contaminación,se ha evidenciado una notable carencia de mediotécnicos.

También debe ser ésta la oportunidad de revisarel actual sistema de separación de tráfico marítimo oincluso proponer medidas más estrictas de protecciónpara la costa gallega, como la restricción del tráficomarítimo para determinados buques, especialmentepeligrosos, o el establecimiento de zonas de especialprotección; sin perjuicio, claro está, de las posibleslimitaciones técnicas derivadas de la necesidad de controldel tráfico marítimo internacional y del adecuadodesarrollo de las actividades de salvamento marítimo.

PRESTIGE - PERSPECTIVA XURIDICA XERAL

MARPOL faculta a lasautoridades portuarias parainspeccionar al buque enpuertos o terminales maradentro bajo su jurisdicción

PASPALLÁS 38:18

AVG - II: ANFIBIOS E RÉPTILES

No ano 1.985 a SGHN rematou aelaboración do Atlas de Vertebrados de Galicia,aínda que non se editou ata 1.995, despois delongos avatares, como xa sabedes a maioria devós.

Despois de vinte anos, consideramosque pode ser o momento axeitado para aactualización de dito Atlas, comezando polosAnfibios e Réptiles da nosa xeografía.

A idea é partir de cero para a confeccióndo Atlas, polo que precisamos a colaboraciónde tódolos aficionados e aficionadas áherpetoloxía, sexan ou non membros daS.G.H.N., e incluso que se transmita esta propostaa outras persoas e asociacións por se estiveseninteresadas en colaborar na mesma en maiorou menor grao.

A recollida de datos extenderasedende o ano 2.005 ata ó 2.008, ambos inclusive,e a data de publicación prevista do Atlas seráno ano 2.009.

Publicaranse un mínimo de dousboletíns anuais (dentro do Paspallás ouindependentes) e remitiranse a tódoloscolaboradores, para facer un seguimiento parcialdas especies e para ver as cuadrículas peorestudiadas e encauzar mellor as seguintes zonas ainspeccionar.

Ademais, na propia páxina web da S.G.H.N.actualizaranse os datos conforme vaian chegando,podendo consultar a mesma cos mesmos obxectivosque os indicados no parágrafo anterior.

Dado que a Lei 4/89 esixe unha autorizaciónpara a captura de anfibios e réptiles (aínda queposteriormente se liberen sen dano), xestionaranse anteos organismos competentes da Xunta de Galicia asautorizacións pertinentes para quen solicite ou se prestea colaborar neste proxecto. Neste caso, por favorenviade canto antes o voso nome, DNI área deactuación e/ou grupo de interese (anfibios, réptiles, ouambos).

Para unificar os criterios de traballo, estádispoñible un Protocolo a tal fin, proporcionar pautase facilitar a colaboración. Igualmente está previsto

marcar unha serie de cuadrículas prioritarias, sobre asque traballar especialmente para permitir comparar asposibles variacións das poboacións do 1º Atlas ó actual.

Os datos obtidos polos colaboradores debenremitirse por correo ao apartado nº 303 de Vilagarcíade Arousa (C.P. 36600) , ou por e-mail aoseguinteenderezo: sghnpontevedra@terra.es.

Os rexistros mínimos para aceptar o datoson: especie, data, exemplar illado ou en grupo(neste caso aproximar o número de exemplaresse é posible), Concello e cuadrícula UTM 1x1 Km,altitude e nome do colaborador. Dispomos dunhafolla en excel para remitir os datos para quen llesexa máis cómodo deste xeito.

Despois de vinte anos, consideramos que pode ser o momentoaxeitado para a actualización do Atlas de Vertebrados de Galicia (AVG) ,comezando polos Anfibios e Réptiles.

Moisés Asensi Cabirta

Deb

uxo:

Jai

me

Ase

nsi

PASPALLÁS 38:19

Un repaso á situación do medio ambiente deGalicia a través da prensa nos últimos meses amosa unpanorama tranquilizador. A conciencia ecolóxica dosgalegos incrementouse, os turistas valoranprioritariamente o noso patrimonio natural e os efectosde catástrofes pasadas semellan ter desaparecido.Nembargante os asinantes deste texto -e sen dúbidamoitos outros cidadáns- somos conscientes de que omapa ambiental de Galicia é un catálogo de actuaciónsdesastrosas, debuxado a costa do noso patrimonionatural.

Nos últimos tempos apaisaxe galega sofríu unhacrecente e consentidadestrucción. A eliminacióndos seus elementos tradicionais–o entramado parcelario, arede ancestral de corredoiras,as sebes e os muros- e oabsoluto desprezo polaarquitectura, unidos ádesaparición dos nososbosques autóctonos e aproliferación de prantacións, converteron ao nosoterritorio nun desastre.

Os solos non merecen nengunha atención e oseu uso inaxeitado, prívanos dun recurso vital. Ríos eregatos son considerados unicamente dende unhaperspectiva mercantilista. Namentras, a política de augascontinentais limítase ao represado e á construcción deminicentrais, de xeito que non só os cauces, senón taménas ribeiras e formas de modelado que xeran, comopor exemplo rápidos e fervenzas.

No litoral a siuación non é diferente. As áreascosteiras vense coma terreos urbanizables ondeproliferan paseos marítimos, aparcadoiros, peiraosdeportivos e piscifactorías. Comunidades biolóxicasmariñas son sepultadas por innumerables recheos quealteran a dinámica das augas modificando as correntes,ó tempo que a contaminación no mar increméntaseexponecialmente coma consecuencia do verquido detodo tipo de refugallos.

Como alternativa, preséntasenos unha políticade conservación da natureza puramentepropagandística. Pero o máis grave é que para elo sevulnera o marco xurídico vixente (véxase por exemploas actuacións nos denominados “Espacios en réximede protección xeral”) ou empréganse coma respaldoórganos de control absolutamente dependentes daAdministración, coma a Comisión Galega de MedioAmbiente.

Por non falar de cando se invocan estudios de

impacto ambiental, de obxectividade cuestionable ecarácter puntual, que ignoran o efecto multiplicativodo conxunto de actuacións que se realiza nun territorio.Exemplos significativos son os casos relacionados conparques eólicos, recheos marítimos ou aproveitamentohidroeléctricos dos nosos ríos.

Fronte a esta realidade, nós pensamos que Galiciapode e debe ser pensada no seu conxunto. Que, dendeunha perspectiva de ordeación integral do territorio, éimprescindible unha actuación sobre a totalidade da

nosa comunidade autónomaque ordee a actividadeurbanística e a política deindustrialización e dotaciónde servizos, á vez que definauns criterios para a correctaprotección do medio natural.Unha actuación que, dendeo profundo coñecemeto decada caso, declare áreasprotexidas que garantan adefensa do patrimonioecolóxico e proporcione unexeitado aproveitamento dos

recursos.Cando escomenzamos un nascente tempo

histórico, a Era da Revolución Dixital, o diseño dunhapolítica ambiental ligada ás peculiaridades da nosapaisaxe e ás novas circunstancias tecnolóxicas e culturaisé, a todas luces, un obxectivo imprescindible.

Dende campos de especialización distintoscompartimos unha diagnose pesimista da situaciónambiental de Galicia. En contra da tendencia actual,compartimos tamén a idea de que a nosa obriga cmocidadáns e científicos é dar a coñecer a nosa posición.Máis aló da propaganda, cremos que é un bo intrepara lembrar que o Medio Ambiente débese converternunha prioridade, impregnando todas e cada unha dasaccións de goberno. Pero, de xeito especial, queremoslembrar que outra política ambiental é posible. O futurode Galicia depende en boa medida delo.

Pedro de Llano. Catedrático de Teoría e Representaciónda Arquitectura. U. da CoruñaEduardo García-Rodeja. Catedrático de Edafoloxía. U.SantiagoJavier Guitián. Catedrático de Botánica. U de SantiagoAugusto Pérez-Alberti. Catedrático de Xeografía. U. deSantiagoVictoriano Urrigorri. Catedrático de Zooloxía Mariña.U. de Santiago

Publicado na revista Quercus nº 227 e reproducidocon autorización dos autores.

OUTRA GALICIA É POSIBLE

PASPALLÁS 38:20

ESTUDIO PRELIMINAR DE LOS INVERTEBRADOS MARINOS HALLADOSEN LOS PUERTOS DE GALICIA.

BIOLOXÍA MARIÑA

INTRODUCCIÓNEn Diciembre de 1992 el petrolero “Aegean Sea” encalló en la entrada del puerto de A Coruña, derramando

todo el petróleo que llevaba en sus bodegas. A mediados de éste mismo mes se realizaron una serie de prospeccionespor las costas afectadas con el fin de comprobar los efectos del crudo sobre la fauna y la flora de la zona. En éstasprospecciones en las que participó el autor, se llegó hasta el puerto de Malpica, en donde, por casualidad, serevisaron los restos que había dentro de las nasas. La sorpresa fue encontrar especies de moluscos que se suponíantan raras como Nucella rolani (Bogi & Nofroni, 1984) ó Calliostoma conulus (Linné, 1758), y que aparecían encantidadesconsiderables, sobre todo en el caso de la primera.

Es en ese momento cuando comienza a pensarse que el estudio sistemático de los puertos de Galicia puededar resultados interesantes, aunque no es hasta 5 años después cuándo se establece una metodología de trabajo yse empiezan a recoger las primeras muestras.

Diez años después, en Noviembre de 2002 otra nueva catástrofe, ésta vez la mayor de la historia de Galicia,es provocada por el hundimiento del petrolero “Prestige”. Al saber que prácticamente todas las nasas y aparejosde pesca son retiradas a tierra, se realiza rápidamente una inspección sistemática de todos los puertos de la costagallega, con el fin de recoger todos los datos posibles.

MATERIAL YMÉTODO

El material está constituidopor todos los invertebradosmarinos encontradas en las nasas yredes que se guardaron en bolsasadecuadas y debidamentemarcadas con los datoscorrespondientes, para determinarposteriormente las especiesdudosas.

Los phylum de los cuales sehan guardado muestrascorresponden a: moluscos,artrópodos, braquiópodos,briozoos, equinodermos, cnidariosy poríferos.

Se realizó un muestreosistemático con la revisión de 73instalaciones portuarias de diferenteimportancia localizadas en nuestrascostas, de las cuales 30 de ellas sehan visitado repetidamente. Seescogieron aquellas en las que lapresencia de nasas y otras artes eshabitual y constante y de las se hantomado todos los datos y son deNorte a Sur:

Figura 1- Localidades muestreadas:

ZONA NORTE

1: Foz

2: Burela

3: Viveiro

4: O Vicedo

5: O Barqueiro

6: Espasante

7: Cedeira

8: Mugardos

9: Lorbé

10: A Coruña

ZONA CENTRO

11: Caión

12: Malpica

13: Corme

14: Laxe

15: Camelle

16: Santa Mariña

17: Camariñas

18: Muxía

19: Fisterra

20: Lira

ZONA SUR

21: Muros

22: Porto do Son

23: Sta. Uxía de Ribeira

24: O Grove

25: Portonovo

26: Bueu

27: Aldán

28: Cangas de Morrazo

29: Baiona

30: A Guarda

PASPALLÁS 38:21

BIOLOXÍA MARIÑA

En el Gráfico 1 se representan las cifras totales de gasterópodos, bivalvos y el total de la suma de ambos,pudiendo apreciarse como la zona comprendida entre las poblaciones de A Coruña y O Grove es con diferenciala más rica en cuanto a especies recolectadas, con los picos más representativos en las localidades de Malpica,Camariñas, y Muros.

32

77

16

30

49

58

35

2825

14

1317 15 15

24

42

74

3631

28

22

16 17

2117 18

22

37 3936

25

10

2417 18

11 10

2925 27

55

20

48

26

34

22

15

23

46

41

51 41

33

19

27

2118

12

18

40

26

4045

55

27 27

5042 45

91

42

125

56

71

6151

114

48

8890

109

76

6157

3642

3631

26

42

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

110

120

130

Foz

Burela

Viveiro

O V

icedo

O B

arqu

eiro

Espas

ante

Cedeira

Mug

ardo

s

Malpica

Corme

Laxe

Camelle

Fister

raLira

Mur

os

Porto do Son

Ribeira

O G

rove

Portono

voBue

u

Canga

s

Baion

a

A Gua

rda

Nº DE ESPECIES

Gasterópodos Bivalvos Gasterópodos+bivalvos

10 en la Zona Norte:Foz, Burela, Viveiro, O Vicedo, OBarqueiro, Espesante, Cedeira,Mugardos, Lorbé y A Coruña.

10 en la Zona Centro:Caión, Malpica, Corme, Laxe,Camelle, Santa Mariña, Camariñas,Muxía, Fisterra y Lira.

10 en la Zona Sur:Muros, Porto do Son, Ribeira, OGrove, Portonovo, Bueu, Aldán,Cangas, Bayona y A Guarda.

Se ha realizado siempre unexamen exhaustivo de todas lasartes que pudieran encontrarse enlas instalaciones portuarias visitadasdebido a que en los puertosmencionados, estas artes secorresponden a pequeños barcosde bajura que nunca salen más alláde unas pocas millas náuticas de losmismos.

No se ha establecido unorden lógico de visitas a los puertosobjeto de estudio, pero sí se hatratado de recolectar material encada uno de ellos un mínimo de10 veces a lo largo de 5 años, paraasí obtener unos datosrepresentativos mínimos.

DISCUSIÓNDesde los primeros

exámenes realizados se observóque el hallazgo de especies que noeran encontradas con otrosmétodos de muestreo era habitualdebido a que:* La recolección con “snorkel” estálimitada a fondos someros.* Con escafandra pueden hacersecon frecuencia pero en escasofondo.* Con draga, se hacen sobrefondos de cascajo, arena ó fango,pero nunca sobre rocas.

La aparición de especies

poco habituales es debida a que,por ejemplo, con las nasas se tieneacceso a material de los fondos deroca de entre 30 y 100 metros deforma habitual e incluso mayoresprofundidades, que no sonalcanzadas con los referidosmétodos tradicionales.

CONCLUSIONES

MOLUSCOSSe han recogido un total de 229especies diferentes degasterópodos, bivalvos,poliplacóforos, escafópodos ycefalópodos. De entre los que cabedestacar la aparición de 1 nuevaespecie de gasterópododesconocida hasta la actualidad, 12nuevas citas para Galicia y 16confirmaciones de citas insegurasó sobre las que había muy pocosdatos.

PASPALLÁS 38:22

BIOLOXÍA MARIÑA

1.- Orania fusulus 2.-Euspira notabilis3.- Schilderia achatidea 4.-Nucella rolani5.- Coralliophila sp 6.- Coralliophila squamosa

ARTRÓPODOSNos hemos centrado en los

crustáceos, de los que se hanpodido recoger al menos 75especies diferentes. Cabe destacarla aparición de especies quepodrían ser la primera cita paraGalicia como Bathynectes longipes,Calappa granulata y Xaiva biguttata yla confirmación de Monodaeus couchi.

BRAQUIÓPODOSHa sido posible encontrar

hasta 4 especies diferentes entre los30 puertos estudiados: Novocrania

anomala (Müller, 1776), Megerliatruncata (Linné, 1767), Gryphusvitreus (Born, 1778) y Terebratulinaretusa (Linné, 1758).

EQUINODERMOSHan sido 15 las especies

halladas en los 30 puertos objetode estudio. No hay ninguna especiea resaltar, salvo que por medio deéstas artes es posible encontrarejemplares enteros de Spatanguspurpureus u ofiuroideos que de otraforma resulta prácticamenteimposible localizar.

CNIDARIOSEntre 20 y 25 especies

diferentes de éste grupo han sidoobtenidas en ésta revisión. Cabedestacar la presencia de, al menos,2 especies diferentes de coralesnegros y otras dos de corales deprofundidad.

BRIOZOOSTodos los lotes de briozoos

hallados están en la actualidad enrevisión por parte del profesorEugenio Fernández Pulpeiro de laFacultad de Biología de laUniversidad de Santiago, por lo queno es posible hasta la fecha dardatos al respecto.

PORÍFEROSDebido al alto grado de

especialización requerido para lacorrecta determinación de lasespecies de éste phylum y a lacantidad de trabajo acumulado quehan de sacar adelante losespecialistas en él, no hayposibilidad de dar ningún dato alrespecto. Tan sólo aportar que sehan recogido 103 lotes deporíferos, compuestos en una granmayoría por diversas especies yentre los que estimamos puedehaber más de 50 diferentes.

Después de la catástrofe del“Prestige” no sabemos con certezade que forma van a poder verseafectadas las poblaciones deinvertebrados estudiadas. Hay quetener en cuenta que los datoscitados en éste trabajo son previosal hundimiento del petrolero y quehasta entonces, la zona más rica yen donde los datos recogidosresultaban ser los más interesantesera, tal y cómo se comenta conanterioridad, en la “Costa daMorte”. Precisamente ésta ha sido

la zona más afectada de todo elvertido. La franja intermareal haresultado completamente arrasaday creemos que los fondos cercanostambién.

En la mayor parte de loscasos, las especies que significaronla primera cita para Galicia, hansido encontradas única yexclusivamente en éste tramo decosta.

AGRADECIMIENTOS

Quisiera agradecer en primerlugar al Dr. Emilio Rolán suabsoluta colaboración en éstetrabajo. Al Profesor FernandoÁlvarez y a su mujer CovadongaBrime de la Facultad de Geologíade La Universidad de Oviedo, porsu ayuda en la determinación delas especies de Braquiópodos. AlProfesor Eugenio FernándezPulpeiro de la Facultad de Biologíade la Universidad de Santiago porsu ayuda en la determinación delas especies de briozoos. A AgustínAlcalde, Alberto Vieiro y PacoCarballo, compañeros de laSociedade Galega de HistoriaNatural y a Emilio Villa Álvarez ya Carlos Núñez Cortés porhaberme acompañado endiferentes ocasiones en larecolección de muestras. A AntonioLista, Patrón Mayor de la Cofradíade Pescadores de Camariñas y alos pescadores de éste puerto quese han prestado a traer de suspropias nasas todo el material queha ido apareciendo en ellas, asícomo a otros que también hancolaborado como Pablo deCamelle y José Manuel de Celeiro.

BIBLIOGRAFÍA

BESTEIRO, C Y URGORRI,V., 1988. Inventario dosequinodermos de Galicia.Publicacións doSeminario de Estudos Galegos.Ediciós do Castro. 51 pp.

CADÉE, G. C., 1968. Molluscanbiocenoses and tanatocenoses inthe Ría de Arosa, Galicia, Spain.Zool. Verham. 95 121. E. J. Brill,Leiden. 121 pp, 6 láms.

CAMPBELL, A. C., 1979. Guíade Campo de la Flora y Faunade las costas de España y deEuropa.Editorial Omega S. A.Barcelona. 336 pp.

FALCIAI, L. Y MINERVINI,R., 1995. Guía de los crustáceosdecápodos de Europa.Ediciones Omega, S.A.Barcelona. 299 pp.

GONZÁLEZ GURRIARÁN,E. Y MÉNDEZ, M., 1986.Crustáceos decápodos das costasde Galicia. Publicacións doSeminario de Estudos Galegos.Ediciós do Castro. 242 pp.

HIDALGO, J. G., 1917. Faunamalacológica de España,Portugal y las Baleares. Trabajosdel Museo Nacional de CienciasNaturales, serie Zoología, 30.Madrid. 752 pp.

Juan E. Trigo TrigoUrb. Agro Novo nº 315280 Os Ánxeles-Brión (A Coruña)

OCAÑA, A., SÁNCHEZ, L.,LÓPEZ, S., VICIANA, J. F.,2000. Guía submarina deinvertebrados no artrópodos.Editorial Comares S. L. Granada.471 pp.

RAMONELL, R. 1985. Guíados mariscos de Galicia. EditorialGalaxia. Vigo. 293 pp.RIEDL, R., 1986. Fauna y Floradel Mar Mediterráneo. EdicionesOmega, S.A. 858 pp.ROLÁN, E., 1983. Moluscos dela Ría de Vigo. I. Gasterópodos.Thalassas, 1 (1),. 384 pp.

ROLÁN, E., OTEROSCHMITT, J. J. Y ROLÁNÁLVAREZ, E., 1989. Moluscosde la Ría de Vigo II.Poliplacóforos, Bivalvos,Escafópodos, Cefalópodos.Thalassas, Anexo 2. 276 pp.

ROLÁN, E. Y OTEROSCHMITT, J. J., 1996. Guía dosmoluscos de Galicia. EditorialGalaxia. 318 pp.

BIOLOXÍA MARIÑA

PASPALLÁS 38:23

PASPALLÁS 38:24

NTRODUCCIÓN DE ESPECIESA SGHN,

por mor do DíaMundial deM e d i oA m b i e n t e ,centrou algunhasdas súasactividades nadivulgación doproblema querepresenta aintroducción dee s p e c i e sinvasoras. Nesteeido presentouun escritodirixido óConselleiro deMedio Ambientepara lle facer partícipe da nosapreocupación pola proliferación naintroducción de especiesalócotonas e a súa expansión.

Paralelamente a este escritopresentáronse outros sobre temasconcretos como a notablepresencia do visón americano naIlla de Sálvora (Mustela vison) ou ainvasión de unlla de gato(Carpobrotus spp) no espacio natural“Complexo Intermareal Umia-Ogrove”, neste último casolevamos insistindo dende hai variosanos no desplazamento de especiesvexetais dunares autóctonas queocasiona. Finalmente accedeuse áproposta da SGHN e estase aarrincar os pes desta planta noIstmo do Carreirón (Illa deArousa).

O incremento da presenciae distribución de diversas especiesanimais e vexetais de carácteralóctono, por introducciónsaccidentais ou intencionadas, é moipreocupante pois moitas estanse aconverter en especies invasoras.Existen exemplos tradicionais

coma o visón americano (Mustelavison), introducido en diversoslugares de Galicia, dende oestablecemento de granxasindustriais para peletería, a partiresde animais fuxidos ou liberadospor desaprensivos; o cangrexoamericano de río (Procambarusclarkii) que, dende a súaintroducción en 1974, desprazouó cangrexo autóctono portransmisión da afanomicose.Menos espectacular peroigualmente grave, resultan asintroduccións de insectos,arácnidos e outros invertebradosvivos procedentes das selvastropicais intensamentedeforestadas, que viaxan nostroncos das árbores taladas quelogo se amorean nos portos senestar totalmente decodiados, comose detectou no peirao de Vilagarcía.A enumeración de exemplos éinmensa e alarmante. A cifra deplantas vasculares de orixe foráneolocalizadas en Galicia é de 197

(aínda que delas alomenos 61 soncultivadas intencionadamente), asanátidas asilvestradas son cada vezmáis numerosas e cada día sonlocalizadas novas especies.

Neste mesmoPASPALLÁS temos o exemploda bolboreta dos xeranios Cacyreusmarshalli Butler, 1898 ou alocalización dunha tartaruga deorellas Trachemys scripta (Schoepf,1792), orixinaria do continenteamericano, facento unha posta deovos no sistema dunar de Doniños(Ferrol) ou a liberación desta especieen moitos humedais, competindoe desprazando ás especiesautóctonas. Outra expresión daperigosidade e falla de control sonos animais que viaxan comopolizóns, a meirande parte morrendurante a viaxe ou non seaclimatan, pero outros si o fancomo os exemplos indicados nesteartigo, ou aínda que non seaclimaten directamente sonpotencialmente perigosos para o

Procambarus clarkii Foto: Xosé Lois Rey (Montefurado- Lugo)

PASPALLÁS 38:25

INFRAESTRUCTURAS VIARIAS

Xosé Lois Rey Muñiz

home, como as víboras arborícolas(Trimeresus popeorum) que chegaronnun contenedor dende Hong Konga Ferrol.

É evidente que tanto aadministración coma os cidadánsamosan un escaso interese oudesidia por esta situación, pois nonvaloran axeitadamente que aintroducción destas especies enterritorios alleos ós da súa orixe tena míudo nefastas consecuencias:a) Competencia coas especiasautóctonas polo alimento e/ou oespacio.b) Depredación de especiesautóctonas.c) Transmisión de enfermidadesincluso aos humanos, (turalemia en1998 e 2001 asociada ó manexodo cangrexo vermello americano).

Con esta argumentaciónbásica, solicitouse ó Conselleiro deMedio Ambiente unha serie demedidas correctoras urxentes quedeben estar marcadas por un

calendario definido.a) Aplicación estricta da lexislaciónvixente, e o desenvolvementodunha específica e avanzada pararegulamentar o manexo destasespecies que defina os medios decontrol sobre a introducción denovos organismos.

b) Odesenvolvemento dePlans de Actuaciónconcretos paraerradicar especiescoma o visónamericano (Mustelavison), o cangrexobermello americano(Procambarus clarkii), aunlla de gato(Carpobrotus spp), opalmito arxentino(Cortaderia sp), asacacias (Acacia spp) eactuación inmediatasobre as poboaciónsincipentes.c) Unha campañainformativa dosefectos prexudiciais causados polaintroducción ou liberaciónirresponsable de especies, tantopara adorno, caza ou pesca, comavariantes xenéticas que contaminanás especies silvestres (patos

domésticos, coellos, etc).d) A formación da gardería noConvenio CITES e lexislacióncomplementaria, con actuaciónssobre as tendas de venda deanimais e plantas da nosaComunidade Autónoma.

Na última década varias

plantas introducidas están aincrementar a súa distribución,algunhas son máis patentes, tantopola maior presencia coma polavistosidade que as acompañan, casodo palmito arxentino (Cortaderia sp)presente inicialmente en xardíns eáreas perto da Autopista doAtlántico, onde se usou comoplanta ornamental e que contribuiuá súa aclimatación e expansión.Outro caso é a expansión a travésdos comareiros de Oenothera spp,neste caso trátase de dúas especiessemellantes. Un dos problemasmáis importantes é a falla deinformación sobre a distribucióne o avance, así como ainsensibilidade e desinterese daadministración e cidadanía en xeralpor esta situación.

No caso concreto do grupoOenothera vemos no mapaadxunto unha distribuciónaproximada, pero moi incompleta,xa que en Galicia a presencia real émoi superior á mostrada no mapa.

MJ PJ

MH PH

MG NG PG

Orde: Mirtifloras Cobertura (%)

Familia: Onagraceae Datos non repetidos

Especie: Oenothera spp

2,7

10

Oen

othe

ra s

p, fl

orec

endo

en

xane

iro

PASPALLÁS 38:26

Cacyreus marshalli, Butler, 1898 EN GALICIADentro do Programa de cartografiado da entomofauna galega,

detectouse durante o ano 2004 a presencia e reproducción de Cacyreusmarshalli Butler, 1898 en varias localidades galegas, sendo a primeiravez que se constata a reproducción en Galicia

INTRODUCCIÓNDentro do

Programa decartografiado daentomofauna galega,detectouse durante o ano2004 a presencia ereproducción de Cacyreusmarshalli Butler, 1898 envarias localidades galegas,sendo a primeira vez quese constata areproducción en Galiciae pechando a expansióndesta especie na PenínsulaIbérica, dende que foradetectada por vezprimeira en 1991 econfirmada areprodución en 1993 nolevante ibérico. En 2003publicouse a súapresencia en varias localidadesgalegas (RODRÍGUEZ et al.,2003).

Dado que está consideradaunha plaga para os xeraniosornamentais (Geranium spp ,Pelargonium spp) informouse áConsellería de Agricultura da súapresencia, quen nos remiteu áEstación Fitopatolóxica do Areeiro(Pontevedra), onde nosconfirmaron que tiñan unhareferencia da súa presencia hai dousanos aproximadamente, pero noncontaban con maiores detalles.

Taxonómicamente estáencadrada na tribu Lampidini,desta tribu teñen representación enGalicia e na península Ibérica dúasespecies máis que son Lampidesboeticus (L., 1767) e Leptotes pirithous

(L., 1767), de ampla distribuciónen Galicia e habitualmenteabondosas.

COROLOXÍADende a confirmación da

presencia (1991) e reproducción(1993) o avance desta especie foirápido. En 1993 detectouse enZaragoza, Logroño, Alicante eValencia, Madrid (1995), Girona(1996), Sureste de Francia (1997).Actualmente está presente en casetódalas rexións, con especialincidencia no leste penínsular eCáceres; GARCÍA-BARROS et al.,2004), neste último caso claramentepor unha especial intensidade demostraxe.FENOLOXÍA

A presencia de C. marshalli

detectouse dende xuño a agosto,con alomenos dúas xeracións naprovincia de Ourense. Noutraslocalidades do leste peninsulardetéctase a presencia de imagosdende febreiro ata novembro, cunmáximo en agosto e setembro(SARTO et al., 1994).

ETOLOXÍA- BIOLOXÍAA ovoposición prodúcese

no capítulo floral sen abrir, sendoos primeiros estadíos das larvasendófitos. Cando se produce onacemento da larva, estadesprázase hacia ó interior dainflorescencia por entre os sépalosou perforando os propios sépalos(SARTO, 1998).Nas mostras observadas, sódetectamos a presencia no exterior

Imago de Cacyreus marshalli Butler, 1898

Cacyreus marshalli, Butler, 1898 EN GALICIAda planta na última fase larvaria,previa á pupación enormalmente na base da planta.A pupación realízase tamén nabase da planta (Geranium spp).

A alimentación, segundoa bibliografía consultada éexclusiva sobre a familiaGeraniaceae (Dicotiledonia,Geraniales). En Galicia só sedetectou sobre Geranium spp,pero no leste da Península asplantas máis afectadas son aspertecentes ó xéneroPelargonium. Nos mostreos decampo prestouse especialatención ás plantas do xéneroErodium, autóctonas, paraverificar se tamén son afectadaspor esta praga, sen que sedescobrise ata a data, nengúnexemplar en calquera dos seusciclos.

Un elemento a ter enconta é que durante o mes deagosto de 2004 (especialmentehúmido) observouse que varias

pupas estaban infectadas defungos (duas sobre cinco).

Os distintosexemplares detectáronsedende practicamente o niveldo mar, ata os 130 m enOurense.

Novamente temosun exemplo de introduccióndunha especie foránea(oriunda de Suráfrica) conalta capacidade deadaptación e colonización.

Os danos sobre ocomercio dos xeranios sonenormes e queda porcoñecer se se adaptará ásespecies autóctonas, comoas do xénero Erodium.

Pupa de C. marshalli Butler, 1898

PASPALLÁS 38:27

MJ PJ

MH PH

MG NG PG

Orde: Lepidoptera Cobertura 2,2 %

Familia: Lycaenidae Datos non repetidos 8

Especie: Cacyreus marshalli Butler, 1898

PASPALLÁS 38:28

BIBLIOGRAFÍA

G A R C Í A - B A R R O S ,MUNGUIRA, M, MARTÍNCANO, HOMO BENITO, H.,GARCÍA-PEREIRA, P &MARAVALHAS, E.S. 2004. Atlasde las mariposasas diurnas de laPenínsula Ibérica e islas Baleares(Lepidoptra: Papilionoidea &Hesperioidea). 228 pp.Monografías SEA Vol. 11.Zaragoza.

REY-MUÑIZ, X.L. &DOCAMPO, F. 2004. Presenciay reproducción de Cacyreusmarshalli Butler, 1898 en elnoroeste penínsular, España.SHILAP Revta. Lepid.32(127):264.

RODRÍGUEZ GRACIA, V.,RODRÍGUEZ ROMERO, X..,RODRÍGUEZ ROMERO, A.& de JESÚS GONZALEZ, J.A.2003. Relaciones Geraniaceae yLycaenidae. Panel XV Bienal dela Real Sociedad Española de

A Sección deEntomoloxía agradece que selle remitan datos que axuden acompletar os mapas que imospublicando (ou outros no fu-turo).

Existe un protocolo querecolle as normas básicas,modelos de fichas, taxonomíaválida, etc. e que se lle enviaráa quen o solicite.

Hai outras posibilidadesde colaboración, como recollerexuvias de Odonatos,volvoretas e outros insectos queatopedes mortos (noscomareiros das estradas, porexemplo) e envialas para que asdeterminen especialistas.

Cicais coñezades a alguénque teña unha colección deinsectos que xa non lle interesee nola entregue ou permitarecoller os datos, etc. Toda cantacolaboración se reciba éimportante.

Quen queira ampliarinformación ou pedir fichas,pódese por en contacto coaSección de EntololoxíaApdo. de correos nº 30336600 Vilagarcía de ArousaPontevedra.

Gracias pola vosacolaboración.

Texto e Fotos:Xosé Lois ReyMuñiz

Cacyreus marshalli, Butler, 1898 EN GALICIA

Historia Natural. A Coruña, 10-13 de diciembre de 2003.

SARTO I MONTEYS, V. 1993.Primer hallazgo en el continenteeuropeo de puestas del licénidosudafricano Cacyreus marshalliButler, 1898(Lepidoptera :Lycaenidae) .SHILAP Revta. Lepid.21(83):191:197.

SARTO I MONTEYS, V. 1994.Datos sobre la fenología y lapresencia del taladro de losgeranios en la península ibérica.SHILAP Revta. Lepid.22(87):263.

SARTO I MONTEYS, V. 1998.El taladro de los geraniosCacyreus marshalli Butler, 1898 seestablece en Francia. Nuevosdatos sobre su biología(Lepidoptera, Lycaenidae).SHILAP Revta. Lepid.26(104):221:227.

Larva de C. marshalli Butler, 1898

Agradecemosque se nos informe decalquer avistamentoque se produza destaespecie en Galicia.M a n t e r e m o sinformados a tódoloscolaboradores do seuavance en Galicia.

PASPALLÁS 38:29

VEXETACIÓN DE CANTIS

É este un medio moi hostilpara o desenvolvemento davexetación. Varios factoresadversos caracterizan estesambientes: altos niveis de salinidade,forte pendente, acometidas domar, acción do vento, elevadainsolación e sequedade. Todos estesfactores fan que só un reducidonúmero de plantas sexan capacesde desenvolverse. Como respostaa estas condicións adversasaparecen unha serie de adaptacións,empregando mecanismos como oengrosamento de talos e follasformando depósitos de auga comopirixel de mar (Crithmun maritimun);redución ou enrolamento das follaspara diminuír a transpiración(Spergularia rupícola), citamos o

nome científico cando non secoñece o nome vulgar; adopciónde formas almofadadas, paracontrarrestar os efectos do vento,é o caso da herba de namorar(Armeria sp); revestimentos de corclara e pilosidade, coa fin decombater a insolación como aestralamar (Plantago coronopus).

Atendendo aos distintosíndices de salinidade, distribúese avexetación en tres niveis: nunprimeiro nivel, nas partes máisbaixas das rochas, onde o contactoco mar é maior, co que isto supónde efectos abrasivos e exceso desalinidade, no que só sobrevivenalgunhas especies de liques e asplantas mellor adaptadas: pirixel demar, Silene vulgaris ssp maritima,herba de namorar. Texto: Piedade Viñas

Debuxo: Anabel Viñas

Nun segundo nivel, onde asalinidade é máis atenuada,distribúense un maior número deespecies, aproveitando fendas oupequenas terrazas onde seacumulan sedimentos. Tenden aquía adoptar formas almofadadas,para facer fronte aos fortes ventos.Como especies máis frecuentescitaremos Cochlearia danica, Jasionecrispa, Daucus carota, Rumex acetosa(aceda), Beta vulgaris ssp maritima,Angelica pachicarpa e Limonium vulgare.

Nas partes máis altas doscantís, nas que o nivel de salinidadeé moito menor, aparece unhavexetación de matogueiras conqueirugas e toxeiras, e pasteiros congramíneas e outras plantas.

PASPALLÁS 38:30

ALGO SE MOVE NO MARDurante o pasado verán

transcendeu a través dos mediosde comunicación a proposta daConfraría de Lira (Carnota-ACoruña) para mellorar a xestióndos recursos pesqueiros na súa áreade competencia.

Isto non é novo, xa queactualmente, p. ex. no caso dacaptura da centola -Maja squinado(Herbst, 1788)- marcan unhas vedasmáis restrictivas.

A Confraría de Lira (ACoruña) está a realizar xestiónspara racionalizar a explotación dosrecursos pesqueiros na área que éda súa competencia. Unha das liñasde actuación consiste en importopes e tallas mínimas máisrestrictivas que as propias daAdminitración Autonómica. Dúasgrandes vantaxes esgrimidas, son arecuperación das poboaciónspiscícolas da zona protexida quetamén beneficiarán ás circundantes,e o maior valor engadido do peixeprocedente dunha área protexida,que será un distingo de calidade.

A idea consiste en delimitarunha área marítima (Susiños ó ríoLarada), de doada vixiancia na queestablecer unhas normas pararacionalizar o esforzo pesqueiro:- Tallas mínimas.- Datas de veda máis axustadas eadaptadas á zona.- Topes de captura por persoa edía.

Os pasos para que esta ideachegue a bo porto xa están enmarcha, e dos vinteseis mariñeirosque participaron na reunión dopósito, vintecinco apoiaron aproposta e unha abstívose. Apartires dese intre o tematransladouse á Consellería de Pescaa Asuntos Marítimos para que deao visto e prace e deste xeito reducir

posibles roces con outros pósitos.A este proxecto uníronse asfelicitacións e o compromiso deapoio do secretario xeral de PescaMaritima do goberno central, aíndaque as competencias legaiscorresponden á Xunta de Galicia.O Conselleiro de Pesca declarouque se apoiará á Reserva de Liracando exista un consenso entreconfrarías, xa que na zona que sepretende declarar protexida, se benos pósitos de Carnota e Murosapoian a idea, o pósito de Noianon é do mesmo parecer.

A SGHN transmitíu a súafelicitación e apoio á iniciativa destaConfraría. Consideramos que ainiciativa é altamente positiva e queservirá, extendendo este exemploa outras confrarías, para garantir unfuturo da pesca, actualmente nadaesperanzador tanto pola

sobrepesca, pola contaminación epolo emprego de métodosirresponsables ou simplementeesquilmadores coma o emprego dedinamita.

Dentro deste contexto, eque sexa a propia poboaciónmariñeira quen faga estaspropostas, abre unha esperanza aomedio mariño e ás xeraciónsfuturas que queiran vivir destaimportante fonte de riqueza

Igualmente emitíuse unhaNota de Prensa felicitanto estainiciativa, da que houbo hai unsanos unha semellante para restrinxira pesca nunha área da bocana daría de Arousa, fronte a Sálvora, oque levantou a oposición dunhaboa parte do sector e non chegoua prosperar.

Texto: SGHN

PASPALLÁS 38:31

¿FUXIRON AS ESTRELAS?A espectacularidade do ceo

nocturno dende sempre foiconsiderado dunha gran beleza efonte de inspiración o longo dostempos, non só dos astrónomos,senon tamén de artistas,pensadores, escritores, etc., emesmamente ten sido unhaimportantísima guía de mariños eviaxeiros. Mais hoxe, aínda que asestrelas brillan coma sempre, unhaespecie de néboa de cor grisentaou laranxada que toma a formadunha nube luminosa sobre o ceoescuro, impídenos poderobservalas coa nidiez de antano. Aeste fenómeno chámaselleContaminación Lumínica.

A orixe desta néboa, é a lúzdas cidades, vilas, estradas,complexos industriais, etc., que sereflicte nas partículas de po e nolixo da atmósfera. A abundanciade partículas en suspensiónaumenta a dispersión da luz, e cantomáis contaminado está o aire, máisforte é o fenómeno. Debido a isto,só as estrelas de maior magnitudepoden ser vistas dende as cidadese incluso ás veces dende os montes.É tal a gravidade que algúnobservatorio astronómico que seatopaba en núcleos urbanos, veuseforzado a pechar as súasinstalacións.

O uso no alumeado públicode luminarias deseñadasincorrectamente, que en lugar de Texto: Paulino Gasalla

Foto: Paulino Gasalla

enviar a luz a onde se precisa, queé o chan, en xeral dispérsana carao ceo, como fan as luminarias tipoglobo (ver imaxe) ou proxectoresque alumean o ceo directamente(ver imaxe). Engadiremos tamén afalta de control sobre o peche deiluminación en edificios de intereseartístico, anuncios luminosos,espectáculos públicos, etc., e o usode lámpadas incandescentes, demercurio, fluorescentes ou de sodiode alta presión, en lugar das desodio de baixa presión.

Os efectos dacontaminación lumínica, aínda quenon o pareza, teñen grandesconsecuencias de tipo económico,cultural e ecolóxico.

As consecuenciaseconómicas son: aumento doconsumo de enerxía, xa que porexemplo unha luminaria de globomais de 50% da luz pérdese eniluminar o ceo. As lámpadas devapor de mercurio consumen un140% máis que unha semellante devapor de sodio de baixa presión.

As consecuencias culturaisson: Someter a inutilidade moitosdos telescopios existentes. Graciasa observación do ceo se

desenvolven a Física, Filosofía,Matemáticas e por suposto aAstronomía, pero hoxe a xentenova non coñece expresiónshabituais dos nosos antergos, talescomo Camiño de Santiago, VíaLáctea, As tres Marías, o Carro,Choiva de Estrelas...

As consecuencias ecolóxicasson tal vez as máis evidentes, xaque temos perdido a maior partedo patrimonio paisaxístico e naturalnocturno. O exceso de consumoeléctrico innecesario acentúa osacrificio de recursos escasos queademais o seu tratamento orixinaunha fonte de contaminación porrestos radioactivos, CO2, chuviaáceda, residuos de metais pesadoscoma o mercurio, etc. Os excesosde iluminación teñen efectosnegativos sobre moitos seres vivos,como ocorre coa pardela deCanarias que se cega e morrecontra as luminarias malapantalladas.

As solucións están na nosaman, non son cartos, só boavontade.

“As xeracións futurasteñen dereito a herdarunha terra noncontaminada, incluíndoun ceo puro” (Declaraciónde dereitos das xeraciónfuturas da UNESCO)

PASPALLÁS 38:32

Decreto 110/2004, do 27 demaio, polo que se regulan oshúmidais protexidos.DIARIO OFICIAL DEGALICIAnº 108 de 7 de xuño de 2004“Artigo 2º.-Criterioscaracterizadores dun humidalprotexido.1. Un humidal poderá serdeclarado protexido candocumpra algún dos seguintescriterios:”- Que sexa consideradoconstitutivo dunha paisaxe natural.- Cando sexa importante para omantemento de funciónsecolóxicas.- Cando supoña un exemplo raroou único dun tipo de humidal.- Cando sustente poboacións deespecies vexetais ou animaisimportantes para manter adiversidade biolóxica.- Cando sustente nunha etapacrítica do seu ciclo biolóxicoespecies vexetais ou animaiscaracterísticas dos húmidas.- Cando sustente de maneiraregular unha poboaciónimportante de aves acuáticasinvernastes (excluídos os láridos).- Cando posúa interesepaleoambiental, histórico, culturalou etnográfico.

Orde do 26 de outubro de 2004pola que se publica o PrimeiroPlan de Continxencias porContaminación Mariña das RíasGalegas

DIARIO OFICIAL DEGALICIAnº 214 de 14 de Nadal de 2004.

Ten como obxecto servir deferramenta e protocolo deactuación para contribuír a paliaros efectos de episodios decontaminación mariña orixinadosen terra. Na declaración deprincipios do Plan, recóllese que éresultado dun traballo levado acabo en distintas fases, cunharevisión de toda a informacióndispoñible sobre zonas deprodución natural de recursospesqueiros, de produción acuícola,de zonas húmidas e espazosnaturais tributarios de especialprotección en virtude da súa florae fauna. Posteriormente,procedeuse a un traballo de campopara inventariar e avaliar todas asposibilidades de actuación dooperativo, no suposto dun episodiode contaminación mariña.

Decisión de la Comisión de 7de decembro de 2004 po la quese aproba, conforme á Directiva92/43/CEE do Consello, a listade lugares de importanciacomunitaria da rexiónbioxeográfica atlántica.DIARIO OFICIAL DAUNIÓN EUROPEA do 29 denadal de 2004

Recolle os espaciospropostos pola Xunta de Galicia eo Estado Español para serincluídos na Rede Natura 2000 darexión bioxeográfica atlántica.

Decreto 306/2004, do 2 dedecembro, polo que se crea oConsello Forestal de Galicia.DIARIO OFICIAL DEGALICIAnº 252 do 29 de nadal de 2004Artigo 1º.-Obxecto e fins.1. Créase o Consello Forestal deGalicia co obxecto de facilitar unhaadecuada xestión sustentable dosmontes galegos e fomentar odesenvolvemento económico,social e ambiental do sector forestal.2. O Consello Forestal de Galiciaé o órgano consultivo e asesor daAdministración Forestal e tencomo fin dar cumprimento aoprincipio de participación públicae establecer unha canle decolaboración dos estamentosinteresados da sociedade galega eda comunidade científica.

Recollemos as novidades lexislativas de interese ambiental máisdestacadas.

Nos seguintes PASPALLÁS pretendemos recoller toda a lexislaciónambiental que se publique e que estea a disposición unha copia nasbibliotecas da SGHN.

De cada norma recóllese a denominación oficial e o boletín no quefoi publicado, así coma un resume ou articulado básico que a defina.

LEXISLACIÓN

PASPALLÁS 38:33

TABOLEIRO DE NOVAS

Xeiras naturalistas daDelegación de Pontevedra

Dado o condicionanteatmosférico para as xeiras, parafacilita-la comunicación dos lugaresde saída, pódese contactar coaDelegación a través do correoe l e c t r ó n i c o(sghnpontevedra@terra.es) oupostal, indicando que se estáinteresado. Deste xeito poderemoscomunica-las saídas en función doscondicionantes atmosféricos.

4º Symposium daWorldwide DragonflyAssociation

26 ó 30 xullo 2005 nocampus de Pontevedrada Universidade deVigoInteresados contactarcon :Adolfo Cordero,wda@uvigo.eshttp://webs.uvigo.es/c04/webc04/WDA/index.html

Medios anticontaminatesmariños de España

Dentro da Unión Europea,España ocupa o quinto lugar polacola en buques anticontaminación,con menos medios que Malta,Letonia, Lituania ou Portugal. Estainformación despréndese do“Inventario da capacidade deresposta contra a contaminación dosmembros da UE” elaborado polaAxencia Europea de SeguridadeMarítima.

Coa entrada enfuncionamento de dous buquespolivalentes estatais no 2005 e undestinado pola UE a finais deste ano,así coma catro máis (dous da Xuntae dous estatais) no 2006, agárdasepasar das 240 Tm de almacenamentoás 3.000 Tm, situándonos noséptimo posto en relación aos datosactuais.

A Illa de Cortegada, un pasomáis

A finais de nadal de 2004, oTribunal Supremo sentenciou encontra da inmobiliaria “Cortegada,S.A.” na súa pretensión de que seautorizase a construcción dunhaponte que unira a illa de Cortegadacon Carril (Vilagarcía). Esta illaconserva un importante e relictobosque de laurisilva e a súaconservación foi un dos obxectivosprincipais da SGHN durante moitosanos, ata a inclusión no PanqueNacional das Illas Atlánticas.

Contaminación do soloO consello de Ministros do día

14-01-05 informou que os soloscontaminados en España,multiplicáronse por seis na últimadécada. No Plan Nacional deRecuperación de SolosContaminados 1995-2005, en Galiciaestaban inventariados 524 espaciospotencialmente contaminados.

Limpeza dos fondosmariños debaixo as bateasde mexillón (Mytilus edulis)

Despois de moitos anos, alimpeza dos fondos mariños,debaixo das bateas semella que se vaiencauzar. Estes fondos estáncubertos por restos de cordas ecunchas, bolsas e as propiasdexeccións do mexillón. O sistema(draga ou aspiración) e o destino dosdetritos non está plenamentedefinido, pero desexamos que a ideaprospere e non se vicie con outrosintereses.

“ I t i n e r a r i o sgeomorfológicos por elnoroeste y CentroPeninsular”FICHA:Yepes, Jorge (2004). ItinerariosGeomorfológicos por elNoroeste y Centro Peninsular.Tórculo Edicións. 260 pp +100PEDIDOS:Tórculo Edicións S.L.e-mail: torculo@torculo.comRESEÑA:A obra recolle seis itinerariosdidácticos polo medio físico daPenínsula Ibérica co obxecto deofrecer ósalumnos de Bacherelato e primeirocurso de Universidade unhaferramienta útil para desenvolver ohábito de integrar as observacionesde campo cos conceptos das aulas.

O BOSQUE E TICreo firmemente

que a maior parte da xentenon coñece o que é unbosque. E non imos aquedarnos coa imaxe dotípico cidadán, de aquí oude alá, que sae do seuvehículo para quedarseextasiado ante a visión duneucaliptal, ¡que bosquemáis bonito!, ¡que grande!,¡que ben cheira!.

Sen chegar a tantodespiste reitérome en quea xente non sabe o que éun bosque mixto, xa quepor desgraza quedan moipoucos ó noso redor, e osque quedan, son comodeben de ser os bosques,pouco accesibles.

A diferenza non é difícil dedistinguir; un eucaliptal é unhaplantación ordeada dunha especie,que medra rápido para dar cartoscon facilidade. Tanto para plantalacomo para a súa corta, parecepreciso movela terra e destruírcalquera tipo de vexetal que alíhoubera. En tódolos casos ondeagora hai eucaliptos houbo “outracousa”. Se o que se aniquilou foiunha fraga, non existe perdón nestemundo nin no outro, se o houbera,para quen tal fixo.

¿Como podería explicar óprofano a riqueza e o valor que tenunha fraga?. Pois da mesmamaneira que faría cunha obra dearte, aconsellarlle que a mire, quese interne nela para redibuxar ostrazos do artista, as coresempregadas, a beleza dacombinación que se agacha nela.

Aínda que sexa na beiramesmo do bosque, fíxense nesebrión mesto e mulido, que os anosfoi formando; nas árbores

retorcidas coma figuras queparecen querer falar; a cubertavexetal tan variada e rica que unbotánico podería pasar horasidentificando cada planta.

Baixo os eucaliptos, a securatan so. Nacen silvas, fentos e algúnque outro toxo atrevido.

Na fraga todo é humidade,pequenos regatos, as veces ínfimospercorren a case sempre inclinadasuperficie.

Aquí un castiñeiro, ó ladounha abeleira; ameneiros “amadeira dos zocos”; bidueiros,loureiros; o teixo milenario, que deunome a tantos pobos; os fermososacivros, tan relacionados conespecies en extinción como a pitado monte; os espiños, as pereirasbravas, e como non, o carballo coseu tronco cuberto de liques, quefan parecer o bosque de pratadurante o inverno.

Especies con froitoscomestibles que manteñenpoboacións enteiras de todo tipode animais.

Se o bosque é grande, comoos que aínda quedan nalgúnspuntos de Galicia, e segundo vaiascendendo en altura, imos vendocomo cambian árbores e plantaspor outras máis propicias para asdiferentes condicións que impón aaltitude.

No outono, todo se tornaen ocres, amarelos e vermellos, ebaixo os raios do sol brillan asfollas facendo máis vivo, se cabe,o colorido. É o momento no quetódolos animais aproveitan osfroitos que lles permitirán pasar oinverno.

E cando este chega, abrancura da neve, tapizando todocomo unha alfombra, baixo asárbores espidas que indecorosas,case non agochan ós animais quealí viven.

Por moi ben que ula oeucalipto, é mellor o olor da vida.

PASPALLÁS 38:34

Texto e Foto: Yosi

BRAÑA Boletín científico da Sociedade Galega de Historia NaturalRef.01.001 Ano 1977.Nº1-2 208 pp. 24x17 cm ESGOTADORef.01.002 Ano 1978.Nº1 132 pp. 24x16 cm 3,00 EURORef.01.003 Ano 1978.Nº2 140 pp. 24x16 cm 3,00 EURORef.01.003 Ano 1979.Nº1 124 pp. 22x16 cm 3,00 EURORef.01.005 Ano 1979.Nº2 134 pp. 22x16 cm 3,00 EURORef.01.006 Ano 1980.Nº1-2 216 pp. 21x15 cm 3,00 EURORef.01.007 Ano 1985.Nº1-2 (Actas 1ª Xornadas Ibéricas sobre Mamíferos Mariños) 136 pp. 24x17 cm 3,00 EURORef.01.008 Ano 1989 (Actas 1º Congreso de Macromicoloxía Galaico-Lusa) 200 pp. 22x15 cm 6,00 EURORef.01.009 Ano 1994.Nº1 101 pp. 21x15 cm 9,00 EURO Socios 6,00 ERef.01.010 Ano 1996.Nº1 99 pp. 21x15 cm 9,00 EURO Socios 6,00 ERef.01.011 Ano 2000.Nº1 82 pp. 30x21 cm 9,00 EURO Socios 6,00 E(Invernada de aves acuáticas en Galicia durante o quinquenio 1996-2000. Censos da S.G.H.N. e análise dos resultados)

VOCEIROS DE DIVULGACIONRef.02.001 “O Asunto Nuclear”(1978) González Gurriarán 20 pp. 24x17 cm ESGOTADORef.02.002 “As baleas cara á extinción”(1980).Piñeiro,Penas & Durán44 pp. 24x17 cm ESGOTADORef.02.003 “Os incendios nos montes”(1983) Cortizo Amaro 39 pp. 24x17 cm ESGOTADORef.02.004 “O Lobo” (1985) Penas Patiño, X.M. 40 pp. 22x16 cm ESGOTADORef.02.005 “Os Macizos montañosos Ourensáns” (1985) Rguez Gracia80 pp. 20x15 cm ESGOTADORef.02.006 “Avance Programa Esenga 1985-88” (1992) 30 pp. 21x15 cm 2,50 EURO Socios 1,50 EURORef.02.007 “Incendios forestais 1990” 30x21 cm 5,00 EURO Socios 4,00 EURORef.02.008 “Consideracións e propostas para a reestructuración medioambiental do Complexo Intermareal Umia-Ogrovee Istmo da Lanzada (Pontevedra) (1994) Rey Muñiz, X.L. 80 pp. 30x21 cm 5,00 EURO Socios 4,00 EURO

ROUTEIROS NATURAISRef.03.001 “A Frouxeira” 1ª Edición (1977) 20 pp. 24x17 cm 1,00 EURORef.03.002 “10 sitios de interés natural do Ferrol” (1984) 24 pp. 22x16 cm ESGOTADORef.03.003 “A Frouxeira” 2ª Edición (1985) 30 pp. 21x9 cm 2,50 EURORef.03.004 “Corrubedo” (1987) 45 pp. 22x15 cm ESGOTADORef.03.005 “Doniños” (1990) 32 pp. 21x15 cm 4,00 EURORef.03.006 “Rutas de Senderismo-Ribera Sagrada” 14 pp. 21x17 cm ESGOTADORef.03.007 “Monte de San Xurxo-Ferrol” (2001) 34 pp. 21x10 cm ESGOTADO

MICOLOXIARef.04.001 “Introducción a la Micología”(1986) 1ª Edición 10 pp. 21x16 cm ESGOTADORef.04.002 “Introducción á Micoloxía”(1987) 2ª Edición 26 pp. 21x16 cm 1,00 EURORef.04.003 “Introducción á Micoloxía II”(1988) 20 pp. 21x16 cm ESGOTADORef.04.004 “Hª da Macromicoloxía de Galicia”(1986)1ª Edición 48 pp. 22x16 cm ESGOTADORef.04.005 “Hª da Macromicoloxía de Galicia”(1987)2ª Edición 48 pp. 21x15 cm ESGOTADORef.04.006 “Apéndice 1º:Hª da Macromicoloxía”(1988) 17 pp. 22x16 cm ESGOTADO

OUTROSRef.06.001 Video Arao Ibérico (Campaña de protección)Dispoñible en Galego/castelán. 13,00 EURORef.06.002 “Manual de Ornitoloxía” ESGOTADORef.06.003 Video Sobrado dos Monxes ESGOTADORef.06.004 Video Mamíferos Mariños ESGOTADORef.06.005 Cartel “macho Saxicola torquata” 54x44 cm 3,00 EURORef.06.007 Ano 1991 Programa arao 78 pp. 21x15 cm ESGOTADORef.06.008 Ano 1995 Atlas de Vertebrados de Galicia 2 Tomos 642 pp. 24x17 cm 24,00 EURO socios18,00EURORef.06.009 Ano 2003 Actas V Congreso Galego de Ornitoloxía 182 pp. 24x17 cm 18,00 EURO socios 9,00 EUROPASPALLÁS (números 1, 2, 3 esgotados) nº 4 ó 30: 1,50 EURO exemplar; nº 31 ó 38: 2,00 EURO por exemplar

PASPALLÁS 38:35

PUBLICACIÓNS DA SGHN

¡FAITE SOCIO! ¡Apoia a labor da SGHN en defensa da Natureza Galega!Cubre e envía unha fotocopia desta ficha ó apdo. nº 330 C.P. 15780 de Santiago de Compostela.Se domicilias o pago dos recibos, entrega unha copia no teu Banco / Caixa de Aforros.

Apelidos: Nome:DNI: Data de nacemento:EnderezoLocalidade: Código Postal: Provincia:Correo electrónico:

Categoría de Socio (riscar no : ⌧) Xuvenil (ata 18 anos) 13,50 EURO ano Estudiante (ata 25 anos) 20,25 EUROano Numerario 27,00 EURO ano Familiar** (dúas persoas no mesmo domicilio) 40,50 EURO ano Protector (aboar dunha soa vez o equivalente a 50 cotas de numerario) 1350,00 EURO ano

Sr. Director do Banco/Caixa:Sucursal nº en (localidade)Prégolle que admita os recibos que no sucesivo lle remita ó meu nome a Sociedade Galega de HistoriaNatural e os cargue a miña conta nº __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __*Atentamente.Sinatura Data:

A SGHN usará estes datos exclusivamente para os fins organizativos da propia SGHN e cumprindo a LeiOrgánica 15/1999 de 13 de nadal, de Protección de Datos de Carácter Persoal.* Por favor Indicar os vinte díxitos do código conta. ** Indicar o nome, idade e DNI das dúas persoas

Boletín divulgativo daSociedade Galega de Historia Natural

Apdo. nº 330 15780 SANTIAGO DE COMPOSTELAwww.sghn.org e-mail: sghn@sghn.org

A historia humanaaseméllase cada vez máis aunha contenda entre aeducación e a catástrofe.

H. G. WellsThe outline of human history, 1921