Parafia Świętego Jakuba w Toruniu

Stanny Daniel 1As

Kościół św. Jakuba w Toruniu• Kościół św. Jakuba w Toruniu - dawna fara Nowego Miasta

Torunia, położona przy wschodnim narożniku Rynku Nowomiejskiego. W związku z potrzebą dopasowania do istniejącej siatki ulic prezbiterium jej nie jest ściśle orientowane, ale skierowane ku północnemu wschodowi. Kamień węgielny pod budowę położył biskup Herman w roku 1309. W tym samym roku rozpoczęto budowę prezbiterium. Do roku 1340 ukształtowano bryłę kościoła, który posiada rzadko spotykany na terenie Ziemi chełmińskiej układ bazyliki trójnawowej, emporowej z łukami odporowymi i wysokimi, ozdobionymi pełzakami (żabkami) i kwiatonami pinaklami. Od 1359 do pierwszej połowy XV w. po bokach korpusu dobudowano kaplice boczne, jednocześnie podwyższając dachy naw bocznych i ukrywając pod nimi łuki odporowe, co pozostawiło widoczne do dziś ślady w elewacji kościoła. Charakterystyczny podwójny dach wieży został zbudowany po pożarze w 1455 r. W 1345 r. prawo patronatu nad kościołem otrzymał klasztor cysterek, z czasem benedyktynek. Od 1557 służył nowomiejskim ewangelikom, w 1667 r. został ponownie przejęty przez benedyktynki (do 1833). W r. 1724 w sąsiedztwie tegoż kościoła rozpoczęły swój bieg wypadki nazwane później tumultem toruńskim. Przebudowany budynek dawnego klasztoru znajduje się po południowej stronie kościoła, z którym kiedyś był połączony szerokim gankiem.

• W lipcu 2006 został otwarty odcinek Polskiej Drogi św. Jakuba z Olsztyna do Torunia, prowadzący do kościoła św. Jakuba. W tym kościele odprawiane są również łacińskie msze niedzielne i świąteczne w rycie trydenckim.

• Wymiary: długość kościoła - 53 m, wysokość nawy głównej - 20,65 m, wysokość naw bocznych - 9,70 m, wysokość wieży - 49 m, szerokość kościoła 28,80 m.

Wyposażenie wnętrza • Wnętrze kościoła kryje niezwykle cenny zespół zabytków, z których

część została tu przeniesiona w XIX w. po zburzeniu przez Prusaków kościoła dominikanów. Najważniejszymi skarbami z epoki gotyku są: XIV-wieczny krucyfiks tzw. mistyczny, pochodzący z nieistniejącego kościoła św. Mikołaja, XIV-wieczne malowidła ścienne pod wieżą i w prezbiterium, figura Marii z Dzieciątkiem z końca XIV w. w nawie głównej oraz symultaniczny obraz pasyjny z lat około 1480-1490. Szczególnym kultem wśród flisaków cieszył się tzw. czarny krucyfiks z 1 poł. XV w., czczona była też figura Matki Boskiej Różańcowej z ok. 1500 r. W Muzeum Diecezjalnym w Pelplinie znajduje się m. in. drewniana figura Chrystusa w Ogrojcu z ok. 1400 r. (z kaplicy dobudowanej przy wieży), obraz Madonny z Dzieciątkiem z około 1440 r., gotyckie cyborium i 2 krzyże relikwiarzowe.

• Z epoki protestanckiej zachował się jeden z najstarszych w Polsce, bogato rzeźbiony i o wysokich walorach artystycznych prospekt organowy z 1611 r., obraz Sąd Ostateczny z 1603 r. (dzieło warsztatu Antoniego Moellera z Gdańska) i chrzcielnica. Większość ołtarzy (w tym kilka przeniesionych z rozebranego kościoła dominikanów św. Mikołaja) pochodzi z XVIII w. i prezentuje wysoki poziom toruńskiej snycerki barokowej. Z XVIII w. pochodzi też ozdobny łuk tęczowy u wejścia do prezbiterium (1733), ambona (1770) i szereg obrazów w kaplicach bocznych. Wśród wcześniejszych obrazów szczególnie interesujące jest Ukrzyżowanie, dzieło Bartłomieja Strobla z 1634, przeniesione z dawnego klasztoru sióstr przy kościele Św. Ducha nad Wisłą. W 2006 r. zakończył się kilkuletni remont ołtarza głównego z 1732, z obrazem Św. Jakuba Starszego. Neogotyckie witraże we wschodnich oknach prezbiterium wykonała firma Franz Binsfeld z Trewiru (1913-1914). Epitafium upamiętnia biskupa diecezji łuckiej Adolfa Piotra Szelążka, pochowanego w tym kościele, obsługiwanym wówczas przez księży z jego diecezji.

• Według niepotwierdzonej źródłowo tradycji w latach około 1342-1345 powstać miały organy, jedne z pierwszych na Pomorzu. Przypuszczano, że mogły znajdować się na emporze w prezbiterium. Ich twórcą był franciszkanin Paweł Wenchen, późniejszy budowniczy organów w bazylice św. Piotra w Rzymie. Podczas wojny północnej w 1703 r. wojska szwedzkie zarekwirowały 2 największe dzwony. Jeden z nich, zwany Thornan znajduje się w katedrze w Uppsali.

Święty Jakub

Apostoł z księgą...

Było dwóch apostołów o imieniu Jakub. Dlatego też jednego z nich nazywamy Większym lub Starszym, a drugiego Młodszym lub Mniejszym. Przypuszczalnie nie chodzi tu o wiek, ale o kolejność przystępowania do Pana Jezusa. Jak każdy apostoł święty Jakub Starszy jest czasem przedstawiany z księgą.

Jakub Większy ApostołJakub Większy (Starszy) (zm. 43 lub 44) – jeden z 12 apostołów Jezusa Chrystusa, syn Zebedeusza i Salome, brat Jana Ewangelisty.Jakub Większy, apostoł, był bratem świętego Jana (Mt 4, 21-22), synem rybaka Zebedeusza. Mieszkał prawdopodobnie nad Jeziorem Galilejskim. Matką jego była Salome, należąca do grona osób towarzyszących i posługujących Jezusowi (Mk 15, 40). Należał do uprzywilejowanych uczniów Chrystusa, którzy byli świadkami wskrzeszenia córki Jaira (Mk 5,37) przemienienia na górze Tabor (Mt 17, 1; Mk 9, 1; Łk 9, 28) oraz modlitwy w Ogrójcu (Mt 16, 1-37). Jakub i Jan znani byli z porywczego charakteru, dlatego też Chrystus nazwał ich Synami Gromu (Łk 9, 53; Mk 3, 17 - Bene-Regesz). Herod Agryppa I wnuk Heroda Wielkiego, kazał ściąć go mieczem (Dz 12, 1-2) podczas pierwszego prześladowania. Tradycja utrzymuje, że apostoł przed śmiercią żałował swego kata, który wzruszony taką postawą, nawrócił się na wiarę chrześcijańską. Relikwie świętego Jakuba są czczone w Santiago de Compostela (Hiszpania) dokąd zostały przewiezione z Jerozolimy w VII w.Jest patronem Hiszpanii i Portugalii, oraz walk z islamem, zakonów rycerskich, opiekunem pielgrzymów. W Kościele łacińskim jego święto obecnie obchodzone jest 25 lipca.

Męczennik z mieczem...

Święty Jakub Starszy był biskupem Jerozolimy. Poniósł śmierć męczeńską jako pierwszy z apostołów. W 44 roku został ścięty mieczem z rozkazu Heroda Agryppy I, wnuka Heroda I Wielkiego. Dlatego wizerunkom apostoła często towarzyszy miecz.

Pielgrzym z kijem lub muszlą... adycja podaje, że święty Jakub Większy po Zesłaniu Ducha Świętego udał się najpierw do Hiszpanii, żeby tam głosić Dobrą Nowinę. W 830 roku jego relikwie zostały sprowadzone do Hiszpanii, do miejscowości, która otrzymała nazwę Santiago de Compostela. Santiago znaczy Jakub. Na Półwyspie Iberyjskim trwały wówczas walki między chrześcijanami i Arabami. Rycerze chrześcijańscy ruszając do boju krzyczeli imię świętego, którego z racji ewangelizowania przez niego Hiszpanii, uważali za patrona. Wołali w ludowej łacinie "Sant Iacob" (Święty Jakub), co wkrótce przeszło w "Santiago". Z kolei Compostela pochodzi od łacińskich słów "Campus Staelle" (Pole gwiazdy). Według tradycji relikwie znalazły się w Hiszpanii już w VII wieku (w miejscowości Iria), ale zaginęły. Odnalazły się w cudowny sposób. Drogę do nich wskazywała gwiazda. Przez całe średniowiecze pielgrzymki do grobu świętego były niezwykle popularne. Santiago de Compostela stało się po Ziemi Świętej i Jerozolimie najważniejszym celem ówczesnych peregrynacji. Drogę do Santiago nazywano często Mleczną Drogą - w nawiązaniu do gwiazd, które miały wskazywać grób. Nic więc dziwnego, że najważniejszym atrybutem świętego Jakuba Starszego jest kij pielgrzymi. Czasem zresztą Apostoł jest przedstawiany w stroju pielgrzymim, z charakterystycznymi muszelkami (Santiago de Compostela leży blisko Atlantyku).

Jakub Mniejszy Apostołśw. Jakub Mniejszy (Młodszy) – jeden z 12 apostołów Jezusa Chrystusa, syn Alfeusza i Marii. Autor Listu św. Jakuba. Jest czasem identyfikowany z Jakubem Sprawiedliwym.Był galilejskim Żydem (Mt 10,3; Mk 3,18; Łk 6,15; Dz l, 13). Greckie słowo tłumaczone jako „młodszy” może też oznaczać „mniejszy” i wskazywać na to, że był niższy od Jakuba, syna Zebedeusza. Jego matką była prawdopodobnie Maria - świadek ukrzyżowania i zmartwychwstania, a bratem Józef albo Jozes (Mt 27,56; Mk 16,1; Łk 24,10).Według tradycji, Jakub Mniejszy zmarł śmiercią męczeńską przez ukrzyżowanie w mieście Ostrakine w Egipcie Dolnym. Inne źródła podają, że został strącony z wieży świątyni jerozolimskiej, ukamienowany, a następnie dobity pałką.W Kościele katolickim wspominany wraz z ze św. Filipem jako święto 3 maja (w Polsce 6 maja[1]).

Jakub MniejszyJakub Młodszy, syn Jana, urodził się w 1490 roku w Iłży. Św. Jakub Młodszy był bratem św. Judy Tadeusza i prawdopodobnie także św. Szymona - również apostołów. Pochodził z Nazaretu. Nazywany jest także bratem lub krewnym Pana Jezusa, był bowiem prawdopodobnie synem Marii Kleofasowej - siostry lub bratowej św. Józefa. Św. Jakub Młodszy w spisie apostołów z reguły bywa wymieniany przy końcu, prawdopodobnie znaczy to, że późno przystąpił do Pana Jezusa.Zmarł śmiercią męczeńską w Jerozolimie ok. 62 r. Został ukamienowany. Według tradycji podczas wykonywania wyroku pewien folusznik (czyli rzemieślnik zajmujący się ubijaniem tkanin podczas ich produkcji) doskoczył do apostoła i uderzył go pałką w głowę. W ten sposób go dobił. Dlatego atrybutem św. Jakuba Młodszego jest też pałka folusznicza.