1

PANEL KALIPÇI

(SEVİYE 3)

YETERLİLİK KODU: 12UY0050-3

HAZIRLAYAN

YUSUF ŞAHİNER

İnşaat Teknik Öğretmeni

2

İÇİNDEKİLER

1.GİRİŞ……………………………………………………………………………………..…4

2.BETONARME KALIP PLANLARI……………………………………………………..…4

3.PANEL KALIP YAPIMINDA İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNE İLİŞKİN ÖNLEMLER….…..6

3.1.Kişisel Koruyucu Donanım (KKD)…………………………………………….....6

3.1.1.Panel Kalıp Yapımı Sırasında Kullanılan Giysi ve Güvenlik Araçlar…7.

3.2.Şantiyelerdeki İnşaat Alanlarındaki Risk Unsurları ve Gerekli İkazlar…..…11

3.2.1.Güvenlik ve Sağlık İşaretleri…………………………………..…………11

3.2.2.Yasak İşaretleri……………………………………………………………11

3.2.3.Uyarı İşaretleri…………………………………………………….……….12

3.2.4.Emredici İşaretler…………………………………………..……………..12

3.2.5.Acil Çıkış ve İlkyardım İşaretleri………………………………………..12

3.3.Şantiyede ve İnşaat Sahasında Uyulması Gereken Kurallar……………….12

4.PANEL KALIP YAPIMINDA KULLANILAN ARAÇ VE GEREÇLER………………13

4.1.Panel Kalıp Yapımında Kullanılan Araçlar……………………………….…..13..

4.2.Panel Kalıp Yapımında Kullanılan Gereçler………………………………….15

5.BETONARME KALIP ÇEŞİTLERİ…………………………………………………….21

5.1.Yapımında Kullanılan Malzemelere Göre……………………………………22

5.2.Kullanım Amacına Göre………………………………….………………….…22

5.3.Fonksiyonlarına Göre…………………………………………………………..22

6.PLANIN ZEMİNE UYGULANMASI………………………..…………………………..22

6.1.İp İskelesi İş sırası Takibi……………………………………………………….23

6.1.1.Binalarda İp İskelesi Yapımı……………………………………………..23

7.BETONARME KALIPLARDA DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR……………...…..25

8.KALIP SÜRESİ………………………………………………………………………….25

3

9.PANEL KALIP İSKELESİ………………………………………………………….…..26

10.PANEL KALIPLAR……………………………………………………………………26

10.1.Yapılarda Panel Kalıplar……………………………………………….…….27

10.1.1.Temel Kalıpları………………………………………………….….....27

10.1.2.Perde Beton Kalıpları………………………………………….…..…27

10.1.3.Kolon Kalıpları………………………………………………………..29

10.1.4.Kiriş Kalıpları………………………………………………...………..31

10.1.5.Döşeme Kalıpları……………………………………………………..31

10.1.5.1.Panel Kalıbın Kurulması…………………………….……33

10.1.5.2.Panel Kalıbın Sökülmesi………………………………….34

11.Kaynaklar……………………………………………………………………………….35

4

1. GİRİŞ

Dünyada ve ülkemizde, yüzyılımızda insan ihtiyaçlarından birini karşılayan inşaat

sektöründeki uygulamalarda hızlı bir şekilde gelişmektedir. Gelişen teknoloji inşaat

üretim yöntemlerini de değiştirmiştir. Geleneksel yöntemlerden vazgeçilmesine neden

olmuştur. Günümüzde, büyük boyutlu yapılar inşa edilmeye başlanmıştır. Bu

yapılarda da farklı sistemler kullanılmaktadır. Bunlardan biri olan betonarme yapı

sistemleridir. Bu sitemin üretiminde de teknolojik gelişmeler kullanılmaktadır.

Kalıp; taze betonu istenilen şekil ve boyutlara sokmak, betonda yüzey düzgünlüğünü

sağlamak, kendisini taşıyacak duruma gelene kadar betonu desteklemek için

tasarlanan geçici bir yapı olarak tanımlanmaktadır.(1)

Betonun dökümünden itibaren sertleşerek istenilen dayanımı kazanmasına kadar

geçen süre içinde onu taşıyan ve şekil almasına yardım eden elamanlara kalıp

denir.(2)

Kalıp; Betonarme yapılarda taşıyıcı elamanların, şeklini alabilmesi için beton harcının

şekil alması ve betonun kendini taşıyabilmesi için kullanılan geçici yapı sistemidir.

Kalıplar betonarme sistemler için oldukça önemlidir çünkü kalıplar sayesinde

betonarme yapıların gerekli boyut ve şekillere sahip olması sağlanır. Kalıplar, taze

betonun ağırlığını, beton basınçlarını ve beton dökümü sırasında ortaya çıkacak olan

ilave yükleri de taşırlar.(3)

Günümüzde beton teknolojilerindeki gelişmeler sonucunda betonarme yapı

elamanları daha narin ve daha detaylı teşkil edilebilmektedir. Bu durumda da kaba

inşaat maliyetlerinde kalıba düşen pay dolayısıyla kaba inşaatın % 27 sini

oluşturmaktadır.(2)

2. BETONARME KALIP PLANLARI

Kalıp planları; avan proje olarak adlandırılan ön proje ve uygulamaya esas teşkil

edecek olan uygulama projeleri şeklinde olmak üzere iki aşamada hazırlanır.

Uygulama projeleri;

5

Mimari,

a) Vaziyet planı

b) Kat planları

c) Kesitler

d) Görünüşler

e) Detaylar

Betonarme

a) Temel aplikasyon planları

b) Temel kalıp planları

c) Temel donatı planları

d) Kolon aplikasyon planları

e) Kolon kalıp planları

f) Kolon donatı planları ve Tesisat

a) Elektrik tesisatı planı

b) Sıhhi tesisat planı

c) Isıtma tesisatı planı

Projelerinden oluşur.

Burada kalıpçının kullanacağı planlar, uygulama planları içerisinde yer alan kalıp

planlarıdır. Yapılacak olan kalıbın kusursuz ve amacına en uygun şekilde

yapılabilmesi için kalıp planlarının iyi okunması gerekir. Aşağıda bir betonarme kalıp

planı örneği verilmiştir.(4)

6

Betonarme bina projesi kalıp örneği (1)

3. PANEL KALIP YAPIMINDA İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNE İLİŞKİN ÖNLEMLER

Genel olarak çalışma hayatımızın tamamında olabileceği gibi panel kalıpçılığı

mesleğinin icra edilmesi esnasında karşılaşılabilecek olan bazı sorunlar ve iş kazaları

gerek insanî ve toplumsal bakımdan, gerekse ekonomik bakımdan çok önemli bir

sorun teşkil eder. Uluslararası Çalışma Örgütünün (ILO-International Labour

Organization) tespitlerine göre kazaların, genellikle yalnızca ℅ 2’si korunması

mümkün olmayan kazalar olup, ℅ 98’i genel olarak korunulması mümkün olan

kazalardır. Bu bakımdan iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin olarak alınması gereken

önlemlerin bilinmesi ve uygulanması büyük önem arz etmektedir. İş sağlığı ve iş

güvenliği konusunda yapılması gereken çalışmaları aşağıdaki başlıklar altında

toplayabiliriz;

a) Çalışanlara sağlıklı bir ortam sunulması,

b) Çalışanların, çalışma koşullarının olumsuz etkilerinden korunması,

c) İş ve işçi arasında mümkün olan en iyi uyumun sağlanması,

d) Çalışma alanlarındaki risklerin tamamen ortadan kaldırılması veya bu mümkün

olmuyorsa, risklerin en düşük seviyeye düşürülebilmesi,

e) Oluşabilecek maddi ve manevi zararların ortadan kaldırılması ve

f) Çalışma veriminin artırılması.

Buradan hareketle, iş yerinde alınabilecek önlemleri; kişisel davranışlarla birlikte;

7

a) Kişisel koruyucu donanım (KKD) kullanımı,

b) Risk unsurları ve ikazlar,

c) İlkyardım,

Gibi ana başlıklar altında sıralamamız mümkündür.

3.1 Kişisel Koruyucu Donanım (KKD)

Panel kalıpların hazırlanması, montajı, sökümü, bakımı ve muhafazası esnasında

çalışanları, sağlık ve güvenliği etkileyebilecek olan risk veya risklere karşı korumak

amacıyla, çalışan tarafından giyilmesi, kullanılması, takılması veya tutulması gerekli

olan, tüm alet, araç, gereç ve cihazlara kişisel koruyucu donanım adı verilir.

Şantiye ortamında yapılan diğer çalışmalarda olduğu gibi panel kalıp yapım işinin de

gereği olarak bazı giysi ve emniyet araçlarının (Kişisel Koruyucu Donanım)

kullanılması gerekmektedir. 4857 sayılı İş Kanunu gereğince inşaat işleri, özellikle

iskeleler ve yerden yüksek çalışma platformların üstünde, altında veya yakınında

yapılan işler, kalıp yapımı ve sökümü, montaj ve kurma işleri, iskelede çalışma ve

yıkım işlerinde bazı giysilerin kullanımı zorunlu tutulmaktadır.

3.1.1 Panel kalıp yapımı sırasında kullanılan giysi ve güvenlik araçları

İş eldiveni ;

Eldivenler eli veya elin herhangi bir yerini tehlikelere karşı koruyan kişisel koruyucu

bir donanımdır. Aynı zamanda ön kol ve kolun bir bölümünü de koruyabilir.

Çalışanlar iş yaparken eldiven giymek zorundadır. Eldiven seçimi ve kullanımı

sırasında aşağıdaki hususlar göz önünde bulundurulmalıdır;

- Eldiven giyilecek el temiz olmalıdır.

- Kullanılacak eldiven, ele uygun ölçülerde olmalıdır.

- Kullanılacak eldiven eli terletmemelidir.

- Eldiven giyilmeden önce delik, yıpranma ve yırtık olup olmadığı kontrol edilmelidir.

- Bulaşık eldiveni kullanılmamalıdır.

8

Muhtelif eldivenler

Baret-Kasklar ;

Çalışma sırasında veya iş hazırlığı esnasında veya şantiye ortamında, başa bir

cismin düşmesi, çarpması veya başın bir yere vurulması vb. tehlikelere karşı

kullanılan kişisel koruyucu donanımdır. Genellikle İnşaat işlerinde çalışanlar kullanır.

Ayrıca şantiyelere ve inşaat alanlarına ziyaret amaçlı gelenlerde baret veya kask

giymek zorundadır.

Muhtelif baretler (4)

İş ayakabısı;

Çalışırken ayakları, başta üzerine gelebilecek darbelere karşı olmak üzere herhangi

bir ağır malzeme düşmesi riski ve çivi batma riskine karşı kullanılan (ayağa giyilen)

kişisel koruyucu donanımdır. Özellikle ezilmelere karşı parmakları koruyan metal uçlu

koruyuculu ayakkabılar giyilmelidir

.

Muhtelif iş ayakkabıları

Reflektif yelek;

İnşaat işlerinde, vinç ve iş makinaları ile yapılan çalışmalarda işaretçi ile operatör

arasında iletişim sağlamaya yarayan, genellikle gündüz görüşü kolaylaştırmak için

renkleri, turuncu veya kırmızı fosfor file örgü kumaştan yapılan, önünde ve arkasında

geceleri ışık yansıtan şeritler bulunan ve kolsuz yapıldığı için iş elbisesi üzerine

giyilen yelek.

9

Reflektik yelek

Göz ve Solunum Yolu Koruyucular: Gözlükler;

Gözlükler; gözleri zararlı ışınlardan, çeşitli yabancı maddelerden ve darbelerden

korumak için kullanılan kişisel koruyucu donanım araçlarıdır. İnşaat işlerinde

genellikle günlük hayatta kullanılan gözlüklerden daha sağlam ve ısıya karşı daha

dayanıklı olan gözlük türleri kullanılır.

İş gözlükleri

Toz ve gaz maskeleri;

İnşaat işlerinde çalışanları solunum, sindirim, sinir sistemlerinde hastalık veya

tahribat yapabilecek olan zararlı tozlara karşı korumak amacıyla kullanılan koruyucu

kişisel donanımdır. Maskeler, soluduğumuz havadaki parçacıkları filtreleyerek

tehlikeli maddeleri temizler. Ayrıca toz zerreciklerini, metal zerreciklerini, sisi, dumanı

solunum havasından filtre ederek kullanan kişiye temiz hava sağlar. Bunlar çeyrek,

yarım ve tam yüz maskeleridir.

Muhtelif toz maskeleri

10

Muhtelif gaz maskeleri

Yağmurluk;

Çalışanı yağmurdan ve ıslak ortamın zararlarından korumak amacıyla kullanılan

koruyucu donanımdır.

Yağmurluk ve yelek (4)

İş elbisesi;

İnşaat işlerinde, kişisel elbiselerin yerini alan ve çalışanları bir veya daha fazla

tehlikeye karşı

korumak amacıyla giyilen iş önlükleri, tulum, kaynakçı önlüğü, ısı ve alev vb.den

koruyucu elbiselerdir.

İş Elbiseleri

11

Emniyet kemeri;

Özellikle yüksek yerlerde çalışanların düşmeye karşı emniyetini sağlamak veya

muhtemel düşmelerde hasar almadan kurtulabilmelerini sağlamak için kullanılan

koruyucu donanımdır.

Emniyet kemerleri

İş iskelesi;

İnsan boyunun ulaşamayacağı yüksekliklere ulaşabilmesini sağlayan , yapılacak işin

durum ve özelliklerine göre, çeşitli yüksekliklerde yapılan ve üzerinde çalışanın rahat

çalışma yapabilmesini sağlamak ve düşmeni önlemek amacıyla en az 60 cm

ölçüsüne sahip gezinme ve basma yeri ile en az 90 cm yüksekliğinde korkuluğa sahip

yapı elemanıdır.

İlk yardım dolabı;

İnşaat alanları ve şantiyelerde meydana gelebilecek her türlü kaza ve

yaralanmalardaki ilk yardım sırasında kullanmak üzere, inşaat mahallinin rahatlıkla

ulaşılabilecek bir yerinde bulundurulacak olan ve içerisinde aşağıdaki ilaç ve

malzemelerin bulundurulması gereken yardım dolabı.

İlk yardım dolabında bulunması gereken ilaç ve malzemeler: - Amonyak, - Hind yağı

- Karbonat veya karbonatlı su (antiseptik madde olarak) - İpeka şurubu (kusturucu

olarak) - Tentürdiyot - Yarayı soğuk veya sıcak tutmak için lastik torba - El

feneriDereceli kap (dezenfektan eriyikleri oranına göre hazırlayabilmek için) - Çeşitli

yara ve yanık merhemleri - Damlalık - Vücut ateşini ölçmek için derece - Aspirin - Diş

ağrısını dindirici ilaç - Ateş düşürücü şurup veya fitiller - Makas (gaz bezi ve sargı

bezi kesmek için) - Değişik büyüklükte pensler - Bir kutu çengelli iğne

- Değişik ebatlarda hazır gaz ve sargı bezleri - Değişik ebatlarda flasterler (yara

bantları).(4)

12

İlk yardım çağırma 112

Çok ciddi yaralanma veya sağlık sorunlarının ortaya çıkabileceği durumlarda, sağlık

ekibinin yardım için çağrılmasında kullanılmak üzere bilinmesi gereken telefon

numarasıdır.

3.2 Şantiyelerde inşaat alanlarındaki risk unsurları ve gerekli ikazlar

3.2.1 Güvenlik ve sağlık işaretleri

Özel bir amaç, faaliyet veya durumu işaret eden levha, renk, sesli ve/veya ışıklı

sinyal, sözlü iletişim ya da el–kol işareti yoluyla iş sağlığı ve güvenliği hakkında bilgi

veren, tehlikelere karşı uyaran ya da talimat veren işaretleri ().

3.2.2 Yasak işaretleri

Tehlikeye neden olacak veya tehlikeye maruz bırakacak bir davranışı yasaklayan

işaret (4).

3.2.3 Uyarı işaretleri

Bir tehlikeye neden olabilecek veya zarar verecek durum hakkında uyarıda bulunan

işaretler (4)

3.2.4 Emredici işaretler

Şantiyelerde veya İnşaat alanlarında herhangi bir tehlike veya zarara neden

olabilecek durum ve davranışlarla ilgili olarak uyarıda bulunan işaretler (5).

13

3.2.5 Acil çıkış ve ilkyardım işaretleri

Acil çıkış yolları, ilkyardım veya kurtarma ile ilgili bilgi veren işaretlerlerdir.(4).

3.3 Şantiyede ve inşaat sahalarında uyulması gereken kurallar

a) Şantiyede veya inşaat sahasında gerekli güvenlik donanım kontrolü yapılmalı ve

inşaat süresince şantiyede ihtiyaç duyulabilecek iş güvenliği malzemelerinin

muhtemel sayıları belirlenerek temin edilmelidir.

b) Gerekli görülmesi halinde, şantiyede ilk kez işe başlayacak farklı nitelikteki

çalışanlara, şantiyede uyulacak/uygulanacak iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili eğitim

verilmeli veya eğitim programı hazırlanmalıdır.

c) İnşaat -Çalışma alanında ilgisiz kişilerin bulunması engellenmelidir.

d) Şantiyede veya inşaat sahasında kullanılacak araç ve iş makineleri ile ilgili olarak

gerekli güvenlik önlemlerinin mevcut olup olmadığı ve makinelerin çalışabilecek

durumda olup olmadıkları kontrol edilmeli veya kontrol edilmesi sağlanmalıdır.

e) Kullanılacak alet ve ekipmanlarda kaza riskine karşı gerekli ikaz edici levhaların

bulunmasına dikkat edilmelidir.

f) İşin gerektirdiği çalışma alanını belirlenmeli, çalışma alanının temiz ve düzenli

olması sağlanmalıdır.

g) Yapılacak işle ilgili olarak, işe uygun özelliklerde ve işin gerektirdiği bilgi ve

beceriye sahip ekip veya ekiplerin oluşturularak gerekli iş dağılımının yapılması.

i) Çalışma alanında bulunan atıkların uzaklaştırılması sağlanmalıdır.

j) Şantiyeye asılacak iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili uyarı levhalarının çeşidi, sayısı

belirlenerek temin edilmelidir.

k) İnşaatın ilerlemesine paralel olarak iş sağlığı ve güvenliği uyarı levhaları planlanan

yerlere monte edilmeli veya monte edilmesi sağlanmalıdır.

14

l) İnşaat süresince şantiyede ihtiyaç duyulacak iş sağlığı malzemesi ve yardımcı

teçhizatın çeşidi, miktarı, konulacağı yer, muhafaza şekli ve temin edilmesi ile ilgili

esaslar belirlenmelidir.

m) Acil durumlarda, en yakın hastane, karakol, jandarma, itfaiye, ambulans

hizmetlerinin gecikilmeden alınabilmesi için, telefonları kolay görülebilecek yerlere

yazılmalı ve ilgili elemanlar bu konuda ayrıca bilgilendirilmeli veya bilgilendirilmeleri

sağlanmalıdır.(4)

4. PANEL KALIP YAPIMINDA KULLANILAN ARAÇ VE GEREÇLER

4-1 ARAÇLAR

Anahtar takımı;

Çekiçler;

Elektrik uzatma kablosu ;

Koruyucu baret;

15

Elektrikli breyz ve testere ;

Metre,lazerli metre ve kot alma ;

Mıknatıslı şakül ve lazerli gönyeleme ;

Testere ;

Speral taşlama-kesme ;

16

4-2 GEREÇLER

Çivi- vida; İnşaat kalıp tahtalarının çakılmasında, ahşap parçaların birbirlerine

tutturulması, eklenmesi vb. işlerde kullanılan çelik malzemedir. Kalıpta genel olarak

6'lık( 6 cm) ve 10'luk (10 cm) kullanılmaktadır. 6'lık tahtalarda, 10'luk ise 5*10 ve

10*10’larda kullanılmaktadır). Kolon aplikasyonlarında, betona ızgaraların

tutturulması için beton çivileri kullanılır.(6)

Tij (Tıe-Rot Takım) ve Tij Somunu (Kalıp Bağlantı Cıvatası ve

Somunu):Perdekolon ve kiriş kalıplarının iki yüzeyindeki panoların tespitinde

kullanılabilecek endoğru çözümdür. Kullanımı çok pratik ve rahattır.15 ton kopma

mukavemetine dayanıklı ürünlerdir .(6)

Kalıp bağlantı cıvatası ve somunu (Kilit Çiroz): Kolon- perde gibi elemanların iki

yüzünü birleştirmek amacı ilekullanılan bir nevi kilittir. Perde kilidi de denmektedir.

Kullanımı şöyledir: Perde ikiyüzü arasına bir elektrik borusu geçirilir ve bunun içinden

6,8’lik inşaat demirigeçirilir bu demirin iki ucuna takılan çirozlar kolları vasıtasıyla iki

taraftansıkıştırılarak perde istenilen kalınlığa gelince bırakılır ve kilitleri vasıtasıyla

sabitlenir.Sökerken de kilitleri açılır ve kolayca çıkartılır.Perde kolon ve kiriş

kalıplarının ikiyüzeyindeki panoların tespitindekullanılabilecek en doğru

çözümdür.Kullanımı çok pratik ve rahattır.15 ton kopmamukavemetine dayanıklı

ürünlerdir

17

Kalıp kelepçesi: Çirozların değişik bir tipidir. Aynı amaçla kullanılır. 6, 8, 10 mm

inşaat demirleri ile kullanılırlar. Tutucu dişler sertleştirilmiştir. Yaylar nitelikli

çeliktendir. Fırın boyalı veya çinko kaplamalıdır.

Teleskopik dikme direk;

• Kurulması, sökülmesi, taşınması kolaydır.

• Döşeme kalıbı uygulamalarında, kalıp altı desteği olarak kullanılır.

• Açık ve kapalı mekanizmalı olarak iki tipte ve çeşitli ebatlarda imalatı yapılmaktadır.

• Teleskoplar kalas (kereste) sarfiyatını sona erdirmiş, inşaatçımıza uzun vadede çok

kâr sağlamıştır.

• İnşaatlarınıza Avrupa standardında güvenliği ve ekonomiyi getirir.

• Kolay kurulumuyla inşaatın yapım süresi içinde büyük kolaylık sağlamaktadır.

• Korozyona karşı antipas boyalı olarak imalatı yapıldığından uzun ömürlüdür. İsteğe

bağlı daldırma galvaniz uygulaması yapılmaktadır.

• Farklı tipte kiriş altı mahya kafaları imalatı yapılmaktadır. Çeşitli uygulamalar için

değişik (4 yollu, uzun U, standart U, düz, düşer) başlık tipleri vardır.

• Değişik kotlarda çalışmak üzere ayarlanabilir.

• Dikmeler, kanal ve perde payandası olarak da kullanılabilir. Yüksek irtifalı kalıp

kurulumunda 3 ayaklı sehpa yardımı ile dikmelerin dik durması sağlanır.

18

Teleskopik dikme ve parçaları

19

Teleskopik dikme uygulamaları

20

• Kolon Kelepçesi: Kolon kanatlarının açılmasını engellemek için kullanılır. Kuşak

görevi yapar.

Kalıp yüzeyleri büyük alanlı fabrikasyon levhalar olup yüzeyleri ve kenarlarına özel

sıvı emdirilmiş çok katlı prese kalıp yüzeyleri (plywood) kullanılır.

Plywood (Beton Kontraplağı); Bu malzemelerin yüzeyleri polimer membran

kaplanmış veya suya dayanıklı özel polimerik tutkallarla sıkıştırılarak üretilmiştir. Söz

konusu kontrplak malzeme, “filmli beton kalıp kontrplağı” veya “filmsiz beton kalıp

kontraplağı” şeklinde üretilmektedir. Kontraplak yüzeyinde film tabakası olarak özel

reçine vardır.

Kalınlıkları 18 mm (13 katman), 21 mm (15 katman), en ve boy ölçüsü 125x250

cm,122x244 cm’dir (Resim 2.13). Filmsiz kontrplakların kalınlıkları 3,.., 9, 12, 15,

18,.,40 mm,en ve boy ölçüleri ise 122x244 cm, 125x250 cm ve 152,5x152,5 cm’dir.

Malzeme, betonun hem görüntüsünde hem de fiziksel özelliklerinde iyileşmeler

sağlamaktadır.

Filmli plywood

Fenolik film kaplı beton kontrplağı ismi ile de geçen plywood, perde kolon vb. kalıp

sistemlerinde beton yüzeyine gelen noktalarda kullanılır. Plakalar halinde olduğu gibi,

çelik karkasların yüzeyinde monte edilerekten panolar halinde de kullanılır.

21

• Hafif fakat yüksek dayanımlı,

• Rahat kullanımlı,

• Çevre dostu,

• Uygulaması geniş alanlara sahip bir malzemedir.

Plywood ağaç tabakalarından oluşan bir paneldir. Plywood çok iyi mekanik

dayanıklılığa sahip olmasına karşın hafif bir malzemedir. Katman sayısı genelde tek

sayı olacak şekilde üretilir. Dış katmanlar genellikle panelin uzun ölçüsüne paralel

yöndedir. Birbirini izleyen katmanlar birbirine dik olacak şekilde yapıştırılır. Bu üretim

şekli dayanımı artıran, vibrasyonla oluşacak şok etkilere karşı koyan bir yapıdır.

Betonun yapışmaması için ayırıcı maddeler kullanılmalıdır. Ayırıcılar her zaman çok

ince bir şekilde uygulanmalı ve gerekli olduğunda kauçuk bir silgi veya bez ile tekrar

düzeltilmelidir. Kalıplar söküldükten hemen sonra tekrar temizlenmelidir. Zaman

zaman kalıp elemanları (plywood) çok yağlanmaması için bir deterjanla

temizlenmelidir. Aynı zamanda her beton dökümünden önce beton dökümü

sonucunu etkilememesi için plywood oluşmuş ve olabilecek kirlere karşı

temizlenmelidir (örneğin çiçek tozu, toz vs.).

Şantiyede malzemeleri depolarken hepsinin düzenli olarak iyi korunması veya aynı

derecede açıkta tutulmasına dikkat edilmelidir. Birbirine yakın sonuçlar elde edilmesi

her bir elemanın plywoodun aynı iklimde bulunması ile mümkündür. Beton kontra

plakları, kenar yüzeyleri akrilik boyalı olarak piyasada bulunur. Kesilir kesilmez,

kesilen kenarların hemen yalıtılmasına dikkat edilmelidir. Beton kontra plakları, en

yüksek ihtiyaçları karşılayan ve kolayca çalışılabilen (testere, çivi vs.) bir paneldir.(6)

Çelik Pano sistemleri; Sabit ve hareketli kalıp üretim yöntemlerine uygun olan metal

kalıplar, çelik ve alüminyumdan yapılır. Bu kalıplar ile kolon, kiriş, duvar, döşeme ve

çatı elemanları ile tüm yüzeysel taşıyıcılar yapılabilir. Çelik kalıplar sıva

gerektirmeyen, düzgün, pürüzsüz beton yüzeyler elde etmek için idealdir. Montajı ve

sökülmesi son derece kolaydır. Yaklaşık 600–800 kez kullanılabilir. Dış karkas 5 mm,

yüzey 3mm A1 kalite Ereğli çelik sac kullanılır, dış karkas yüksekliği 60 mm dir.(7)

(8)

22

Plastik Kalıp sistemleri

Tekrar kullanılabilme özelliği olan plastik kalıp sistemi düzgün yüzeylerde kullanılan

yeni bir üründür. Söz konusu plastik kalıplar, yüksek yoğunluklu polietilen kalıplardan,

kalıpları birbirine bağlayan kalıp elemanlarından ve kilitleme kelepçelerinden oluşur.

Özel yüzey şekli veren kalıp elemanı

Polyester Panel Kalıp

Polyester panel kalıpların beton gören yüzeyleri fiberglas, konstrüksiyonu çeşitli delik

lamalardan oluşmuş panolardır. (6)

5.BETONARME KALIP ÇEŞİTLERİ

Betonarme kalıpları; kalıp taşıyıcı sistemleri (kalıp iskeleleri), kalıp yüzeyleri ve birleştirme-bağlama elemanları olmak üzere üç ana unsurdan oluşur. Kalıpların fonksiyonlarını tam olarak yerine getirebilmeleri ve beton dökümü ve kalıba dökülmüş olan taze betonun mukavemetini kazanması için gerekli süre zarfında herhangi bir olumsuzluk yaşanmaması için bu üç ana unsuru oluşturan elemanların fonksiyonlarını en iyi şekilde yerine getirmeleri şarttır. Betonarme kalıp sistemleri genel olarak; - Geleneksel kalıp sistemleri,

- Endüstriyel kalıp sistemleri Olmak üzere iki ana gruba ayrılmakla birlikte; yapımında kullanılan malzemelere ve kullanım durumlarına göre de:

23

5.1. Yapımında Kullanılan Malzemelere Göre

- Ahşap kalıplar,

- Çelik kalıplar,

- Plastik kalıplar,

- Beton kalıplar,

- Karma kalıplar,

5.2 Kullanım durumlarına göre; Kalıcı kalıplar, Takılır-Sökülür kalıplar,

Hareketli kalıplar, olmak üzere sınıflandırmamız mümkündür.(4) 5.3. Fonksiyonlarına göre kalıplar;

A-Klasik Kalıp Sistemleri

B-Endüstriyel Kalıp Sistemleri

B-1-Panel Kalıp Sistemleri

B-1-1-Ahşap ve Ahşap esaslı Kalıp

B-1-2-Metal Kalıplar

B-1-3-Plastik esaslı Kalıplar

B-2-Tünel Kalıp

B-2-1-Yarım Tünel Kalıp

B-2-2-Tam Tünel Kalıp

B-3-Prefabrike Elaman Kalıp

B-3-1-Masalı Kalıp

B-3-2-Münferit Kalıp (6)

6. PLANIN ZEMİNE UYGULANMASI

Tapu sicil muhafızlığına müracaat edilerek, bir teknisyen tarafından arsanın köşeleri

zeminde belirtilmiş ve bu köşelere beton içine gömülü çivi başları gömülerek

köşelerin kaybolmamasını sağlanır.

24

Böylece köşe noktaları bilinen arsa üzerine yapının uygulanabilmesi için yapı hattını

yani yapının sokak çizgisinin bilinmesi gerekir. İmar durumuna uygun olarak

düzenlenmiş olan durum planında ki ölçülere göre kadastro memurlarınca yapılacak

ölçmelerle yapının bir köşeni ve yapı hattı zemine kazıklarla tespit edilir. Yapının

diğer köşeleri yapı hattına ve tespit edilen köşeye göre bulunarak buralarda birer

kazık çakılır.

Yapının dört köşesi belirlendikten sonra sıra plandaki temel ve beden duvarlarının

arsa üzerine taşınmasına gelir, bu işleme aplikasyon veya ip iskelesi denir.

6.1 ip iskelesi yapılırken iş sırası takibi

- Köşe kazıklarının üst köşelerine birer çivi çakılır. Çiviler birbirlerine ip ile bağlanılarak.

- Binamız ister yığma ister betonarme olsun usta veya kalfa yolun tretuvar kotuna, yapının (+,-) artı, eksi kotunu parselimizin bir köşesine dikilen 5x10 veya 10x10'luk sağlamlaştırılmış latanın üzerine hortumlu su terazisi ile taşır. Bu işlemi mühendisler çok bina gruplarının kodlanmasında optik aletlerle yaparlar.

6-1-1 Binalarda ip iskelesi yapımı;

Parselimizde temizlik ve tesviye kazısına gerek varsa önce onu yaparız .

Projemize göre parsel çizgilerinden faydalanarak binamızın köşe kazıklarını çakarız

Binamızın dış hatlarını ip ile çevreleriz.

25

Bina kenarından 1 ila 1.5 metre uzağında, temel açılacak her yere kazıklar çakılarak, üzerlerine terazisinde üst kısmı düzgün olan 5xl0'luklar köşelerde iki taraflı diğer kısımlarda yalnız temel olan kısımda çakılır.

Binanın dış çizgisine göre temel kazılacak kısımlar belirlenir. Çakılan 5/10’luklar üzerine testere ile çentik atılır. Veya çivi çakılarak yapılır.

Sırası ile taş duvarların geldiği yerleri ve gerekirse tuğla duvarların geldiği yerler, bu çakmış olduğumuz iş iskelesi üzerinde tespit edilir.

Çalışmaya başlandığı zaman ilk önce temel yerlerinin ipleri çekilir. Kazı çalışması bittikten ve temel betonu döküldük-ten sonra saç duvar içinde aynı çalışmalar yapılır.

Betonarme projelerinin uygulanmasında;

Bina oturma alanını 1-1,5 m dışındaki mesafede yapılmış olan kazı içerisine , kesintisiz çerçeve kazıklar yardımıyla dolanır buna telerö denir.

Telerö üzerinde yapının aksları işaretlenir ve numaralandırılır.

Aks noktalarına ip ’in bağlanabileceği işaretler yerleştirilir.

Telerö üzerinde temel çeşitlerine bağlı olarak işaretlemeler yapılır ve ipler çekilir.

Ölçü kontrolleri yapıldıktan sonra , ipleri kesişim notalarında şakul yardımı ile zemine işaretlemeler yapılır.

Zemine işaretlenmiş yerlere temel kalıp planları yapımına başlanır.

Betonarme binalarda temel aksları (eksenleri) ip iskelesi üzerine işaretlenir.

Bu ip iskelesi bodrum tavan döşemesi yapılana kadar bozulmaz.(3)

26

7. BETONARME KALIPLARINDA DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR

1- Beton Kalıbı üzerine gelen yükleri ve sarsıntıları karşılayacak şekilde sağlam yapılmalıdır.

2- Beton dökülmeden önce, kalıp içi iyice temizlenmeli.

3- Beton dökülmeden önce ve dökülürken kalıp ile ölçüler iyice kontrol edilmelidir.

4- Kalıp yüzeyleri, betonun kalıba yapışma ve beton içindeki suyun kalıp tarafından emilmesi önlenir.

5- Kalıba dökülen beton/prizini aldıktan sonra kalıp söküleceğinden, kalıbın kolay sökülür ve yapılır olması gerekir.

6- Bir kat kalıbını sökmeden üst katın kalıbının kuruduğu hallerde katlarda dikmeler üst üstte getirilmelidir.

7- Kalıp defalarca kullanılacağı düşünülerek dikkatle yerleştirilmeli ve muntazam sökülmesi gerekir.

8- Kalıp masrafı inşaat masrafını arttıracağı için, bir kalıptan azami derecede istifade edilmelidir.

9- Kalıplama işini daha kolay yapabilmek için paneller yerde veya tezgah üzerinde makinalardan da istifade ederek projesine göre hazırlanıp zamandan tasarruf edilir.

10- .Kalıp söküldükten sonra kalıntıları temizlenip tekrar kullanılana kadar düzgünce ebatlarına göre ayrı ayrı istif edilmelidir.(3)

8. KALIP SÜRESİ Beton döküm işi bitimi ile kalıp sökümü arasında geçecek süre kalıp süresidir. Bu süre kullanılacak çimentonun cinsine, betonun kalitesine, su çimento oranına betonarme yapının; cinsine,

etkilerine, büyüklüğüne ve hava şartalarına göre değişir. En Düşük sıcaklıklarda aşağıdaki kalıp alma süreleri uygulanır.

Çabuk sertleşen portland 2 gün 4 gün 8 gün

sıcaklık derecesi +5C olan elverişli hava şartları altında ve normal kalıp sistemlerinin kullanıldığı yerlerde genel olarak,

Özel durumlarda büyük açıklıklı ve büyük boyutlarda yukarıdaki süreler iki katna çıkarılabilir. Kayan ve yürütülebilen kalıplar veya benzeri metodlarla kullanıldığı, beton vibrasyonla sıkıştırıldığı taktirde cetvelin verdiği süreler 1 ila 2 gün kısaltılabilir.

Sertleşme sırasında hava don yaparsa kalıp süresi don yapan günler kadar uzatılmalıdır.

27

9. PANEL KALIP İSKELESİ

Kalıp iskeleleri genelde ahşap malzemeden (direkler, yatay destekler ve diyagoneller kullanılarak) yapılmaktadır .Ancak, günümüzde giderek takma-sökme işlemlerinde kolaylık sağladığı ve iş güvenliği açısından daha güvenilir sonuçlar verdiği için metal dikmeler ve iskeleler kullanılmaktadır. (1) Metal iskele sistemlerinde kolay kurma ve sökmenin sağladığı ,emek tasarrufunun sağlandığı , iş güvenliği açısından da olumlu sonuçlar vermektedir. Bu avantajlarının yanında yüksek döşemelerin yapımında iş iskelesi sistemi , kalıp iskeleleri kullanılmaktadır. Bu iskelelerin malzeme kesitleri ve özellikli malzemelerden yapılmaktadır.

Metal iskele(9) 10. PANEL KALIPLAR Bilindiği gibi kalıplar bir takım hesaplamalar sonucunda geliştirilen kalıp projelerine uygun olarak yapılmak durumundadır. Ancak günümüzde çok farklı özellikler arz etmeyen betonarme yapı elemanlarının kalıplanmasında kullanılan geleneksel kalıplarda kabullenilmiş yaklaşık kesit ve boyutlar mevcuttur.(1) Yapıların değişik yerlerinde kullanılan kalıplar ayrı ayrı özellikler gösterdiği için değişik şekillerde yapılırlar. Panel kalıplar, uygulamalarında klasik kalıp sistemi iskelesine , paneller monte edilerek uygulandığı gibi endüstriyel panel kalıplarda kullanılmaktadır. Endüstriyel kalıplarda, taşıyıcı kirişleri özel olarak yapılmış , değişkenliği olabilen , çok amaçlı panel kalıplardır. Ayrıca beton yüzeye temas eden metal esaslı paneller , özel olarak tasarlanmış, çerçeve destekli ve farklı boyutlarda üretilen panel kalıplardır. İnşaatların küçük veya büyüklüğüne göre çeşitli şekillerde üretilmiş panel kalıplar kullanılmaktadır.

28

Yapıların değişik yerlerinde kullanılan kalıplar ayrı ayrı özellikler gösterdiği için değişik şekillerde yapılırlar. Bu nedenle kalıpların inşaatta kullanıldıkları yerlere göre sınıflandırılıp incelemek gerekir. Projesine uygun olarak yada standart, metal veya ahşap esaslı panel kalıplar, temel ölçüsüne uygun kanat panelleri kullanılarak teşkil edilirler. Çeşitli firmaları ürettikleri , özellikli kalıplar ile rijitliği sağlanmaktadır. Panel kalıp sistemlerinde firmaların geliştirdikleri kalıplar yapıların özelliklerine göre olup , kendilerine göre’ de sistem geliştirmişler ve kodlamışlardır. Panel kalıplar, yapıların üretiminde her noktasında ve ölçüsünde kullanılabilmektedir. Panel kalıplarla birlikte , daha düzgün beton yüzeyleri ve hızlı üretim mümkün kılınmıştır. . 10.1. YAPILARDA PANEL KALIPLAR Projesine uygun olarak yada standart, metal veya ahşap esaslı panel kalıplar, temel ölçüsüne uygun kanat panelleri kullanılarak teşkil edilirler. Yapıların değişik yerlerinde kullanılan kalıplar ayrı ayrı özellikler gösterdiği için değişik şekillerde yapılırlar. Bu nedenle kalıpların inşaatta kullanıldıkları yerlere göre sınıflandırılıp incelemek gerekir. 10.1.1.Temel Kalıpları Betonarme münferit temellerin yalnız yan yüzeyleri ile üst kısmının etrafına yapılan kalıptır. Bazen temellerin arası 30x30 veya 30x40 cm boyutunda bağlantı kirişleri ile bağlandığından, bu kirişlerin yan kanatlarında kalıp yapmak gerekir. Meyilli kısımlar için kalıba gerek yoktur. Mala ile meyil verilir. Üst kısmının kalıbı ise alt kısmın betonu dökülüp bir miktar sertleştikten sonra yapılır. (3) Yapıyı zemine oturtan temel, ayakların kalıpları en basit teşkil edilen kalıplardır. Yükseklikleri ve görünen yüzleri az olduğundan, daha az itina ile yapılırlar. Çeşitli şekilleri vardır. Duvar temelleri mütemadi olduğundan sadece iki karşı yüzü için kalıp yapılır. Kalıp genelde dikdörtgen kesitlidir. Projesine uygun olarak, yükseklikleri hazırlanan panel kalıplar , dışarda dıştan içe doğru hazırlanır. Kalıp için, boy kirişler uzatılır, paneller monta edilir. Uygulama noktasında da aksa göre yerleştirilir ve sonra, destek (L) kullanılarak takviyeler yapılır. Yapı temelleri, plak ve perde sistemi olduğunda , metal yüzey , metal çerçeve ahşap esaslı yüzey veya özel ahşap kirişli ahşap esaslı kalıplar kullanılmaktadır. Kalıp panelleri, çeşitli ölçülere getirilmesinde çeşitli birleştirme parçaları kullanılmaktadır. Metal çerçeveli ahşap esaslı paneller , ölçüsüne uygun çerçeveleri tezgahta panelleri vidalanması ile kalıp elamanları üretilmektedir. 10.1.2. PERDE BETON KALIPLARI Yapı üretiminde düşey taşıyıcıların perde beton olarak yapıldığında , ahşap kirişli perde betonu panel kalıpları kullanılmaktadır. Ahşap kirişli panel kalıplar tek parça halinde yüksek perde betonu yapılabilmektedir. Ahşap kirişlerin uzatılması , kafesteki boşluk içine geçerek çabuk ve basit biçimde bağlanır. Birleştirilen kirişler uzatma elamanı ve elle sıkılan somunlarla bağlanır.(Peri vario) Ahşap kirişli panel kalıp uygulaması, ölçülere ve gelen yüke bağlı olarak çelik kuşaklar üzerine ahşap kirişler monte edilir ve kirişler üzerine ahşap esaslı paneller

29

yerleştirilerek kalıp oluşturulur. Beton yüzey alanına göre panel kalıplar çelik kuşaklarla kamalı bir şekilde birleştirilir. Köşe birleşimlerinde (iç ve dış ) tij demirleri kullanılır. Panel kalıpların dengelenmesi, şakülüayarlanmasında ,ayar payandaları kullanılır. Payandalar kalıba gelen yük ve yüksekliğe bağlı olarak , belli bir açıda kullanılır. Panel kalıpların boyutları büyük olduğunda kalıplara kaldırma kancaları monte edilmelidir. Perde panel kalıpları yüksek olduğunda çalışma platformları monte edilebilmektedir. Duvar kalıbı, destekleme usullerine uygun tarzda inşa edilir. Dikme araları gelen yüke göreayarlanır. Yanlamalar aracılığı ile betondan çelecek itme kuvveti, payandalara ve zemine aktarılır, yanlamalar kalıbın uygun yerlerine yerleştirilmiş bağlantı elamanlarına bağlanır. Kalıbın iç aralığına duvar kalınlığı kadar ara parçaları konarak kanatların içeri kapanması önlenir, beton yükseldikce bu parçalar sırası, ile alınır.(3)

Panel kalıp sistemler

30

10.1.3. KOLON KALIPLARI Panel kolon kalıpları, çeşitli kesit şekilleri olduğu gibi standart dörtgen kesitler

oluşturulabilmektedir. Dörtgen kesitlerin dışındaki kolon kalıpları projeye uygun

olmakla beraber, daha çok metal esaslı yapılmaktadır. Metal kolon kalıpları

yükseklikleri projeye uygun olup vinç yardımı ile kurulabilmektedir. Panel kalıplarda,

kalıp konstrüksiyonu alaşımlı metal olup yüzeyi ahşap esaslı yapılmaktadır. Paneller

31

çeşitli kolon ölçülerine uygulanmaktadır.Paneller çelik kuşaklar yardımıyla

şekillenmektedir.Panelleri birleştirmek için özel bağlantılar kullanılmaktadır.

Panel kolon kalıbı , kolon ölçülerine göre hazırlanır.Kolon kalıbı akslara göre yerleştirilir.Payandalar ,kolonun yüksekliğine göre belirli açılarda kalıba ve zemine bağlanır.Kolon şaküle getirilir.Yüksek ölçüde yapılan kolonlarda çalışma iskeleleri yapılır. -Projeye uygun yan panel kanatları hazırlanır,kalıp yüzü genişse iki veya daha fazla panel yanyana getirilerek tutturulur. -Hazırlanan kalıp yüzü panel kanat lan, kare, dikdörtgen, altıgen v.bkalıplarda,bir yüzü açık kalacak şekilde birbirlerine tutturulur. Daha önceden inşaat alanı içerisinde belirtilmiş akslar içine konur cepheden çaprazlanarak kolon şakülüne getirilir. Daha sonra diğer yüzleride çaprazlanarak kolon iyice sağlamlaştırılır.

32

10.1.4. KİRİŞ KALIPLARI Panel kiriş kalıpları yapımında, Dolu gövdeli kirişler yüzeyine paneller monte edilir. Paneller yerleştirildikten sonra , takviyeleri ayarlana bilen çubuklar kullanılır.. Ayarlı çubuklar ile yüksek kirişler üretilebilmektedir. Çubuklarla 80 cm yüksekliğe kadar saplama kullanılmasına gerek yoktur.( 8)Bu kiriş sistemleri ile daha geniş ve hızlı kiriş üretimi yapılabilmektedir.

Kiriş kalıbı yapımındaki işlem sırası aşağıdaki gibidir. Kiriş yan panelleri projeye uygun olarak hazırlanır. Kolonlar arasındaki kiriş taban paneli atılarak kolonlara monte edilir. Kirişler üzerine hazırlanan taban panellerine ,yan kanat panelleri kirişlerle takviye edilir.Kiriş aralığına göre yan kanat paneller yerleştirilir. Kanatlar bağlandıktan sonra ayar çubukları ile kalıp gönyelenir ve sabitlenir, böylece beton basıncına karşı kalıp hazırlanmış olur.

33

10.1.5. DÖŞEME KALIPLARI Panel döşeme kalıbının esası, beton temas yüzeyi, ana ve tali taşıyıcılar ve

dikmelerden oluşmaktadır.

Panel kalıp sistemleri, her tür plan ve yüksekliğe yani projeye uygulana bilmektedir.

Döşeme panel kalıplarda yatay taşıyıcılar kirişlerdir. Kullanılan kirişler, dolu gövdeli

ve kafes kiriş şeklinde üretilmiş kirişlerdir. Ana taşıyıcı kirişler kafes kirişler olup, tali

kirişler ise dolu gövdeli kirişlerdir. Bu uygulama kalın döşemelerde kullanılır.

Kalın olmayan döşemelerde ise, ana ve tali taşıyıcılar dolu gövdeli kullanılması

ekonomi olmaktadır. Döşeme kalıbında kullanılan kirişler farklı uzunluklarda

yapılmaktadırlar.

Kirişleri taşıyan kalıp iskeleleri metal ve alüminyum olup kullanımı kolaydır. Dikmeler

çok amaçlıda kullanılmaktadır. Dikme adetleri, döşemeden gelen yükler ve kirişlere

göre değişmektedir.Bu aralıklar firmaların geliştirdiği tablolar yardımı ile kolayca tespit

edilir. Dikmelerin kurulması üçayak yardımıyla kolayca kurulur. Dikmeler fonksiyonel

olup yüksek ölçülere (1,5-6,5m )kalıp kurma imkanı sağlar.

Daha yüksek kalıplarda ise, kalıp iskeleleri kullanılmaktadır.

34

10.1.5.1. Panel Kalıbın kurulması Kendinden kilitlenen (kitleme mandallı) haçvari kafalar dikmelere geçirilir. Bu tip

haçvari kafalar kullanılmıyorsa haçvari kafa dikmeye bir pim ile sabitlenmelidir.

Haçvari kafaların takıldığı dikmeler üç bacak kullanılarak ayağa dikilir ve sıkıştırılarak

emniyete alınır. Üç bacak sadece, dikmenin kurulmasına yardım amacıyla kullanılır.

Kurulma esnasında oluşabilecek yatay yükler bu şekilde ancak 3 m.ye kadar

karşılanabilir.

kalıp yüksekliği> 3.0 m.

olduğu durumlarda 3.0 m’den daha fazla yüksekliklerde MULTIPROP kullanıldığında

dikmeler uygun çerçevelerle bağlanırlar.

Şekil 2a.'ya alternatif uygulama

35

PEP dikmeler veya normal boru dikmeler 3.0 m. den fazla bir yükseklik için

kullanıldığında diagonal kelepçeleri ile çapraz biçimde bağlanırlar.

10.1.5.2. Panel Kalıbın sökülmesi

Söküme ara (orta) dikmelerin çıkarılması ile başlanır. Haçvari kafalı dikmelerin somunları 40 mm. Kadar döndürülerek gevşetilir.

36

KAYNAKLAR 1.Prof.Dr.MetinASLAN, Ahşap Kalıpçı, İntes 2.Prof.Dr.Melike ALTAN ,İ.T.Ü İnşaat, Klasik ve Modern Kalıplar 3.Mehmet AGİL , Zeki BİDECİ ,Beton ve betonarme kalıpçılığı ,Ankara 1987

4. Coşkun AKCAN, 5.http://www.kiratlikimya.com/img/levha/yeni2/ozel-calisma-levhalar.jpg 6. M.E.B. Megep Modül, Kalıp Öncesi Hazırlık, Ankara 7. Farmesmodsistem 8. Mesa Kalıp sistemleri,imalat 9. Peri Kalıp sistemleri 10.Sunay ÖZMEN,Structure of fomworkandscaffolding 1991

11.Yük.Mim.Cihat UYSAL, B.Arme Kalıbında Endüstrileşmiş sistemler,

12. Mediha Ölmez Gültek, Türkiyede Uygulanmakta Olan Toplu Konutlardaki Kalıp Teknolojisi ve Tünel Kalıp,,

13.Neru Kalıp ve Uzay Sistemleri,

14. Meslek ve Teknik Eğitim okulları İş sağlığı ve Güvenlik Rehberi, Çalışma ve Sosyal Güvenlik ve Milli Eğitim Bakanlığı yayını, 2011.

15[. http://www.ozkarticaret.com.

16. IN/Safety iş güvenliği malzemeleri.

17. (http://www.izogin.com/is-guvenligi-emkemeri-sayfa4-katid56.cmt)

18. 25325 sayılı Resmi Gazete Güvenlik Ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliği.

19. http://www.kiratlikimya.com/img/levha/yeni2/ozel-calisma-levhalar.jpg

20.http://www.isguvenlikmarket.com/yangın-cıkısı,PR-215.html-resim