përmbajtjakonsultimet.rks-gov.net/storage/consultations/09-50-44... · web viewpuna e njësisë do...

Republika e Kosovës – Република Косово – Republic of KosovoQeveria – Влада – Government

Zyra e Kryeministrit – Канцеларија премијера – Office of The Prime MinisterZyra e Komisionerit për Gjuhët – Канцеларија повереника за језике

Office of the Language Commissioner

KONCEPT DOKUMENTI PËR REFORMËN E PROCEDURAVE TË PËRKTHIMIT BRENDA QEVERISË SË KOSOVËS – DREJT NJË LEGJISLACIONI TË HARMONIZUAR

SHUMËGJUHËSH

Përgatitur nga Zyra e Komisionerit për gjuhët

PërmbajtjaPërmbajtja..................................................................................................................2Përmbledhje e koncept dokumentit............................................................................3Hyrje........................................................................................................................... 5Kapitulli 1: Përkufizimi i problemit..............................................................................6Kapitulli 2: Objektivat...............................................................................................13Kapitulli 3: Opsionet.................................................................................................13

Kapitulli 3.1: Opsioni i tanishëm- asnjë ndryshim..................................................14Kapitulli 3.2: Opsioni për përmirësimin e zbatimit dhe ekzekutimit......................17Kapitulli 3.3: Opsioni i tretë...................................................................................18

Kapitulli 4: Identifikimi dhe vlerësimi i ndikimeve të ardhshme...............................21Kapitulli 4.1: Sfidat me mbledhjen e të dhënave...................................................22

Kapitulli 5: Komunikimi dhe konsultimi.....................................................................23Kapitulli 6: Krahasimi i opsioneve.............................................................................24

Kapitulli 6.1: Planet e zbatimit për opsionet e ndryshme......................................26Kapitulli 6.2: Tabela e krahasimit me të tre opsionet............................................29

Kapitulli 7: Konkluzionet dhe hapat e ardhshëm......................................................32Kapitulli 7.1: Dispozitat për monitorimin dhe vlerësimin.......................................35

Shtojca 1: Forma e vlerësimit për ndikimin ekonomik..............................................36Shtojca 2: Forma e vlerësimit për ndikimet shoqërore.............................................40Shtojca 3: Forma e vlerësimit për ndikimet mjedisore.............................................46

Tabela e FiguraveFigure 1. Tabela me informacione të përgjithshme për koncept dokumentin............6Figure 2. Dokumentet përkatëse të politikave, ligjet dhe aktet nënligjore.................9Figure 3. Pema e problemit, që paraqet problemin kryesor, shkaqet e tij dhe efektet................................................................................................................................. 11Figure 4. Pasqyra e palëve të interesuara bazuar në përkufizimin e problemit........13Figure 5. Objektivat relevante të Qeverisë...............................................................15Figure 6. Mënyra e rrjedhës së procesit të miratimit të ligjit dhe proceseve të përkthimit................................................................................................................. 18

Koncept dokument për reformën e procedurave të përkthimit brenda Qeverisë së Kosovës - drejt një legjislacioni të harmonizuar shumëgjuhësh

Figure 7. Hierarkia e funksionimit te njësisë.............................................................22Figure 8. Procesi i përkthimit....................................................................................23Figure 9: Ndikimet më të rëndësishme të identifikuara për kategorinë e ndikimit...24Figure 10: Përmbledhje e aktiviteteve të komunikimit dhe konsultimit të kryera për një koncept dokument..............................................................................................26Figure 11: Plani i zbatimit për opsionin 2.................................................................28Figure 12: Plani i zbatimit për opsionin 3.................................................................29Figure 13: Krahasimi i opsioneve..............................................................................31Figure 14: Plani i zbatimit të opsionit të preferuar...................................................35

3


Përmbledhje e koncept dokumentit

Kushtetuta e Kosovës dhe Ligji 02 / L-37 mbi Përdorimin e Gjuhëve sigurojnë që Gjuhët Shqipe dhe Serbe gëzojnë status të barabartë të gjuhëve zyrtare. Në përputhje me dispozitat e këtij Ligji, të gjitha institucionet e Kosovës janë të obliguara të publikojnë dokumentet në të dy dygjut. Qeveria, megjithatë, përballet me probleme serioze në përmbushjen e këtyre obligimeve ligjore për shkak të kapacitetit të pamjaftueshëm Kjo çon në një mungesë të standardeve themelore në cilësinë e përkthimit të dokumentet zyrtare të qeverisë, veçanërisht në gjuhën serbe. Arsyeja kryesore që çon në këtë problem është "mungesa e një mekanizmi efektiv, racional dhe procesi i përkthimit dhe lekturës dhe korrigjimin të gabimeve gjuhësore në dokumentet zyrtare, përfshirë ligjet, rregulloret, vendimet dhe udhëzimet administrative." Problemi më i dukshëm është cilësia e projektligjeve dhe rregulloreve të miratuara nga Qeveria. Kjo gjithashtu krijon shqetësime, përmes interpretime të ndryshme të dispozitave që do të duhej të kenë të njëjtin kuptim. Raporte të shumta të organizatave ndërkombëtare dhe vendore kanë nxjerrë në pah këtë problem dhe këshillojnë Qeverinë e Kosovës për të zgjidhur të njëjtën gjë. Zyra e Komisionerit për Gjuhët është përgjegjëse për monitorimin e zbatimit të Ligjit për përdorimin e Gjuhëve dhe ka një mandat për të zhvilluar një zgjidhje politike për të zgjidhur problemet e identifikuara. Në mënyrë që të adresohen problemet e identifikuara, Zyra ka iniciuar procesin e analizimit të nevojës për themelimin e Zyrës qeveritare për përkthim dhe interpretim. Qeveria ka pranuar propozimin në nëntor 2017, dhe krijoi një grup pune për zhvillimin e analizës dhe përgatitjen e një koncept dokumenti. Në mënyrë që të identifikohen zgjidhjet më të mira të problemeve të lartpërmendura, Grupi i punës bëri analizë të situatës dhe identifikimin e problemit aktual për të zgjidhur të njëjtin Opsionet që merren në konsideratë janë: - Opsioni pa ndryshime - një numër i vogël i gjuhëtarëve dhe angazhimi i Agjencisë: përkthimi, lektura dhe redaktimi nga kompanitë e huaja. - pranimi i numrit shtesë të përkthyesve në nivelet e ndryshme të organeve të qeverisë dhe Kuvendit, investim në trajnimin e tyre dhe rekrutimin e përkthyesve të kualifikuar dhe lektorë, duke krijuar njësi të vogla të përkthimit, në secilin nga institucionet, si dhe riorganizimin e punës së tyre, - Krijimi i një Njësie Qendrore për Përkthime - Njësia për përkthim, kontrollin gjuhësor dhe harmonizimin, nën kujdesin e Zyrës së Kryeministrit, futjen e cilësisë

4


së kualifikuar për përkthim dhe lekturë. Ndërtimi i një memorie përkthimi qendror, zhvillimi i fjalorëve dhe analizës së cilësisë. Në hapin tjetër, grupi i punës ka identifikuar dhe ka kryer një vlerësim të ndikimit të ardhshëm të opsioneve të ndryshme të identifikuara. Vlerësimi i ndikimit u krye në kategoritë e ndikimeve ekonomike dhe sociale; ndikimi në të drejtat themelore, barazia gjinore, ndërtimi i kapitalit social dhe i të rinjve; si dhe ngarkesat administrative dhe implikimet buxhetore. Në këtë proces të identifikuar, janë dhënë përparësitë dhe mangësitë e secilit opsion dhe argumente në favor të zgjidhjeve të ofruara. Në bazë të këtyre analizave, grupi i punës me këtë koncept dokument propozon themelimin e Njësisë Qendrore për përkthim dhe harmonizimin e legjislacionit në kuadër të Zyrës së Komisionerit për Gjuhët, e cila do të përmirësojë praktikën e përkthimit në procesin legjislativ dhe të fusë një proces të redaktimit, lekturës dhe harmonizimin gjuhësor, me qëllim të harmonizimit të legjislacionit shumëgjuhësh me standarde të larta. Kjo ndërhyrje kërkon një proces që do të sjellë shumë ndryshime pozitive në peisazhin e legjislativ në Kosovë, të tilla si legjislacioni shumëgjuhësh që pasqyron qëllimin e ligjvënësit në mënyrë identike dhe të qëndrueshme; parandalimin e keqpërdorimit të mospërputhjeve gjuhësore në procedurat gjyqësore; pjesëmarrje më e madhe e të gjitha komuniteteve në jetën publike; dhe për të zvogëluar koston e shërbimeve të përkthimit në lidhje me opsionet e tanishme apo të tjera në dispozicion. Së fundi, procedura e re do të ndikojë në një integrim më të mirë të përgjithshëm të komuniteteve dhe respektin për të drejtat e tyre, përshpejtimi i procesit të integrimit në BE dhe forcimin e reputacionit të Qeverisë në sytë e qytetarëve dhe bashkësisë ndërkombëtare. Informacionet e përgjithshmeTitulli Koncept dokument për Reformën e procedurave të përkthimit

brenda Qeverisë së Kosovës – drejt një legjislacioni të harmonizuar shumëgjuhësh

Ministria bartëse

Zyra e Kryeministrit/ Zyra e Komisionerit për gjuhët

Personi kontaktues

Slaviša Mladenović, Komisioner për gjuhët

PVPQ Gjashtë takime, një konferencë, dhjetë takime pune me palët e interesuara

Prioriteti strategjik

Cilësi më e mirë e përkthimit dhe procedura efikase të përkthimit. Strategjia1 e rregullimit më të mirë, ka për qëllim përmirësimin e procedurave të hartimit të politikave dhe zvogëlimin e ngarkesave

1http://www.kryeministri-ks.net/repository/docs/Better_Regulation_Strategy_2_0_for_Kosovo_-_ALBANIAN.pdf

5


administrative. Duke qenë se procedurat e përkthimit me gabime dhe dokumentet e përkthyera në mënyrë të dobët, ndikojnë drejtpërsëdrejti në këto dy procese , ky dokument është baza për ndërtimin e prioritetit strategjik të Konc.dok.

VendimiÇështja kryesore

Mungesa e mekanizmave dhe proceseve efikase efektive për përkthim, lekturë dhe korrigjim të gabimeve gjuhësore të dokumenteve zyrtare, përfshirë ligjet, aktet nënligjore, rregulloret, vendimet qeveritare dhe udhëzimet administrative.

Përmbledhje e konsultimeve

Sipas procedurës ligjore, në kuadër të konsultimeve ndër-ministrore, OLC-ja ia dërgoi Koncept Dokumentin të gjitha ministrive për shqyrtim dhe për të dhënë komentet dhe sugjerimet e tyre. Afati për dërgimin e komenteve, sipas procedurës, ishte 15 ditë. Gjashtë ministri i dërguan komentet e tyre, katër prej të cilave dhanë propozime konkrete për ndryshime në CD, ndërsa dy ministri vetëm konfirmuan se nuk kishin ndonjë vërejtje shtesë. Një nga ministrit sugjeroi që të dyja opsionet duhet të pranoheshin, ndërsa të tjerët propozonin më pak ndryshime në CD që ishin futur në dokument në kohën e duhur. Në fund të afatit për komentet, Zyra e Komisionerit për Gjuhë telefononte ministra të tjera me telefon për të përcaktuar nëse ata shqyrtuan Dokumentin Koncept dhe nëse ata kishin ndonjë sugjerim, ku të gjithë deklaruan se nuk kishin kundërshtime dhe mbështetën fuqishëm opsionin e preferuar , duke konfirmuar se situata aktuale kërkon një ndryshim. Sugjerimet e të gjitha ministrive u pranuan dhe dokumenti u përshtat më pas me të gjitha komentet e reja.

Do të plotësohet pas konsultimeve publike online.Opsioni i propozuar

Krijimi i njësisë qendrore të përkthimeve

Ndikimet kryesore të pritshmeNdikimet buxhetoreNdikimet ekonomike

Ndikim i ulët ekonomik në kategoritë: ndikimi i ndërmarrjeve të vogla dhe të mesme (NVM) dhe Investimet( ANEKSI 1)

Ndikimet shoqërore

Ndikim të ulët në kategori: Edukim, Qeverisje, si dhe te Krimi dhe siguria(ANEKSI 2)

Ndikimet mjedisore

Nuk ka ndikime relevante që priten në këtë kategori(ANEKSI 3)

6


Ndikimet ndër-sektoriale

Ndikim të ulët në dinjitetin, lirinë dhe administrimin e mirë. Ndikim i madh në trajtimin e barabartë dhe nuk ka ndikim të rëndësishëm në kategoritë gjinore dhe rinore( ANEKSI 4)

Ngarkesat administrative për kompanitë

Ngarkesa administrative priten, por nuk maten në afate të shkurtra. Ajo që është e sigurt është se të gjitha ngarkesat administrative që do të ndodhin, do të ndodhin në 2 vitet e para të Planit të Zbatimit, duke qenë se ai nënkupton ndryshimin e akteve nënligjore të përmendura në dokument, procedurën e re në përkthim dhe një organ të ri në nivel qendror. Gjithashtu në rastet kur njësia do të lëshojë konfirmimin e pajtueshmërisë gjuhësore, për dokumentet që harmonizohen me mandatin e njësisë. Duhet të theksohet se pas kryerjes së këtyre ndryshimeve, ngarkesat administrative do të zvogëlohen ndjeshëm pasi që zgjidhja e opsionit të preferuar, lidhur me procedurat e përkthimit, premton punë efikase dhe efektive në nivel qendror dhe legjislacion më të mirë në përgjithësi, të cilat më vonë do të ndikojnë në të gjitha nivelet tjera të administratës.

Testi i NVM-ve

Nuk është kryer sepse nuk është e zbatueshme për këtë rast.

Hapat e ardhshëmAfatshkurtër Ndryshimi i akteve ligjore që do të ndikohen nga qëllimi i politikës;

Krijimi i rregullores së re për Njësinë e Përkthimit;Zhvillimi i linjës së komunikimit ndërmjet Njësisë dhe institucioneve

Afatmesëm Zhvillimi i dokumentit të përshkrimit të vendeve të punës dhe miratimi i tij nga MAP-i dhe punësimi i profesionistëve me përvojë;Furnizimi i Njësisë me softuer përkthimi;Krijimi i një programi online për qasjen e Njësisë në të gjitha dokumentet ligjore.

Hyrje

Figure 1. Tabela me informacione të përgjithshme për koncept dokumentin

Titulli Koncept dokument për Reformën e procedurave të përkthimit brenda Qeverisë së Kosovës – drejt një legjislacioni të harmonizuar shumëgjuhësh

Ministria bartëse

Zyra e KryeministritZyra e Komisionerit për gjuhët

Personi Slaviša Mladenović – Komisioner për gjuhët; 038/20014035

7


kontaktuesPVPQ Gjashtë takime, një konferencë, dhjetë takime pune me palët e

interesuaraPrioriteti strategjik

Cilësi më e mirë e përkthimit dhe procedura efikase të përkthimit. Strategjia2 e rregullimit më të mirë, ka për qëllim përmirësimin e procedurave të hartimit të politikave dhe zvogëlimin e ngarkesave administrative. Duke qenë se procedurat e përkthimit me gabime dhe dokumentet e përkthyera në mënyrë të dobët, ndikojnë drejtpërsëdrejti në këto dy procese , ky dokument është baza për ndërtimin e prioritetit strategjik të Konc.dok.

Grupi punues 1. Meliza Haradinaj, Këshilltare e Kryeministrit, Kryesuese e grupit punues;2. Slaviša Mladenović, Komisionere për Gjuhë, Bashkëkryesues i grupit punues;3. Mentor Borovci, Drejtor i ZKM/ZKM, anëtar4. Arben Krasniqi, drejtor i ZKQ ZKM, anëtar5. Fehmi Stublla, Koordinator i GZ/ZKM, anëtar6. Nehat Pllana, Zyrtare e Lartë Ligjore ZL/ ZKM, anëtar7. Arton Jusufi, drejtor i DFGS / MASHT, anëtar8. Shyqyri Hyseni, Drejtor i DP/MF, anëtar9. Donika Shala, Udhëheqëse e UDHNM / MD, anëtare10. Dragan Repanović, këshilltar ligjor i ministrit, MKK-së, anëtar11. Safete Grajqevci, Koordinatore ZKGJ/ZKM, anëtare12. Ivana Pavlović, Zyrtare e Lartë ZKGJ /ZKM, anëtare13. Vebi Klaiqi, Zyrtar i Lartë ZKGJ/ ZKM, anëtar

Informata shtesë

Kapitulli 1: Përkufizimi i problemitQeveria e Kosovës (QK) dhe institucionet e saj, janë të angazhuara për të

zbatuar standardet kyçe ndërkombëtare të të drejtave të njeriut, që njëkohësisht garantojnë të drejtat gjuhësore. Këto standarde janë pjesë e Kushtetutës së Republikës së Kosovës dhe kornizës ligjore të saj. Kushtetuta e Kosovës e ka përcaktuar gjuhën shqipe dhe serbe si dy gjuhë zyrtare, me status të barabartë. Përveç kësaj, Kushtetuta dhe Ligji për Përdorimin e Gjuhëve obligojnë institucionet në legjislacionin dygjuhësor, që do të thotë se të gjitha ligjet që janë pjesë e kornizës ligjore të Kosovës, duhet të hartohen në gjuhën shqipe dhe serbe, gjithashtu edhe në anglisht, megjithëse kjo nuk është gjuhë zyrtare. Për më tepër, 2http://www.kryeministri-ks.net/repository/docs/Better_Regulation_Strategy_2_0_for_Kosovo_-_ALBANIAN.pdf

8


sipas dispozitave të Ligjit për Përdorimin e Gjuhëve, të gjitha institucionet e Kosovës janë të obliguara të publikojnë të gjithë dokumentacionin (jo vetëm ligjet por edhe aktet nënligjore) në të dy gjuhët zyrtare, si dhe të komunikojnë me qytetarë si drejtpërdrejt ashtu edhe publikisht, në të dyja gjuhët zyrtare. Ligji për Përdorimin e Gjuhëve gjithashtu i referohet Kushtetutës dhe thekson se versionet gjuhësor shqip dhe serbisht "kanë autoritet të njëjtë". Kjo nënkupton se asnjëra nuk merr përparësi mbi tjetrën kur është fjala për interpretim.

Zyra e Komisionerit për Gjuhët (ZKGJ) ka vënë në dukje përpjekjet e institucioneve të Kosovës për të siguruar cilësinë e përkthimeve. Megjithatë, Qeveria e Kosovës ende përballet me çështje serioze në përmbushjen e detyrimeve ligjore. Zyra e Komisionerit për Gjuhët ka rol të monitorojë zbatimin e Ligjit për Përdorimin e Gjuhëve dhe aktivitetet e saj kanë vënë në dukje se ekzistojnë mospërputhje të mëdha dhe mungesë e standardeve gjuhësore në të dy versionet gjuhësore në dokumentet zyrtare (përfshirë draft ligjet, udhëzimet administrative, rregulloret, vendimet dhe komunikimi tjetër i Qeverisë). Cilësia gjuhësore e dokumenteve të përkthyera në gjuhën serbe mbetet ende e dobët. Dokumentet e hartuara dhe të përkthyera dobët, vazhdojnë të shpërndahen dhe nuk ekzistojnë mekanizma për të siguruar qëndrueshmëri në cilësinë e përkthimit.3

Procedurat për përkthimin e projektligjeve nuk janë mjaft të qarta dhe se ndërgjegjësimi i institucioneve për rëndësinë e procedurave për përfshirjen e pakicave të ndryshme është në një nivel mjaft të ulët. Përveç kësaj, praktika e lekturës sistematike nuk është vendosur në institucionet që hartojnë projekt ligjet. "Praktika të tilla krijojnë pasiguri ligjore dhe shkelin parimin e barazisë para ligjit. Ato sfidojnë zbatimin koherent dhe të drejtë të të drejtave të anëtarëve të të gjitha komuniteteve. Si rezultat, ato mund të dëmtojnë respektin dhe besimin në institucionet publike dhe sundimin e ligjit. "4

Në procesin e integrimit evropian, problemi bëhet edhe më i dukshëm. Çdo vend kandidat duhet të përkthejë legjislacionin evropian (Acquis Communautaire) në gjuhët zyrtare vendëse, para pranimit në BE. Kosova do të ballafaqohet me vështirësi, meqë nuk ka praktika sistematike të përkthimit të duhur të mijëra dokumenteve që përbëjnë bazën (thelbin)e ligjit.

Të gjitha të lartpërmendurat sjellin përfundimin se QK nuk i ka përmbushë detyrimet e veta ligjore dhe të përputhshmërisë me standardet ndërkombëtare që sigurojnë mbrojtjen e të drejtave dhe identitetit gjuhësor. Për më tepër, QK dhe institucionet e saj kanë humbur mundësinë të iniciojnë procesin e përmirësimit dhe të zhvillojnë mekanizmat të cilët përmirësojnë dhe rrisin cilësinë e përkthimit si dhe të përmirësojnë zbatimin e kornizës së saj ligjore.Mbrojtja, respektimi dhe promovimi i të drejtave gjuhësore dhe zbatimi i plotë i Ligjit për Përdorimin e Gjuhëve janë disa nga qëllimet kryesore të Qeverisë së

3 Misioni i OSBE-së në Kosovë, "Raporti mbi Legjislacionin Dygjuhësor në Kosovë", Prishtinë, shtator 20184 Legjislacioni shumëgjuhësh në Kosovë dhe sfidat e tij, OSBE, 6 shkurt 2012

9


Kosovës. Përkushtimi i Qeverisë drejt arritjes së këtyre qëllimeve pasqyrohet me themelimin e Zyrës së Komisionerit për Gjuhët në vitin 2012, me mandat të gjerë, për të monitoruar zbatimin e ligjit dhe për të promovuar dhe mbrojtur gjuhët e të gjitha komuniteteve që jetojnë në Kosovë.

Zyra e Komisionerit për Gjuhët mund të vlerësojë përputhshmërinë e Ligjit për Përdorimin e Gjuhëve me çdo akt tjetër ligjor të zbatueshëm në Kosovë. Zyra ka mandatin të shqyrtojë dhe të bëjë rekomandime në lidhje me ndryshimet ligjore që nevojiten për të sjellë legjislacionin parësor dhe ndihmës në përputhje me Ligjin për Përdorimin e Gjuhëve.

Sipas Ligjit për Përdorimin e Gjuhëve të shpallur në vitin 2006, gjuha shqipe dhe serbe janë dy gjuhë zyrtare të barabarta; prandaj, të gjitha institucionet e Kosovës janë të detyruara të publikojnë dokumentacionin në të dy gjuhët zyrtare, si dhe të sigurojnë komunikimin dhe shërbimet për qytetarët individualisht ose publikisht, në të dy gjuhët zyrtare.Neni 5.4 i Ligjit për Përdorimin e Gjuhëve obligon institucionet e Kosovës të zbatojnë sistemin legjislativ shumë-gjuhësor në të cilin të drejtat gjuhësore gjithëpërfshirëse të komuniteteve të ndryshme mbrohen nga kuadri ligjor dhe instrumentet ndërkombëtare, "kështu që ligjet dhe aktet tjera të aplikueshme duhet të zhvillohen, hartohen dhe miratohen në të dy gjuhët zyrtare. Përveç hartimit nga qeveria dhe miratimit nga Kuvendi i Kosovës, në të dy gjuhët zyrtare (shqip dhe serbisht), legjislacioni parësor duhet të publikohet në Gazetën Zyrtare në tri gjuhë tjera: turke, boshnjake dhe angleze. Më e rëndësishmja, "versionet e gjuhëve zyrtare kanë autoritet të njëjtë".

Figure 2. Dokumentet përkatëse të politikave, ligjet dhe aktet nënligjore

Dokumenti i politikave, ligji ose akti nën-ligjor

Linku (vegëza) online për dokumentine politikave ose planifikim për aktet ligjore në Gazetën Zyrtare

Institucioni(-et) shtetëror (e) përgjegjës(e) për zbatim

Roli dhe detyrat e institucionit(-eve)

Kushtetuta e Kosovës

http://www.kuvendikosoves.org/common/docs/Constitution_of_the_Republic_of_Kosovo_with_amend.I-XXV_2017.pdf

I gjithë institucioni përgjegjës për të përmbushur kushtet kushtetuese.

Kushtetuta përcakton që gjuhët kanë status të barabartë në institucionet e Kosovës.

10





Ligji për Përdorimin e Gjuhëve 02 / L-032

http://www.kuvendikosoves.org/common/docs/ligjet/2006_02-L37_en.pdf

Të gjitha institucionet janë përgjegjëse për zbatimin e dispozitave ligjore.

Institucionet e obligueshme për të përkthyer në mënyrë adekuate dokumentet zyrtare të institucioneve .

Rregullorja nr. 07/2012 në Zyrën e Komisionerit të Gjuhëve

http://komisioneri-ks.org/repository/docs/Uredba_Regulore_Regulation__07_2012.pdf

ZKGJ/ZKM Sigurimi i pajtueshmërisë me Ligjin për Përdorimin e Gjuhëve. Sigurimi i barazisë së gjuhëve në legjislacion, dokumentacion zyrtar, shërbime etj.

Konventat ndërkombëtare

Konventa Ndërkombëtare për të Drejtat Civile dhe Politike;

Konventa Evropiane për Mbrojtjen e të Drejtave dhe Lirive Themelore të Njeriut dhe protokollet e saj;

Konventa Kuadër për Mbrojtjen e Pakicave Kombëtare;

Karta

https://www.ohchr.org/Documents/ProfessionalInterest/ccpr.pdf

https://www.echr.coe.int/Documents/Convention_ENG.pdf

https://rm.coe.int/16800c10cf

https://www.coe.int/en/web/conventions/full-list/-/conventions/rms/0900001680695175

Dispozitata e këtyre Konventave janë të obligueshme për të gjitha instituvcionet

Ndonëse Kosova nuk është shtet nënshkrues, Ligji për Përdorimin e Gjuhëve 02 / L-032 bazohet në konventat e listuara.

11



















Evropiane për Gjuhët Rajonale ose të Minoriteteve.Rregullorja (GRK) Nr. 02/2015 mbi procesin e përkthimit të Acquis të BE-së në gjuhët zyrtare të Republikës së Kosovës

http://www.kryeministri-ks.net/repository/docs/Rregullore_per_Procesin_e_Perkthimit_te_Acquis_te_BEse_ne_gjuhet_zyrtare_te_Republikes_se_Kosoves_Finale.pdf

Dispozitat janë të detyrueshme për administratën shtetërore të Kosovës, si dhe për të gjitha subjektet pjesëmarrëse në procesin e përkthimit dhe koordinimit

Ministria e Integrimit Evropian (MIE)

MIE është institucioni përgjegjës për menaxhimin e procesit të përkthimit dhe rishikimit (gjuhës, juridik dhe ekspert) të akteve të BE-së për Acquis, vendosjen e metodologjisë për përdorimin e terminologjisë së unifikuar, përgatitjen e udhëzimeve për përkthimin e Acquis të BE-së në gjuhët zyrtare të Republikës së Kosovës dhe krijimin dhe përditësimin e bazës së të dhënave të akteve dhe terminologjisë së përkthyer.

Rregullorja (GrK) Nr.05 / 2016 Për Standardet Minimale për Procesin e Konsultimit Publik

http://konsultimet.rks-gov.net/Storage/Docs/Doc-58b819f98ec60.pdf

Zyra për Qeverisje të Mirë, Zyra e Kryeministrit

Në bazë të kësaj Rregulloreje, dokumenti dërgohet në konsultim paraprak ndërinstitucional dhe pastaj në konsultim publik. Konsultimet të bëhen në të dy gjuhët zyrtare.

Figure 3.: Pema e problemit, që paraqet problemin kryesor, shkaqet e tij dhe efektet

12





Efektet

• Gabimet në përkthimin e ligjeve e bëjnë aplikimin e zbatimit të ligjit më të vështirë nga gjykatësit dhe gjykatat, si dhe reduktojnë para-shikueshmërinë në kuadrin ligjor që mund të çojë në trajtim të pabarabartë të qytetarëve që janë pjesë e proceseve gjyqësore;• Përkthimi jo-konstant i ligjit mund të çojë në mohimin e të drejtave civile dhe politike, trajtimin e pabarabartë, shkelje e të drejtave të njeriut dhe diskriminimin në baza të ndryshme;• Gabimet substanciale në përkthimin e dokumenteve në anën tjetër ndryshojnë kuptimin. Ato krijojnë konfuzion dhe pasiguri në kuadrin ligjor.• Jo-konsistenca, interpretimet dhe kuptimet kontradiktore midis versioneve gjuhësore, mund të ndryshojnë zbatimin e ligjit, bazuar në interpretimin personal të zyrtarit që mund të ketë ndikim në sundimin e ligjit vendor në përgjithësi. Terminologjia e përcaktuar me ligj, mund të pasqyrohet më vonë në dokumentet zyrtare ose legjislacionin ndihmës me dhjetëra efekte negative në zhvillimin socio-ekonomik dhe politik.

Problemi kryesor

Legjislacioni i përkthyer dobët dhe mospërputhje të konsiderueshme ndërmjet versioneve të ndryshme gjuhësore është problemi kryesor me të cilin ballafaqohet legjislacioni. Mungesa e mekanizmave dhe proceseve efikase, të avancuara për përkthim, lekturë, rishikim dhe korrigjim të gabimeve gjuhësore të dokumenteve zyrtare, përfshirë ligjet, aktet nënligjore, rregulloret, vendimet qeveritare dhe udhëzimet administrative.

Shkaqet

• Mungesa e një mekanizmi efektiv dhe të avancuar përforcon gabimet gjatë gjithë hartimit të dokumentit zyrtar nga institucionet qeveritare;• Pjesa më e madhe e punës së përkthyesve të qeverisë përfshin dokumente dhe komunikime jo-ligjore dhe kapaciteti i përkthyesve është i kufizuar. Numri i përkthyesve nuk reflekton kërkesat e ngarkesës së punës së secilës ministri;• Mungesa e serbisht-folësve që gjuhën serbe e kanë gjuhë amtare në njësitë e përkthimit të institucionit qeveritar, sepse në përgjithësi përkthyesit, interpretët dhe lektorët idealisht punojnë në gjuhën e tyre amtare;• Sfida për rekrutimin e profesionistëve gjuhësorë të kualifikuar në nivel qendror. Një arsye është pagat më të ulëta, të cilat janë pak më

13


të ulëta se standardet (pagat e tregut të profesionistëve gjuhësorë), në lidhje me ngarkesën e lartë të punës dhe përgjegjësitë e pozicionit në fjalë. Në rrethana të tilla, institucionet qeveritare duhet të ulin kriteret e rekrutimit dhe të punësojnë një profesionist të pakualifikuar gjuhësor. Kriteri i vetëm që përdoret është "njohja e dobët" e gjuhës serbe ose shqipe. Kjo shkakton probleme të kapacitetit dhe aftësive ndërmjet përkthyesve dhe nivelit të ulët të profesionalizmit, që çon në zvogëlimin e cilësisë së përkthimit, interpretimit dhe lekturës;• Mungesa e mjeteve të zyrës, siç janë fjalorët ose fjalorët ligjorë, mjeteve online dhe softuerëve për përkthim që mund të përmirësojnë saktësinë dhe qëndrueshmërinë, ose në mënyrë më të veçantë, udhëzimeve uniformë për të siguruar një qasje sistematike për përkthimin dhe finalizimin e dokumenteve zyrtare;• Mungesa e profileve/programeve të arsimit në universitete. As Universiteti i Prishtinës, e as Universiteti i Mitrovicës së Veriut, nuk kanë programe gjuhësore për përkthim dhe studime gjuhësore në gjuhën serbe respiktivisht shqipe. Për më tepër, studentët kanë mungesë të mundësive për të mësuar të dy gjuhët gjatë arsimimit fillor dhe të mesëm. Mungesa e programeve të certifikimit akademik ose testeve të standardizuara të gjuhës, që do të vërtetonin aftësitë gjuhësore dhe do të certifikonin profesionistët gjuhësorë.• Mungesa e mundësive për trajnim për profesionistët gjuhësorë, institucionet qeveritare nuk kanë programe të zhvillimit të fuqisë punëtore që do të përmirësonin shkathtësitë dhe njohuritë dhe do të përforconin kompetencën, paraqitjen (performancën) dhe aftësitë e profesionistëve të gjuhëve që ofrojnë shërbime ligjore. Sipas ZKGJ-së dhe organizatës ndërkombëtare që monitoron zbatimin e Ligjit për Përdorimin e Gjuhëve, është evidente se profesionistët e gjuhëve kanë mungesë në kuptimin dhe zotërimin më të thellë të çështjeve ligjore, terminologjisë dhe natyrën e gjuhës.

Figure 4. Pasqyra e palëve të interesuara bazuar në përkufizimin e problemit

Emri i palës së interesuar

Shkaku-qet me të cilat është e lidhur pala

Efekti-et me të cilat është e lidhur pala

Mënyra me të cilën pala është e lidhur me këtë shkak (shkaqe) apo efektin (efektet)

Qytetarët, Trajtimi i Për të arritur Ata ndiejnë efektet

14


komunitetet padrejtë i qytetarëve për shkak të versioneve gjuhësore të pabarabarta të dokumenteve zyrtare

barazinë (trajtim të barabartë), për të marrë shërbime efikase

në jetën e tyre të përditshme.

Institucionet, administrata

Profesionalizëm i ulët,

Mungesa e mundësive për trajnim për përkthyesit

Mungesa e profileve / programeve të arsimit në universitete

Mungesa e kritereve gjatë proceseve të rekrutimit.

Mungesa e proceseve të certifikimit akademik për përkthyesit dhe përkthimet

Interpretime jo-konsistente të ligjeve

Efektet e ligjit mund të jenë të ndryshme

Domethënie kontradiktore midis versioneve gjuhësore

Terminologjia e përcaktuar me ligj mund të pasqyrohet më vonë në dokumentet zyrtare ose në legjislacionin subsidiar

Sipas raportit të ECMI në vitin 20135, kuptimi/ burimi i mesazhit në tekst ndryshon nga ai i tekstit të synuar. Teksti i synuar përmban strukturën e fjalive, drejtshkrimin dhe shenjat e pikësimit të gabuar në gjuhën burimore dhe kjo prodhon pa-kuptimësinë e tekstit të synuar. Teksti i synuar nuk përputhet me fjalorin dhe terminologjinë relevante / ligjore.

Gjyqësori

- Ministria e Drejtësisë

NjëjtëGabimet në përkthim

Gabimet në përkthimin e ligjeve e bëjnë më

Vlerësimi i OSBE-së6 identifikoi 162 gabime të vogla dhe 49 substanciale në

5 Monitorimi dhe vlerësimi i të drejtave gjuhësore: pilotimi i përdorimit të indikatorëve në punën e Kuvendit të Kosovës, qasje: http://www.komisioneri-ks.org/repository/docs/Piloting-the-Use-of-Indicators-in-the-Work-of-the-Assembly-of-Kosovo_Final-Report_January-2014_ALB.pdf6 Misioni i OSBE-së në Kosovë, "Raporti mbi legjislacionin dygjuhësor në Kosovë", Prishtinë, shtator 2018, fq. 12-13.

15

http://www.komisioneri-ks.org/repository/docs/Piloting-the-Use-of-Indicators-in-the-Work-of-the-Assembly-of-Kosovo_Final-Report_January-2014_ALB.pdf

http://www.komisioneri-ks.org/repository/docs/Piloting-the-Use-of-Indicators-in-the-Work-of-the-Assembly-of-Kosovo_Final-Report_January-2014_ALB.pdf


Gjykatat- Këshilli Gjyqësor i Kosovës

Gjyqtarët- Qytetarët/komunitetet

ndryshojnë kuptimin e ligjeve.

të vështirë zbatimin e ligjit nga gjykatësit dhe gjykatat, si dhe reduktojnë para-shikueshmërinë në kuadrin ligjor që mund të çojë në trajtim të pabarabartë të qytetarëve që janë pjesë e proceseve gjyqësore;

përkthimin e versionit serb të ligjeve në vijim:-Ligji Nr. 03 / L-199 për Gjykatat;- Ligji Nr. 05 / L-032 për ndryshimin dhe plotësimin e Ligjit Nr. 03 / L-199 për Gjykatat;- Ligji Nr. 04 / L-149 për Ekzekutimin e Sanksioneve Penale;- Ligji Nr. 04 / L-015 për Mbrojtjen e Dëshmitarëve;- Ligji Nr. 2004/32 Ligji për Familjen e Kosovës;- Ligji Nr. 2004/26 Ligji për Trashëgiminë në Kosovë;- Ligji Nr. 03 / L-10 për Noterinë;- Ligji Nr. 04 / L-002 për ndryshimin dhe plotësimin e Ligjit Nr. 03 / L-010 për Noterinë;Dhe- Ligji Nr. 04 / L-017 për Ndihmën Ligjore Falas.

Kapitulli 2: Objektivat

Objektivi i përgjithshëm i këtij dokumenti është që të iniciojë zhvillimin e mekanizmave institucionalë për parandalimin e përkthimit dhe lekturës me cilësi të

16


dobët të dokumenteve zyrtare duke përfshirë aktet ligjore, politikat, strategjitë, vendimet dhe komunikimet.Tri objektivat specifike të Koncept dokumentit janë krijimi i Njësisë Qendrore e Përkthimit , nën kujdesin e Zyrës së Kryeministrit, i cili do të Kryeministrit dhe kyçë korrigjimin dhe redaktimin e kualifikuar. Ndërtimi i memories qendrore të përkthimit, zhvillimi i fjalorëve dhe analizës së cilësisë dhe përfundimisht përballja me korrigjim, pasi njësia të jetë institucionalizuar.

Figure 5.Objektivat relevante të Qeverisë

Objektivi relevant Emri i dokumentit përkatës të planifikimit (burimi)

Zbatimi i plotë i të drejtave gjuhësore Kushtetuta e Republikës së KosovësLigji për Përdorimin e Gjuhëve 02 / L-032

Cilësia më e mirë e përkthimit në dokumentet zyrtare

Udhëzimi AdministrativNr. 03/2013 për standardet e hartimit të akteve normative

Procedurat e efektshme të përkthimit

Kapitulli 3: Opsionet

Sipas mandatit të saj, Zyra e Komisionerit për gjuhët mund të rekomandojë dhe të fillojë veprime institucionale për parandalimin e problemit të përkthimit të gabuar të akteve më të larta ligjore. Si zgjidhje për këtë çështjeje janë në dispozicion disa opsione. Gjatë identifikimit të opsioneve, janë marrë në konsideratë implikimet buxhetore, qëndrueshmëria, konsistenca, cilësia dhe përgjegjësia. Si rezultat, veçohen tri opsione:

1. Opsion i tanishëm (pa ndryshim) – numri i vogël i profesionistëve gjuhësorë dhe angazhimi i agjencive të jashtme për përkthim, lekturë dhe redaktim.

2. Punësimi e numrit shtesë të përkthyesve në nivele të ndryshme të organeve qeveritare, si dhe punësimi i lektorëve dhe redaktorëve të kualifikuar dhe investimi në trajnimin e tyre, krijimi i njësive të vogla të përkthimeve në institucionet publike, si dhe riorganizimi i punës në secilën prej tyre.

3. Krijimi i Njësisë Qendrore të përkthimit, nën ombrellën e Zyrës së Kryeministrit dhe futjen e lekturës dhe redaktimit të kualifikuar. Krijimi i një memorie qendrore të përkthimit, përpilimi i fjalorëve dhe analizës së cilësisë dhe përfundimisht përballja me korrigjim, pasi njësia të jetë institucionalizuar.

17


Kapitulli 3.1: Opsioni i tanishëm- asnjë ndryshim

Versionet gjuhësore të një ligji, duhet të kenë të njëjtën fuqi ligjore në praktikë dhe para gjykatave. Pritet që një akt ligjor të interpretohet dhe zbatohet në mënyrë uniforme nga të gjithë. Me fjalë të tjera, një akt ligjor duhet të komunikohet në atë mënyrë që në të gjitha rrethanat të arrihet efekti i njëjtë juridik. "I sapo interpretuar, çdo ligj duhet të përcjellë absolutisht të njëjtin kuptim, në mënyrë që të prodhojë veprime identike pavarësisht nga origjina gjuhësore e personit të prekur" (Komisioni i BE-së, 2010).7

Qeveria e Kosovës nuk është në gjendje të përmbushë këto obligime ligjore, për shkak të kapaciteteve të pamjaftueshme (numri dhe cilësia e profesionistëve gjuhësorë) që çon në situatën që shumica e dokumentacionit të Qeverisë, në një nga gjuhët zyrtare është hartuar në mënyrë jo korrekte. Problemi më i dukshëm është cilësia e përkthimit të ligjeve të miratuara në Kuvendin e Kosovës dhe të hartuara nga qeveria. Miratimi i ligjeve me gabime gjuhësore, jo vetëm që shkel Ligjin për Përdorimin e Gjuhëve në thelbin e tij, por gjithashtu krijon konfuzion, sepse të dyja versionet e ligjit duhet të kenë status të barabartë, prandaj versioni me gabime gjuhësore sjell implikime të ndryshme ligjore.Shembujt e akteve normative të përkthyera në mënyrë të parregullt janë të shumta. Ndoshta shembulli më i mirë është Kodi Penal i Kosovës i cili, sipas një hulumtimi të bërë nga Vesti Online (2015), përmban mbi 5500 gabime gjuhësore në versionin gjuhësor serb. Edhe më keq, gabimet nuk lidhen vetëm me përdorimin me gabime të gramatikës, por shpesh janë të natyrës thelbësore. Teksti i ndryshëm në thelb, mund të prodhojë ndikime thelbësore të ndryshme, pasi ligji të zbatohet dhe të vijë me një kosto për qeverinë. "Përkthimet e dobëta - dhe origjinalet e varfra për këtë çështje - mund të çojnë te dëmet që mund ti pësojnë qytetarët ose kompanitë, si dhe pasigurinë ligjore në rastet gjyqësore. Shpenzimet që këto sjellin, janë të vështira për t'u përcaktuar, por ka gjasa të jenë të konsiderueshme. "8

Arsyeja për situatën aktuale qëndron në mënyrën se si proceset legjislative dhe praktikat shoqëruese të përkthimit janë organizuar në këtë moment. Proceset përshkruhen si më poshtë:

7 Bookshop.europa.eu, (2010). Lawmaking in the EU Multilingual Environment. [online] pp. 1, 2. Available at: http://ec.europa.eu/dgs/translation/publications/studies/multilingual_lawmaking_en.pdf [qasje 8 Dec. 2015].

8 Studime mbi përkthimin dhe shumëgjuhësinë, kuantifikimi i kostove të cilësisë dhe kostoja e cilësisë së dobët në përkthime, Komisioni Evropian, Janar 2012https://www.fit-ift.org/wp-content/uploads/2013/11/quality_cost_en.pdf, qasja, shkurt 2019.

18

https://www.fit-ift.org/wp-content/uploads/2013/11/quality_cost_en.pdf

http://ec.europa.eu/dgs/translation/publications/studies/multilingual_lawmaking_en.pdf


Figure 6.Mënyra e rrjedhës së procesit të miratimit të ligjit dhe proceseve të përkthimit

Procesi legjislativ në Kosovë ndahet në katër faza:

- Faza ministrore: gjatë së cilës grupi punues ministror zhvillon koncept dokumentin e parë të ligjit dhe ofron përkthim në dy gjuhët zyrtare dhe në gjuhën angleze, përgjatë tërë procesit të zhvillimit të koncept dokumentit përfundimtar.- Faza ndërministrore: Gjatë së cilës Zyra Ligjore e Zyrës së Kryeministrit krijon një grup pune ndërministror, i cili e rishqyrton koncept dokumentin e propozuar. Përkthimi gjatë punës së grupit dhe të ndryshimeve të zbatuara sigurohet nga Zyra e përkthimit të Zyrës së Kryeministrit ose kontraktuesit.- Faza e Kuvendit: Gjatë së cilës koncept dokumenti shqyrtohet nga Kuvendi dhe merr formën përfundimtare. I gjithë përkthimi ofrohet nga Zyra e përkthimit të Kuvendit. Kjo zyrë përkthimi, megjithatë, përkthen vetëm ndryshimet e tekstit (amandamentet) e miratuara nga Kuvendi, ndërsa shumica e tekstit bazë mbetet ashtu siç është propozuar nga qeveria.- Publikimi i ligjit të miratuar, në Gazetën Zyrtare: gjatë së cilës fiksohen vetëm gabimet e shtypit në gjuhët zyrtare në konsultim me kuvendin dhe ligji i miratuar përkthehet dhe publikohet në gjuhën boshnjake dhe turke.

19

PUBLIKIMI NË GAZETËN ZYRTAREndërhyrje e kufizuar në gabimet në daktilografim përkthimi në gjuhën boshnjake dhe turke

FAZA E KUVENDITrishikimi nga Kuvendi (që përfshin përkthimin simultan të

diskutimeve)përkthimi i amendamenteve të projektligjit nga njësia për përkthim e

Kuvendit

FAZA NDËRMINISTRORErishikimi i aktit legjislativ nga grupi punues ndërministror i

koordinuar nga Zyra Ligjore e Kryeministritpërkthimi nga njësia për përkthim e Zyrës së Kryeministrit apo nga

kontraktori

FAZA MINISTROREPërgatitja e draftit të akteve legjislative nga grupi punues ministror përkthimi nga njësia e përkthimit brenda ministrisë apo nga

kontraktori


Nga procesi i tanishëm është e qartë se përkthimi zhvillohet në katër nivele të ndryshme nga katër njësi të ndryshme të përkthimit, ose në disa raste nga agjencitë e kontraktuara të përkthimit. Kjo çon në mungesë të komunikimit të palëve të përfshira në faza të ndryshme të përkthimit, bazës së të dhënave të pazhvilluara të terminologjisë, shpërblimeve jo konkurruese të përkthyesve të qeverisë dhe mungesës së procedurave të certifikimit.

Ky opsion prodhon rritje të numrit të kontratave të përkthimit/interpretimit, lekturës dhe redaktimit me kompanitë dhe agjencitë e ndryshme të jashtme. Kapacitetet e përkthimit tashmë ekzistojnë në treg të lirë, të përqendruara në një numër të kompanive private që ofrojnë shërbime përkthimi. Këto kompani gjithashtu ofrojnë shërbime të lekturës dhe redaktimit. Edhe pse angazhimi i kompanive të jashtme është mënyrë më e shpejtë për të zgjidhur problemin e përkthimit, cilësia e pakënaqshme e përkthimit të teksteve legjislative dhe dokumenteve zyrtare, e bëjnë këtë zgjidhje të papranueshme.Para se gjithash, kjo është një zgjidhje më e shtrenjtë sesa përdorimi i shërbimeve të përkthimit brenda institucionit. Së dyti, procedurat e prokurimit qeveritar janë të tilla që, secili institucion do të duhet të kontraktojë shërbimet e përkthimit dhe të lekturës individualisht, gjë që mund të çojë në cilësi jo konsistente. "Kontraktimi i punës me gjuhëtarët jashtë institucionit, paraqet mundësinë që cilësia të mos jetë e standardeve të kërkuara, përveç nëse ju angazhoni profesionistë të pavarur me përvojë."9 Gjithashtu, fakti që zyrat qeveritare të prokurimeve shpesh kontraktojnë kompanitë që ofrojnë çmimin më të ulët në dispozicion, cilësia mund të jetë e dobët. Për më tepër, problemi i praktikave të segmentuara të përkthimit që ekzistojnë sot, do të vazhdojnë. Ky opsion nuk kërkon ndryshime legjislative, por në këtë rast është i përfshirë zbatimi i Ligjit të Prokurimit. Sipas së lartë përmendurave, është e qartë se nuk ka proces të institucionalizuar të lekturës, redaktimit profesional dhe proceseve të harmonizimit. Pa përpjekje dhe veprim të koordinuar qeveritar, situata aktuale nuk do të adresohet.

Kapitulli 3.2: Opsioni për përmirësimin e zbatimit dhe ekzekutimit

Punësimin e numrit shtesë të përkthyesve në nivele të ndryshme të organeve qeveritare, si dhe punësimin e lektorëve dhe redaktorëve të kualifikuar dhe investimi në trajnimin e tyre, krijimi i njësive të vogla të përkthimit në secilin institucion dhe riorganizimi i punës së tyre

9 Harcz, DB. (2011). 'Freelancing vs. translation agency management', Multilingual, 22(4), http://dig.multilingual.com/2011-06/index.html?page=62 , qasje shkurt 2019.

20

http://dig.multilingual.com/2011-06/index.html?page=62


Përparësitë e një zgjidhjeje të tillë janë se cilësia e përkthimit do të rritet me rritjen e numrit të përkthyesve në institucione. Përfshirja e lekturës dhe redaktimit në proces, do të rriste më tej cilësinë e tekstit të përkthyer të dokumenteve zyrtare. Megjithatë, ekziston një numër i jo përparësive të këtij opsioni. Së pari, është numri i institucioneve që do të duhet të punësojnë staf të ri. Çdo ministri, Zyra e Kryeministrit, Agjencitë e Pavarura, Organet Rregulluese dhe të gjitha institucionet tjera qeveritare, duhet të punësojnë përkthyes të rinj. Administrata publike tashmë është duke u përballur me një numër të lartë të nëpunësve civilë dhe sipas planeve të reformës së administratës publike, numri i nëpunësve publikë duhet të zvogëlohet në vitet në vijim. Duke pasur parasysh se sipas këtij plani, secili institucion duhet të krijojë njësinë e vet të përkthimit dhe të punësojë të paktën një përkthyes, një lektor dhe një redaktor për çdo gjuhë zyrtare, do të ishte shumë e vështirë për Zyrën e Komisionerit të Gjuhës ta bindë Qeverinë të ndërmarrë një hap si ky. Së dyti, fakti që njësitë e vogla të ndryshme të përkthimit janë përgjegjëse për përkthimin në nivele të ndryshme të procesit legjislativ, lënë ende hapësirë për mospërputhje terminologjike që do të ishin të pranishme në tekstet përfundimtare të legjislacioneve të miratuara dhe dokumenteve zyrtare. Dhe së fundi, procesi i punësimit të një numri të tillë të lartë të nëpunësve civilë është vështirë të kontrollohet, veçanërisht kur ndodh në një numër kaq të madh të institucioneve të ndryshme individualisht, të cilat mund të çojnë në rezultate të paqëndrueshme në gjithë spektrin e institucioneve.Opsioni i dytë kërkon fillimin e ndryshimit dhe plotësimit të rregulloreve përkatëse të ministrive, përkatësisht të strukturës organizative të ministrive për të punësuar staf të ri të përkthyesve në nivele të ndryshme të qeverisë. Gjithashtu mund të kërkohet që të fillojë ndryshimi dhe plotësimi i Rregullores nr. 09/2011 të Punës së Qeverisë dhe Udhëzimit Administrativ nr. 03/2013 për normat e hartimit të akteve normative. Gjithashtu, siç u përmend më lart, kërkohet gjithashtu të përfundojë Plani i Zbatimit, i cili do të përcaktojë se cilat institucione do të rekrutojnë staf të ri dhe sa do të jetë numri në secilin institucion. Siç e dimë, ka 21 ministri që me siguri do të preken me pranimin e këtij opsioni. Prandaj, numri aktual i 49 përkthyesve me siguri do të jetë dy herë më i lartë pas krijimit të njësive të ndara brenda Ministrive që do të kenë një minimum prej 4 punonjësish.Siç e dimë, ekzistojnë 21 ministri, ku secila në një sferë të ndryshme, do të ndikojë në pranimin e këtij opsioni. Prandaj, numri aktual i 49 përkthyesve me siguri do të jetë dy herë më i lartë pas krijimit të njësive të ndara brenda Ministrive që do të kenë një minimum prej 4 punonjësish. Përveç kësaj, duhet të ketë 16 përkthyes të punësuar në ministritë që nuk kanë asnjë, gjë që bën një shpenzim të përgjithshëm që është dy herë më i lartë se ai i opsionit 3, i cili përshkruhet më tej në Figurën 10.Prandaj, ky opsion do të sjellë ndikimin më të lartë negativ në buxhet, duke pasur parasysh se çdo institucion do të duhet të riorganizojë kapacitetet e tyre aktuale të përkthimit në njësinë e vet të përkthimit me së paku katër anëtarë (dy përkthyes,

21


dy redaktorë) për nevojat e tyre. Për më tepër, procesi i krijimit të njësisë së përkthimit për secilin institucion do të nënkuptojë ndryshime në disa dokumenteve ligjore. Gjithashtu, futja e sistemit CAT (Teknologji e asistimit me kompjuterë) do të duhet të bëhet në çdo njësi veç e veç, gjë që mund të çojë deri te mos koordinimi në mes të njësive dhe institucionit. Përfundimisht, problemet e përshkruara në raportin e OSBE-së do të mbeten të njëjta, duke pasur parasysh se procedura e përkthimit që ofron ky opsion mbetet e decentralizuar.

Kapitulli 3.3: Opsioni i tretë

Krijimi i Njësia për përkthimin dhe kontrollin gjuhësor dhe harmonizimin, nën kujdesin e Zyrës së Kryeministrit. Kjo do të ofrojë lekturë dhe redaktim të kualifikuar, ndërtim të memories së përkthimit qendror, zhvillim të fjalorëve dhe analizën e cilësisë. Përparësia më e madhe e kësaj zgjidhjeje është se përkthimi gjatë procesit legjislativ më në fund do të strukturohet si një proces harmonik. Kjo zgjidhje nuk do të kërkonte shumë personel shtesë të përkthimit dhe interpretimit dhe do të kërkonte vetëm një numër të kufizuar lektorësh dhe redaktorësh për të dy gjuhët zyrtare (numri i konsiderueshëm më i vogël se në rastin e opsionit të parë). Në çdo mënyrë, investimi në cilësi është i pashmangshëm për të zvogëluar rrezikun e cilësisë së dobët; pa investime në cilësinë e teksteve, ekziston një rrezik më i lartë i pasigurisë ligjore dhe dëmtimit të shtetit, si për një shërbim përkthimi publik, ashtu edhe për organizatën që i përket (Komisioni Evropian, 2012). Dëmtimi i mundshëm është i konsiderueshëm. Sidoqoftë, "nuk ekziston asnjë lidhje midis çmimit dhe cilësisë së përkthimit" (Ray, 2014). Për më tepër, krijimi i njësisë së përkthimit brenda Zyrës së Kryeministrit do të eliminonte fragmentimin e përkthimit gjatë proceseve legjislative, do të mundësonte shkëmbimin e përvojës, zhvillimin e bazës së të dhënave të terminologjisë, rritjen e qëndrueshmërisë në terminologjinë e përdorur dhe ndihmën në zhvillimin e mjeteve kompjuterike të përkthimit për gjuhët zyrtare në Kosovë . Ky opsion kërkon fillimin e ndryshimit dhe plotësimit të Rregullores nr. 16/2013 për strukturën organizative të Zyrës së Kryeministrit, për të krijuar njësinë brenda Zyrës së Kryeministrit me kompetencat që supozohet të ketë sipas asaj që është propozuar në Koncept Dokument. Gjithashtu do të kërkohet që të fillojë ndryshimi dhe plotësimi i Rregullores nr. 09/2011 të Punës së Qeverisë dhe Udhëzimit Administrativ nr. 03/2013 për standardet të akteve normative, në mënyrë që të definohet qartë dhe me bazë ligjore , mandati, statusi dhe përgjegjësitë e Njësisë.Njësia e Përkthimit (NJP) është paraparë të kujdeset për përkthimin në gjuhët zyrtare. Vëmendja maksimale duhet ti kushtohet që sa më shumë përkthyes duhet të përkthejnë në gjuhën e tyre amtare, ose në gjuhën në të cilën janë shkolluar.

22


Qëllimi i saktë i punës dhe termave të referencës së njësisë do të zhvillohet dhe përcaktohet gjatë fazës së përgatitjes gjatë vitit 2019 (siç parashikohet nga plani i zbatimit). Qëllimi është megjithatë se njësia e përkthimit do të merret kryesisht me dokumentet që duhet të kalojnë përmes konsultimeve publike, si:- Projektligjet;- Hartimi i legjislacionit sekondar;- Dokumentet strategjike;- Koncept dokumentet;- Aktet juridike të ministrive;- Vendimet e Qeverisë, etj.

Në përputhje me këtë, Njësia për përkthimin, kontrollim gjuhësor dhe harmonizim duhet të punësojë së paku 8 përkthyes shqiptarë-serbë-shqiptarë, nga dy lektorë për secilën gjuhë dhe nga një profesionist gjuhësor Ligjor për secilën gjuhë. Do të krijohet nivel i veçantë e kompensimit për anëtarët e njësisë së përkthimit, meqë përkthyesit për gjuhët zyrtare janë personel deficitar. Njësia do të menaxhohet nga një koordinator i cili i raporton Komisionerit për Gjuhët. Detyrat dhe përshkrimet e vendeve të punës për NJP-së do të zhvillohen gjatë vitit të parë të fazës së zbatimit.

Figure 7. Hierarkia e funksionimit te njësisë

23


Njësia e Përkthimit, në bashkëpunim me elementët e tjerë të ZKGJ-së, gjithashtu do të vlerësojnë cilësinë e përkthimit që ofrohet, për të ndihmuar vlerësimin e politikave aktuale të përkthimit dhe zhvillimin e rekomandimeve të ardhshme dhe politikave të reja. Njësia do të sigurojë analizën e cilësisë së teksteve në gjuhët zyrtare me kërkesën e Komisionerit për Gjuhët. Bazuar në përvojat e Njësisë së përkthimit, do të zhvillohen trajnime për përkthyesit dhe interpretët që punojnë në administratë. Mandati i caktuar i njësisë do të përcaktohet gjatë zhvillimit të propozimeve për ndryshime të legjislacionit dytësor të përmendur më herët në dokument. Për hir të këtij dokumenti përmendet vetëm një rol i përgjithshëm i njësisë, siç kërkohet nga udhëzimet për përgatitjen e koncept dokumenteve.

Figure 8. Procesi i përkthimit

24

Zyra e Komisionerit per gjuhet

perkthimi dhe harmonizimi Lektura analiza ligjore

gjuhësore

Koordinatori per perkthim

dhe harmonizim


Me krijimin e Njësia për përkthim, kontrollin gjuhësor dhe harmonizim, pozitat e përkthyesve në institucionet e nivelit qendror nuk do të pushojnë së ekzistuari, pasi ata do të merren me pjesën më të madhe të ngarkesës së përditshme të ministrive. Me fjalë të tjera, Njësia e përkthimit nuk do të merret me dokumentacionin e brendshëm të ministrive, përveç nëse dokumentacioni mund të ndikojë në zbatimin e ligjit në praktikë.Njësia e përkthimit duhet të jetë e pajisur me mjetet moderne kompjuterike të përkthimit, në mënyrë që të përmirësohet konsistenca dhe cilësia e përkthimit. Që në fillim, Njësia do të shkëmbejë memorien e përkthimit dhe fjalorët me ministritë, me qëllim përfundimtar që të ketë një server me bazë në softuer të përkthimit në nivelin qeveritar, i cili do të koordinohet nga Njësia e përkthimit dhe do të ndikojë në përkthimet në kohe reale nëpër ministri.Themelimi i njësisë së tillë supozohet të menaxhohet nën mbikëqyrjen e drejtpërdrejtë të Zyrës së Komisionerit për Gjuhët. Duke pasur parasysh se ajo do të përqendrohet në një njësi në nivel qendror, do ta bënte më të lehtë mbikëqyrjen dhe kontrollin e punës së saj. Ky opsion është zgjidhja më e mirë afatgjatë dhe e qëndrueshme që i përshtatet buxhetimit dhe kufizimeve të personelit të Qeverisë së Kosovës në vitet në vijim.Ana negative e opsionit është koha e nevojshme për zhvillimin e procedurave administrative për krijimin e një 'njësie' të tillë dhe procedurave të rekrutimit që do të zgjasin 2+ vjet dhe ndryshimin e domosdoshëm të legjislacionit të lartpërmendur.

25

sponsor i dokumentit

bën përkthimin fillestar të draftitdërgon tekstin në përkthim për TC për vlerësim dhe harmonizim përpara konsultimeve paraprake

ZKGJnjesia

përkthimi

zbaton të gjitha ndryshimet në tekst pas konsultimeve paraprake dhe publikezbaton të gjitha ndryshimet në tekst që ndodhin pas dërgimit të dokumentit në ZKMlëshon konfirmimin e përputhshmërisë gjuhësore

Zyra Ligjoredhe

sekretariati koordinues

sigurohuni që versioni i fundit i draftit të përcillet për miratim.


Kapitulli 4: Identifikimi dhe vlerësimi i ndikimeve të ardhshme

Opsioni 3 i propozuar nga Zyra e Komisionerit për gjuhët, mund të ketë ndikime të ndryshme në një spektër të gjerë në institucione dhe në shoqëri. Këto ndikime janë ekonomike, shoqërore, mjedisore, në të drejtat themelore, gjinore, të barazisë sociale, tek të rinjtë, si dhe ndikimet në ngarkesën administrative. Për të gjitha këto vlerësime, është dhënë një analizë se sa dhe si mund të jenë këto ndikime.

Figure 9. Ndikimet më të rëndësishme të identifikuara për kategorinë e ndikimit

Kategoritë e ndikimeve

Ndikimet përkatëse të identifikuara

Ndikimet ekonomike

Ndikimi i ulët ekonomik në konkurrencën dhe ndikimin e NVM-ve, zhvillimi i përgjithshëm ekonomik (ANEKSI 1)

Ndikimet shoqërore

Ndikim i ulët në arsim, qeverisje, si dhe krime dhe siguri (ANEKSI 2)

Ndikimet mjedisore

Në këtë kategori nuk ka ndikime relevante të pritshëm. (ANEKSI 3)

Ndikimet në të drejtat themelore

Ndikim i ulët në dinjitetin, lirinë dhe administrimin e mirë. Ndikim i madh në trajtim të barabartë (ANEKSI 4)

Ndikimi gjinor Në këtë kategori nuk ka ndikime relevante të pritshmeNdikimet e barazisë sociale

Në këtë kategori nuk ka ndikime relevante të pritshme

Ndikimet tek të rinjtë

Në këtë kategori nuk ka ndikime relevante të pritshme

Ndikimet në ngarkesën administrative

Ngarkesa administrative priten, por nuk maten në afate të shkurtra. Ajo që është e sigurt është se të gjitha ngarkesat administrative që do të ndodhin, do të ndodhin në 2 vitet e para të Planit të Zbatimit, duke qenë se ai nënkupton ndryshimin e akteve nënligjore të përmendura në dokument, procedurën e re në përkthim dhe një organ të ri në nivel qendror. Gjithashtu në rastet kur njësia do të lëshojë konfirmimin e pajtueshmërisë gjuhësore, për dokumentet që harmonizohen me mandatin e njësisë. Duhet të theksohet se pas kryerjes së këtyre ndryshimeve, ngarkesat

26


administrative do të zvogëlohen ndjeshëm pasi që zgjidhja e opsionit të preferuar, lidhur me procedurat e përkthimit, premton punë efikase dhe efektive në nivel qendror dhe legjislacion më të mirë në përgjithësi, të cilat më vonë do të ndikojnë në të gjitha nivelet tjera të administratës.

Ndikimi i NMV-ve Nuk është kryer sepse nuk është e zbatueshme për këtë rast.

Kapitulli 4.1: Sfidat gjatë mbledhjes së të dhënave

Mbledhja e të dhënave dhe trajtimi i parregullsive gjuhësore në dokumentet ligjore të Qeverisë së Kosovës është bërë që nga themelimi i ZKGJ-së. Të dhënat bazohen në raportet e procesit të monitorimit të institucioneve nga ZKGJ-ja, disa raporte të institucioneve kombëtare dhe ndërkombëtare10 si dhe ankesave të qytetarëve, OJQ dhe mediave, për gabimet gjuhësore të lëshuara nga institucionet, si në të dhënat personale ashtu edhe në dokumentacionin ligjor dhe nënligjor.Parregullsitë gjuhësore ose gabimet që janë lëshuar, kanë ndikuar gjithashtu në keqinterpretimin e softuerit dhe në lëshimin e gabimeve të dokumenteve personale, si dhe në dokumentin e patentës së shoferit. Zyra jo vetëm që ka intervenuar, por në bashkëpunim me ARC-në ka rregulluar këto mangësi. Nga ana tjetër, ZKGJ ka kërkuar nga të gjitha institucionet që të konsultohen me të para hartimit të softuerit, për të shmangur gabimet e mundshme që në fillim, në mënyrë që qytetari të ketë qasje të qartë në gjuhën zyrtare që ata preferojnë. Përkundër kësaj, Zyra ka marrë vazhdimisht ankesa për paqartësitë që hasen si në dokumentet ligjore ashtu edhe në softuer.Një tjetër mënyrë për grumbullimin e të dhënave është bërë përmes Platformës së Konsultimeve Publike online, përmes së cilës Zyra ka dhënë komentet e saj në mënyrë të vazhdueshme. Zyra asnjëherë nuk ka marrë konfirmim se komentet dhe rekomandimet janë marrë parasysh. Nga ana tjetër, ZKGJ-ja e ka të pamundur të rishqyrtojë se a janë miratuar komentet apo jo, për shkak të numrit të vogël të stafit dhe mungesës së profesionistëve gjuhësorë. Në përgjithësi, numri i madh i gabimeve që hasen gjatë monitorimit, e ka bërë të pamundur që Zyra të mbledhë të gjitha gabimet dhe mangësitë në dokumentet legjislative të Qeverisë së Kosovës. Në disa raste kur një institucion ka qenë i gatshëm për bashkëpunim, ZKGJ-ja ka ndihmuar përmes ekspertëve në përmirësimin e këtyre dokumenteve. Duke mos 10 Monitorimi dhe Vlerësimi i të Drejtave të Gjuhëve: Pilotimi i Përdorimit të Indikatorëve në Punën e Kuvendit të Kosovës, ECMI Kosovë, Janar 2014; Legjislacioni shumëgjuhësh në Kosovë dhe sfidat e saj, Organizata për Siguri dhe Bashkëpunim në Evropë MISIONI NË KOSOVË, shkurt, 2012; Platforma për analiza dhe hulumtime AKTIV & CPT, Cilësia e përkthimit të ligjeve të Kosovës në gjuhën serbe, janar 2016.

27


qenë në gjendje të ofrojë një ekspertizë të përgjithshme dhe të vazhdueshme, për shkak të shumë faktorëve siç janë: mungesa e vazhdueshme e ekspertëve gjuhësorë (ekspertët angazhohen vetëm për një periudhë 6 mujore); mungesa e bashkëpunimit dhe mungesa e vullnetit të institucioneve për t'u konsultuar me ZKGJ-në kur kanë hartuar dokumentet ligjore, ka rezultuar që shumica e këtyre dokumenteve kanë papajtueshmëri gjuhësore por gjithashtu kanë gabime dhe paqartësi në të dyja versionet gjuhësore. Kjo ka ngritur nevojën për krijimin e një njësie qeveritare që do të ishte përgjegjëse për rregullimin përfundimtar të dokumenteve, për të shmangur të gjitha parregullsitë gjuhësore në dokumentet ligjore, nënligjore, dokumentet strategjike dhe vendimet qeveritare.

Kapitulli 5: Komunikimi dhe konsultimi

Palët kryesore të prekura nga problemi i përkthimit të dobët dhe joadekuat të dokumenteve zyrtare janë: Qytetarët dhe komunitetet; Institucionet publike dhe administrata; Gjyqësori. Aktivitetet e Konsultimit të Zyrës së Komisionerit për Gjuhët në lidhje me opsionin e preferuar të Koncept Dokumentit filluan me një punëtori të mbajtur më 8 dhe 9 nëntor 2018 në Pejë. Seminari mblodhi palët e interesuara për të analizuar nevojën për krijimin e Njësisë Qendrore të Përkthimit, sfidat që mund të shoqërojnë këtë opsion dhe propozimet e mundshme për të ndryshuar/modifikuar Koncept dokumentin. Palët e interesit u mblodhën nga struktura të ndryshme si: përfaqësuesit e OSBE-së, partnerë ndërkombëtarë të ZKGJ-së; përfaqësues të Zyrës së Ombudspersonit, Zyrës për Çështje të Komuniteteve, Zyrës Ligjore të Zyrës së Kryeministrit, Gazetës Zyrtare të Kosovës, si palë institucionale dhe anëtarë të OJQ-së Aktiv dhe Shoqatës së Përkthyesve në Kosovë si përfaqësues të organizatave qytetare. Gjatë seminarit dyditor, dokumenti u diskutua në detaje dhe u morën në konsideratë komentet e të gjithë aktorëve që morën pjesë. Me rëndësi të veçantë ishin komentet e Zyrës Ligjore të Zyrës së Kryeministrit, sepse ata konfirmuan mbështetjen ligjore për opsionin e preferuar si dhe sqarimet e disa pjesëve të Dokumentit për palët e interesuara. Sipas procedurës ligjore, në kuadër të konsultimeve ndër-ministrore, ZKGJ-ja ka dërguar Koncept Dokumentin te të gjitha ministritë për shqyrtim dhe për të dhënë komentet dhe sugjerimet e tyre. Afati për dërgimin e komenteve, sipas procedurës, ishte 15 ditë. Gjashtë ministri i dërguan komentet e tyre, katër prej të cilave dhanë propozime konkrete për ndryshime në KD, ndërsa dy ministri vetëm konfirmuan se nuk kishin ndonjë vërejtje shtesë. Një nga ministritë sugjeroi që të dyja opsionet duhet të pranoheshin, ndërsa të tjerët propozonin pak ndryshime në KD që ishin futur në dokument në kohën e duhur. Para se të përfundojë afati për komentet,

28


Zyra e Komisionerit për Gjuhët ka kontaktuar të gjitha ministritë tjera me telefon për të përcaktuar nëse ata kanë shqyrtuar Koncept dokumentin dhe nëse ata kanë ndonjë sugjerim. Ministritë e kontaktuara kanë deklaruar se nuk kishin kundërshtime dhe mbështetën fuqishëm opsionin e preferuar, duke konfirmuar se situata aktuale kërkon një ndryshim. Sugjerimet e të gjitha ministrive u pranuan dhe dokumenti u përshtat më pas me të gjitha komentet e reja. Plotësohet pas përfundimit të konsultimeve publike

Figure 10: Përmbledhje e aktiviteteve të komunikimit dhe konsultimit të kryera për një koncept dokument

Procesi i konsultimit synon:Të merren parasysh të gjitha komentet dhe sugjerimet e palëve të interesuara, para së gjithash sepse palët e interesuara janë të prekur nga problemi i përkthimit të dobët dhe zgjidhja që ofron ky KD. Për më tepër, përmes procesit të konsultimit, Koncept Dokumenti përshtatet me komentet në mënyrë që opsioni i preferuar në fund të fundit të pranohet lehtësisht nga të gjithë aktorët dhe publiku i gjerë.

Qëllimi kryesor

Grupi i synuar

Aktiviteti Komunikimi/njoftimi

Afati kohor

Buxheti i nevojshëm

Personi përgjegjës

Takimi i hapur për të gjithë palët e interesuara

OSBE dhe, partnerë ndërkombëtarë të ZKGJ-së; Avokati i Popullit, ZÇK, ZL/ZKM, G Z, OJQ, Shoqatës së Përkthyesve, etj

Punëtoria në Pejë

Ftesat janë dërguar një javë para takimit. Janë kontaktuar edhe me telefon të gjitha palët që janë ftuar dhe që është menduar se mund të japin kontribut.

8-9 nëntor 2018

Është financuar nga OSBE-ja

ZKGJ/ZL

Konsultimi publik me shkrim

Ministritë dhe opinioni i gjerë

Publikimi i konsultimit në portalin për konsultim publik

29


Kapitulli 6: Krahasimi i opsioneve

Edhe pse, përshkrimi i të gjitha opsioneve është ofruar tashmë përgjatë tërë dokumentit, kapitulli në vijim do të japë disa informacione specifike dhe të qarta për të gjitha opsionet veç e veç dhe për ndikimin e tyre individual. Gjithashtu, do të japë një sqarim se, pse një nga opsionet është i preferuar dhe ndër të tjera të bëjë një krahasim në mes tyre, duke krijuar vizualizim të qartë se si secili opsion trajton problemin kryesor.Pyetjet kryesore duke krahasuar opsionet janë:- A do të lehtësojë opsioni punën e kornizës ligjore dhe institucioneve publike dhe të ndihmojë në zgjidhjen e çështjeve kryesore?- A do të ketë ndikim të lartë buxhetor për institucionet?- A do të zgjasë në një shkallë afatgjatë?

30

Kapitulli 6.1: Planet e zbatimit për opsionet e ndryshme

Figure 11: Plani i zbatimit për opsionin 2

Qëllimi ipolitikës

Harmonizimi i legjislacionit dygjuhësor, sistemi efektiv i përkthimit dhe cilësisë së gjuhës në dokumentet zyrtare

Shifra e kostos së priturObjektivi

strategjikKrijimi i mekanizmave dhe proceseve efikase efektive për përkthim, korrigjim dhe korrigjim të gabimeve gjuhësore të dokumenteve zyrtare

Objektivi Specifik 1

Produkti 1.1Krijimi i njësive të përkthimit për çdo institucion / Marrja e një numri shtesë të përkthyesve në institucione të ndryshme

Aktivitetet Viti 1 Viti 2 Viti 3 Viti 4 Viti 5 Institucioni /departamenti përgjegjës

Aktiviteti 1.1 - Fillimi i ndryshimit dhe plotësimit të rregulloreve të Ministrive përkatëse

x x Të gjitha institucionet e zbatuara me këtë politikë

Aktiviteti 1.2 - Riorganizimi i kapaciteteve të përkthimit të institucionit dhe përshkrimet e vendeve të punës

x x

Aktiviteti 1.3 - Krijimi i rregullores për formimin e njësisë

x x

Aktiviteti 1.4 - Formimi i njësive dhe punësimi i profesionistëve

x x x

Aktiviteti 1.5 - Furnizimi i zyrave me përkthimin e softuerit; Furnizimi i zyrave me fjalorë ligjorë

x x x

Aktiviteti 1.6 - Trajnimi i profesionistëve për të punuar në

x x


softuerProdukti 1.2Punësimin e profesionistëve në institucione të ndryshme sipas nevojave të tyre aktuale


Aktivitetet 1.2.1. Rekrutimi - Punësimi i profesionistëve, me pritje prej minimum 4 personash për njësi / institucion

x x Të gjitha institucionet e zbatuara me këtë politikë


Produkti 2.1 Etc.Produkti 2.2 Etc.

Figure 12: Plani i zbatimit për opsionin 3



Shifra e kostos së pritur

Objektivi strategjik

Krijimi i mekanizmave dhe proceseve efikase efektive për përkthim, korrigjim dhe korrigjim të gabimeve gjuhësore të dokumenteve zyrtare


Produkti 1.1- Krijimi i Njësisë për përkthim, kontrollin gjuhësor dhe harmonizim


Aktiviteti 1.1.1- Ndryshimi i akteve ligjore që do të ndikohen nga qëllimi i politikës dhe vendosja e rregullores së re për Njësia për përkthim, kontrollin

x x Të gjitha institucionet e zbatuara

32


gjuhësor dhe harmonizim me këtë politikë

Aktiviteti 1.1.2 - Hartimi i vendimit të Qeverisë për "statusin special të një përkthyesi dhe shtesat për paga"

x x

Aktiviteti 1.1.3 - Zhvillimi i linjës së bashkëpunimit ndërmjet Njësisë dhe institucioneve

x x

Aktiviteti 1.1.4 - Zhvillimi i përshkrimit të vendeve të punës dhe miratimi i tyre nga MAP-i; Punësimi i profesionistëve me përvojë

x x

Aktiviteti 1.1.5 Furnizimi i njësisë dhe institucioneve me softuer përkthimi; Furnizimi i zyrës së njësisë me fjalorë ligjorë dhe pajisje

x x x

Aktiviteti 1.1.6 - Trajnime shtesë dhe sinkronizimi ndërmjet Njësisë dhe institucioneve relevante

x x

Aktiviteti 1.1.7- Krijimi i një programi online për qasje në të gjitha dokumentet ligjore për Njësinë dhe institucionet

x x x

Aktiviteti 1.1.8- Zhvillimi i testeve dhe fjalorëve të standardizuar për punësimin e përkthyesve dhe lektorëve të ardhshëm

x x x

Aktiviteti 1.1.9-Kryerja e analizës së cilësisë së punës së Njësisë deri më tani

x ZKGJ/institucionet

Produkti 1.2 Krijimi i rrjetit Aktivitetet Viti 1 Viti 2 Viti 3 Viti 4 Viti 5 Institucioni

33


të bashkëpunimit ndërmjet njësisë qendrore të përkthimit dhe institucioneve

/departamenti përgjegjës

Aktiviteti 1.1.- Informimi i institucioneve se Njësia e tillë ekziston dhe cilat janë detyrat e saj

x x Institucioni /departamenti përgjegjës

Aktiviteti 1.2.- Vendosja e kontakteve të rëndësishme ndërmjet njësisë dhe institucioneve

x x

Aktiviteti 1.3.-Zhvillimi i një sistemi të unifikuar online për komunikim ndërmjet njësisë, agjencive dhe institucioneve

x x x

ObjektivatSpecifike 2

Produkti 2.1 Etj.Produkti 2.2 Etj.

Kapitulli 6.2: Tabela e krahasimit të tri opsioneve

Figure 13: Krahasimi i opsioneve

Metoda e krahasimit: Analiza e kritereve të shumta

Ndikimet relevante pozitiveForca e ndikimit: +++++ pozitive

Opsioni 1: Asnjë ndryshim Opsioni 2: Punësimin e numrit shtesë të përkthyesve në nivele të ndryshme të organeve qeveritare, si dhe punësimin e lektorëve dhe redaktorëve të kualifikuar dhe investimi në trajnimin e

Opsioni 3: Krijimi i Njësisë për përkthim, kontrollim gjuhësor dhe harmonizim

34


tyre, krijimi i njësive të vogla të përkthimit në institucionet publike dhe riorganizimin e punës për shkak të , krijimi i njësive në secilën prej tyre.

Pak institucione publike po sigurojnë përkthimin e duhur të dokumenteve të tyre

+

Çdo institucion ka një njësi përkthimi

++

Njësia qendrore e përkthimit me mekanizëm efektiv të strukturuar për përkthim, lekturë dhe redaktim të dokumenteve zyrtare++++

Shumica e institucioneve kanë një përkthyes në zyrën e tyre+

Numri më i madh i përkthyesve (të paktën 4 për institucion)+

Përzgjedhja e grupit të vogël të përkthyesve profesionistë, redaktorëve dhe stafit ligjor++++Cilësi më e mirë e dokumenteve të përkthyera++++Ndikime më të ulëta buxhetore+++

Ndikimet negative relevante Forca e ndikimit:-----shumë negative

Nuk ka mjaft përkthyes profesional dhe redaktorë

----

Ndikim më i madh në buxhet për shkak të krijimit të njësive të përkthimit në çdo institucion

--

Pasojat e ndryshimit të legjislacionit me formimin e Njësisë

-

Cilësia e dobët e dokumenteve të përkthyera----

Kontroll i vogël mbi njësitë

---

Ndryshime të tjera të ligjeve, akteve nënligjore, vendimeve kur njësitë të fillojnë punën

35


-Pagat e ulëta---

Nuk ka garanci se përkthimi do të jetë më i mirë--

Mungesa e interesit të profesionistëve për pozitat e lira---

Shpenzimet përkatëse

n/a Punësimin e të paktën 16 përkthyesve të tjerë në ministritë, në mënyrë që çdo ministri të ketë së paku 2 përkthyes për gjuhët zyrtare.

--

Punësimin e të paktën 8 përkthyesve profesionalë për njësinë qendrore. Përmes aranzhimeve të veçanta në përputhje me legjislacionin në fuqi, kompensimet për këta njerëz duhet të jenë në nivel të veçantë.--

Punësimi i të paktën një lektori për gjuhët zyrtare për çdo ministri, e cila numëron 43 lektorë shtesë në nivel qeveritar.-----

Punësimi i 2 lexuesve të provës sipas gjuhës zyrtare për njësinë qendrore. Gjithsej 4 persona.

-

Punësimin e të paktën 2 gjuhëtarëve ligjorë të cilët do të punësoheshin në qeverinë qendrore.-

Punësimin e të paktën 2 gjuhëtarëve ligjorë të cilët do të punësoheshin në njësinë qendrore.

-

Buxheti i pritshëm Vlerësimi i ndikimit

Viti 1 Viti 2 Viti 3 Viti 1 Viti 2 Viti 3 Viti 1 Viti 2 Viti 3

n/a n/a n/a

Përfundim Situata aktuale me dokumente të përkthyera dobët dhe një version të jo-harmonizuar të gjuhëve në

Ky opsion kërkon një numër më të madh të përkthyesve, kostoja është shumë më e

Eliminimi i pasigurisë ligjore dhe shmangia e shkeljes së parimit të barazisë para ligjit. Përkthimet më të

36


dokumentet zyrtare janë duke çuar në konfuzion të përgjithshëm dhe pasoja të pabarabarta ligjore

----

lartë, ndërsa në anën tjetër rrezikon të prodhojë efektin e mospërputhjes së ligjeve në gjuhët zyrtare, të cilat nuk janë duke eliminuar pasigurinë ligjore dhe shkeljen e parimit të barazisë para ligji.-

mira do të çojnë në zbatimin koherent të të drejtave të anëtarëve të të gjitha komuniteteve dhe do të rrisin besimin dhe respektin e tyre për institucionet publike dhe sundimin e ligjit.

+++

Kapitulli 7: Konkluzionet dhe hapat e ardhshëm

Mungesa e mekanizmave dhe proceseve të efektshme të strukturuara për përkthimi çon te gabimet në rritje, në përkthimin e ligjeve që redukton para-shikueshmërinë në kuadrin ligjor dhe çon në trajtim të pabarabartë të qytetarëve. Përkthimi i paqëndrueshëm i ligjit mund të çojë në mohimin e të drejtave civile dhe politike, trajtimin e pabarabartë, shkeljen e të drejtave të njeriut dhe diskriminimin në baza të ndryshme. Domethënia kontradiktore midis versioneve gjuhësore mund të ndryshojë zbatimin e ligjit bazuar në interpretimin personal nga zyrtarët që mund të kenë ndikim në sundimin e ligjit në përgjithësi. Terminologjia e përcaktuar me ligj mund të pasqyrohet më vonë në dokumentet zyrtare ose legjislacionin ndihmës me dhjetëra efekte negative në zhvillimin socio-ekonomik dhe politik. Të gjitha sa u përmendën më lart na çojnë në përfundimin se opsioni i tretë është më efikas për shkak të arsyeve të ndryshme. Së pari, do të ofrojë një zgjidhje afatgjatë për dokumentet e përkthyera keq, duke pasur një grup profesionistësh që bëjnë lekturën dhe përkthimin e dokumenteve zyrtare që vijnë nga ministritë, në të njëjtën kohë kjo njësi do të bashkëpunojë me zyrat ligjore për të siguruar që të gjitha dokumentet të jenë të përkthyera në atë mënyrë që ato të prodhojnë efekte të barabarta. Së dyti, kjo njësi do të jetë qendrore, nën mbikëqyrjen e Zyrës së Kryeministrit dhe si e tillë do të jetë përgjegjëse drejtpërdrejt Kryeministrit. Së treti, kjo zgjidhje është shumë më e lirë, duke pasur parasysh se kërkon një numër të kufizuar profesionistësh që do të vendosen në një zyrë ku do të mbikëqyren nga Zyra e Komisionerit për Gjuhët. Përfundimisht, cilësia e mirë e përkthimeve që kjo njësi do të ofrojë, do të sjellë një kuptim më të

37


mirë të ligjeve, një kornizë ligjore më efektive dhe trajtim të barabartë të të gjithë qytetarëve, pa marrë parasysh gjuhën që flasin.

Figure 14: Plani i zbatimit të opsionit të preferuar



Shifra e kostos së pritur

Objektivi strategjik

Krijimi i mekanizmave dhe proceseve efikase efektive për përkthim, korrigjim dhe korrigjim të gabimeve gjuhësore të dokumenteve zyrtare

Objektivi Specifik 1.

Produkti 1.1- Krijimi i Njësisë për përkthim, kontrollin gjuhësor dhe harmonizim


Aktiviteti 1.1.1- Ndryshimi i akteve ligjore që do të ndikohen nga qëllimi i politikës dhe vendosja e rregullores së re për Njësinë për përkthim, kontrollin gjuhësor dhe harmonizimin

x x Të gjitha institucionet të prekura me këtë politikë

Aktiviteti 1.1.2 - Hartimi i vendimit të Qeverisë për "statusin special të një përkthyesi dhe shtesat për paga"

x x

Aktiviteti 1.1.3 - Zhvillimi i linjës së bashkëpunimit ndërmjet Njësisë dhe institucioneve

x x

Aktiviteti 1.1.4 - Zhvillimi i përshkrimit të vendeve të punës dhe miratimi i tyre nga MAP-i; Punësimi i profesionistëve me përvojë

x x

Aktiviteti 1.1.5- Furnizimi i njësisë x x x

38


dhe institucioneve me softuer përkthimi; Furnizimi i zyrës së njësisë me fjalorë ligjorë dhe pajisjeAktiviteti 1.1.6 - Trajnime shtesë dhe sinkronizim ndërmjet Njësisë dhe institucioneve relevante

x x

Aktiviteti 1.1.7- Krijimi i një programi online për qasje në të gjitha dokumentet ligjore për Njësinë dhe institucionet

x x x

Aktiviteti 1.1.8- Zhvillimi i testeve dhe fjalorëve të standardizuar për punësimin e përkthyesve dhe lektorëve të ardhshëm

x x x

Aktiviteti 1.1.9-Kryerja e analizës së cilësisë së punës së Njësisë deri më tani

x

Produkti 1.2Krijimi i rrjetit të bashkëpunimit ndërmjet njësisë qendrore të përkthimit dhe institucioneve


Aktiviteti 1.2.1.- Informimi i institucioneve se Njësia e tillë ekziston dhe cilat janë detyrat e saj

x x Institucioni /departamenti përgjegjës

Aktiviteti 1.2.2- Vendosja e kontakteve të rëndësishme ndërmjet njësisë dhe institucioneve

x x

Aktiviteti 1.2.3.-Zhvillimi i një sistemi x x x

39


të unifikuar online për komunikim ndërmjet njësisë, agjencive dhe institucioneve

ObjektivatSpecifike 2

Produkti 1.2 Etj.Produkti 1.3 Etj.

Kapitulli 7.1: Dispozitat për monitorimin dhe vlerësimin

Me themelimin e Njësisë për përkthim, kontrollimin gjuhësor dhe harmonizim, parashikohet që kjo Njësi të themelohet në nivel qendror dhe si e tillë do të jetë përgjegjëse për punën e vet te Zyra e Kryeministrit/Zyra e Komisioneri për Gjuhët. Zyra e Komisionerit për Gjuhët do të jetë ajo që siguron që cilësia e dokumenteve të përkthyera do të jetë në nivelin më të lartë. Puna e njësisë do të rregullohet më tej me një dokument që do të përcaktojë mandatin e Njësisë, numrin e punonjësve, përshkrimet e vendeve të punës, hierarkinë e pozitave, fushëveprimin, procedurën e përkthimit etj. Për më tepër, siç është rasti me zyrat tjera në niveli qendror, kjo njësi gjithashtu do të monitorohet përmes mekanizmave si: raporti vjetor, numri i dokumenteve ligjore të përkthyera (projektligjet, koncept legjislacioni sekondar, dokumentet strategjike, koncept dokumentet, aktet ligjore të ministrive, vendimet e qeverisë), harmonizimi i versioneve gjuhësore të dokumenteve zyrtare, konsistenca në përkthimit dhe procesin e përkthimit.Kjo do të ofrojë lekturë dhe redaktim të kualifikuar, ndërtim të memories së përkthimit qendror, zhvillim të fjalorëve dhe analizën e cilësisë. Përparësia më e madhe e kësaj zgjidhjeje është se përkthimi gjatë procesit legjislativ më në fund do të strukturohet si një proces harmonik. Kjo zgjidhje nuk do të kërkonte shumë personel shtesë të përkthimit dhe interpretimit dhe do të kërkonte vetëm një numër të kufizuar lektorësh dhe redaktorësh për të dy gjuhët zyrtare (numri i konsiderueshëm më i vogël se në rastin e opsionit të parë). Në çdo mënyrë, investimi në cilësi është i pashmangshëm për të zvogëluar rrezikun e cilësisë së dobët. Themelimi i kësaj Njësie brenda Zyrës së Kryeministrit do të eliminonte segmentimin e përkthimit gjatë proceseve legjislative për gjuhët zyrtare në Kosovë, do të mundësonte shkëmbimin e përvojës, zhvillimin e bazës së të dhënave, terminologjinë gjuhësore dhe juridike, rritjen e qëndrueshmërisë në terminologjinë e përdorur dhe ndihmën në zhvillimin e mjeteve të përkthimit, të ndihmës me kompjuter.

40


Gjithashtu, siç është përmendur më lart në planin e Zbatimit, në vitin e pestë të punës të Njësisë, parashikohet të bëhet një proces i analizës së cilësisë së punës së kësaj Njësie. Këtë analizë do ta kryejë Zyra e Kryeministrit dhe institucionet tjera (ministritë). Përveç monitorimit të punës së njësisë dhe nivelit të cilësisë së përkthimeve në gjuhët zyrtare, me indikator matës që do të krijohen në vazhdimësi, do të bëhet një evaluim i vazhdueshëm i kualitetit të dokumentacionit dygjuhësh në Kosovë.

41


Shtojca 1: Forma e vlerësimit për ndikimin ekonomikKategoria e ndikimeve ekonomike

Ndikimi kryesor A pritet të ndodhë ky ndikim?

Numri i organizatave, kompanive dhe/ose individëve të prekur

Përfitimi i pritshëm ose kostoja e ndikimit

Niveli i preferuar i analizës

Po Jo I lartë/i ulët I lartë/i ulët

Vendet e punës11

A do të rritet numri aktual i vendeve të punës?

x

A do të zvogëlohet numri aktual i vendeve të punës?

x

A do të ndikojë në nivelin e pagesës?

x

A do të ndikojë në lehtësimin e gjetjes së një vendi të punës?

x

Bërja e biznesit

A do të ndikojë në qasjen në financa për biznes?

x

A do të largohen nga tregu produkte të caktuara?

x

A do të lejohen në treg produkte të caktuara?

x

A do të detyrohen bizneset të mbyllen?

x

A do të krijohen biznese të reja? xNgarkesa administrative

A do të detyrohen bizneset t’i përmbushin detyrimet e dhënies së informatave të reja?

x

11 Kur ndikon në vendet e punës, gjithashtu do të ketë edhe ndikime shoqërore.

42


A janë thjeshtuar detyrimet e dhënies së informatave për bizneset?

x

Tregtia A pritet të ndryshojnë flukset aktuale të importit?

x

A pritet të ndryshojnë flukset aktuale të eksportit?

x

Transporti A do të ketë efekt në mënyrën e transportit të pasagjerëve dhe/ose mallrave?

x

A do të ketë ndonjë ndryshim në kohën e nevojshme për të transportuar pasagjerë dhe/ose mallra?

x

Investimet A pritet që kompanitë të investojnë në veprimtari të reja?

x

A pritet që kompanitë t'i anulojnë ose shtyjnë për më vonë investimet?

x

A do të rriten investimet nga diaspora?

x

A do të zvogëlohen investimet nga diaspora?

x

A do të rriten investimet e huaja direkte?

x Ulët Ulët Rregullativat më të mira ligjore tërheqin investimet e huaja. Sipas Librit të Bardhë, një produkt i Këshillit Evropian të Investitorëve (EIC), Qeveria duhet të jetë

43


mundësuese e rritjes dhe zhvillimit ekonomik. Kjo duhet të krijojë klimën për sipërmarrjen dhe investimet, të sigurojë arsimim cilësor dhe siguri ligjore.

A do të zvogëlohen investimet e huaja direkte?

x

Konkurrueshmëria

A do të rritet çmimi i biznesit të produkteve, siç është energjia elektrike?

x

A do të ulet çmimi i hyrjeve të bizneseve, siç është energjia elektrike?

x

A ka gjasa që të promovohen inovacioni dhe hulumtimi?

x

A ka gjasa që inovacioni dhe hulumtimi të pengohen?

x

Ndikimi në NVM

A janë kompanitë e prekura kryesisht NVM (ndërmarrjet e vogla dhe të mesme?

x Ulët Ulët Shumica e agjencive të përkthimit janë bizneset e NVM-ve

Çmimet dhe konkurrenca

A do të rritet numri i mallrave dhe shërbimeve në dispozicion për biznesin apo konsumatorët?

x

A do të zvogëlohet numri i mallrave dhe shërbimeve në dispozicion për biznesin apo konsumatorët?

x

44


A do të rriten çmimet e mallrave dhe shërbimeve ekzistuese?

x

A do të ulen çmimet e mallrave dhe shërbimeve ekzistuese?

x

Ndikimet ekonomike rajonale

A do të ndikohet ndonjë sektor i veçantë i biznesit?

x

A është ky sektor i koncentruar në një rajon të caktuar?

x

Zhvillimi i përgjithshëm ekonomik

A do të ndikohet rritja e ardhshme ekonomike?

x

A mund të ketë ndonjë efekt në normën e inflacionit?

x

45


Shtojca 2: Forma e vlerësimit për ndikimet shoqëroreKategoria e ndikimeve shoqërore






Vendet e punës 12

A do të rritet numri aktual i vendeve të punës?

x

A do të zvogëlohet numri aktual i vendeve të punës?

x

A ndikohen vendet e punës në një sektor të caktuar të biznesit?

x

A do të ketë ndonjë ndikim në nivelin e pagesës?

x

A do të ketë ndikim në lehtësimin e gjetjes së një vendi të punës?

x

Ndikimet shoqërore rajonale

A janë ndikimet shoqërore të përqendruara në një rajon apo qytete të veçanta?

x

Kushtet e punës

A ndikohen të drejtat e punëtorëve?

x

A parashihen apo shfuqizohen standardet për punën në kushte të rrezikshme?

x

A do të ketë ndikim mbi mënyrën e zhvillimit të dialogut social

x

12 Kur ndikon në vendet e punës, gjithashtu do të ketë edhe ndikime ekonomike.

46


ndërmjet punonjësve dhe punëdhënësve?

Përfshirja sociale

A do të ketë ndikim mbi varfërinë? xA ndikohet qasja në skemat e mbrojtjes sociale?

x

A do të ndryshojë çmimi i mallrave dhe shërbimeve themelore?

x

A do të ketë ndikim në financimin apo organizimin e skemave të mbrojtjes sociale?

x

Arsimi A do të ketë ndikim në arsimin fillor?

x

A do të ketë ndikim në arsimin e mesëm?

x

A do të ketë ndikim në arsimin e lartë?

x Ulët Ulët

A do të ketë ndikim në aftësimin profesional?

Eventualisht në afat të gjatë, si rezultat i kërkesës më të lartë të përkthyesve /interpretëve profesionistë. Do të trajtohen në një strategji të ardhshme ose plan arsimor.

A do të ketë ndikim në arsimimin e punëtorëve dhe të mësuarit gjatë gjithë jetës?

x

A do të ketë ndikim në organizimin apo strukturën e sistemit arsimor?

x Ulët Ulët Mësimi gjatë gjithë jetës është një praktikë për

47


përkthyesit / interpretet jashtë vendit. Futja e një politike të tillë do të ishte e mirëpritur në Kosovë, pasi ajo do të ndikonte pozitivisht në efikasitet të njësisë së përkthimit.

A do të ketë ndikim në lirinë akademike dhe vetëqeverisjen?

x

Kultura A ndikon opsioni në diversitetin kulturor?

x

A ndikon opsioni në financimin e organizatave kulturore?

x

A ndikon opsioni në mundësitë për personat që të përfitojnë nga aktivitetet kulturore ose të marrin pjesë në to?

x

A ndikon opsioni në ruajtjen e trashëgimisë kulturore?

x

Qeverisja A ndikon opsioni në aftësitë e qytetarëve të marrin pjesë në procesin demokratik?

x Ulët Ulët Pjesëmarrja është e garantuar, përkthimi më i mirë do të rrisë më tej cilësinë e pjesëmarrjes.

A trajtohet çdo person në mënyrë të barabartë?

x Ulët Ulët Barazia është parakusht, por në disa raste nuk është e mundur për shkak

48


të mungesës së përkthimeve ose të ndikuara nga cilësia e përkthimeve (format, udhëzimet, praktikat ... etj etj)

A do të informohet më mirë publiku në lidhje me çështje të caktuara?

x Ulët Ulët Kjo nuk do të ndikojë në praktikat e informacionit direkt, por pasi të zbatohen praktikat, gabimet mund të shmangen.

A ndikon opsioni në mënyrën se si funksionojnë partitë politike?

x

A do të ketë ndonjë ndikim në shoqërinë civile?

x Ulët Ulët Në të gjitha rastet kur shoqëria civile zhvillon ndonjë aktivitet, projekt të caktuar apo vlerësim, dokumentet e njëjta në të dy gjuhët, lehtësojnë procedurat e qasjes ndaj çështjes. I njëjti rast vlen edhe për mediat, të cilat hasin në vështirësi për shkak të keqinterpretimeve që ndodhin.

49


Shëndeti dhe siguria publike13

A do të ketë ndonjë ndikim në jetën e njerëzve, siç është jetëgjatësia apo shkalla e vdekshmërisë?

x

A do të ketë ndikim në cilësinë e ushqimit?

x

A do të rritet apo zvogëlohet rreziku shëndetësor për shkak të substancave të dëmshme?

x

A do të ketë efekte shëndetësore për shkak të ndryshimeve në nivelet e zhurmës apo cilësinë e ajrit, ujit dhe/ose tokës?

x

A do të ketë efekte shëndetësore për shkak të ndryshimeve në përdorimin e energjisë?

x

A do të ketë efekte shëndetësore për shkak të ndryshimeve në deponimin e mbeturinave?

x

A do të ketë ndikim në mënyrën e jetesës së njerëzve, siç janë nivelet e interesimit për sport, ndryshimet në ushqyeshmëri, ose ndryshimet në përdorimin e duhanit ose alkoolit?

x

A ka grupe të veçanta që përballen me rreziqe shumë më të larta se të tjerat (të përcaktuar sipas faktorëve, të tillë si mosha, gjinia, aftësia e kufizuar, grup shoqëror

x

13 Kur ka ndikim në shëndet publik dhe siguri, atëherë rregullisht ka ndikime mjedisore.

50


apo rajoni)?Krimi dhe siguria

A ndikohen gjasat që të kapen kriminelët?

x

A ndikohet fitimi i mundshëm nga krimi?

x

A ndikon në nivelet e korrupsionit? xA ndikohet kapaciteti i zbatimit të ligjit?

x Ulët Ulët Përmes kuptimit më të mirë të legjislacionit nga zyrtarët e minoriteteve/ shumicës, zbatimi i legjislacionit do të përmirësohet.

A ka ndonjë efekt në të drejtat dhe sigurinë e viktimave të krimit?

x Ulët Ulët Qartësia në proceset gjyqësore.

51


Shtojca 3: Forma e vlerësimit për ndikimet mjedisoreKategoria e ndikimeve mjedisore






Klima dhe mjedisi i qëndrueshëm

A do të ketë ndikim në emetimin e gazrave serë (dioksid karboni, metani etj.)?

x

A do të ndikohet konsumi i karburanteve?

x

A do të ndryshojë shumëllojshmëria e burimeve që përdoren për prodhimin e energjisë?

x

A do të ketë ndonjë ndryshim në çmim për produktet miqësore ndaj mjedisit?

x

A do të bëhen më pak ndotëse disa aktivitete të caktuara?

x

Cilësia e ajrit A do të ketë ndikim në emetimin e ndotësve të ajrit?

x

Cilësia e ujit A ndikon opsioni në cilësinë e ujërave të ëmbla?

x

A ndikon opsioni në cilësinë e ujërave nëntokësore?

x

A ndikon opsioni në burimet e ujit x

52


të pijshëm?Cilësia e tokës dhe shfrytëzimi i tokës

A do të ketë ndikim në cilësinë e tokës (në lidhje me acidifikimin, ndotjen, përdorimin e pesticideve apo herbicideve)?

x

A do të ketë ndikim në erozionin e tokës?

x

A do të humbet tokë (përmes ndërtimit, etj.)?

x

A do të fitohet tokë (përmes dekontaminimit, etj.)?

x

A do të ketë ndonjë ndryshim në shfrytëzimin e tokës (p.sh. nga shfrytëzimi pyjor në shfrytëzim bujqësor apo urban)?

x

Mbeturinat dhe riciklimi

A do të ndryshojë sasia e mbeturinave të krijuara?

x

A do të ndryshojnë mënyrat në të cilat trajtohen mbeturinat?

x

A do të ketë ndikim në mundësitë për riciklimin e mbeturinave?

x

Përdorimi i burimeve

A ndikon opsioni në përdorimin e burimeve të ripërtëritshme (rezervave të peshkut, hidrocentraleve, energjisë diellore etj.)?

x

A ndikon opsioni në përdorimin e burimeve, të cilat nuk janë të ripërtëritshme (ujërat nëntokësore, mineralet, qymyri etj.)?

x

53


Shkalla e rreziqeve mjedisore

A do të ketë ndonjë efekt në gjasat për rreziqe, të tilla, si zjarret, shpërthimet apo aksidentet?

x

A do të ndikojë në gatishmërinë në rast të fatkeqësive natyrore?

x

A ndikohet mbrojtja e shoqërisë nga fatkeqësitë natyrore?

x

Biodiversiteti, flora dhe fauna

A do të ketë ndikim në speciet e mbrojtura apo të rrezikuara apo në zonat ku ato jetojnë?

x

A do të preket madhësia apo lidhjet midis zonave të natyrës?

x

A do të ketë ndonjë efekt në numrin e specieve në një zonë të caktuar?

x

Mirëqenia e kafshëve

A do të ndikohet trajtimi i kafshëve?

x

A do të ndikohet shëndeti i kafshëve?

x

A do të ndikohet cilësia dhe siguria e ushqimit të kafshëve?

x

Shtojca 4: Forma e vlerësimit për ndikimin e të drejtave themeloreKategoria e ndikimit në të drejtat themelore





54



Dinjiteti A ndikon opsioni në dinjitetin e njerëzve, në të drejtën e tyre për jetë apo në integritetin e një personi?

x i ulët i ulët Gjuha ka ndikim të madh në përcaktimin dhe ruajtjen e identitetit kombëtar, në punësim në institucionet e administratës shtetërore, në arsim, shëndetësi dhe në sektorin publik apo privat. Si e drejtë themelore e njeriut, gjuha ka rol të rëndësishme edhe në lirinë e shprehjes, ruajtjen e trashëgimisë, kulturës dhe traditës kombëtare.

Liria A ndikon opsioni në të drejtën e lirisë së individëve?

x ulët ulët Gabimet e gjuhës në dokumentet ligjore mund të rrezikojnë lirinë dhe lëvizjen e lirë

A ndikon opsioni në të drejtën e një personi për privatësi?

x ulët ulët Të gjitha dokumentet konfidenciale dhe të klasifikuara do të përkthehen brenda Qeverisë

55


A ndikon opsioni në të drejtën për t’u martuar apo krijuar familje?

x

A ndikon opsioni në mbrojtjen ligjore, ekonomike ose shoqërore të individëve apo familjes?

x i ulët i ulët

A ndikon opsioni në lirinë e mendimit, ndërgjegjes apo fesë?

x

A ndikon opsioni në lirinë e shprehjes?

x

A ndikon opsioni në lirinë e tubimit ose asociimit?

x

Të dhënat personale

A përfshin opsioni përpunimin e të dhënave personale?

x

A janë të drejtat e individit për qasje, korrigjim dhe kundërshtim të garantuara?

x

A është e qartë dhe e mbrojtur mirë mënyra në të cilën përpunohen të dhënat personale?

x

Azili A ndikon ky opsioni në të drejtën për azil?

x

Të drejtat pronësore

A do të ndikohen të drejtat e pronësisë?

x

A ndikon opsioni në lirinë për të bërë biznes?

x

Trajtimi i barabartë 14

A e mbron opsioni parimin e barazisë para ligjit?

x I lartë I lartë Gabimet në përkthimin e ligjeve e bëjnë më të vështirë zbatimin e ligjit nga gjykatësit

14 Barazia gjinore trajtohet në Vlerësimin e Ndikimit Gjinor

56


dhe gjykatat dhe reduktojnë para-shikueshmërinë në kuadrin ligjor që mund të çojë në trajtim të pabarabartë të qytetarëve që janë pjesë e proceseve gjyqësore. Me kornizë ligjore të harmonizuar dhe shumë-gjuheshe, këto gabime do të ndodhin shumë më pak.

A ka gjasa që grupe të caktuara do të dëmtohen në mënyrë direkte apo indirekte nga diskriminimi (p.sh. ndonjë diskriminim në bazë gjinore, racore, ngjyre, etnie, opinioni politik ose tjetër, moshe ose orientimi seksual)?

x I Ulët I Ulët Në fakt do të ulet vuajtja.

A ndikon opsioni në të drejtat e personave me aftësi të kufizuara?

x

Të drejtat e fëmijëve

A ndikon opsioni në të drejtat e fëmijëve?

x

Administrata e mirë

A do të bëhen procedurat administrative më të komplikuara?

x

57


A ndikohet mënyra në të cilën administrata merr vendime (transparenca, afati procedural, e drejta për qasje në një dosje, etj.)?

x I Ulët I Ulët Puna e njësisë do të jetë transparente, procedurat më të qarta dhe dokumentet e përkthyera do të jenë të lehta për qasje nga të gjitha institucionet përmes një sistemi online

Për të drejtën penale dhe ndëshkimet e parashikuara: a ndikohen të drejtat e të paditurit?

x I Lartë I Lartë Gabimet gjuhësore në të drejtën penale mund të rrezikojë trajtimi të ndryshëm ose dënimin e të akuzuarve në varësi të gjuhës amtare

A ndikohet qasja në drejtësi? x Lartë Lartë Përkthimet e dobëta mund të çojnë në dëmtimet që pësojnë qytetarët ose kompanitë dhe në pasigurinë ligjore në rastet gjyqësore.

58