Redakcja: Magdalena HinzOpracowanie graficzne: Andrzej SzymańskiProjekt okładki: Sandra DudekZdjęcia: Witold Preyss

© Copyright by Wydawnictwo Harmonia, 2012

Redakcja i Biuro Handlowe: 80-283 Gdańsk, ul. Szczodra 6 tel: 58 348 09 50, 58 348 09 51 fax: 58 348 09 00 e-mail: harmonia@harmonia.edu.pl

Wszelkie prawa zastrzeżone. Zarówno cała publikacja, jak i jakakolwiek jej część nie może być przedrukowywana ani reprodukowana – mechanicznie, elektro-nicznie lub w  jakikolwiek inny sposób, z  kserokopiowaniem i  odtwarzaniem w środkach masowego przekazu włącznie – bez pisemnej zgody Wydawnictwa Harmonia.

Szczegółowe informacje o naszych publikacjach: www.harmonia.edu.pl

ISBN 978-83-7134-587-6Gdańsk 2012 – Wydanie I

3

Co to jest motoryka mała?

Terminem motoryka mała określa się ruchy dłoni i  palców. Motoryka mała rozwija się stopniowo, czynności wykonywane palcami i  dłońmi stają się coraz bardziej precyzyjne. Dzieci krok po kroku uczą się manipulować przedmiotami, posługiwać się nimi, rysować, wycinać, lepić z plasteliny, wreszcie pisać. Kilkulet-nie dziewczynki potrafią wpinać we włosy ozdobne spinki, a nie-którzy siedmioletni chłopcy nie muszą już prosić pani o zapięcie guzików przy mankietach odświętnej koszuli. Dobrze rozwinięta mała motoryka umożliwia klejenie modeli złożonych z maleńkich elementów, grę na instrumentach muzycznych, posługiwanie się precyzyjnymi narzędziami medycznymi lub choćby szybkie pisa-nie na komputerze.

Jak się rozwija motorykę małą?

Motorykę małą dziecko rozwija nieustannie, a  to, jaki poziom sprawności manualnej osiągnie, zależy nie tylko od wrodzonych predyspozycji, ale także od liczby, rodzaju ćwiczeń i ich systema-tyczności. Motorykę małą doskonali każda czynność wykonana dłońmi i palcami, a ćwiczenia przynoszą najlepsze efekty wtedy, gdy wymagają pewnego wysiłku, wytrwałości, gdy wykonujący je musi pokonać określoną trudność. Warto pamiętać, że – podobnie jak w każdej dziedzinie – zadania zbyt łatwe nudzą, a zbyt trudne zniechęcają.

Znacznie lepszy poziom sprawności w zakresie motoryki małej osiągną te dzieci, którym możliwie jak najwcześniej pozwala się na samodzielność podczas jedzenia, zakładania odzieży, mycia,

4

którym na podwórku wolno pobrudzić się błotkiem i które mogą pomóc w pracach kuchennych, w sprzątaniu, a na spacerze zbiera-ją kasztany i kamyki. A także te dzieci, które chwilkę dziennie spę-dzą z dorosłym na zabawach paluszkowych.

Gdzie i kiedy można korzystać z książki Paluszkami tak i siak?

Palce, w  przeciwieństwie do różnych przedmiotów, zawsze mamy ze sobą. Dzięki temu prawie wszędzie i prawie zawsze mo-żemy ich użyć, żeby przyjemnie i pożytecznie spędzić czas z dzie-ckiem. Książkę Paluszkami tak i siak można wykorzystać:

– w autobusie, w poczekalni do gabinetu lekarskiego, w domu; – w czasie zabawy i tuż przed snem; – w przedszkolu; – w szkole, przede wszystkim w klasie pierwszej; – w czasie zajęć korekcyjno-kompensacyjnych; – w szkole specjalnej; – podczas zbiórki zuchowej.

Zabawy paluszkowe mają jeszcze inne zalety. Po pierwsze po-magają budować dobrą, bezpośrednią więź między dorosłym a dzieckiem. Po drugie zawsze się udają, ponieważ podczas zaba-wy nie powstaje żaden materialny wytwór, który podlegałby czy-jejkolwiek ocenie. Jest tylko wspólna przyjemność i pożytek.

Do czego jeszcze będą przydatne wierszyki, na których oparto zabawy?

Wierszyki są krótkie, rymowane i rytmiczne. Dzieci mogą je za-pamiętywać, rozwijając tym samym uwagę i  pamięć słuchową, uczyć się spostrzegania rymów i wprowadzać do swojego słowni-ka nowe wyrazy. Niektóre rymowanki mają żartobliwy charakter, więc wywołają uśmiech. Mogą także zainspirować do wykonywa-nia ilustracji.

5

Jak podzielono zabawy dłońmi i paluszkami?

Wierszyki i odpowiadające im zabawy podzielono na pięć grup w zależności od tego, na co położono w zabawach akcent.1. Opowiastki dwóch dłoni. Zabawy dla jednego dziecka lub grupy

dzieci z dorosłym2. Opowiastki czterech dłoni. Zabawy dla dwojga dzieci lub dzie-

cka z dorosłym3. Opowiastki dziesięciu paluszków. Zabawy dla jednego dziecka

lub grupy dzieci z dorosłym4. Paluszkowe rodzinki. Zabawy dla jednego dziecka, ewentualnie

grupy dzieci z dorosłym5. Paluszkowe usypianki. Zabawy dla dziecka z dorosłym

Czym charakteryzują się zabawy w poszczególnych grupach?

Opowiastki dwóch dłoni. Zabawy dla jednego dziecka lub grupy dzieci z dorosłym

Zabawy polegają na ilustrowaniu treści wierszyków ruchami całych dłoni. Dorosły pokazuje sposób ułożenia dłoni i odpowied-nie gesty, a dziecko lub grupa dzieci naśladują te czynności możli-wie jak najdokładniej. Rymowankę może mówić tylko dorosły, ale dobrze, jeśli mówią ją również dzieci.

Opowiastki czterech dłoni. Zabawy dla dwojga dzieci lub dziecka z dorosłym

Te zabawy różnią się od poprzednich tym, że dzieci uczestniczą w nich parami. Podczas tych zabaw maluchy siedzą naprzeciw sie-bie. Muszą się wzajemnie obserwować i współpracować ze sobą. Zabawę prezentuje dorosły w parze z dzieckiem.

6

Opowiastki dziesięciu paluszków. Zabawy dla jednego dziecka lub grupy dzieci z dorosłym

Treść rymowanek przedstawia się odpowiednimi ruchami pal-ców. Dorosły prezentuje te ruchy, a dziecko lub grupa dzieci na-śladują je, starając się zrobić to dokładnie. Dorosły zachęca dzieci, aby mówiły rymowankę wspólnie z nim.

Paluszkowe rodzinki. Zabawy dla jednego dziecka, ewentualnie grupy dzieci z dorosłym

Gesty ilustrujące treść rymowanek dziecko może wykonywać samodzielnie, naśladując dorosłego. Jeśli jeszcze tego nie potrafi, dorosły może mu pomagać lub wykonywać to jego rączkami. Pa-luszkowe rodzinki można wykorzystać również w przedszkolu do zabawy z całą grupą dzieci.

Paluszkowe usypianki. Zabawy dla dziecka z dorosłymSą to wierszyki, które pomagają zasnąć. Dorosły mówi je dzie-

cku cichym, spokojnym głosem i jednocześnie, używając palusz-ków dziecka, ilustruje treść rymowanek. Dzieje się to podobnie jak w  znanej wszystkim paluszkowej zabawie Tu sroczka kaszkę warzyła.

Jak należy korzystać z opisów zabaw znajdujących się pod wierszykami?

Pod każdym wierszykiem znajduje się dokładny opis zabawy paluszkowej. Fragmenty opisu odnoszące się do kolejnych wer-sów rymowanki oznaczono cyframi. Czasami kilku wersom odpo-wiadają te same czynności, czyli ten sam opis. Opisy zabaw można traktować jako propozycję, którą rodzic, nauczyciel, a także dzie-cko mogą zmieniać, rozwijając w ten sposób własną pomysłowość.

7

Bzdurki oraz ważna sprawa

Opowieści różnej treści ta książeczka mieści. Są tu kotki, psotki, muszki,drzewa i poduszki.Jest tu ciocia i są misie,co przyśniły mi się.Jest Antoni, jest Halina,młynki, świnki, lina.

Są krasnale i wiewiórki oraz inne bzdurki. Lecz ważniejsze od wiewiórek, prosiąt, śrubek, bzdureksą paluszki oraz dłonie.Wszak tu chodzi o nie!

Sprawne palce – ważna sprawa!Po to ta zabawa!

Zabawy dla jednego dziecka lub grupy dzieci z dorosłym

Opowiastki dwóch dłoni

10

SowaLeci sowa na łowy do zielonej dąbrowy. Gdy z dąbrowy przyleci,to przytuli swe dzieci.

11

3. Sowa wraca – dziecko wolno przybliża do swojego ciała dłonie złączone nadgarstkami.

4. Krzyżuje ręce na piersiach, naśladując przytulanie kogoś do sie-bie.

1. i 2. Dziecko krzyżuje w nadgarstkach otwarte dłonie, czyli skrzydła sowy. Porusza nimi równomiernie i powoli oddala od swojego ciała.

12

Dziadek Pewien dziadek bardzo starynosi wielkie okulary. W okularach tych od ranaszuka igły w stogu siana.Jest!

13

3. i 4. Patrząc przez okulary, pochyla się nisko i szuka na podłodze małego przedmiotu.

5. Zdejmuje okulary, prostuje się i energicznie unosi kciuk.

1. i 2. Dziecko przykłada do oczu okulary ułożone z dłoni i rozglą-da się na boki.

14

Janek wspina się po linieJanek wspina się po liniejak najwyżej, aż do chmury.„Po co się tam wspinasz, Janku?”„Chcę popatrzeć na was z góry!”

15

3. Dziecko przykłada otwartą dłoń do czoła (dotykając czoło pal-cem wskazującym i kciukiem) i spogląda w górę.

4. Zmienia dłoń przyłożoną do czoła i spogląda w dół.

1. i 2. Dziecko trzyma przed sobą pięści ustawione jedna na dru-giej. Rytmicznie przenosi pięść znajdującą się na dole na tę, która jest u góry itd. Ruch jednej pięści przypada na dwie sylaby.

16

Młynek do kawy Babcia młynek ma do kawy.Korbką kręci, kręci, kręci. Dziadek kręci w drugą stronę,bo na kawę nie ma chęci.

17

3. i 4. W dalszym ciągu trzyma młynek, a korbką kręci w przeciw-nym kierunku.

1. i 2. Dziecko udaje, że trzyma jedną ręką młynek do kawy. Drugą ręką naśladuje kręcenie korbką młynka.

119

Spis wierszyków z zabawami

Bzdurki oraz ważna sprawa 7

Opowiastki dwóch dłoni.Zabawy dla jednego dziecka lub grupy dzieci z dorosłym 9

Sowa 10Dziadek 12Janek wspina się po linie 14Młynek do kawy 16Kłębek wełny 18Oj, jak zimno! 20Pan Antoni łowi ryby 22Domowe porządki 24Pani Halina 26Józef stuka młotkiem 28

Opowiastki czterech dłoni. Zabawy dla dwojga dzieci lub dziecka z dorosłym 31

Dwóch drwali 32Maszyna 34Taniec 36Dzwon na wieży 38Wchodzi Maciek na drabinę 40Jedno ziarnko 42Kucharz Jacek 44Grabienie liści 46Młócenie zboża 48Na biwaku 50

Opowiastki dziesięciu paluszków. Zabawy dla jednego dziecka lub grupy dzieci z dorosłym 53

Rybki 54Drwal 56

120

Świerszcze 58U stolarza 60Pisarz pisze bajkę 62Idzie Jan do lasu 64Wiewiórka 66Motyl 68Szewc 70Tata wkręca śrubki 72Pani pod parasolem 74Guzik 76

Paluszkowe rodzinki. Zabawy dla jednego dziecka, ewentualnie grupy dzieci z dorosłym 79

Lwy 80Niedźwiedzie 82Wróbelki 84Wiewiórki 86Dziki 88Zajączki 90Kaczka i kaczęta 92Prosięta i ich mama 94

Paluszkowe usypianki. Zabawy dla dziecka z dorosłym 97

Idą dzieci do łóżeczka 98Szumią w lesie drzewa 100Pięć kotków 102Idą krasnoludki 104Śpią już misie 106Płynie rzeczka 108Bajka muszki 110Chmara muszek 112Motylki i muszka 114Kotki lubią psotki 116