PAŃSTWO ISLAMSKIE W NIEMCZECH, NIEMCY W PAŃSTWIE ISLAMSKIMRFN WOBEC RODZIMYCH DŻIHADYSTÓW

Artur Ciechanowicz

Państwo IslamskIe w NIemczech, NIemcy w PaństwIe IslamskIm RFN wobec Rodzimych dżihadystów

waRszawaGRUdzieŃ 2016

artur ciechanowicz

© copyright by ośrodek studiów wschodnich im. marka Karpia centre for eastern studies

RedaKcja meRytoRyczNamateusz Gniazdowski, anna Kwiatkowska-drożdż

RedaKcja Katarzyna Kazimierska

wsPóŁPRaca anna Łabuszewska

oPRacowaNie GRaFiczNe PaRa-bUch

zdjęcie Na oKŁadceagencja shutterstock

sKŁadGroupmedia

wyKResywojciech mańkowski

wydawcaośrodek studiów wschodnich im. marka karpia centre for eastern studies

ul. Koszykowa 6a, warszawatel. + 48 /22/ 525 80 00Fax: + 48 /22/ 525 80 40osw.waw.pl

isbN 978-83-62936-93-9

Spis treści

Tezy /5

WSTęp /6

I. BojoWnicy pańSTWa iSlamSkiego z niemiec /7

1. profil niemieckiego dżihadysty /72. motywacja dżihadystów /83. Działania niemieckich dżihadystów w Syrii /104. powroty /115. konsekwencje prawne /126. ocena zagrożenia /12

II. Reakcja pańSTWa /14

1. zaostrzenie prawa /142. koniec pobłażliwości /163. Rozbudowa personelu policji i służb wywiadowczych /17

III. zaklinanie RaDykalizmu /20

1. Salafici jako subkultura /202. Wąska perspektywa /233. Wymiary ryzyka /24

PRA

CE

OSW

09/

2012

5

RA

PO

RT

OSW

12/

2016

Tezy

• Konsekwencją wyjazdów muzułmanów z Niemiec w rejony konfliktówzbrojnych i działalności islamskich radykałów na terytorium RFN byłowprowadzenie szeregu zmian legislacyjnych, wzmocnienie potencjałuoperacyjnego służborazwdrożenie istniejących, aleniestosowanychdo-tychczasprzepisówmającychzapobiecewentualnymzamachom.

• Częśćdziałańniemieckichpolitykówisłużbmającychnaceluzwiększeniekontrolinadśrodowiskamiradykalnychislamistówprowadzisiłąrzeczydoograniczeniaswobódobywatelskich.WNiemczechjesttokwestiadraż-liwaiwywołującaszeregdyskusjiisporów.Rządzącyzjednejstronysąod-powiedzialnizazapewnieniebezpieczeństwa,zdrugiejzaśniemogąsobiepozwolićnazbytdalekoidącąingerencjęwprzepisydotycząceinwigilacjiobywateli.

• UosobieniemzagrożeniaterrorystycznegowRFNstalisięsalafici,PaństwoIslamskie jest uznawane za ich jedyną duchową ojczyznę. Charaktery-stycznącechąniemieckiejnarracjinatematzagrożeniaterrorystycznegojestbardzowyraźneikonsekwentnerozdzielanieislamuisalafizmuorazopisywaniemuzułmańskichradykałówjakoprzedstawicielikontrkulturymłodzieżowej,którawedługniemieckichsłużbmaok.8tys.zwolenników.Salaficinarównizneonazistowskimiilewackimibojówkamistalisięjed-nymześrodowiskkontestującychniemieckiporządekkonstytucyjny.

• Problem salafitów jest też problemem politycznym, a stosunek do niego– funkcją działań poszczególnych ugrupowań w polityce wewnętrznej.Większościpolitykówzależynaniewiązaniuradykalizmumuzułmańskie-gozwiększościąwyznawcówislamuiniepodgrzewaniunastrojówanty-islamskichwRFN.Wychodząonizzałożenia,żezwłaszczawkontekściekryzysumigracyjnegoiświadomościzagrożeniaterrorystycznegomogło-by to prowadzić do stygmatyzacjiwszystkichmuzułmanów, aw konse-kwencjidokonfliktówspołecznych.

PRA

CE

OSW

09/

2012

6

RA

PO

RT

OSW

12/

2016

WsTęp

RadykalizmmuzułmańskiniejestwNiemczechzjawiskiemnowyminiezna-nym,awyjazdydżihadystówwrejonykonfliktówzdarzałysięwcześniej.Jed-nakobecnaskalategozjawiska,atakżegroźbypodadresemRFNuświadomi-łyNiemcomwymiarzagrożenia.Kilkasetosób,którewyjechaływostatnichlatachnawojnęorazśrodowiska,zktórychsięwywodzą,sąuważaneprzezFederalnyUrządds.OchronyKonstytucji(BfV)zajednonajwiększychryzykdlabezpieczeństwawewnętrznegoRFN.MimożeradykałowiemuzułmańscymieszkającynastałewNiemczechniezorganizowalizamachównatakąska-lęjakwMadrycie,Londynie,ParyżuczyBrukseli,topoprzezswojąobecnośćidziałalnośćwywierająwpływnafunkcjonowaniepaństwaispołeczeństwaRFN.Sąoneteżsymptomemgłębokiegoproblemu,którynierozwiążesięwrazzewentualnymupadkiemPaństwa Islamskiego,zastopowaniemmożliwościwyjazdóww rejony konfliktu czy oddawaniempowracających dżihadystówpodsąd.ProblemzradykalizacjąmuzułmanówmieszkającychwNiemczechbędziewnajbliższychlatachnajprawdopodobniejnarastał.Największąobawąsłużbipolitykówjestprzekładaniesiętejradykalizacjinaaktyprzemocyiter-rorunaterytoriumNiemiec,potencjalnejreakcjiradykałówniemieckichorazspołecznychipolitycznychkonsekwencjitakichkonfliktów.Niedawneatakizudziałemmigrantów(lato2016)–mimożeniezwiązanezesobą–uwiary-godniłyhasłagłoszoneprzezugrupowaniaantyimigranckieiantymuzułmań-skie.Dotycząonem.in.brakumożliwościintegracjimuzułmanów,przestęp-czościwśródimigrantówiniewypełnianiaprzezpaństwozobowiązańwobecobywateli.

PRA

CE

OSW

09/

2012

7

RA

PO

RT

OSW

12/

2016

I. BojoWnIcy pańsTWa IslamskIego z nIemIec

OdpoczątkuwojnydomowejwSyriinaBliskiWschódwyjechałozRFNokoło810osób,bywspieraćislamskieugrupowaniaterrorystyczne1.Jesttoliczbaofi-cjalna,podawanaprzezFederalnyUrządKryminalny(BKA).Faktycznalicz-badżihadystówzNiemiecniejestznana.Jakprzyznająsłużby,możeonabyćznaczniewyższa,atendencjanadalpozostajewzrostowa.DotejporywSyriiiIrakuzginęłoponad130dżihadystówzNiemiec,aokoło270wróciłodoRFN.O70spośródnichwiadomo,żemajądoświadczeniewwalce2.

1. profil niemieckiego dżihadysty

PrzyczynywyjazdunawojnędoSyriiiIrakusąróżne.Przeplatająsiętuczyn-nikireligijne,ekonomiczne,społeczno-polityczne,kulturoweipsychologicz-ne.JednakwprzypadkuzradykalizowanychislamistówzNiemiecmożnamó-wićowspólnychparametrachsocjodemograficznych.

Bojownicy z Niemiec to w 80% mężczyźni. Jednak w ostatnich miesiącachwzrosłaliczbakobiet,któredecydująsięnawyjazdwrejonkonfliktu3.Więk-szośćwyjeżdżającychtoosobywwiekumiędzy15a25lat.Ponadpołowaochot-nikówurodziła sięwRFN,a60%maniemieckieobywatelstwo.Konwertycistanowią12%całejliczby.WszyscybojownicypochodzącyzNiemiecbylizwią-zaniześrodowiskiemsalafitów(taksamo,jakwszystkiezidentyfikowanedo-tychczaswRFNmuzułmańskiekomórkiterrorystyczne)4.

OstatniedanenatematprzynależnościetnicznejdżihadystówzNiemiecpo-chodząz2014 roku.Wedługnich38%osób,którewyjechaływalczyćwsze-regachPaństwa Islamskiego, jestpochodzeniaarabskiego,22%– tureckiego,9%–makorzenienaBałkanach(główniewBośni),4%–wAfganistanie5.

1 BKA-PräsidentwarntvorIS-Rückkehrern,16.05.29016,http://www.focus.de/politik/exper-ten/tophoven/holger-muench-im-interview-militaerausbildung-kampferfahrung-netzwerk-bka-praesident-warnt-vor-is-rueckkehrern_id_5531663.html

2 BKAliegenhochbrisanteIS-Papierevor,07.03.2016,http://www.n-tv.de/politik/BKA-lie-gen-hochbrisante-IS-Papiere-vor-article17163921.html

3 Ibid.4 SalafistischeBestrebungen,21.07.2015,http://www.verfassungsschutz.de/de/arbeitsfelder/

af-islamismus-und-islamistischer-terrorismus/was-ist-islamismus/salafistische-bestre-bungen

5 ImmermehrdeutscheDschihadisteninSyrien,26.02.2014,http://www.faz.net/aktuell/po-litik/nrw-kuendigt-konsequenzen-an-immer-mehr-deutsche-dschihadisten-in-syrien-12822278.html

PRA

CE

OSW

09/

2012

8

RA

PO

RT

OSW

12/

2016

NiemieckiUrząd ds. OchronyKonstytucji określa profil typowego dżihady-styzRFNskrótem„4M”–odczterechcechcharakterystycznych:muslimisch(muzułmanie),maennlich(płcimęskiej),Migrationshintergrund(pochodzącyzrodzinimigranckich),Misserfolg(nieradzącysobiewżyciu)6.ZkoleiFede-ralnyUrządKryminalny(BKA)wspecjalnymraporcie,wktórymprzeanali-zowanożyciorysy670bojowników,doprecyzowuje,żeprawiepołowaznichmiałaproblemyzprawemibyłanotowanaprzezpolicję;82miałomaturęlubwykształcenie zawodowe; 80 studiowało, ale nie ukończyło studiów; około160niemiałopracy7.

2. motywacja dżihadystów

WyjazdybojownikówzNiemiecwrejonykonfliktuzzamiarempomocy„bra-ciomwwierze”niesązjawiskiemnowym.Stanowiąjednązoznakistnienia(oddawna)środowiskradykalnychwśródniemieckichmuzułmanów,asze-rzej–społeczno-politycznegoproblemubrakuintegracjiczęściosóbpochodzą-cychzrodzinimigranckich.Głównąrolęwzamachach11września2001rokuodegrałatzw.GrupazHamburgaskupionawokółMohammedaAtty.Pozama-chachmediawciążinformowałyoobywatelachRFNszkolącychsięwobozachIslamskiegoRuchuUzbekistanuiIslamskiejUniiDżihaduwPakistanieorazwalczącychzsiłamiISAF.DlaNiemcówuosobieniemdżihadystówzsąsiedz-twa stali siębraciaYassin iMounirChouka–obywateleNiemiecmarokań-skiegopochodzenia,którzyprzyłączylisięwafgańskiejprowincjiKunduzdooddziału bojowników związanego z Islamskim RuchemUzbekistanu i wal-czylim.in.przeciwkożołnierzomkontyngentuBundeswehry.„AbuIbrahim”i „Abu Adam” znani byli jednak głównie z krótkich filmików propagando-wych, w których nawoływali muzułmanóww Niemczech do dokonywaniazamachówizapraszaliichdowspólnejwalkiz„niewiernymi”wAfganistanieiPakistanie8.Mimosporejuwagi,jakąmediapoświęcałyrodzeństwupocho-dzącemuzBonn,byłotojednakwciążnieznaczącezjawisko.Odpoczątkuin-terwencjiwAfganistanienawojnędotegokrajuwyjechałoszacunkowookoło100(choćniektóreźródłapodająliczbę200)mieszkańcówNiemiec(wliczając

6 DeutschlandsNeo-Salafisten,29.10.2014,http://www.faz.net/aktuell/politik/inland/hans-georg-maassen-die-vier-m-der-deutschen-salafisten-13235053.html

7 Klug,kriminell,großerFreundeskreis:SoistderdeutscheIS-Kämpfer,23.09.2015,http://www.sueddeutsche.de/politik/dschihad-so-ist-der-deutsche-is-kaempfer-1.2661697

8 IchwillunbedingtDeutschetöten!,04.12.2013,http://www.if-zeitschrift.de/portal/a/ifz/!u-t/p/c4/JYvBCsIwEAX_KNvUHsSbJRdBPOhB66WkzRoXmqSsWwvix5vgG5jL8OAOmWjf5K1QinaCG3Qj7YZVDavDnh4fJU8MGNWwIHvk_iXWClzL0aEaU0QpFoxC2Z6tJFZzYplKWZhzUeSgq7Rp9UbX1X_6uz2Z46XWTWMO7RnmEPY_5Z7Eww!!/

PRA

CE

OSW

09/

2012

9

RA

PO

RT

OSW

12/

2016

ichżonyidzieci)9.ZnaczącywzrostwyjazdównawojnęwSyriiiIrakuma–wedługniemieckichsłużb–przedewszystkimzwiązekzdwomaczynnikami,opisanymiponiżej.

• Dostępnośćgeograficzna

SyriajestdużobardziejdostępnakomunikacyjnieniżSomalia,CzeczeniaczyAfganistan,dokądudawałosiędostaćtylkonajbardziejzdeterminowanymitopodwarunkiemżemielikontaktynamiejscu.WprzypadkuSyriiiIrakuzre-alizowaniemarzeniaodżihadziestałosięzatemtańszeikrótsze.Najbardziejuczęszczany„szlak”doPaństwaIslamskiegoprowadzizNiemiecsamolotemdoTurcji(niemieccysalaficinazywająteloty„Dschihad-Express”),astamtąddoSyrii.

• PropagandaPaństwaIslamskiego

PaństwoIslamskiepotrafiłozorganizowaćskutecznąkampaniępropagando-wąpozyskującązwolennikówwEuropie.Komunikatywideo,naszidy(wtymprzypadku–pieśniwojennewykonywanea capella)iblogibudująobrazPań-stwaIslamskiegojakomiejsca,gdzieprawoszariatujestwpełniprzestrzega-ne, jakoośrodkawalkiosprawiedliwość ioczyszczeniemoralne,doktóregomigracja (hidżra) jest w związku z tym obowiązkowa.Miejsca, gdzie ludzioceniasięnienapodstawiekoloruichskóry,tylkotego,czysądobrymimu-zułmanami10.WartościPaństwaIslamskiegosąprzeciwstawiane„zgniłemu”Zachodowi.Udziałwwojnienatomiast–jakwynikazprzekazu–jestroman-tycznąprzygodą,możliwościąpoczuciaprawdziwejwspólnotyz innymibo-jownikami,okazjądowalkizBaszaremAsademiinnymi„niewiernymi”(czyliwszystkimi,którzywystępująprzeciwkoPaństwuIslamskiemu–niezależnie,czysąmuzułmanami,czynie),aleteżmisjąohistorycznymznaczeniu,jakąjestbudowa„kalifatuiprzedewszystkimreligijnieumotywowanymobowiąz-kiem”11.Istotnajestnietylkotreśćpropagandowegoprzekazu,aleteżjegofor-ma i kanały komunikacji. Filmykolportowane za pośrednictwem serwisów

9 Fürdeutsche„Gotteskrieger”istSyrienReisezielNr.1,04.10.2014,http://www.welt.de/po-litik/deutschland/article132910243/Fuer-deutsche-Gotteskrieger-ist-Syrien-Reiseziel-Nr-1.html

10 WATCH:ISISReleasesNew‘NoRespite’PropagandaVideoinEnglish,24.11.2015,http://he-avy.com/news/2015/11/new-isis-islamic-state-news-pictures-videos-no-respite-english-language-propaganda-full-uncensored-youtube-daesh/-

11 ISISkönnteeineModernisierungdesIslameinleiten,10.08.2015,http://www.20min.ch/re-portage-IS/interview_mansour.html

PRA

CE

OSW

09/

2012

10

RA

PO

RT

OSW

12/

2016

społecznościowych i wideo są zazwyczaj dobrej jakości, widać w nich teżwysiłkimontażystów,bynaśladowaćdynamicznystylnawiązującydoholly-woodzkichfilmówlubgierwideo,doktóregosąprzyzwyczajeniodbiorcynaZachodzie12.Charakterystycznejestrównież,żewnagraniachadresowanychdo odbiorcówwNiemczech coraz częściejwystępują niemieckojęzyczni bo-jownicy13.PodatnygruntzapewniająpropagandziePIistniejącewNiemczechśrodowiskasalafickie(któresączęściąmuzułmańskiejmłodzieżowejsubkul-turytzw.turbo-lubpopislamu–zob.niżej).PaństwoIslamskiejestwichod-biorzerealizacjąutopiiprawdziwegokalifatu.

Podobniejaktrudnojestmówićoprecyzyjnymprofiluosobowościowymdżiha-dysty,niemożliwajestteżidentyfikacjajednejprzyczynywyjaśniającej,dlacze-gomłodziludziemieszkający(iczęstourodzeni)wEuropiedecydująsięnapo-rzuceniedotychczasowegożyciaiwyjazdnawojnę.Nieodzownymwarunkiempodjęciadecyzjijestradykalizacja.Wedługkryminologówupodłożaradykaliza-cjiczęścimuzułmanówwRFNleżypoczuciebrakuprzynależnościdolaickiego,liberalnegospołeczeństwa(charakterystycznedlaimigrantówwdrugimitrze-cimpokoleniu),ajednocześniebrakzwiązkówzkrajempochodzeniarodzicówczydziadków14.Poczuciewyobcowaniajestsilniejszewzwiązkuzcharaktery-styczną dlawieku dorastania dezorientacjąw sferze aksjologicznej i buntemprzeciwko stylowi życia rodziców. Konstelacja cech osobowościowych, czyn-nikówspołecznych (opisanychwyżej) i ekspozycjinadziałanie oferty ideolo-gicznej(np.propagandysalafitówczyPaństwaIslamskiego)możeskończyćsięradykalizacjąipodjęciemdecyzjiowyjeździenaterytoriakontrolowaneprzezPaństwoIslamskie.ZprzytaczanegowyżejraportuBKAwynika,żedoradyka-lizacjidochodziwkręguznajomych(37%),wmeczetach(33%)ipoprzezkontaktztreściamipropagandowymiwInternecie(30%przypadków).

3. Działania niemieckich dżihadystów w syrii

Konkretne informacje na temat roli, jaką odgrywają niemieccy dżihadyściwPaństwie Islamskim, sąnieliczne i trudnedo zweryfikowania. PrzybyciezagranicznegoochotnikadoPIzNiemiec jestprzedewszystkimtraktowane

12 Dschihad2.0,28.01.2015,http://www.deutschlandfunk.de/selbstradikalisierung-im-netz--dschihad-2-0.724.de.html?dram:article_id=310037

13 ISveröffentlichterstesPropaganda-VideoaufDeutsch,06.08.2015,https://www.youtube.com/watch?v=qHp9s-MnlbQ

14 DeutscheIS-Dschihadisten.KriminalätiologischeundkriminalpräventiveAnalysedesRa-dikalisierungsprozesses.RolandChristianHoffmann-Plesch,Kriminalistik 2015/2,s.74.

PRA

CE

OSW

09/

2012

11

RA

PO

RT

OSW

12/

2016

jako sukces propagandowy i dowód skuteczności w budowaniu środowiskasympatykówwEuropie15.Namiejscu,poweryfikacji,szkoleniuideologicznymi bojowym dżihadyści z Niemiec są przydzielani do wykonywania jednegoztrzechrodzajówzadań16.Niewszyscytrafiająjednaknafront.

• Ochotnikom,mającymkonkretny zawód,na który jest zapotrzebowaniewPI,znajdujesięzajęciezgodnezichkwalifikacjami.

• Częśćkierujesiędopracynadmateriałamipropagandowymiprzeznaczo-nymidlaodbiorcówwNiemczech.Całaprodukcjamateriałówpropagando-wychdlaZachodujestrealizowanaprzezdżihadystówzzagranicy.Niektó-rzy–zwłaszczaci,którzyaktywniedziałaliwNiemczechwśrodowiskachsalafickich – stają się „twarzami” kampanii PI (były raper Denis CuspertaliasDesoDoggaliasAbuTalha,salafickidziałaczChristianDavidEmdealiasAbuQatada,czyRedaSeyamaliasDhulalQarnain).

• Ci,którzynietrafilido jednejzpoprzednichkategorii„zawodowych”,sąkierowanido„służby”porządkowej lubwalkina froncie.Wedługwypo-wiedziniektórychbojowników,którzywrócilidoNiemiec,„Europejczycy”sąwykorzystywanidotorturowania,egzekucji,pilnowaniawięźniów,tro-pieniadezerteróworazzamachówsamobójczych(dokonałoichdotychczasokoło20osóbpochodzącychzRFN).Notabene,wprzekazieniemieckim,sąto obowiązki, którychnie chcąpodejmować sięmiejscowimudżahedini.Okrucieństwoprzybyszyjesttłumaczonejakoefektsilniejszejradykaliza-cji,nieznajomościmiejscowychobyczajów,oraz jedyniepowierzchownejwiedzyreligijnej,cosprawia,żesąonibardziejpodatninamanipulację17.

4. powroty

WedługdanychBKAdoNiemiecwróciłaokołojednatrzeciaspośród810isla-mistów,którzywyjechalizRFNzzamiaremwalkiwSyrii.Służbyiekspercizajmującysięśrodowiskiemsalafickimwyróżniająwśródnichtrzygrupy18:

15 Wenndudahingehst,bistdutot,16.07.2015,https://www.tagesschau.de/inland/islami-scher-staat-rueckkehrer-101.html

16 UnsereAngstvordenPop-Dschihadisten,10.08.2015,http://www.20min.ch/reportage-IS/index.html

17 Ibid.18 LamyaKaddor,ZumToetenbereit,PiperVerlag2015,s.140–143.

PRA

CE

OSW

09/

2012

12

RA

PO

RT

OSW

12/

2016

• Tych,którzyniedotarlidoSyrii,leczzawrócilijeszczewTurcji,przedgra-nicąsyryjską.Motywacjątychosóbjestnajczęściejstrachprzeduświado-mionąperspektywąudziałuwwojnie,śmierciibrakumożliwościpowrotudodotychczasowegożycia.

• Tych,którzyprzebywaliwPaństwieIslamskimtylkoprzezkrótkiokres.PotencjalnibojownicyprzyjeżdżającydoSyriisąnapoczątkusprawdzanipodkątemintencjiiprzydatności.Procesweryfikacjitrwakilkatygodni,podczasktórychczęśćochotnikówdostrzegarozbieżnościmiędzytym,cosłyszeliożyciuwPaństwieIslamskimiwojniewmateriałachpropagando-wych,arzeczywistością.Narastającewątpliwościiskrupułysprawiają,żepodejmująonidecyzjęopowrocie.

• Tych,którzyzniechęcilisiędoPaństwaIslamskiegopokilkutygodniachlubmiesiącach„służby”wszeregachbojownikówipostanowiliwrócićdostaregożycia. Jest to jednakmożliwetylkowtedy,kiedyniemieckiewła-dzeniemajądowodównaichudziałwwalkach,wprzeciwnymraziebędąaresztowani.

5. konsekwencje prawne

Powrót łączy się z ryzykiem poniesienia konsekwencji prawnych. Przedewszystkim grozi odpowiedzialność karna za członkostwo w grupie terrory-stycznej(paragrafy129ai129bKK).Od2002rokuściganajestrównieżprzyna-leżnośćdogrupterrorystycznychpozagranicamiNiemiec.Od2009rokuobo-wiązujenatomiasttzw.Terrorcampgesetz,któryprzewidujeściganieosób,którezostałyprzeszkolonewobozachterrorystów.Wkwietniu2015rokuBundestaguchwaliłustawyprzygotowaneprzezMinisterstwoSprawWewnętrznychorazMinisterstwoSprawiedliwościzaostrzająceteprzepisy(więcejzob.Rozdział3).

6. ocena zagrożenia

Według Urzędu ds. Ochrony Konstytucji wyjazdy muzułmanów z NiemiecnawojnęwSyrii stanowiąpotencjalneniebezpieczeństwo równieżdlaNie-miec.Służbyuświadomiłysobie,żewobectakdużejliczbyochotnikówwyjeż-dżającychdoPIrośnieteżprawdopodobieństwo,żeczęśćosób,którezostaływyszkolonewobozach,umieją sięposługiwaćbronią,potrafiąkonstruowaćbomby,majądoświadczeniebojoweisąoswojonezprzemocą,wrócidoNie-miec.Podejścietakiejestwzględnienowe.Doniedawnaniemieckiesłużbydo-strzegałykorzyściwynikającezpozbyciasięradykalnychislamistówzkraju.

PRA

CE

OSW

09/

2012

13

RA

PO

RT

OSW

12/

2016

Wzwiązkuztymprzymykałyokonapodróżującychdżihadystówalbowręczułatwiałyimpodróż.Ujawniłtowpaździerniku2014rokuLudwigSchiergho-ferzbawarskiegoLandowegoUrzęduKryminalnego(LKA).PowołałsięprzytymnatajnąinstrukcjęfederalnegoMSWzmaja2009roku.Logikategopodej-ściabyłanastępująca:jeślimamydoczynieniazradykalnymislamistą,któryjestgotówdokonaćzamachunaterytoriumRFN,tolepiejpozbyćsięgozkra-ju.Zgodnieztymzałożeniempostępowanodojesieni2013roku19.Wtedystałosięoczywiste,żegłównymcelemdżihadystówzNiemiecniejestAfganistan,tylkoSyria.Natomiastliczbawyjeżdżającychdoprowadziładonieuniknionejkonkluzji,żeryzyko,jakiemogąstanowićwracającybojownicy,którzyzdobylidoświadczeniewwalce,jestwiększeniżkorzyściwynikającezichtymczaso-wejnieobecnościnaterytoriumRFN.

WracającyzSyriisąpodstałąobserwacjąsłużb.Przeciwkowiększościtocząsięśledztwalubprocesy.Międzyinnymidlategowiększezagrożeniepotencjalny-mizamachamistwarzająmiejscowisalafici,którzyniebyliwrejonachdziałańwojennych,iktórychpolicjaiBfVniesąwstanieskutecznieinwigilować.ByłyszefUrzęduds.OchronyKonstytucjiHeinzFrommjeszczew2012rokuoce-nił,żeniekażdysalafitajestterrorystą,alewszyscyznaniislamscyterroryścizNiemiecwywodząsięześrodowisksalafickich.Diagnozatawciążpozostajeaktualna.

19 BehördenließenIslamistenjahrelangausreisen,2.10.2014,http://www.faz.net/aktuell/po-litik/inland/deutsche-dschihadisten-behoerden-billigten-angeblich-ausreise-von-islamisten-13185935.html

PRA

CE

OSW

09/

2012

14

RA

PO

RT

OSW

12/

2016

II. Reakcja pańsTWa

ZagrożeniezamachamiwNiemczech jest–zdaniemMSW–wysokie.Zwe-wnętrznego raportu ministerstwa dotyczącego bezpieczeństwa w kraju zestycznia 2016 rokuwynika, że bojownicy Państwa Islamskiego uznają RFNzacelswoichataków.MSWzakłada,żescenariuszewentualnychzamachówmożebyćpodobny,jakwprzypadkuobuatakówterrorystówwParyżuwroku2015 iwBrukseliw 2016.Zanajwiększe zagrożenieuznawanobojowników,którzywrócilizSyrii,działająwniewielkichkomórkachlubsamodzielnie20.Ocenatawciążpozostajeaktualna.Oprócztego,zamachydokonanew lipcu2016rokuwAnsbachipodWürzburgiempokazują,żezagrożeniemogąsta-nowićtakżemigranci,którzytrafilidoRFNjakouchodźcy.Wtakiejsytuacjiwładzedziałajązgodniezzasadą,którakażewątpliwościrozstrzygaćnarzeczrozwiązaniabezpiecznego,aniewolnościowego.Wefekcieodpoczątku2015rokuwprowadzonoszeregrozwiązań legislacyjnychograniczającychzakreswolnościobywatelskich,którebyłybyniedozaakceptowania(zarównoprzezpolityków, jak i opinię publiczną) w sytuacji braku zagrożenia21. Ma takżemiejsceproceswzmacnianiapotencjałupersonalnegoimodernizacjawyposa-żeniasłużb.Istniejącejużwcześniej,alenieimplementowaneprzepisystająsięzaśpodstawądotworzeniaaktówoskarżenia.

1. zaostrzenie prawa

WzwiązkuzzamachemterrorystycznymwParyżunaredakcjęgazetyCharlie Hebdow2015rokuBundestaguchwaliłszeregustawautorstwaMinisterstwaSpraw Wewnętrznych oraz Ministerstwa Sprawiedliwości zaostrzającychprzepisydotyczącewalkizterroryzmemipodróżypotencjalnychbojownikówwrejonykonfliktu.Zmianydotyczą22:

• Artykułu 89a paragraf 2a Kodeksu karnego: przed zmianami w prawiepobytw obozach szkoleniowych dla terrorystów był karalny jako przy-gotowanie aktu przemocy zagrażającego państwu (artykuł 89a) czy

20 AnschlägewieinParismöglich:SogroßistdieTerror-GefahrinDeutschland,14.01.2016,http://www.focus.de/politik/deutschland/bericht-des-innenministeriums-anschlaege-wie--in-paris-moeglich-so-gross-ist-die-terror-gefahr-in-deutschland_id_5209723.html

21 So schafft sich unsere Demokratie ab, 20.11.2015, http://www.zeit.de/politik/deutsch-land/2015-11/terror-sicherheit-deutschland-gesetze-freiheit

22 KampfgegendenTerrorwirdverstärkt,04.02.2015,http://www.bmjv.de/DE/Themen/Fo-kusThemen/KampfTerror/KampfTerror_node.html

PRA

CE

OSW

09/

2012

15

RA

PO

RT

OSW

12/

2016

uczestniczeniewszkoleniachprzygotowującychdoprzeprowadzenia ta-kiegoaktu(artykuł91).Obecniesamapodróżdopaństw,wktórychznaj-dująsięobozyszkoleniowedlaterrorystówzzamiaremprzejściatakiegoszkolenia,podlegakarze.Tymsamymnowelizacjawprowadzadoniemiec-kiegoprawawytycznerezolucjiRadyBezpieczeństwaONZnr2178dotyczą-cejtzw.zagranicznychbojownikówterrorystycznychzwrześnia2014roku–naichpodstawiewszelkiewyjazdyczypróbywyjazdu,którychcelemjestdziałalnośćterrorystycznaczyteżfinansowanieorganizacjiterrorystycz-nych,powinnybyćkaralne23.

• Artykułu89cKodeksukarnego:przedwprowadzeniemnowelizacjikarzepodlegałogromadzenie,przekazywanieluboddawaniedodyspozycjima-jątkunaceleterrorystyczne,któryniejest„nieznaczny”.Tookreślenieniebyłosprecyzowane,corodziłowątpliwościprawników.Obecniezustawyusuniętookreślenie„nieznaczne”.TenprzepisodnosisiędozaleceńFinan-cialActionTaskForce,którazajmujesięwalkązpraniembrudnychpienię-dzyifinansowaniemterroryzmu.

• Ustawyodowodzieosobistym,któraobecniepozwalana jegoodbieranie.Dotejporyniemieckieprawodopuszczałoodbieraniepaszportu,aleniedo-woduosobistego.Noweprawopozwalawładzomnazatrzymanietakżetegodokumentu,awjegomiejscewydaniedokumentuzastępczegowystawio-negonaokresdotrzechlat,zktórymjednakniebędziemożnaopuścićNie-miec.Taregulacjamaprzeszkodzićosobomchcącymwziąćudziałwwal-kachnaterenachopanowanychprzezPaństwoIslamskie.DotejporymimoodebraniapaszportuochotnicyzNiemiec moglipodróżowaćdoSyrii czyIrakudziękiwykorzystaniudowoduosobistego jakodokumentupodróży.Wystarczyło, że takie osobyprzedostały się dopaństwa granicznegoUE,anastępniekierowałysięprzezTurcjędoIrakulubSyrii24.

• Ustawaoretencjidanychprzyjętaprzezniemieckiparlamentwpaździer-niku 2015 roku przewiduje gromadzenie danych telefonicznych i inter-netowychprzezoperatorów telekomunikacyjnychdodziesięciu tygodni.Dane dotyczące lokalizacji mają być gromadzone do czterech tygodni.Śledczybędą jednakmielidostępdoniektórychinformacjiwprzypadku

23 Resolution 2178 (2014), 24.09.2014, http://www.un.org/en/sc/ctc/docs/2015/SCR%202178_2014_EN.pdf

24 ReisenvonDschihadistenverhindern,24.04.2015,https://www.bundesregierung.de/Con-tent/DE/Artikel/2015/01/2015-04-24-gesetz-personalausweis.html

PRA

CE

OSW

09/

2012

16

RA

PO

RT

OSW

12/

2016

podejrzeniapopełnieniaciężkiegoprzestępstwaizazgodąsądu.Jako„cięż-kieprzestępstwa”zostałyzakwalifikowanem.in.podejrzenieplanowaniaataku terrorystycznego,ale także łamanieniektórychprzepisówustawyośrodkachodurzających25.

• Wcześniej,w2014rokunapodstawieartykułu3wodniesieniudoartykułu15paragraf1orazartykułu18paragraf2ustawyostowarzyszeniachzini-cjatywyministrasprawwewnętrznychNiemiecThomasadeMaizière’aza-kazanazostaładziałalnośćorganizacji„PaństwoIslamskie“naterytoriumNiemiec.Zakazobejmuje takżeupowszechnieniesymboli, ilustracjiorazwizerunkuPIpodczaszgromadzeń,napiśmie,nanośnikachdźwiękuorazobrazu.Wprowadzonenowelizacjesąuzupełnieniemistniejącychjużroz-wiązań, które były wprowadzane po zamachach 11 września 2001 rokuwNowymJorku.Ichobowiązywaniezostałoprzedłużonedo2021roku26.

2. koniec pobłażliwości

Noweregulacjezostałyuchwalonewdużejmierzepodnaciskiemopiniipu-blicznej,aniezewzględunabrakprawnejinfrastrukturysłużącejdowalkizpotencjalnymizamachowcami.PrzedzamachamiwParyżuRFNdysponowa-łalegislacjąpozwalającąścigaćosobydziałająceworganizacjachterrorystycz-nych,nawetjeślimiałotomiejscepozagranicamiNiemiec.Przed2015rokiembyłytojednakwłaściwieprzepisymartwe.Środowiskoprawniczeunikałobu-dowaniaaktówoskarżenianapodstawietychartykułów,mającwątpliwości,czysąonezgodnezprawemmiędzynarodowymorazobawiającsię,żedasięjełatwopodważyć27.WzrostpoczuciazagrożeniapozamachachwParyżudo-prowadziłdogwałtownegozwiększenia liczbyśledztwprowadzonychprzezprokuraturęgeneralnąwKarlsruhewzwiązkuzpodejrzeniemoterroryzmislamski.Podkoniec2015rokuprokuraturaprowadziła136śledztwprzeciw-ko 199podejrzanym.W2014 roku–42postępowaniaprzeciwko80osobom;w2013roku5śledztwprzeciwko8podejrzanym.Dotychczasaktoskarżeniaprzedstawiono17osobom.Wyroki,którezapadływsiedmiusprawach,skazy-wałyoskarżonychnakaryod21miesięcypozbawieniawolnościwzawieszeniu

25 BundestagbeschließtneueVorratsdatenspeicherung,16.10.2015,https://www.bundestag.de/dokumente/textarchiv/2015/kw42_de_vorratsdatenspeicherung/391654

26 Anti-Terror-Gesetzegeltenbis2021,27.11.2015,https://www.tagesschau.de/inland/bunde-srat-terror-gesetze-jubilaeum-101.html

27 DasTerrorcamp-GesetznutztkaumgegendenIS,01.10.2014,http://www.zeit.de/politik/deutschland/2014-09/islamischer-staat-syrien-rueckkehrer-terrorcamp-gesetz-89a/seite-2

PRA

CE

OSW

09/

2012

17

RA

PO

RT

OSW

12/

2016

do 11 latpozbawieniawolności (wprzypadkuosoby,którawróciłazSyrii)28.Wsumiewewszystkichprokuraturachtocząsięobecnieśledztwaprzeciwko800osobom,którewróciłyzSyriilubktórychwyjazdzostałudaremniony.

Zmienił się również sposób działania policji. Zjawisko to nie jest ujęte sta-tystycznie, ale funkcjonariuszeprzyznająwwypowiedziachdlamediów,żezaczęli stosowaćzatrzymaniaprewencyjnewobecosóbuznawanychzanie-bezpieczne29. To samo dotyczy tzw. racial profiling, czyli typowania osób dokontrolinaulicynapostawiekoloruskóry30.

3. Rozbudowa personelu policji i służb wywiadowczych

ZamachyterrorystyczneweFrancjizestycznia2015rokurozpoczęłydysku-sjęnadprzygotowaniemniemieckiejpolicjidotegotypuzagrożeń.Poruszonyzostałm.in.tematjejwyposażeniaiuzbrojenia.WprzypadkuNiemiecmożnaraczejmówićoinwestycjiwtechnologie,szczególnietesłużącedoinwigilacji,anieoklasycznymzbrojeniusię.

Największymproblememsłużbsąbrakipersonalnenapoziomiefederalnym,coprzyznałszefFederalnegoBiuraKryminalnego(BKA)HolgerMünch.Jegozdaniempolicjancisąprzeciążeniobowiązkami,zwłaszczagdychodzioob-serwacjęosóbpodejrzanychodziałalnośćterrorystyczną.CoprawdaBKAza-trudnianowychfunkcjonariuszydowalkizterrorystami,alezanimwejdądosłużby,muszązostaćodpowiednioprzeszkoleni.Trudnościpotęgujeteżtrwa-jącykryzysmigracyjnyangażującydużączęśćpersonelusłużb.

WzwiązkuztymkoalicjarządzącawRFNustaliła,żewlatach2016–2018Poli-cjaFederalna(Bundespolizei)dostaniewsumie3568dodatkowychetatów.BKAzostaniewzmocniona297funkcjonariuszami,zktórych200masięzajmowaćterroryzmemislamskim.Urządds.OchronyKonstytucjizatrudni470nowychfunkcjonariuszy,200znichbędzieobserwowaćśrodowiskasalafitów.Federal-naSłużbaWywiadowcza(BND)dostanie225nowychstanowisk,zczego125osóbmadołączyćdozespołówrozpracowującychorganizacjeterrorystyczne.

28 ZahlderTerrorverfahreninDeutschlandhatsichverdreifacht,20.01.2016,http://www.ze-it.de/politik/deutschland/2016-01/bundesanwaltschaft-terror-verfahren-islamismus

29 KampfgegendieIch-AGsdesTerrors,22.01.2015,http://www.sueddeutsche.de/politik/neu-e-strategie-deutscher-behoerden-kampf-gegen-die-ich-ags-des-terrors-1.2316817

30 WennnurdieHautfarbezählt,08.04.2015,http://www.tagesspiegel.de/politik/racial-pro-filing-wenn-nur-die-hautfarbe-zaehlt/11604882.html

PRA

CE

OSW

09/

2012

18

RA

PO

RT

OSW

12/

2016

Po styczniowych zamachach we Francji dostrzeżono w Niemczech potrze-bęutworzeniatakżenowejjednostkispecjalnejdointerwencjiwprzypadkudługotrwałegozagrożeniaterrorystycznego.CoprawdawNiemczechistnie-jejednostkaGSG9,któraspecjalizujesięwinterwencjachwprzypadkuatakuterrorystycznego,jednakjejmożliwościmogąniesprostaćskaliataku.DlategoMinisterstwoSprawWewnętrznychzdecydowałosięnautworzeniewstruk-turzeorganizacyjnejPolicjiFederalnejjednostkispecjalnej,któramiałabyin-terweniowaćtakżewczasiedemonstracjiczyimprezsportowych(BFE+).Siłyjednostkimająliczyć250osóbibyćrozlokowanewpięciumiejscachnatere-nieNiemiec:Blumberg(Brandenburgia),SanktAugustin(NadreniaPółnocna–Westfalia),Hünfeld(Hesja),Bayreuth(Bawaria)iUelzen(DolnaSaksonia)31.

Reakcjapaństwapolegającanastosowaniuśrodkówrepresjiiprewencjiorazwzrostskłonnościdoostracyzmunapoziomiespołecznymczęściowouwiary-godnia narrację salafitów o prześladowaniachmuzułmanów. Paradoksalniezatemdziałaniawnichwymierzonesąimnarękę. JesttozresztąargumentużywanyprzezśrodowiskalewicoweiliberalnewNiemczech,mającydowo-dzić,żemetodytemająskutekodwrotnyodzamierzonego.Wbrewtejnarracjijednakniemainnejskutecznejodpowiedzi–zarównodoraźnie,jakiwdługimokresie – nawyzwanie, jakim jest radykalny islam. Bezpośrednim efektemstałej inwigilacji i pobudzania czujności obywateli jest dotychczasowy brakzamachównadużąskalę.Obateczynnikimogąteżwdłuższejperspektywiezniechęcać potencjalnych sympatyków środowisk salafickich do poważniej-szegozaangażowania.

muzułmanie w niemczech

na terytorium RFn przed kryzysem migracyjnym żyło od 3,8 do 4,3mln osób określających się jako muzułmanie. największą grupę wśród nich – 2,6 mln stanowią osoby mające korzenie tureckie. z albanii, Bośni i Hercegowiny oraz z Bułgarii pochodzi około 550 tys. niemieckich mu-zułmanów. z libanu, Iraku, syrii i egiptu – 330 tys. z krajów maghrebu (głównie z maroka) – ok. 280 tys. muzułmanie stanowią zatem około 5%populacji niemiec i około 25% (spośród ponad 15 mln) mieszkańców pochodzących z rodzin imigranckich. 45%wyznawców islamu w RFn ma niemieckie obywatelstwo. Większość, 74% niemieckich muzułma-nów to sunnici; 13% – alewici; 7% – szyici; 6% –pozostałe nurty.

31 DeutscheSicherheitsbehörden rüstenauf, 17.11.2015,http://pdf.zeit.de/politik/deutsch-land/2015-11/paris-attentate-deutsche-sicherheitsbehoerden-ruesten-auf.pdf

PRA

CE

OSW

09/

2012

19

RA

PO

RT

OSW

12/

2016

salafizm

salafizm jest najbardziej znaczącym i dynamicznie rozwijającym się nurtem niezależnego islamu na świecie. jest to skrajny ruch religijny wewnątrz islamu sunnickiego, charakteryzujący się daleko posunię-tym purytanizmem i legalizmem (wszelkie działania muszą być uza-sadnione w koranie i hadisach) i odrzucaniem tradycji, rozumianej jako naleciałość w czystym, pierwotnym islamie, do którego salafici się odwołują. salafizm – zarówno w niemczech, jak i na świecie – sta-nowi amorficzny, zdecentralizowany i wielonurtowy ruch religijny. jest tworzony oddolnie – nie ma jednolitego przywództwa, choć ist-nieją liderzy gromadzący wokół siebie sympatyków. salafizm nie za-kłada automatycznie walki zbrojnej – stosunek do zbrojnego dżihadu jest jedną z głównych linii podziału wśród salafitów, którzy są pod tym względem bardzo zróżnicowani wewnętrznie.

atrakcyjność salafizmu (postrzeganego jako czysty, najbardziej or-todoksyjny islam) dla konwertytów i osób powracających do wia-ry powoduje ogólny wzrost znaczenia salafizmu na świecie (w tym w europie).

za:http://www.osw.waw.pl/sites/default/files/raport_homo_dzihadicus_net.pdf

PRA

CE

OSW

09/

2012

20

RA

PO

RT

OSW

12/

2016

III. zaklInanIe RaDykalIzmu

SalafizmjesttraktowanyprzezUrządds.OchronyKonstytucji,atakżewięk-szośćmediówipolityków jakonajdynamiczniejrozwijającysięruchekstre-mistycznywRFN.Podkoniec2015rokusłużbyinformowałyo7900zdeklaro-wanychsalafitachmieszkającychnaterytoriumNiemiec.Choć jednocześnieBfVwychodzizzałożenia,żekrągosóbsympatyzującychznimijestznacznieszerszy.Spośródokoło3tysięcymeczetów12kontrolowanychjestprzezsalafi-tów.Stokolejnychmeczetówsympatyzujeztymiśrodowiskami.

1. salafici jako subkultura

Niemieckanarracjanatematsalafitówjestkreowanagłównieprzezprzed-stawicieli służb, pedagogów, pracowników socjalnych i konkurencyjnychwobec salafitów środowisk muzułmańskich. Powoduje to koncentrację naszerokorozumianejtematycebezpieczeństwa(terroryzm,radykalizacjaitd.),demonizowaniu przedsięwzięć propagandowych i próbach dyskredytowa-niasalafitówjakoszarlatanówżonglującychcytatamizKoranu,oferującychswoimzwolennikomczarno-białyobrazświataijasnezasadypostępowania,leczniemającychfundamentalnejwiedzynatematreligii,którąpropagują.Stądnagminneporównywanie salafizmuz radykalizmem lewackim ineo-nazistowskim oraz próby tłumaczenia jego popularności wyłącznie przezpryzmatteoriimłodzieżowejkontrkultury.Podejścietakiewynikaczęścio-wozpoprawnościpolitycznej,aczęściowozokreślonej,zawodowejperspek-tywyuczestnikówdyskusji,skoncentrowanychnadziałaniachrepresyjnychlubprewencyjnychwobecradykalizującychsięosób.Niebezznaczeniajesttakżeinercyjneszufladkowanienowychzjawiskdoznanychjużkategorii32.Perspektywatakaniejestpozbawionaużytkowegosensu,zwłaszczawprzy-padkupolicjiipracownikówsocjalnych,odktórychoczekujesięnarzędzio-wegopodejściadoproblemu.

Analizy Urzędu ds. Ochrony Konstytucji przedstawiają salafizm jako po-ważny, alewyizolowany problem dotyczący „trudnej”młodzieży, jako ko-lejną kontrkulturę. Uzasadniając to podejście skupiają się na kategoriachcech,które sąwspólnedla subkulturwNiemczech: zewnętrznychatrybu-tachrozpoznawczych(krótkiespodnie,brody,brakwąsów),organizowanie

32 ExtremistischeGewalt:DasIS-Verbotistsymbolisch,10.11.2014,http://www.spiegel.de/pol it ik/deutsch land/hool igans-gegen-sa la f is ten-pol izei-warnt-vor-hogesa-gewalt-a-1002027.html

PRA

CE

OSW

09/

2012

21

RA

PO

RT

OSW

12/

2016

sięw stowarzyszenia, zwoływaniemanifestacji czyuciekanie się doprze-mocywobecideologicznychprzeciwników33.Ofertaświatopoglądowasalafi-tówcharakteryzowanajestjakoodwoływaniesiędo„czystejformy”islamu,drobiazgowegostosowaniasięwpraktykachreligijnychiżyciucodziennymdo zaleceńKoranu i Sunny oraz naśladowania samegoMahometa i trzechpierwszych kalifów (al-Salaf al-Salih).W kwestiach politycznych poglądysalafitówsąpodsumowywanewnastępującychpunktach:nieuznawaniede-mokracji(ponieważjesttoherezja),traktowaniepartiipolitycznychjakonie-zgodnychzislamem(ponieważprowadządorozbiciajednościmuzułmanów)izakazrealizowaniaprawawyborczego(zarównobiernego,jakiczynnego).Nieuznającytychregułmuzułmaniesątraktowanijako„niewierni”.Dotejkategoriisalaficizaliczająrównieżchrześcijaniżydów.Utrzymywaniekon-taktówz„niewiernymi”jestzakazane34.Charakterystycznydlaislamistówantysemityzmrównieżusalafitówjestmieszankąklasycznychstereotypów(np.o rytualnychmordachdzieci),negowaniaprawado istnieniapaństwaIzrael iusprawiedliwianiaprzemocywobecŻydówmotywamireligijnymi.OstatecznymcelemsalafitówwRFNmabyćstworzenieteokracji,wktórejobowiązywałyby zasady szariatu (w ich interpretacji), a obecny porządekkonstytucyjnyzostałbyanulowany35.

Zewzględunapreferowanesposobyosiągnięciategoceluwdyskursieniemiec-kimdzielisięsalafitównazwolennikównurtupolitycznegoidżihadystyczne-go.Cipierwsistawiająraczejnadziałalnośćmisjonarskąipropagandową.Ichstosunekdoużyciaprzemocyjestniejednoznacznyidalekiodbezwarunkowe-goodrzucenia.Druginurtwychodzizzałożenia,żesposobemnaustanowieniepaństwawyznaniowegojestnatychmiastowawalkazbrojna.Obanurtyuzna-jądżihad(rozumianyjakowalkazbrojna)zajedenznakazówislamu.

Urządds.OchronyKonstytucjiszacuje,żedoodłamudżihadystycznegona-leżyokoło 15%niemieckich salafitów.Wedługdanych z 2015 roku salafizmjest zjawiskiem tworzonym w 90% przez osoby pochodzące z rodzin mu-zułmańskich,zwłaszczaprzezprzedstawicielidrugiego, trzeciego,anawet

33 Salafismus – ein deutscher Extremismus, lipiec 2013, http://www.bmi.gv.at/cms/bmi_siak/4/2/1/2013/ausgabe_1/files/said_1_2013.pdf

34 WiemanMuslimwird, 23.05.2016, http://salaf.de/nichtmuslime/pdf/fue0001_Wie%20man%20Muslim%20wird.pdf

35 SalafistischeBestrebungen,21.07.2015,https://www.verfassungsschutz.de/de/arbeitsfelder/af-islamismus-und-islamistischer-terrorismus/was-ist-islamismus/salafistische-bestre-bungen

PRA

CE

OSW

09/

2012

22

RA

PO

RT

OSW

12/

2016

czwartegopokolenia imigrantów.3/4zwolennikówtej ideologiimaobywa-telstwoniemieckie36.

Wniemieckiejdebaciepublicznejwielemiejscapoświęcasiędziałalnościpro-pagandowej salafitóww Internecie.Media społecznościowe i serwisywideopozwalająprezentowaćmateriaływatrakcyjnejiłatwodostępnejformie.Ko-lejnąokazjędorozpowszechnianiaprzesłaniadająpublicznezbiórkipomocycharytatywnej,np.dlaSyrii.Innąjeszcze,popularnąformąpracymisyjnejsąseminaria i odczyty (Islamseminare) organizowanew konwencjiwydarzeńrozrywkowych, na których „gwiazdami” są zagraniczni albomiejscowi ka-znodzieje. Imprezy teodbywają sięczęstowokresie świątchrześcijańskich.Z jednej strony są to częstodniwolneodpracy czy zajęćw szkole, comożetłumaczyćtakiwybór,zdrugiejstronyjednakuruchamiatoprotesty37.Głosysprzeciwunietylkopomagająpromowaćwydarzenie,alemogątakżesłużyćsalafitomzadowódrzekomejislamofobiicałegospołeczeństwaniemieckiego.Wwiększościakcjiorganizowanychprzezsalafitówmożnadostrzecelementyprowokacji,gdyżopróczdeklarowanychcelówmająonetakżewywołaćkon-trowersjeizapewnićśrodowiskurozgłos.Wewrześniu2014rokuSvenLau,je-denzprominentnychsalafickichkaznodziejówwrazzkilkomazwolennikamiubranymiwodblaskowekamizelkiznapisem„ShariahPolizei”„patrolował”ulice Wuppertalu w Nadrenii Północnej-Westfalii. Członkowie straży upo-minalikobietyzbytwyzywająco–ichzdaniem–ubraneorazprzechodniówspożywającychalkoholisłuchającychmuzyki.Akcjazostałauznanaprzezpo-litykóworazmediazapróbęprzejmowaniaprzezislamskichradykałówprero-gatywpaństwa,cozapewniłojejrozgłoswcałymkraju38.Podobniejakwyzwa-nierzuconeporządkowikonstytucyjnemuRFNtraktowanyjestznakfirmowysalafitów–regularnaakcja„Lies!”(Czytaj!),podczasktórejwcentrachmiastrozdawanesąegzemplarzeKoranuimateriałyinformacyjnenatematislamu.Niemieccysalaficisąwniezaopatrywaniprzezsaudyjskie iegipskiestowa-rzyszeniazajmującesiępropagowaniemreligii(WorldWideAssociationforIn-troducingIslam,WorldOrganizationforPresentingIslam,CooperativeOffice

36 ExtremistischerSalafismus:Ursachen,GefahrenundGegenstrategien,15.08.2015,http://www.mik.nrw.de/fileadmin/user_upload/Redakteure/Verfassungsschutz/Dokumente/Broschueren/Extremistischer_Salafismus_Aug15.pdf

37 SalafistenplanenHasspredigtenanHeiligabend,02.12.2010,http://www.rp-online.de/nrw/staedte/moenchengladbach/salafisten-planen-hasspredigten-an-heiligabend-aid-1.723430

38 KalkulierteProvokation,07.09.2014,http://www.faz.net/aktuell/politik/inland/scharia--polizei-kalkulierte-provokation-13140309.html

PRA

CE

OSW

09/

2012

23

RA

PO

RT

OSW

12/

2016

forCallandGuidance,ConveyingIslamicMessageSociety)39.Wodpowiedzina„Lies!”wmaju2015rokupolitycyCDUzNadreniiPółnocnej-Westfaliirozda-walinaulicachniemieckąkonstytucję.

2. Wąska perspektywa

Wdyskusjinatematsalafizmubrakujeujęcia,któreuwzględniałobyprocesyzachodzącewspołecznościmuzułmańskiejNiemiecitendencjiwtamtejszymislamie.RozwójsalafizmuwNiemczechprawdopodobnieniebyłbymożliwybez tzw.pop-islamu40–amalgamatumłodzieżowychruchówzapoczątkowa-nychwRFNuproguXXIwieku, tworzonychprzezpotomków imigrantów.Zkoleioba teruchyniepowstałyby,gdybyniewzrostpopularności samegoislamuwRFN.Salafici–choćzwalczająpop-islam–budująswojąpozycjędzię-kiodnowionemuwizerunkowi islamuwśróddrugiego i trzeciegopokoleniaimigrantówirobiątozapomocąwypróbowanychjużwcześniejsposobów,tyleżedążącdorealizacjiwłasnegocelu.

pop-islam

publicystycznie jest określany jako mieszanka „hip-hopu i islamu, mody ze sklepu H&m i segregacji płci”. celem zwolenników pop-is-lamu jest aktywny udział w życiu społecznym i politycznym RFn, przy jednoczesnym zachowaniu i pielęgnowaniu tożsamości muzuł-mańskiej. Działania allah-kids – jak są określani działacze stowa-rzyszeń muslimische jugend in Deutschland (muzułmańska młodzież w niemczech), lifemakers germany, Islamische Denkfabrik (Islam-ski think tank), czy m.a.H.D.I. (muslime aller Herkunft Deutscher Identitaet – muzułmanie każdego pochodzenia niemieckiej Tożsamo-ści) – są de facto protestem przeciwko zamykaniu się w imigranckich gettach i próbą negocjacji pozycji islamu w państwie niemieckim. pop-islam jest z jednej strony efektem wzrostu popularności islamu w RFn i poszukiwania atrakcyjnej formy wyrażenia swojej wiary, z drugiej rzeczywiście doprowadził do tego, że samym muzułmanom islam przestał się kojarzyć z rytualnym podejściem ich rodziców, lecz stał się atrakcyjną, nowoczesną tożsamością demonstrowaną poprzez

39 NinaWiedl,GeschichtedesSalafismusinDeutschland,w:BehnamT.Said/HazimFouad(red.),Salafismus.AufderSuchenachdemwahrenIslam,2014,s.411-441.

40 Pop-Islam,19.03.2012,http://www.bpb.de/gesellschaft/migration/jugendkultur-islam-und--demokratie/125194/pop-islam

PRA

CE

OSW

09/

2012

24

RA

PO

RT

OSW

12/

2016

muzykę (głównie hip-hop), ubiór (takie marki jak styleislam) i nowe media (cube-mag, muslime.tv). Warto zaznaczyć, że pop-islam nie jest nurtem liberalnym i laickim. odwołuje się on regularnie do takich kaznodziejów jak amr khaled (egipski kaznodzieja telewizyjny, od-rzucający ekstremizm i potępiający swego czasu osamę bin ladena), Tariq Ramadan (urodzony w szwajcarii teolog i filozof muzułmański, propagator tzw. euroislamu, wnuk twórcy Bractwa muzułmańskiego Hasana al-Banny) czy nawet yusuf al-Qaradawi (główny ideolog Brac-twa muzułmańskiego)41. jednak, w odróżnieniu od salafitów, pop-is-lam uznaje niemiecki porządek konstytucyjny i dąży do większego udziału społeczności muzułmańskich w życiu politycznym RFn w ra-mach tego porządku.

3. Wymiary ryzyka

Środowiskasalafistycznestanowiązagrożenie jakozbiorowościdostarczają-ceochotnikówdowalkwSyriiiwinnychmiejscachnaświecie.Niemieckiesłużbywychodzą z założenia, że osobywyszkolonew obozach dla dżihady-stówimającedoświadczeniewwalcemogąwykorzystaćswojąwiedzępopo-wrociedoRFN.Niebezpiecznisą jednaknie tylkosalaficiwracającyzSyrii.Pozostającywkrajuradykałowiesązapleczemzapewniającympotencjalnymzamachowcomrozpoznanie,bezpiecznelokale,transport,wsparcieorganiza-cyjne,dostępdosprzętuimateriałów.Inaczejniżwprzypadkuradykalnychorganizacjineonazistowskichilewackich,środowiskasalafickiesąszczelne,aichinfiltracjabardzotrudna42.Ztegowzględu,atakżem.in.zpowoduzde-centralizowanychstrukturprzewidywanieewentualnychdziałańśrodowisksalafickichjestutrudnione.Wzrostczyspadekichaktywnościczęstozależyodwypadkówoznaczeniulokalnym.Powstanieiszybkirozwójśrodowiskasala-fickiegowSolingenwNadreniiPółnocnej-Westfaliimiałyzwiązekzzamiesz-kaniemidziałalnościąwtymmiejscuAbuUsamyAl-Ghariba–radykalnegokaznodziei,któryprzyjechałdoRFNzAustrii43.

41 Ilovemyprophet–ZwischenLifestyle,GlaubenundMission.IslamischeJugendkultureninDeutschland,09.2009,http://static.sdu.dk/mediafiles/Files/Om_SDU/Centre/C_Mellemo-est/Videncenter/Nyheder/2009/090921GN.pdf

42 WarumsichTerroristensoschwerüberwachenlassen,19.01.2015,http://www.welt.de/po-litik/deutschland/article136493969/Warum-sich-Terroristen-so-schwer-ueberwachen-lassen.html

43 Ibid.

PRA

CE

OSW

09/

2012

25

RA

PO

RT

OSW

12/

2016

Zagrożeniezestronysalafitównieograniczasięjednaktylkodopotencjalnychzamachów.Służbywskazują,żedyskurswewnątrzśrodowisksalafickichod2012 rokugwałtownie się radykalizuje:przekłada się tonie tylkonawzrostliczbychętnychdowyjazdudoSyrii,alerównieżskłonnychdoszybszejrady-kalizacjioraznawzrostzorganizowanychakcjizużyciemprzemocyrównieżnaterytoriumRFN44.WcałychNiemczechregularniedochodzidostarćsala-fitówzgrupamietnicznymilubreligijnymi,zktórymisąskłóceni.SymbolemprzeniesieniawojnywSyriinaniemieckieulicebyłymasowebójkimiędzyKurdami i jazydamipo jednej stronie, a salafitamipodrugiejwpaździerni-ku2014roku.Wulicznychbitwachzużyciemmaczet irożnów,któremiałymiejsce w Hamburgu i dolnosaksońskim Celle, brało udział odpowiednio400i300osób,wsumie23osobyzostałyranne.

SalaficipróbująteżrekrutowaćzwolennikówwśródprzybywającychdoNie-miecmigrantów.BKA iBfVzarejestrowałyprzypadkiprzekazywaniaprzy-byszom datków przez radykałów, oferowania pomocy przy tłumaczeniachizałatwianiusprawwurzędachczyzapraszaniadomeczetów.Niejesttojed-nakzjawiskoodużejskali.FederalnyUrządKryminalnymówiłwlistopadzie2015 rokuo60próbach„werbunku”,aUrządds.OchronyKonstytucjio stu.Obie służbywychodzą jednakzzałożenia, żeniemajądanychowszystkichtakichprzypadkach45.

Działalnośćsalafitówprowadzitakżedowzrostupoczuciazagrożeniawspołe-czeństwieiradykalizacjijegoczęści.Aopisanawyżejnarracjagłównegonurtunie jestwstanie temuzapobiec,ponieważkoncentruje sięnakontrkulturo-wychelementachzjawiska,pomijającszerszyspołeczno-politycznyproblem,któregojestonosymptomem.Wefekciepowstająruchyibojówkiantyislam-skie i antymigranckie, które oferują swoim zwolennikom proste rozwiąza-niaideologiczneibudująpoparcienaobawachczęścispołeczeństwa.Od2014rokuwKoloniidemonstracjeregularnieorganizujeruchHogeSa (HooligansgegenSalafisten).DrezdeńskaPegida46zaczęłazaśorganizowaćdemonstracjewłaśniepowydarzeniachwCelleiHamburguwproteścieprzeciwkowojnom

44 Ibid.45 Salafistenwerben–unterdemDeckmantelderHilfe,25.11.2015,http://www.tagesspiegel.

de/politik/fluechtlinge-salafisten-werben-unter-dem-deckmantel-der-hilfe/12639482.html46 Pegida–stowarzyszenieorganizująceod20października2014rokuwDreźniedemonstra-

cjeantyimigranckieiantymuzułmańskie.Nazwajestakronimemutworzonymzwyraże-nia:PatriotischeEuropäergegendieIslamisierungdesAbendlandes(PatriotyczniEuropej-czycyprzeciwkoIslamizacjiZachodu).

PRA

CE

OSW

09/

2012

26

RA

PO

RT

OSW

12/

2016

zastępczymnaterytoriumNiemiec47.ChoćśrodowiskasalafitówwRFNsątwo-rzoneprzezosobyzdrugiegoitrzeciegopokoleniaimigrantów,ichdziałalnośćwywierawpływnaprzebiegdebatynatematobecnegokryzysumigracyjnego.Ichprzykładjestprzywoływanyjakopotwierdzenietezyoniemożliwościin-tegracjiczęścimuzułmańskichimigrantów,ichradykalizmieorazskłonnościdoprzemocy.Wszerszejperspektywiesalafici–poprzezwzmożonezaintere-sowaniemediów–budująwopiniipublicznejnegatywnyobrazislamu.

Wzrost liczby salafitów w Niemczech w ostatnich latach

2015

2011

2012

2013

2014

0 1000 2000 3000 4000 5000 6000 7000 8000

3800

7800

6700

5500

4500

Źródło:BundesamtfürVerfassungsschutz

aRTuR cIecHanoWIcz

47 RFN:Obawaprzedzamachami,Analizy OSW,14.01.2015,http://www.osw.waw.pl/pl/publi-kacje/analizy/2015-01-14/rfn-obawa-przed-zamachami