1. interviewYuri Pelser, energie- en installatietechnisch adviseur YmerePartijen leveren geen productRob van Mil maar ketensamenwerkingDe installatietechnische en bouwkundige werkzaamheden die Woningcor-poratie Ymere laat uitvoeren worden niet meer allemaal via traditioneleaanbestedingen in de markt gezet. Steeds vaker kiest de woningbouwcor-poratie voor langlopende samenwerking met geselecteerde uitvoerders.Co-making wordt deze constructie genoemd. En dat gebeurt niet alleenbij nieuwbouwprojecten, maar ook bij renovatie- en onderhoudswerk.De grote meerwaarde van co-making isdat partijen geen product meer leveren,maar ketensamenwerking.636 december2012 vv+VV12 636-639.indd 63606-12-12 12:55

2. Woningbouwcorporatie Ymere maakte vorige maand be-kend dat het installatiebeheer van haar totale woningvoorraad Yuri Pelserwordt ondergebracht bij Feenstra Verwarming en ComfortAls zesjarige jongen ging Yuri Pelser voor het eerst met zijn vader, diePartners. Daarvoor is een samenwerkingsovereenkomst gete- loodgieter was, op klus. Daar heeft hij een besmetting met het instal-kend waardoor Feenstra en Comfort Partners verantwoorde-latievak opgelopen. Jaren later studeerde hij Hogere Installatietechnieklijk zijn voor de service, het onderhoud en de montage vanaan de Hogeschool Utrecht om na zijn studie in het adviesvak aan de slagcirca tachtigduizend installaties in de noordelijke Randstad, elk te gaan. Ook werkte hij als productmanager bij een ketelfabrikant en in dein een eigen gebied.praktijk van een installatiebedrijf. Het grootste deel van zijn werkervaringBinnen deze overeenkomst beoordelen wij deze partijen op deed hij op bij een afdeling planmatig onderhoud van een Amsterdamsede resultaten wat betreft klanttevredenheid, kwaliteit, financi-Woningstichting. Sinds vijf jaar werkt Pelser bij het bedrijfsonderdeelle prestatie en duurzaamheid, vertelt Yuri Pelser, installatie- Gebieds- & Projectontwikkeling van woningcorporatie Ymere. Zijn col-en energiespecialist bij Ymere. Wij willen af van de jarenlang legas kunnen bij hem terecht met vragen over energie, installaties, bin-gebruikelijke inspanningsverplichtingen die installatiebedrijven, nenmilieu, comfort en duurzaamheid. Ymere ontwikkelt kleine en grotemaar ook andere partners, ons aanboden. In deze nieuwe op-projecten waarbij bijvoorbeeld een monumentaal grachtenpand wordtzet kunnen we veel meer op kwaliteit sturen. De bedrijven gerenoveerd, maar ook verlaten bedrijventerrein worden omgetoverd totwerken ook in klantgerichte teams waarin we veel meer naareen nieuw sociaal duurzaam stadsdorp.het proces kijken en niet meer zo naar de techniek. Daarbij ishet veel belangrijker dat een storing bij een klant in n keerwordt opgelost. Het belang van kwalitatief goede onderdelen warmwatervoorziening, mechanische ventilatie en legionel-wordt bijvoorbeeld groter, maar ook de deskundigheid vanlapreventie van vooral woningen maar ook de klimaatinstal-de monteurs. Wij willen dat de bedrijven nadenken over watlaties van bedrijfsruimten. Tijdens een pilot, waarin Ymere denu de waarde is van hun dienstverlening voor de klant, en nieuwe manier van samenwerken heeft getest, kwam naardaarop kunnen we ze dan belonen. voren dat het aantal storingen van cv-installaties met 29 pro-cent daalde. Het aantal herhaalbezoeken kende een afnameHogere bewonerstevredenheid van 45 procent ten opzichte van een jaar eerder.Deze manier van samenwerking met marktpartijen is relatiefnieuw voor Ymere, maar zeker voor de overgrote meerder- Terug naar vier adviesbureausheid van de marktpartijen. De woningcorporatie verwacht dat Het contract met de twee onderhoudsbedrijven kwam vorigedeze werkwijze van grote invloed is op de tevredenheid vanmaand in het nieuws, maar het was niet de eerste keer datde bewoners. De directe kosten zullen lager zijn, maar hetYmere een nieuwe vorm van samenwerking inzette. In 2009verbetert ook de efficintie en versterkt de innovatiekracht. is intern besloten dat we voor al onze opdrachten naar eenDoordat wij veel intensiever contact hebben met marktpar-nieuwe verhouding toe willen: een derde via reguliere aan-tijen waarmee we een dergelijke samenwerking aangaan, kun-besteding, een derde via bouwteamverband en een derdenen we ook gezamenlijk de prestaties transparant maken. Dit via zogeheten co-making. Vooral bij die laatste vorm van op-maakt het eenvoudiger om op tijd bij te sturen. Tot op hedendrachtverlening gaan we heel ver. We selecteren dan bedrij-konden we alleen achteraf controleren vaak op basis van deven waarmee we in een team regelmatig letterlijk aan tafelreacties van onze huurders en dat gebeurde niet of nauwe- zitten om gezamenlijk de meest optimale oplossing te beden-lijks, zegt Pelser. Nu geven we vooraf veel meer vertrouwen ken en uit te werken. Dit doen we vooral bij grote renova-aan onze partners en hoeven daarom minder te controleren.ties en nieuwbouwprojecten, maar ook in andere projecten isBij de selectie van deze twee partijen maakte Ymere gebruik deze werkwijze goed toepasbaar. Het voorbeeld met het in-van de aanbestedingsmethode best value procurement. stallatieonderhoud laat zien dat we ook daar deze keuze heb-Hierbij staan alleen de belangrijkste functionele specificaties ben gemaakt. Voorheen werkten we met minimaal acht ver-op papier: het wat, en niet het hoe. Op die manier kunnen schillende onderhoudsorganisaties en nu nog maar met twee.de opdrachtnemers maximaal hun expertise inzetten enHetzelfde hebben we ook al gedaan bij adviesbureaus. Enigemaximaal waarde toevoegen voor de inkopende partij. tijd geleden inventariseerde ik het aantal opdrachten dat wijIn het aanbestede pakket zitten service, onderhoud en mon-in de afgelopen twee jaar bij adviesbureaus hebben ingekocht.tage van de individuele en collectieve verwarmingsinstallatie,Daaruit bleek dat we in die periode op het gebied van bouw-december2012vv+637VV12 636-639.indd 63706-12-12 12:55 3. fysica en installatietechniek met maar liefst 44 verschillendeLeuker, sneller en goedkoper adviesbureaus hebben gewerkt. Dit komt de kwaliteit van het De grote meerwaarde van werken volgens co-making, zegt werk, maar ook de borging daarvan, niet ten goede. Daarom Pelser, is dat de partijen geen product meer leveren maar zijn we een procedure gestart om uit al die aanbieders eenketensamenwerking. We gaan een relatie aan met een geza- selectie te maken en nu werken we aan een overeenkomstmenlijk doel voor opdrachtgever en uitvoerders. Uit de eer- met vier verschillende adviesbureaus. Met deze bedrijvenste ervaringen blijkt dat dit leuker, sneller maar ook goedko- kunnen wij de kwaliteit borgen en veel meer grip krijgen op per werkt. Het doel is dat projecten 10 20 procent onder de voorkant van het werk. Dat wil zeggen dat we vooraf in het budget worden uitgevoerd. Co-making is bij uitstek aan- gezamenlijk overleg bepalen wat de kwaliteit moet zijn en pak waarbinnen je van een programma van eisen kunt afwij- met welk doel we bepaalde werkzaamheden laten uitvoeren.ken. Als een bepaalde methode, installatie of materiaal meer- In een dergelijke constructie zijn de kwaliteit en de prestatie waarde voor het project oplevert, dan gaan we daarover dus leidend. Voor alle partijen is dit een heldere manier van binnen het co-makerteam praten. De gewenste kwaliteit en werken. Ook maken we budgetafspraken. Vervolgens bepa-prestatie zijn vooraf helder, maar de manier waarop we dat len we in samenspraak op welke manieren we de kwaliteit enbereiken is continu bespreekbaar. prestatie gaan realiseren. Dat is dus heel wat anders dan een Ook in bouwteams kunnen kwalitatief goede resultaten wor- project of opdracht in de markt zetten en afwachten welke den geboekt, maar volgens Pelser is er toch een essentieel prijs je ontvangt, maar vooral welke prestatie je er achteraf verschil met co-making. In een bouwteam verlies je ht sleu- voor terugkrijgt.telelement, namelijk dat opdrachtgever en uitvoerder vanaf de allereerste start van het project een relatie hebben waarbij Echt samenwerkende budgetafspraken al duidelijk zijn. Een intensieve samenwer- Dura Vermeer, Era Contour en Thunissen waren de eersteking met gemeenschappelijk doel ontstaat in een bouwteam marktpartijen die Ymere selecteerde om projecten op basis vaak niet. Je ziet nu dat marktpartijen krachten bundelen en van co-making mee uit te voeren. In eerste instantie kozen zich onder het mom van co-making bij opdrachtgevers aan- we vooral de wat complexere projecten voor co-making. Inbieden. Alleen zal dit nooit hetzelfde zijn als de co-making, die projecten zien we de voordelen sneller naar voren ko- zoals wij daar invulling aan geven, omdat de opdrachtgever men. Behalve een snellere en goedkopere werkwijze levertniet in het samenwerkingsverband is betrokken. Co-making co-making de betrokken partijen ook veel meer plezier op in wordt dan aangeboden als product terwijl het juist gaat om het werk. Er zijn teams waarbij alle projectpartijen minimaal het aangaan van de relatie. n dag per week in n ruimte samen werken, ook als je geen direct overleg hebt. Juist doordat je samen zit, is hetAantoonbaar hogere kwaliteit met elkaar overleggen, het even laten zien van een voorstel Werken via co-making leidt volgens Pelser tot een duide- of idee, zeer laagdrempelig. Daar boeken we veel winst. Ook lijk aantoonbare, hogere kwaliteit. Vooral op het terrein van mopperen mensen veel minder op elkaar, omdat je je bewus- energie en installaties zijn daar enorme voordelen mee te be- ter bent van andermans vraagstukken en complexiteiten. halen. Neem een onderwerp als hotspots. In de huidige prak- Naast de co-makers zijn er ook zogeheten co-actoren bij dezetijk van aanbestedingen zien we regelmatig problemen met projecten betrokken. Dit zijn adviesbureaus, constructeurs en hotspots ontstaan. Waterleidingen en cv-leidingen komen te installateurs. Met mijn installatiehart hoop en wens ik altijd dat dicht bij elkaar liggen doordat in het voortraject te weinig of ook bepaalde toeleveranciers vanaf het begin erbij worden be- helemaal geen overleg is. Het risico van hotspots, maar bij- trokken. Als ik het mag zeggen, gebeurt dat ook. Maar bij ons voorbeeld ook het traject van gasleidingen in een woning, is zijn het de projectleiders van de co-makerteams die bepalen een onderwerp dat je in het ontwerp moet oplossen. In de hoe zij hun team inrichten. Ik wijs de teams er wel eens op traditionele methode kunnen installateurs vaak pas laat, als dat bij steeds complexere projecten, zoals met balansventilatie het complete ontwerp gereed is, proberen hun leidingen erin en vooral warmtepompsystemen, de input van een toeleveran-te krijgen. In veel gevallen vinden ze geen optimale oplossing. ciers essentieel is. Een warmtepompsysteem is geen onderdeelDan maar zo, is een veel gehoorde opmerking, die voor ons dat je enkel op basis van laagste prijs kunt inkopen en gemak-niet meer acceptabel is. Neem het traject van gasleidingen kelijk in een willekeurig project inpast. Daarvoor is het nog tein een woning. Niet voor niets wil een energiebedrijf slechts complex en is de kennis in de markt nog te beperkt.verantwoording nemen tot aan de meterkast, op voorwaarde638 december2012 vv+VV12 636-639.indd 638 06-12-12 12:55 4. Communicatieve vaardighedenCo-making blijft bij Ymere niet beperkt tot nieuwbouw,grootschalige renovatie of onderhoud van klimaatinstallaties.Uiteindelijk willen we deze werkwijze voor zoveel mogelijkwerkzaamheden toepassen. We zijn nu bezig met de selec-tieprocedure voor zogeheten niet-ingrijpende woningverbe-teringen. Dit zijn onderhoudswerkzaamheden die verder gaandan het planmatig onderhoud, maar wel plaatsvinden in be-woonde woningen. Dan moet je denken aan het vervangenvan kozijnen en glas of het na-isoleren van woningen aan debuitenzijde. Dit vereist echt hele andere partners dan die webinnen de co-making voor nieuwbouw en grootschalige re-novatie gebruiken. De bedrijven die hiervoor in aanmerkingkomen, moeten sterk zijn in communicatie. Het omgaan metonze bewoners. Zo hoorde ik van een bewoner eens deklacht dat we wel vijf keer langs waren geweest terwijl wehadden beloofd om alles in n keer te doen. Wat bedoeldedeze bewoner: ze waren eerst langs gekomen om alles opte nemen. Vervolgens ging iemand langs om de afspraken temaken. Toen kwam er iemand die het werk weliswaar inn dag uitvoerde. En daarna is er nog iemand geweest omte controleren of alles goed is uitgevoerd en wellicht is er nogeen evaluatie of iets dergelijks gedaan. Vanuit het perspectiefvan de aannemer is het werk in n keer uitgevoerd, omdatalles in n dag gereed was. Dus hij zal communiceren datIn de traditionele methode kunnen installateurs vaak pas laat, als het complete ontwerper maar n keer iemand langskomt. Maar de bewoner kijktgereed is, proberen hun leidingen erin te krijgen. In veel gevallen vinden ze geen optimale naar het hele traject en ziet dan dat hij vier of vijf keer thuisoplossing. moest zijn. Dat bedoel ik met het belang van communicatievevaardigheden. Bij niet-ingrijpende woningverbeteringen moe-dat het leidingtrac en de meterkast aan hun aansluitvoor-ten de partners bijzonder goed met mensen kunnen omgaan.waarden voldoen. Als het energiebedrijf geen verantwoor-Dit is een bepalende eigenschap voor de uiteindelijke kwa-ding neemt voor een gasleiding die door het gebouw loopt, liteit. Een andere vorm van co-making waar we aan werkenwaarom zouden wij dat wel zomaar doen? Binnen co-making is het onderhoud van monumentale panden in Amsterdam.past het veel beter om risicos al vanaf de start uit te slui-Dit is zeer specialistisch werk, eigenlijk altijd maatwerk, enten. Zodra het traject van de gasleiding niet optimaal is, of vereist ook veel kennis van de uitvoerders. Als we dit steedsals water- en cv-leidingen naast elkaar komen te liggen, dan is opnieuw aanbesteden, krijgen we veel wisselende uitvoer-het ontwerp niet goed. Binnen co-making zullen alle partijenders met wisselende kennis en ervaring. Daarmee benuttensamen moeten bedenken hoe het ontwerp anders kan, zodat we niet optimaal de kennis die in eerdere projecten is opge-dergelijke installaties wel passen. Dit is wat wij bedoelen met bouwd. Via co-making kunnen we dit probleem tackelen.meer grip op de kwaliteit aan de voorkant. In een bouwteamzouden partijen deze oplossingen in principe ook kunnen aan-dragen, alleen leert de ervaring dat in veel gevallen de toele-veranciers en onderaannemers daarvoor toch te laat aan tafelAuteurzitten. Ik probeer onze projectmanagers daarin wel te stimu-Rob van Mil, freelance publicist.leren, zeker omdat installateurs essentile kennis inbrengen.Maar een vroegtijdige betrokkenheid van een installateur in Fotografieeen bouwteam is nog lang geen vanzelfsprekendheid. Bram Budel december2012 vv+639VV12 636-639.indd 639 06-12-12 12:55