p sasvilosnosgare orsuloba
TRANSCRIPT
2
klinikuri praqtikis erovnuli rekomendacia (gaidlaini)
`saSvilosnosgare orsuloba” miRebulia klinikuri praqtikis
erovnuli rekomendaciebis (gaidlainebi) da daavadebaTa
marTvis saxelmwifo standartebis (protokolebi) SemuSavebis,
Sefasebis da danergvis erovnuli sabWos 2007 wlis 21 martis
#1 sxdomaze da damtkicebulia saqarTvelos Sromis,
janmrTelobisa da socialuri dacvis ministris 2007 wlis 21
dekembris # 359/o brZanebiT.
3
klinikuri rekomendaciebis zogadi mizani
standartebis daweseba qalTa janmrTelobis gaumjobesebis mizniT
mocemuli instruqcia aris saSvilosnosgare orsulobis
diagnostikisa da mkurnalobis pirveli gaidlaini-saxelmZRvanelo,
romelic SemuSavebuli da gamocemulia gaeros mosaxleobis fondis
da saqarTvelos Sromis, socialuri da janmrTelobis dacvis
saministros SekveTiT, saqarTvelos ginekolog-endoskopistTa
asociaciis mier 2006 wlis seqtemberSi.
klinikuri instruqciebi warmoadgens sistematiurad SemuSavebul
monacemebs, romlebic klinikosebsa da pacientebs exmareba ama Tu im
konkretul mdgomareobaSi Sesaferis mkurnalobasTan dakavSirebuli
gadawyvetilebis miRebaSi. mocemuli rekomendaciebis mizans ar
warmoadgens mkurnalobis eqskluziuri kursis miTiTeba. isini
Sefasebuli unda iqnas pacientis individualuri saWiroebebis,
dawesebulebaSi arsebuli resursebisa da SezRudvebis, adgilobriv
mosaxleobaSi arsebuli gansxvavebebis gaTvaliswinebiT. imedia,
adgilobrivi mflobelobis es procesi xels Seuwyobs mocemuli
instruqciebis gaerTianebas yoveldRiur praqtikaSi. yuradReba
gamaxvilebulia klinikuri uzustobis im sferoebze, romlebSic
aucilebelia damatebiTi kvleva-Ziebis Catareba.
mtkicebulebaTa doneebisa da rekomendaciebis gradaciis sqema
monacemebi, romlebic am saxelmZRvaneloSi iqna gamoyenebuli,
klasificirebulia qvemoT moyvanili sqemis mixedviT, xolo
rekomendaciebi formulirebulia igive wesiT, standartuli
klasifikaciis sqemis mixedviT.
4
monacemebis xarisxis
klasifikacia
Ia randomizebuli
kontrolirebadi cdebis meta-
analizis Sedegad miRebuli
monacemebi;
Ib aranakleb erTi
randomizebuli kontrolirebadi
cdis Sedegad miRebuli
monacemebi;
IIa aranakleb erTi
kontrolirebadi cdis –
randomizaciis gareSe - Sedegad
miRebuli monacemebi;
IIb aranakleb erTi sxva tipis
kvazi-eqsperimentaluri cdis
Sedegad miRebuli monacemebi;
III iseTi kargad daproeqtebuli,
ara-eqsperimentaluri aRweriTi
cdebis Sedegad miRebuli
monacemebi, rogoricaa
SedarebiTi kvlevebi,
korelaciuri kvlevebi da
konkretuli SemTxvevebis
gamokvlevebi;
IV monacemebi, romlebic
miRebulia eqspertTa komitetis
angariSebidan an daskvnebidan
da/an Sesabamisi organoebis
klinikuri gamocdilebidan.
rekomendaciebis klasifikacia
A moiTxovs aranakleb erT
randomizebul kontrolirebad
kvlevas saerTo maRali
xarisxisa da Tanmimdevrobis
dacvis mizniT ama Tu im
konkretuli rekomendaciis
micemiT;
B moiTxovs kargad
kontrolirebad, magram ara
randomizebul klinikur
kvlevebs rekomendaciebis
saganTan dakavSirebiT
(monacemebis klasi IIa, IIb, III);
C moiTxovs monacemebs,
romlebic miRebulia eqspertTa
komitetis angariSebidan an
daskvnebidan da/an Sesabamisi
organoebis klinikuri
gamocdilebidan. miuTiTebs
pirdapir gamosayenebeli, maRali
xarisxis klinikuri kvlevebis
deficitze;
(monacemTa klasi IV);
kargi gamocdilebis punqti
rekomendirebuli mowinave
gamocdileba, romelic efuZneba
instruqciebis SemmuSavebeli
jgufis klinikur gamocdilebas.
5
saSvilosnosgare orsuloba
1. definicia, sinonimebi, klasifikacia
saSvilosnos Rrus gareT ganayofierebuli kvercxujredis implantacias
saSvilosnosgare orsuloba ewodeba. sinonimi _ eqtopiuri orsuloba.(1)
daavadebaTa saerTaSoriso klasifikaciiT (2) ganarCeven eqtopiuri
orsulobis Semdeg formebs:
1. abdominuri anu muclis Rrus orsuloba;
2. kvercxsavali milis orsuloba:
• milis mTlianobis SenarCunebiT;
• milis mTlianobis darRveviT (kvercxsavali milis
gaskdoma-rubtura);
• milis abortis tipiT mimdinare orsuloba;
3. sakvercxis orsuloba;
4. saSvilosnosgare orsulobis sxva formebi:
• saSvilosnos yelis orsuloba;
• saSvilosnos rqis orsuloba;
• iogTaSorisi orsuloba;
• nawlavis jorjlis orsuloba;
• kombinirebuli eqtopuri orsuloba;
• daudgeneli lokalizaciis orsuloba;
2. daavadebis epidemiologia
eqtopiuri orsulobis sixSire CDC –is monacemebiT Seadgens 200
orsulobidan 1-s. saSvilosnosgare orsulbisas yvelaze xSirad (98%-Si)
gvxvdeba kvercxsavali milis orsuloba, sakvercxis orsuloba
aRiniSneba 0.1-0.2%-Si, abdominaluri orsuloba – 0.4%-Si, xolo
saSvilosnos yelis orsuloba 0.7-1%-Si.
bolo 3 wlis manZilze (2002-2005) saqarTveloSi eqtopiuri orsulobis
2701 diagnozi daisva. sayuradReboa, 2002-2005 wlebSi, saqarTveloSi
eqtopiuri orsulobis Sedegad daiRupa 2 orsuli.
anamnezSi eqtopiuri orsulobis mqone qalebis 60%-Si fertiloba
SenarCunebulia, maTgan 12% kvlav saSvilosnos gareT viTardeba, xolo
saSvilosnos RruSi ganviTarebuli orsulobis 15-20% spontanuri
abortiT sruldeba.
3. etiopaTogenezi
saSvilosnosgare orsulobis ganviTarebis ZiriTadi mizezebia:
1. kvercxsavali milis gamavlobis darRveviT ganpirobebuli
kvercxujredis Senelebuli gadaadgileba kvercxsaval milSi;
2. trofoblastis proteolizuri aqtivobis darRvevebi.
6
am mizezebis ganviTarebas xels uwyoben Semdegi faqtorebi:
• sasqeso organoebis anTebiTi daavadebebi;
• saSvilosnosSida kontraceptivebis gamoyenebis fonze
ganviTarebuli orsuloba;
• kvercxsaval milebze Catarebuli rekonstruqtiul-plastikuri
operaciebi;
• eqtopiuri orsuloba anamnezSi;
• unayofoba;
• muclis Rrus organoebze warmoebuli operaciebi;
• Cveuli spontanuri aborti;
• kriminaluri aborti
• adenosalpingiti;
• sasqeso infantilizmi;
• sasqeso organoebis ganviTarebis da mdebareobis anomaliebi;
• sanayofo kvercxis migraciis darRveva;
• trofoblastis proteolizuri aqtivobis momateba;
• endokrinuli daavadebebi.
4. klinikuri simptomatika
eqtopiuri orsulobis paTognomuri simptomi ar arsebobs. am paTologiis
klinika Zalzed mravalferovania da damokidebulia daavadebis tipze.
eqtopiuri orsulobis dros SemTxvevaTa 50%-Si, ZiriTadad darRveuli
eqtopiuri orsulobis dros, gamoxatulia simptomTa klasikuri
triadidan ori simptomi mainc:
• menstruaciis gadacdena;
• vaginaluri sisxldena, aramenstrualuri genezis;
• tkivili (calmxrivi an ormxrivi, yru an mwvave, mudmivi an
SeteviTi, sxvadasxva lokalizaciis), romelic viTardeba uecrad
milis mTlianobis darRvevis mxares da iradiacias iZleva
epigastriumisken.DAD
fizikaluri kvleviT:
• palpaciiT muclis wina kedlis mcired mtkivneuloba an tkivilis
ararseboba;
• muclis wina kedlis daWimuloba;
• dadebiTi SCotkin-blumbergis simptomi;
• bimanualuri gasinjvisas saSvilosnos yelis mtkivneuloba;
• saSos ukana TaRis Camoberva da mtkivneuloba;
• danamatis areSi momkvrivo-elastiuri moculobiTi warmonaqmni.
7
5. diagnostika
saSvilosnosgare orsulobis Tanamedrove diagnostika emyareba:
klinikur gamokvlevas;
plazmaturi qoriogoninis donis gansazRvrasa;
ultrabgeriT diagnostikas.
am meTodebisgan arcerTi cal-calke, iSviaTi gamonaklisebis garda, ar
iZleva zusti diagnozis dasmis saSualebas, magram rodesac
xorcieldeba maTi monacemebis Sedareba da kompleqsuri analizi,
saSvilosnosgare orsulobis zusti diagnozis dadgenis albaToba 93-97%
aRwevs.
Tu saqme exeba saSvilosnosgare orsulobas kvercxsavali milis
gaxeTqviT, an masiuri sisxldeniT milismieri abortis dros, monacemebis
interpretacia da klinikuri gamokvleva sakmaod garTulebulia. amitom
gansakuTrebuli yuradReba unda mieqces am paTologiis gamovlenis
adreul diagnostikas.
yvelaze xSirad klinikuri gamokvlevis mizans warmoadgens ara zusti
diagnozireba, aramed gare orsulobis saeWvo simptomatikis gamovlena,
Semdgomi gamokvlevebis Catarebis mizniT.
pacientis gamokiTxvis dros yuradRebas iqcevs Semdegi simptomebi:
• amenorea (gvxvdeba 75-85 % SemTxvevebSi) _ sirTules
warmoadgens situaciebi, rodesac qali konsultaciaSi xvdeba
mosalodneli menstruaciis vadamde adre, an aRniSnavs ciklis
araregularobas, ar axsovs bolo menstruaciis TariRi.
• metroragia (gvxvdeba pacientebis 80% SemTxvevebSi). rogorc
wesi, araWarbi da araregularulia, zogjer mas SeuZlia
simulireba gaukeTos TviTnebur aborts orsulobis adreul
stadiaze (e.w. klasikuri diagnostikuri xafangi!).
• tkivilebi (85-dan 100%-mde SemTxvevebSi) _ klasikuri,
milismieri Wvalis tipis unilateraluri tkivilebi iSviaTia.
xSirad isini difuzur xasiaTs atareben, erT-erTi mxaris siWarbiT,
da varireben intensiurobis mixedviT.
anamnezis Segrovebis dros aseve yuradReba unda mieqces:
- adre gadatanil saSvilosnosgare orsulobas;
- anamnezSi kvercxsavali milis plastikur operacias; - qirurgiul Carevas, muclis Rrus gaxsniT; - Sida sasqeso organoebis infeqcias; - Tambaqos moxmarebas.
8
6. saSvilosnosgare osulobis gamokvlevebis sqema
ginekologiuri kvlevis Catarebas iwyeben saSvilosnos yelis sarkeebSi
gasinjviT. saSvilosnos yelis arxSi sekretoruli sacobis aRmoCena
(“gugis simptomi”) warmoadgens saSvilosnosgare orsulobis gamoricxvis
yvelaze swraf da iaf saSualebas gaurkveveli etiologiis menjis
tkivilebis dros. (“gugis simptomi” arasodes ar gvxvdeba
saSvilosnosgare orsulobis dros!)
orsulobis klasikuri niSani – saSvilosnos yelis cianozuri
Seferiloba – xSirad ar aris gamoxatuli, gansakuTrebiT Tu gamokvleva
adreul stadiaze tardeba.
muclis palpaciis dros saSvilosnosgare orsulobis ganviTarebis
adreul stadiebze vlindeba muclis qvemo nawilisa da boqvenzeda aris
tkivili. gamoxatuli defansi, rogorc wesi, ar aris. SesaZloa
gamovlindes peritonealuri gaRizianebis niSnebic.
im periodSi, rodesac, saSvilosnosgare orsulobaze mxolod eWvi
arsebobs, bimanualuri gamokvlevis dros SeimCneva saSos kuTxis TaRebis
gamouxatavi mtkivneuloba, xandaxan metad mwvave erTi mxidan. agreTve
xSirad mtkivneulia ukana TaRis palpaciac, rac mowmobs duglasis
sivrceSi garkveuli raodenobis sisxlis arsebobas. cxadia, rom
saSvilosnos erT-erTi mxridan moculobiTi warmonaqmnis arsebobis
gasinjva iSviaTad xerxdeba, gansakuTrebiT saSvilosnosgare orsulobis
ganviTarebis adreul periodSi.
gamokvlevis laboratorul-instrumentuli meTodebi ZiriTadad moicavs
sisxlSi plazmaturi qoriogoninis (HGG) titris gansazRvras da ubk-s (ultrabgeriTi kvleva).
HGG-s dozireba – fundamenturi analizia, romelic sutuaciaSi
orientirebisa da saeWvo simptomatikis SemTxvevebSi saSvilosnosgare
orsulobis gamoricxvis saSualebas iZleva. qoriogoninze uaryofiTi
testi saSualebas iZleva gamovricxoT, rogorc saSvilosnos Sida, aseve
eqtopiuri orsulobis arseboba.
plazmaSi qoriogoninis arseboba trofoblastis arsebobaze mowmobs,
rac gamokvlevebis gagrZelebas moiTxovs.
9
diagnostikisTvis mniSvnelovania HGG-s donis dinamika – Tu yovel 48
saaTSi hormonis done daaxloebiT orjer izrdeba, es faqti
normalurad ganlagebul da ganviTarebul orsulobaze metyvelebs.
donis stagnacia an misi neli zrda (“plato”) sanayofo kvercxis
aranormalur ganviTarebas mowmobs, rac SeimCneva rogorc
saSvilosnosgare orsulobis, aseve mosalodneli TviTneburi abortis
dros.
ubk – es iseTi gamokvlevaa, romelic HGG-s donis gamokvlevis
SedegebTan erTad Semdgom diagnostikur da Terapiul taqtikas
ganapirobebs.
saSvilosnos RruSi sanayofo kvercxis, da gansakuTrebiT embrionuli
guliscemis vizualizacia, faqtobrivad gamoricxavs saSvilosnosgare
orsulobis SesaZleblobas (saSvilosnos Sida da gare orsulobis
erTdrouli arseboba Zalze iSviaTad xdeba – 1/30000 SemTxveva).
Zalze mniSvnelovania Semdegi debulebebis gaTvaliswineba:
abdominaluri ubk-s Catarebis dros sanayofo kvercxis
vizualizacia SesaZlebelia orsulobis me-5 kviridan, an rodesac
qoriogoninis done 5000 UI-s tolia an aRemateba mas;
10
vaginaluri ubk-s dros Sida orsulobis SemCneva xerxdeba me-4
kviraze, an rodesac qoriogoninis done 1000 UI-s tolia an mas
aRemateba.
saSvilosnosgare orsulobis dafiqsireba ultrabgeriTi kvleviT
sakmaod iSviaTad xerxdeba. gamonaklis SemTxvevebSi eqtopiuri
orsulobis dros xdeba embrionaluri guliscemis vizualizacia, rac
ubk utyuar markerad SeiZleba CaiTvalos. xSirad eqimi-eqoskopisti
duglasis sivrceSi saSvilosnos ukan an gverdiT SeimCneva amorfuli
heterogenuli warmonaqmni (hematosalpinqsi), agreTve Tavisufali siTxe,
xSirad Sededebuli sisxlis koltebiT.
diferencialuri diagnozi – TviT es termini arc Tu ise jdeba
saSvilosnosgare orsulobis dianostikis koncefciaSi, radgan eqims,
romelic konsultirebas eweva, yovelTvis unda axsovdes
saSvilosnosgare orsulobis Sesaxeb, da unda gamoricxos misi areseboba
mravali ginekologiuri Tu sxva paTologiebis dros. mxolod imis
Semdeg, rac eqimi eqtopiuri orsulobis ararsebobaSi darwundeba, mas
SeuZlia pacientis Civilebis warmoSobis sxva versiebis ganxilva.
11
saSvilosnosgare orsuloba unda gamoiricxos Semdegi mdgomareobebis
dros:
saSvilosnosSida orsuloba;
spontanuri aborti;
mtkivneuli ovulacia;
sakvercxis funqciuri kista, romelsac xSirad Tan erTvis amenorea
da menjis tkivilebi;
sakvercxis apopleqsia an saSvilosnos danamatebis gadagrexva
dros;
mwvave apendiciti;
mwvave gauvaloba;
Tirkmlis Wvali.
7. saSvilosnosgare orsulobis mkurnaloba
saSvilosnosgare milismieri orsulobis mkurnaloba SesaZlebelia
laparotomiis, operaciuli laparoskopiisa da zogjer medikamentebis
meSveobiT.
saSvilosnosgare orsulobis qirurgiuli mkurnaloba
falopis milismieri orsulobis qirurgiuli mkurnalobisas,
hemodinamikurad stabilur pacientSi, rekomendebulia laparoskopiuri
midgoma.
laparoskopiuri operacia Sedarebuli iqna Ria operaciasTan 228 qalSi,
sam randomizirebul, kontrols daqvemdebarebul cdaSi (RCT) (A done). xanmokle operaciebTan SedarebiT laparoskopiuri procedurebis
upiratesobaa sisxlis naklebi danakargi, xanmokle stacionaruli rejimi
da SedarebiT mcire analgetikuri moTxovnileba.4 (A done). am or
midgomas Soris milebis saerTo gamtarobis mxriv gansxvaveba ar aRiniSna
(RR 0.89, 95% CL 0.74-1.1) (A done). im qalebSi, romlebsac surdaT momavalSi
ganayofiereba (n=145), momdevno saSvilosnosSida orsulobis maCveneblebi
msgavsi iyo (RR 1.2, 95% Cl 0.88-1.15) da laparoskopiuri midgomis
gamoyenebis SemTxvevaSi dafiqsirda ganmeorebiTi eqtopiuri orsulobis
SedarebiT dabali maCveneblisaken tendencia (RR 0.43, 95% Cl 0.15-1.2). (A done)
falopis milis orsulobis mkurnaloba, hemodinamikuri
arastabilurobis dros rekomendebulia Catardes laparotomiiT.
Tu pacients aReniSneba hipovolemiuri Sokis niSnebi, saSvilosnos
milismieri orsulobis an savaraudo gare orsulobis dros
medikamenturi Terapia mizanSewonili ar aris. saSosSida
(transvaginaluri) ultrasonografia swrafad daadasturebs
hemoperitoneumis arsebobas, Tu raime saxis diagnostikur uzustobas
12
aqvs adgili, magram miRebuli unda iqnas Sesabamisi reanimaciuli da
operatiuli zomebi. gamocdil operatorebs specializebul centrebSi
SeuZliaT laparoskopiuri meTodiT usafrTxod umkurnalon qalebs didi
hemoperitoneumis drosac ki, xolo umetes centrebSi aRniSnul
proceduras warmoadgens laparotomia.
janmrTeli kontralateraluri milis SemTxvevaSi salpingotomiis
gamoyenebis upiratesoba salpingeqtomiasTan SedarebiT gamoxatulad
dadasturebuli ar aris.
sistematiuri ganxilvebis mTel rigSi Seswavlili iqna is Sedegebi,
romlebic aRiniSna saSvilosnos milismieri orsulobis salpingotomiiT
an salpingeqtomiiT mkurnalobis Semdeg. es masalebi gviCvenebs, rom
Semdgomi saSvilosnos Sida orsulobis SesaZlebloba ar izrdeba
salpingotomiis Semdeg – salpingeqtomiasTan SedarebiT..10-16
saSvilosnosgare orsulobis mkurnalobisas laparoskopiul
salpingotomias upiratesoba eniWeba im SemTxvevaSi, Tu aRiniSneba
kontralateraluri milis daavadeba da Tu pacients Semdgomi
fertilurobis survili aqvs.
im qalebSi, romelTac aReniSneboda dazianebuli an amokveTili
kontralateraluri mili, salpingeqtomiis SemTxvevaSi, savaraudod,
saWiro iqneba in vitro ganayofiereba. postoperaciuli mkurnalobis
periodisa da persistentuli trofoblastis mkurnalobis aucileblobis
gamo salpingotomiis moklevadiani xarjebi salpingeqtomiasTan
SedarebiT maRalia.21 (C done) Tumca, mxedvelobaSi miRebulia gare
(damxmare) Casaxvis Semdgomi saWiroeba, saSvilosnos Sida orsulobis
maCveneblis mxolod 3%-iT zrda salpingotomias salpingeqtomiasTan
SedarebiT bevrad ufro naklebxarjians gaxdis.19 (C done)
kontralateraluri milis daavadebis SemTxvevaSi, sasurvelia SedarebiT
konservatiuli qirurgiis gamoyeneba. qalebs unda gaacnon Semdgomi
eqtopiuri orsulobis riski.
13
saSvilosnosgare orsulobis medikamenturi mkurnaloba
medikamenturi Terapiis gamoyeneba SeiZleba mxolod gansazRvrul
SemTxvevebSi. eqtopiuri orsulobis mkurnalobaSi metotreqsatis
gamoyenebisaTvis aucilebelia mkurnalobisa da Semdgomi mkurnalobis
protokolebis warmoeba.
saSosSida (transvaginaluri) ultrasonografia, romelic
kombinirebulia sisxlis SratSi hCG analizTan, qmnis eqtopiuri
orsulobis zusti diagnozirebis SesaZleblobas laparoskopiis
Catarebis gareSec.22-24 laparoskopiis gamoyeneba eqtopiuri orsulobis
dadgenis mizniT xSirad qirurgiuli Carevis gamoyenebis mTavar mizezs
warmoadgens.
arakontrolirebadi da kontrolirebadi kvlevebis ganxilvam cxadyo is,
rom stabilur pacientebSi medikamenturi mkurnalobis nairsaxeoba
iseTive efeqturia, rogorc qirurgia.25 (B done) yvelaze farTod amJamad
gamoiyeneba medikamenturi mkurnaloba kanqveS metotreqsatis daniSvnis
saxiT, romelic keTdeba erTjeradi doziT, romelic, Tavis mxriv,
gamoiTvleba pacientis sxeulis zedapiris farTobis mixedviT (50 mg/m2).
qalebis umetesobisaTvis aRniSnuli doza Seadgens 75-90 mg-s. sisxlis
SratSi hCG koncentracia mowmdeba meoTxe da meSvide dRes da Tu hCG koncentracia ar iklebs 15%-ze mets meoTxe da meSvide dReebs Soris
periodSi, keTdeba metotreqsatis kidev erTi doza.16, 27, 28 didi
arakontrolirebadi kvlevebi cxadyofs, rom qalTa daaxloebiT 14%-s
esaWiroeba metotreqsatis erTze meti doza, xolo 10%-ze naklebi,
romlebsac utardeba metotreqsatiT mkurnalobis kursi, saWiroebs
qirurgiul Carevas.25, 26 (C done). igive iqna dafiqsirebuli randomizebul
cdebSic metotreqsatis Sedarebisas laparoskopiul qirurgiasTan.27, 28 (A done).
Tu upiratesoba eniWeba medikamentur mkurnalobas, qals unda mieces
sruli informacia (sasurvelia werilobiTi formiT) Semdgomi
mkurnalobis SesaZlo aucileblobisa da mkurnalobis Semdgomi
ukureaqciebis Sesaxeb.
TiTqmis 75% mkurnalobis Semdeg ganicdis abdominalur tkivils. zogjer
qalebs SeiZleba ganuviTardes koniunqtiviti, stomatiti da
gastrointestinaluri aSliloba. tuboabdominaluri abortis Sedegad
gamowveuli e.w. “separaciis tkivilis” gansxvaveba milis mTlianobis
darRvevis Sedegad gamowveuli tkivilisagan SeiZleba rTuli aRmoCndes,
amitom qalTa garkveul nawils metotreqsatiT mkurnalobis Semdeg unda
Cautardes saSosSida ultrabgeriTi gamokvleva.25, 29 qalebs aseve unda
mieces rCeva, mkurnalobis periodSi Tavi Seikavon sqesobrivi
kavSirisagan, didi raodenobiT miiRon siTxe da saimedo Casaxvis
sawinaaRmdego saSualebebi gamoiyenon metotreqsatis miRebidan sami Tvis
ganmavlobaSi – SesaZlo teratogenuri riskis gamo.
14
qalebSi, romlebisTvisac SeiZleba metotreqsatis daniSvna, sisxlis
SratSi hCG Semcveloba ar unda aRematebodes 3000 iu/l-s; maT aseve unda
aReniSnebodeT minimaluri simptomebi.
did arakontrolirebad kvlevebSi metotreqsati gamoyenebuli iqna
qalebSi, romlebsac aReniSnebodaT sisxlis SratSi hCG donis sxvadasxva maCveneblebi, Tumca, am qalTa umetesobaSi aRniSnuli maCvenebeli ar
aRemateboda 5000 iu/l-s.15, 16 (C done). Semgdomi periodis xangrZlivoba,
metotreqsatis damatebiTi dozebis saWiroeba da qirurgiuli Carevis
albaToba izrdeba SratSi hCG koncentraciis Sesabamisad.26
miuxedavad imisa, rom medikamenturi mkurnaloba SeiZleba warmatebuli
aRmoCndes im SemTxvevaSi, rodesac sisxlis SratSi hCG koncentracia mniSvnelovnad aRemateba 3000 iu/l-s, mTeli rigi monacemebi (sococlxis
xarisxis Sefaseba) gviCvenebs, rom metotreqsatiT mkurnaloba dasaSvebia
mxolod im qalebisaTvis, romelTa hCG koncentracia sisxlis SratSi ar
aRemateba 3000 iu/l-s.30, 31
eqtopiuri orsulobis moculobis SedegebTan dakavSirebuli monacemebi
naklebad gamoxatulia, magram didi adneqsaluri wonis qalebSi milebis
mTlianobis darRvevis albaToba SedarebiT didia.26
ambulatoriuli medikamenturi mkurnaloba metotreqsatis erTjeradi
doziT asocirebulia mkurnalobis xarjebis dazogvasTan.
medikamenturi Terapiis erT-erT mniSvnelovan upiratesobas warmoadgens
mkurnalobis xarjebis sagrZnobi ekonomiis SesaZlebloba. ekonomikuri
Sefasebebi, romlebic Catarda randomizebul kvlevebTan erTad, sadac
xdeboda metotreqsatisa da laparoskopiuri qirurgiis urTierTSedareba,
gviCvenebs, rom rogorc pirdapiri, aseve arapirdapiri xarjebi
medikamenturi mkurnalobis dros im xarjebis naxevarze naklebia,
romlebic saWiroa laparoskopiisaTvis. Tumca, am orive randomizebul
kvlevaSi xarjebis dazogva ar dafiqsirda im SemTxvevebSi, rodesac
sisxlis SratSi hCG koncentracia aRemateboda 1500 iu/l-s – damatebiTi
mkurnalobis aucileblobisa da Semdgomi periodis xangrZlivobis gamo.
(A done).
mkurnalobis mocdiTi-dakvirvebiTi taqtika warmoadgens erT-erT
variants klinikurad stabiluri qalebisaTvis minimaluri simptomebiTa
da nayofis ucnobi adgilmdebareobiT.
saeWvo eqtopiuri orsulobis mkurnalobaSi yuradReba eqceva sisxlis
SratSi hCG koncentracias, romelzec, rogorc miRebulia, TiToeuli
sicocxlisunariani saSvilosnos Sida orsuloba vizualizebuli iqneba
transvaginaluri ultrabgeriTi gamokvleviT. mas uwodeben
diskriminatorul zonas.32 rodesac sisxlis SratSi hCG koncentraciebi diskriminatorul zonaze naklebia (< 1000 iu) da orsuloba (saSvilosnos
Sida Tu gare) ar Cans transvaginaluri ultrabgeris skanogramaze,
orsuloba SeiZleba aRwerili iqnas, rogorc ucnobi adgilmdebareobis.33
diskriminatoruli zonis koncefcias garkveuli zRvrebi aqvs. hCG koncentraciebi: 1000 iu/l, 1500 iu/l da 2000 iu/l gamoyenebuli iqna
15
diskriminatorul koncentraciebad.23, 24, 33 es koncentraciebi
damokidebulia ultrabgeriTi aparaturis xarisxze, sonografiis
specialistis gamocdilebaze, qalis riskisa da simptomebis winaswar
Seswavlaze da iseTi fizikuri faqtorebis arsebobaze, rogoricaa
saSvilosnos fibromebi da mravalnayofiani orsuloba. specialuri
danadgarebisaTvis, romlebiTac warmoebs maRali xarisxis vaginaluri
ultrabgeriTi gamokvleva qalis simptomebisa da hCG koncentraciis
winaswari Seswavlis pirobebSi SeiZleba gamoyenebuli iqnas 1000 iu/l diskriminatoruli zona. sxva danadgarebSi, romlebiTac warmoebs
diagnostikuri transvaginaluri skanografia winaswari klinikuri Tu
bioqimiuri gamokvlevis gareSe, misaRebia 1500 iu/l an 2000 iu/l diskriminatoruli zona.
dakvirvebaze dafuZnebuli xuTi kvlevis Sedegebma gviCvena, rom ucnobi
adgilmdebareobis orsulobis 44 - 69% wydeba TviTneburad mkurnalobis
momlodineobiTi taqtikiT.34-38 savaraudoa, rom TviTneburad Sewyvetili
orsulobebis Tu regresiuli trofoblastis35 rigi SemTxvevebi mocemul
kvlevebSi warmoadgenda mcire eqtopiur orsulobebs, romlebic
TviTneburad iqna absorbirebuli Tu Sewyvetili tuboabdominaluri
abortis Sedegad. danarCeni warmoadgenda adreul, saSvilosnos Sida
orsulobebs, romlebic Sewyvetili iqna. eqtopiuri orsuloba
diagnozirebuli iqna ucnobi adgilmdebareobis orsulobebis
SemTxvevaTa 14-28%-Si.36, 38 (C done).
sisxlis SratSi hCG 1000 – 1500 iu/l koncentraciis sawyisi zeda zRvris gamoyeneba ucnobi adgilmdebareobis orsulobis dadgenis mizniT,
minimaluri an nulovani simptomebis mqone, eqtopiuri orsulobis riskis
qalebSi unda Catardes momlodineobiTi taqtikis mkurnaloba 48 – 72
saaTis ganmavlobaSi, xolo Tu eqtopiuri orsulobis simptomebi
vlindeba, sisxlis SratSi hCG koncentracia izrdeba da aRemateba
diskriminatoruls (1000 iu/l) an koncentraciebi iwyebs dacemas, aqtiuri intervenciis SesaZlebloba unda iqnas ganxiluli.36, 38
intervencia, rogorc aRmoCnda, saWiro gaxda SemTxvevaTa 23-29%-Si34,36,
magram met gamocdilebasTan erTad, SesaZlebelia SedarebiT dabali
intervenciuli donis miRweva.37 Tu qalebs uniSnaven momlodineobiTi
taqtikis mkurnalobas, Catarebuli unda iqnas hCG analizebis cikli,
vidre aRniSnuli koncentracia ar miaRwevs 20 iu/l-ze nakleb maCvenebels.
garda amisa, im qalebs, romlebic SerCeulni iqnen ucnobi
adgilmdebareobis orsulobis momlodineobiTi taqtikis
mkurnalobisaTvis, unda mieces garkveuli informacia (sasurvelia
werilobiTi formiT) Semdgom mkurnalobis mniSvnelobis Sesaxeb.
mocdiTi-dakvirvebiTi mkurnalobis taqtika warmoadgens erT-erT
variants klinikurad stabiluri, nulovani simptomebis mqone
qalebisaTvis, romelTac ultrabgeriTi gamokvleviT dausves eqtopiuri
orsulobis diagnozi da romelTa sisxlis SratSi aRiniSneba hCG koncentraciis kleba - sawyis etapze 1000 iu/l-ze naklebamde.
mocdiTi-dakvirvebiTi mkurnalobis taqtikis rolis Semswavleli
kvlevebi erTmaneTisagan gansxvavdeba diagnostirebis meTodebis mixedviT.
16
momlodineobiTi taqtikis mkurnalobamde zogjer gamoyenebulia
eqtopiuri orsulobis laparoskopiuli identifikacia.39, 40 sxva
SemTxvevebSi ar arsebobs araviTari qirurgiuli dadastureba imisa, rom
is eqtopiuri orsulobebi, romelTa mimarT gamoyenebuli iqna mocdiTi-
dakvirvebiTi mkurnalobis taqtika, sinamdvileSi eqtopiuri
adgilmdebareobisa iyo. mocemul instruqciaSi, mxolod is kvlevebi iqna
ganxiluli, romlebSic gamoyenebuli iqna eqtopiuri gestaciis
skanograma an predominanturad myari gare sakvercxis adneqsaluri masa
an xaos ararseboba endometriul nimuSebSi. TiToeul ganxilul
kvlevaSi pacientis mimarT wamoyenebul moTxovnas warmoadgens
klinikuri stabiluroba da minimaluri simptomebi. kvlevaTa umetesobaSi
aucilebeli iyo iseTi adneqsaluri masis arseboba, romelic ar
aRemateboda 4 sm-s41, 42 an 5 sm-s44 da Tavisufali siTxe, romelic ar
aRemateboda 50 ml-s43 an 100 ml-s42. sawyisi hCG kleba 15%-ze metiT 24
saaTis ganmavlobaSi saWiro iyo erT kvlevaSi CasarTavad.43
ganxiluli iqna sami dakvirvebiTi kvleva; sul 478 qals Cautarda
momlodineobiTi mkurnaloba.39-45 (C done) momlodineobiTi mkurnalobis
taqtika warmatebuli aRmoCnda 318 qalSi (67%). dabali sawyisi hCG koncentraciis maCveneblebi TviTneburi Sewyvetis erT-erT
umniSvnelovanes winapirobas warmoadgenda.44 momlodineobiTi taqtika
SedarebiT warmatebuli aRmoCnda (88%) im SemTxvevebSi, rodesac sawyisi
hCG koncentracia naklebi iyo 1000 iu/l-ze.42 - Cohen et al.46 (C done). kvlevis
ganxilvis Sedegad dadasturebuli daskvna. garda amisa, swrafad
klebadi hCG koncentraciis maCvenebeli keTilsasurvel Sedegze
metyvelebda.42-45 (C done). identificirebadi saSvilosnos gare gestaciuri
skanogramis deficiti transvaginaluri ultrabgeriTi gamokvlevis dros
TviTneburi Sewyvetis SesaZleblobas zrdida 5.6-jer.44 (C done) Tumca, ar
aris dazustebuli, warmoadgens Tu ara eqtopiuri orsulobis sawyisi
zoma SesaZlo Sedegis winapirobas, im erTi kvlevis mixedviT, romelsac
ar daudasturebia araviTari zemoqmedeba.44 (C done). warmatebuli
SewyvetisaTvis mniSvnelovan faqtors, rogorc aRmoCnda, warmoadgenda
adneqsaluri masis saSualo diametris Semcireba meSvide dRisaTvis.45 (C done).
mocdiTi-dakvirvebiTi taqtika warmoadgens SerCeul SemTxvevebSi
eqtopiuri orsulobis mkurnalobis gamosadeg formas. Tumca, es forma
misaRebia mxolod im SemTxvevaSi, Tu igi qalisaTvis minimalur risks
moicavs. momlodineobiTi taqtika gamoyenebuli unda iqnas mxolod
usimptomo qalebSi eqtopiuri orsulobis ultrabgeriTi gamokvlevis
Sedegad dasmuli diagnoziT, duglasis sivrceSi sisxlis arsebobis
gareSe da hCG koncentraciis klebadi maCveneblebiT, romlebic ar
aRemateba 1000 iu/l-s sawyis monacemebs da duglasis sivrceSi 100 ml-ze
naklebi odenobis siTxis arsebobiT. im qalebs, romlebsac utardeba
momlodineobiTi taqtikis mkurnaloba, kviraSi orjer unda Cautardes
hCG cikluri analizi, xolo kviraSi erTxel – transvaginaluri
gamokvleva swrafad klebadi hCG koncentraciis maCveneblisa (saukeTeso
SemTxvevaSi - misi sawyisi koncentraciis 50%-iT naklebi Svidi dRis
ganmavlobaSi) da meSvide dRisaTvis adneqsaluri masis Semcirebis
uzrunvelyofis mizniT. amis Semdeg rekomendirebulia yovelkvireuli
hCG da transvaginaluri ultrabgeriTi gamokvlevis Catareba, vidre hCG
17
koncentraciis maCvenebeli 20 iu/l-ze naklebi ar aRmoCndeba, ramdenadac
calkeul SemTxvevebSi, dabali ßhCG koncentraciis maCveneblis
pirobebSi, dafiqsirebuli iqna milis mTlianobis darRveva.47 .
persistentuli trofoblasti
rodesac salpingotomia gamoiyeneba saSvilosnos milebis orsulobis
mkurnalobis mizniT, aucilebelia protokolebis warmoeba im qalTa
identifikaciisa da mkurnalobisaTvis, romlebsac aReniSneba
persistentuli trofoblasti.
persistentuli trofoblastis dadgena xdeba im SemTxvevaSi, rodesac
sisxlis SratSi hCG koncentraciis kleba ar SeiniSneba sawyisi
mkurnalobis Semdeg. aRniSnuli problema salpingotomiis – da ara
salpingeqtomiis - Semdeg iCens Tavs. miuxedavad imisa, rom
persistentuli trofoblastis arsebobis SemTxvevaSic ki hCG
koncentraciis maCveneblebi SeiZleba yovelgvari garTulebis gareSe
daubrundes normas, dafiqsirebuli iqna trofoblastiT gamowveuli
gviani sisxldenis SemTxvevebi48, es ki warmoadgens qalebis hCG cikluri
analizis Catarebisa da metotreqsatis daniSvnis safuZvels im
SemTxvevaSi, rodesac aRniSnuli koncentraciis maCveneblebi ar iklebs
im donemde, rogorc mosalodneli iyo.
kontrolirebadi da arakontrolirebadi kvlevebis ganxilvebSi,
persistentuli trofoblastis maCveneblebi monacemTa bazis mixedviT
Seadgenda 3.9-4.1%-s Ria salpingotomiis Semdeg.15, 16, 49 (B done) faqtorebi, romlebic savaraudod warmoadgenda persistentuli trofoblastis
ganviTarebis gazrdil risks, moicavs winasaoperacio periodSi sisxlis
SratSi hCG koncentraciis SedarebiT maRal maCveneblebs (> 3000 iu/l),50 swraf winasaoperacio zrdas hCG koncentraciis maCveneblebSi51 da
milebidan aqtiuri sisxldenis arsebobas.50
trofoblasturi qsovilebis sruli amokveTis Semdeg sisxlis SratSi
hCG koncentraciis maCveneblebi daecema prognozirebadi gawmendis
mrudamde49, magram im qalTa proporcia, romlebsac Cautarda mkurnaloba
persistentul trofoblastze, nawilobriv damokidebuli iqneba
postoperaciuli analizis sixSiresa da misi gansazRvrisaTvis aRebul
nimuSebze.
erT kvlevaSi persistentuli trofoblastis mkurnaloba iwyeboda im
SemTxvevaSi, Tu sisxlis SratSi hCG koncentracia 10%-ze metiT
aRemateboda preoperaciul maCvenebels qirurgiidan aTi dRis Semdeg.52
meore kvlevis mixedviT mkurnalobis dawyeba sasurvelia im SemTxvevaSi,
Tu hCG maCveneblebi sawyisTan SedarebiT 65%-iT metia qirurgiuli
Carevidan 48 saaTis Semdeg.53
50 mg/m2 dozis metotreqsati farTod gamoiyeneboda erTjeradi dozis
saxiT ganmeorebiTi qirurgiuli proceduris nacvlad, Tumca Catarebuli
ar yofila araviTari formaluri SedarebiTi kvlevebi. profilaqtikuri
metotreqsati gamoyenebuli iqna laparoskopiuri salpingotomiis
SemTxvevaSic, xolo erT-erT randomizebul cdaSi da martiv
salpingotomiasTan Sedarebisas aRiniSna mniSvnelovani kleba
18
persistentuli trofoblastis maCveneblebSi (1.9% 14%-is winaaRmdeg, RR 0.12, 95% Cl 0.02 – 0.97)54. (A done)
anti-D imunoglobulini
arasensibilizirebuli, rezus-uaryofiTma qalebma saeWvo Tu
dadasturebuli eqtopiuri orsulobis diagnozis SemTxvevaSi unda
miiRon anti-D imunoglobulini.
meanTa da ginekologTa samefo kolejis instruqcia # 22-is Sesabamisad,
rom anti-D imunoglobulini 250 iu (50 mikrogrami) doziT miRebuli unda
iqnas yvela rezus-uaryofiTi arasensibilizirebuli qalis mier,
romelsac aReniSneba eqtopiuri orsuloba.59
8. pacientebis monawileoba da informireba
qalebs, SeZlebisdagvarad, safuZvlianad unda Cautardes konsultacia
eqtopiuri orsulobis mkurnalobis mizniT gamoyenebuli TiToeuli
midgomis dadebiT da uaryofiT SedegebTan dakavSirebiT. isini
monawileobas unda iRebdnen maqsimalurad Sesaferisi mkurnalobis
meTodis SerCevaSi.
adreul etapze orsulobis Sewyvetis fsiqologiurma zemoqmedebam
SeiZleba seriozuli ziani miayenos qalTa mniSvnelovan nawils, maT
partniorebsa da ojaxebs.55 Semdgomi periodis gegmebi naTlad unda iqnas
Camoyalibebuli adreuli orsulobis klinikidan gaweris
rekomendaciebSi. qalebs unda miawodon werilobiTi informacia maTi
mkurnalobis variantebTan, Semdgom periodsa da adgilobrivi Tu qveynis
wamyvan reproduqciul centrebTan dakavSirebiT.
monacemebis mixedviT, fsiqologiur SedegebSi mciredi gansxvaveba
arsebobs eqtopiuri orsulobis mkurnalobis qirurgiuli da
medikamenturi meTodebis urTierTSedarebisas.28, 60
9. alternatiuli gaidlaini ar arsebobs. 10. gaidlainis gadasinjvisa da ganaxlebis vada – 3 weli
11. gamoyenebuli literatura:
1. Lewis G, Drife J, editors. Why Mothers Die 1997-1999. The Fifth Report of the Confidential Enquiries into Maternal Deaths in the United Kingdom. London: RCOG Press; 2001.
2. Royal College of Obstetricians and Gynaecologists. Searching for evidence. Clinical Governance Advice No 3. London: RCOG Press; 2001.
3. Murphy AA, Nager CW, Wujek JJ, Kettel LM, Torp VA, Chin HG. Operative laparoscopy versus laparotomy for the management of ectopic pregnancy. Fertil Steril 1992;57;1180-5
19
4. Vermesh M, Silva P, Rosen G, SteinAL, Fossum GT, Sauer MV. Management of unruptured ectopic gestation by linear salpingostomy: a prospective, randomized clinical trial of laparoscopy versus laparotomy. Obstet Gynecol 1989; 73:400-4
5. Lundorff P, Thorburn J, Hahlin M, Kallfelt B, Lindblom B. Laparoscopic surgery in ectopic pregnancy : a randomized trial versus laparscopy. Acta Obstet Scand 1991;70:343-8
6. Lundorff P, Thorburn J, Lindblom B. Fertility outcome after conservative surgical treatment of ectopic pregnancy evaluative in a randomized trial. Fertil Steril 1992;57:998-1002
7. Gray D, Thorburn J, Lundorff P, Strandell A, Lindblom B. A cost-effectiveness study of a randomised trial of laparoscopy versus laparotomy for ectopic pregnancy. Lancet 1995;345:1139-43
8. Popat R, Adams C. Diagnosis of ruptured ectopic pregnancy by dedside ultrasonography. J Emerg med 2002;22:409-10
9. Li Z, Leng J, Lang J, Liu Z, Sun D, Zhu L. Laparoscopic surgery in patients with hypovolemic shock due to ectopic pregnancy. Zbonghua Fu Chan Ke Za Zbi 2002;37:653-5
10. Thornton K, Diamond M, DeCerney A. Linear salpingostomy for ectopic pregnancy. Obstet Gynecol Clin North Am 1991;18:95-109
11. Clausen I. Conservative versus radical surgery for tubal pregnancy. Acta Obstet Gynecol Scand 1996;75:8-12
12. Mol BW, Hajenius PJ, Engelsbel S, Ankum WM, Hemrika DJ, van der Veen F, et al. Is conservative surgery for tubal pregnancy preferable to salpingectomy? An economic analysis. Br J Obstet Gynaecol 1997;104:834-9
13. Parker J, Bisits A. Laparoscopic surgical treatment of ectopic pregnancy: salpingectomy or salpingostomy? Aust N Z J Obstet Gynaecol 1997;37:115-7
14. Tulandi T, Saleh A. Surgical management of ectopic pregnancy. Clin Obstet Gynecol 1999;42:31-8
15. Yao M, Tulandi T. Current status of surgical and nonsurgical management of ectopic pregnancy. Fertil Steril 1997;67:421-33.
16. Sowter M, Frappel J. The role of laparoscopy in the management of ectopic pregnancy. Rev Gynaecol Practice 2002;27:73-82
17. Silva P, Schaper A, Rooney B. Reproductive outcome after 143 laparoscopic procedures for ectopic pregnancy. Fertil Steril 1993;81:710-5
18. Job-Spira N, Bouyer J, Pouly J, Germain E, Coste J, Aublet-Cuverelier B, et al. Fertility after ectopic pregnancy: first results of a population-based cohort study in France. Hum Reprod 1996;11:99-104
19. Mol B, Matthijsee H, Tinga D, Huynh T, Hajenius P, Ankum W, et al. Fertility after conservative and radical surgery for tubal pregnancy. Hum Reprod 1998;13:1804-9
20. Bangsgaard N, Lund C, Ottesen B, Nilas L. Improved fertility following conservative surgical treatment of ectopic pregnancy. Br J Obstet Gynaecol 2003;110:765-70
21. Rulin M. Is salpingostomy the surgical treatment of choice for unruptured tubal pregnancy? Obstet Gynecol 1995;86:1010-3
20
22. Ankum W. Laparoscopy in the diagnosis of ectopic pregnancy. In: Grudzinskas JG, O'Brien PMS, editors. Problems in Earty Pregnancy: Advances in Diagnosis and Treatment. London: RCOG Press; 1997. p. 154-9
23. Ankum W, Hajenius P, Schrevel L, Van der Veen F. Management of suspected ectopic pregnancy: impact of new diagnostic tools in 686 consecutive cases. J Reprod Med 1996;41:724-8
24. .Lispcomb G, Bran D, McCord M, Portera J, Ling F. Analysis of three hundred fifteen ectopic pregnancies treated with single-does methotrexate. Am J Obstet Gynecol 1998;178:1354-8
25. Lipscomb G, McCord M, Stovall T, Huff G, Portera S, Ling F. Predictors of success of methotrexate treatment in women with tubal ectopic pregnancies. N Engl J Med 1999;341:197-8
26. Saraj A, Wilcox J, Najmabadi S, Stein S, Johnson M, Paulson R. Resolution of hormonal markers of ectopic gestation: a randomized trial comparing single-does intramuscular methotrexate with salpigostomy. Obstet Gynecol 1998;92:989-94
27. Sowter M, Farquhar C, Petrie K, Gudex G. A randomised trial comparing single does systemic methotrexate and laparoscopic surgery for the treatment of unruptured tubal pregnancy. Br J Obstet Ginecol 1999;93590-3
28. Lipscomb G, Puckett K, Bran D, Ling F. Management of separation pain after single-does methotrexate theraphy for ectopic pregnancy. Obstet Gynecol 1999;93:590-3
29. Sowter M, Farquhar C, Gudex G. An economic evalution of single does systemic methotrexate and laparoscopic surgery for the treatment of unruptured ectopic pregnancy. Br J Obstet Gynecol 2001;108:204-12
30. Mol B, Hajenius P, Engelsbel S, Ankum W, Hemrika D, Van der Veen F, et al. Treatment of tubal pregnancy in the Netherlands: an economic comparison of systemic methotrexate administration and laparoscopic salpingostomy. Am J Obstet Gynecol 1999;181:945-51
31. Kadar N, DeVore G, Romero R. Discriminatory hCG zone use in the sonographic evalution for ectopic pregnancy. Obstet Gynecol 1981;58:156-61
32. Cacciatore B, Stenman U, Ylostolalo P. Diagnosis of ectopic pregnancy by vaginal ultrasonography in combination with a discriminatory serum hCG level of 1000 iu/(IRP). Br J Obstet Gynecol 1990;97:904-8
33. Hahlin M, Thorburn J, Bryman I. The expectant management of early pregnancies of uncertain site. Hum Reprod 1995;10:1223-7
34. Ankum W, Van der Veen F, Hamerlynck J, Lammes F. Suspectted ectopic pregnancy. What to do when human chorionic gonadotropin levels are below the discriminatory zone. J Reprod Med 1999;40:525-8
35. Banerjee S, Aslam N, Zosmer N, Woelfer B, Jurkovic D. The expectant management of women with early pregnancy of unknown location. Ultrasound Obstet Gynecol 1999;14:231-6.
36. Banerjee S, Aslam N, Woelfer B, Lawrence A, Elson J, Jurkovic D. Expectant management of early pregnancies of unknown location: a prospective evalution of methods to predict spontaneous resolution of pregnancy. BJOG 2001;108:158-63
21
37. Hajenius P, Mol B, Ankum W, Van der Veen F, Bossuyt P, Lammes F. Suspected ectopic pregnancy: expectant management in patients with negative sonographyic findings and low serum ß-hCG concentrations. Early Pregnancy 1995;1:258-62
38. Makinen J, Kivijarvi A, Irjala K. Sucvcess of non-surgical management of ectopic pregnancy. Lancet 1990;335:1099
39. Shalev E, Peleg D, Tsabari A, Romano S, Bustan M. Spontaneous resolution of ectopic turbal pregnancy: natural history. Fertil Sterill 1995;63:15-9
40. Ylostalo P, Cacciatore B, Korhonen J, Kaariainen M, Makela P, Sjoberg J, et al. Expectant management of ectopic pregnancy. Eur J Obstet Gynecol Reprod Biol 1993;49:83-4
41. Trio D, Strobelt N, Picciolo C, Lapinski R, Ghidini A. Prognostic factors for successful expectant management of ectopic pregnancy. Fertil Steril 1995;63:469-72
42. Cacciatore B, Korhonen J., Stenman U, Ylostalo P. Transvaginal sonography and serum hCG in monitoring of presumed ectopic pregnancies selected for expectant management. Ultrasound Obstet Gyneccol 1995;5:297-300.
43. atri M, Chow C, Kintzen J., Stenman U, Ylostalo P. Transvaginal sonography and serum hCG in monitoring of presumed ectopic pregnancies: clinical and sonographic predictors. Am J Roentgenol 2001;176:123-7
44. Korhonen J, Stenman U, Ylostalo P. Serum Human chorionic gonadotrophin dynamics during spontaneous resolution of ectopic pregnancy. Fertil Steril 1994;61:632-6
45. Cohen M, Sauer M. Expectant management of ectopic pregnancy. Clin Obstet Gynecol 1999;42:48-54
46. Tulandi T, Hemmings R, Khalifa F. Rupture of ectopic pregnancy in women with low and declining serum -human chorionic gonadotrophin concentrations. Fertil Steril 1991;56:786-7
47. Kelley R, Martin S, Strickler R. Delayed hemorrhage in conservative surgery for ectopic pregnancy. Am J Obstet Gynecol 1979;133:225-6
48. Hajenius P, Mol B, Ankum W, van der Veen F, Bossuyt P, Lammes F. Clearance curves of serum human chorionic gonadotrophin for the diagnosis of persistent trophoblast. Hum Reprod 1995;10:683-7
49. Lundorff P, Hahlin M, Sjoblom P, Lindblom B. Persistent trophoblast after conservative treatment of ectopic pregnancy: predicion and detection. Obstet Gynecol 1991;77:129-33
50. Kemmann E, Trout S, Garcia A. Can we predict patients at risk for persistent ectopic pregnancy after laparoscopic salpingotomy? J Am Assoc Gyneco Laparosc 1994;1:122-6
51. Sauer M, Vidali A, James W. Treating persistent ectopic pregnancy by methotrexate using a sliding scale: preliminary experience. J Gynecol Surg 1997;13:13-6
52. Pouly J, Chapron C? Mage G, Mahnes H, Wattiez A. The drop in the level of HCG after conservative laparoscopic treantment of ectopic pregnancy. J Gynecol Surg 1991;7:211-7
53. Graczykowski J, Mishell D. Methotrexate prophylaxis for persistent ectopic pregnancy. Obstet Gynecol 1997;89:118-22
22
54. Recommendations arising from the 33rd RCOG Study Group: Problems in Early pregnancy - advances in diagnosis and management. In: Grudzinskas JG, O'Brien PMS, editors. Problems in Early Pregnancy: Advances in Diagnosis and Treatment. London: RCOG Press; 1997. p. 327-31
55. Royal College of Obstetricians and Gynaecologists. The management of early pregnancy loss. Clinical Guideline No. 25. London: RCOG Press; 2000
56. Cooray H, Harilall M, Farquahar C. A six year audit of the management of ectopic pregnancy. Aust N Z J Obstet Gynecol 2002;42:538-42
57. Mohamed H, Maiti S, Philips G. Laparoscopic management of ectopic pregnancy: a 5-year experience. J Obstet Gynecol 2002;22:411-4.
58. Royal College of Obstetricians and Gynaecologists. The use of anti-D immunoglobulin for rbesus prophylaxis. Gudeline No. 22. . London: RCOG Press; 2002.
59. Nieuwkerk P, Hajenius P, Van F, Ankum W, Wijker W, Bossuyt P. Systemic methotrexate therapy versus laparoscopic salpingostomy in tubal pregnancy. Part II. Patient preferences for systemic methotrexate. Fertil Steril 1998;70:518-22.
avtorTa jgufi:
saqarTvelos ginekolog-endoskopistTa asociacia:
arsen gvenetaZe _ medicinis mecnierebaTa doqtori, asocirebuli
profesori, Tsu-is menoba ginekologiisa da reproduqciuli
janmrTelobis departamenti, i. Jordanias sax. adamianis reproduqciis
s/k institutis qirurgiuli ganyofilebis xelmZRvaneli.
nikoloz kintraia _ medicinis mecnierebaTa doqtori, sruli
profesori, Tssu menoba ginekologiis departamentis xelmZRvaneli,
s/s akad. k. CaCavas sax. meanoba ginekologiisa da perinataluri
medicinis s/k institutis ginekologiuri seqtoris xelmZRvaneli.
eqspertebi:
⇒ paliko kintraia _ mean-ginekologi, akad. CaCavas sax. mean-
ginekologiis da perinataluri medicinis samecniero-kvleviTi
institutis direqtori, profesori;
⇒ Tengiz AasaTiani _ mean-ginekologi, Tssu postdiplomuri
samedicino ganaTlebis da uwyveti profesionaluri ganviTarebis
institutis reproduqciuli janmrTelobis departamentis
xelmZRvaneli, asocirebuli profesori, saqarTvelos mean-
ginekologTa asociaciis prezidenti;
⇒ lela woworia _ saqarTvelos Sromis, janmrTelobisa da
socialuri dacvis saministros janmrTelobis dacvis
departamenti;