7 February 2007 Post ONS meeting

Ouderen en kankerstand van zaken op dit moment …en hoe verder in de toekomst

Bernadine van de Walle – van de GeijnVerpleegkundig Specialist Oncologie

Jeroen Bosch Ziekenhuis, ‘s-Hertogenbosch

Sprekers pré-congres en avondsessie• Deborah Boyle, RN, MSN, AOCN, FAAN, Practice

Outcomes Nurse Specialist• Kimberly Christopher, PhD, RN, OCN, Assistent

Professor• Karen Greco, RN, MN, ANP, Oncology Nurse

Practitioner• Stewart Bond, MSN, MTS, Doctoral Candidate• Mary Ellen McFadden, RN, MA, OCN, Hospital

Clinical Specialist Amgen, Inc.• Guido Tricot, MD, PhD, Professor of Medicine and

Pathology, Director of Clinical Research

Onderwerpen

• Kanker en voorkomen• Verschil problematiek• Professioneel georganiseerde aandacht ouderen en

kanker• Ouderen en kanker in Amerika: stand van zaken…• Nederland versus Amerika• … en hoe verder in de toekomst

Kans op gezond oud worden verhogen door:

• Preventie (gezonde levensstijl)• Screening• Educatie

En wat zijn je

eigen normen en waarden over oud en ouderen

Verpleegkundige

Centrale rol bij:

• zorg, begeleiding en voorlichting (educatie)• ontwikkeling en • (h)erkenning van specifieke problematiek ouderen

met kanker

Kanker

Komt voornamelijk voor bij ouderen

Meest voorkomende tumoren bij ouderen: • Borstkanker• Prostaatkanker• Colorectaalkanker• Longkanker

Voorkomen van kanker

Amerika: • 60% van alle mensen met kanker: > 65 jaar• Mediane leeftijd in voorkomen: 68 jaar• Diagnose kanker 11x hoger > 65 jaar

Nederland:• Ruim 45% nieuwe patiënten met kanker: > 70 jaar

(Hillen e.a., 2004)

Levensverwachting ouderen in NederlandAt age Mean (yrs)

men women High: + 25% men women

70 yrs 11.5 –15 14.5 –18.5

75 yrs 8.5 - 11.5 10.5 – 14.5

80 yrs 6.5 - 8.5 8 – 10.5

85 yrs 5 – 6 6.3 - 7.5

90 yrs 3.5 – 4 4.5 – 5

JWW Coebergh, IKZ, Eindhoven

Groeiend aantal ouderen in AmerikaVerwachting:

• 1950: 8,2% > 65 jaar• 2000: 12,7% > 65 jaar• 2030: 19,9% > 65 jaar (= 70.000.000 mensen)• 2050: 20,3% > 65 jaar (= 80.000.000 mensen)

• 2020: 200.000 mensen > 100 jaar• 2050: 800.000 mensen > 100 jaar

In Nederland:2030: 20% > 65 jaar

Yancik e.a., 2000

Leeftijdsopbouw ONS leden en toekomstverwachting

• Meer dan de helft (= bijna 16.000): 30-49 jaar• Over 16-30 jaar: minstens de helft 65 jaar en ouder

Hoe is dat voor ons als VvOV leden?

Verschil problematiek Amerika - Nederland

Amerika - Nederland

In Amerika:

• Veel culturele verschillen, veel minderheden

• Grote (!) reisafstanden (behandeling / mantelzorg)

• Ander verzekeringsstelsel

Medisch en verpleegkundig georganiseerde aandacht ouderen en kanker

• Amerika: o.a. ONS en GOC

• Nederland: Integrale Kankercentra, HOVON, KWF, (VvOV: nog niet specifiek), internationaal niveau: EORTC, SIOG

Ouderen en kanker in Amerika: stand van zaken

Geschiedenis ouderen en kanker

• Fase 1: geen specifieke aandacht ouderen en kanker• Fase 2: 1982 – 1995: begin erkenning (1988 1e

abstract op ONS (door Londenaar!); 1990 eerste artikel in Lancet (EORTC!)

• Fase 3: 1995 – heden: erkenning (educatie, publicatie, verpleegkundig boek 1e: 2000; 2e: komt eraan), ASCO cursussen, oprichting GOC e.a.)

Ouderen in zorg, en professionals

• Ziekenhuispopulatie: 48% ouderen• Thuiszorgpopulatie: 80% ouderen• Long Term Care (LTC): 85% ouderen

En maar:• 23% van BSN: verplichte cursus ouderenverpleging• < 1% geregistreerde verpleegkundigen (RN)

gecertificeerd in gerontologie• < 5% Nurse Practitioners gecertificeerd als GNP’s of

CNS’s

Wat is oud?

Wat is oud?Amerika:• Veel gesproken over oudere volwassenen, mensen >

65 jaar; geen definities

Vanuit de literatuur in Nederland:• Jong-ouderen (70-74 jaar), ouder-ouderen (75-84

jaar) en werkelijk ouderen (85+), of:• ‘fitte ouderen’, ‘kwetsbare (fragiele) ouderen’ en ‘erg

zwakke ouderen’ (GFI) (Slaets in Hillen, 2004)

Maar ook:Kalenderleeftijd (chronological age) niet gelijk aan biologische leeftijd

(physiological age)!

(iemand van 60 jaar kan ouder zijn dan iemand van 75)

Waarom ouderen met kanker een specifieke groep?

• Vaak eenzaam• Toename achteruitgang functionele reserve en stress

tolerantie• Opstapeling functioneel verlies• Toename co-morbiditeit en invaliditeit

Onderbehandeling ouderen vaak door weerzin tegen standaardtherapie

Ouderen: ander levensperspectief (“a live mostly lived”)

Dus, factoren van invloed op behandelplan

• Kanker en leeftijd• Farmacologische veranderingen• Co-morbiditeit• Mobiliteit• Eenzaamheid• Sociale situatie• Weinig klinische trials

Hoe krijg je (objectief) zicht op deze 80-jarige vrouw?

Hulpmiddel om objectieve gegevens te verkrijgen:

Comprehensive Geriatric Assessment (CGA)

Ontwikkeld door Balducci e.a.; 1 uur afname tijd; volop in onderzoek.

Componenten CGA

• Functionele status (ADL, IADL)• Co-morbiditeit (aantal, ernst)• Mentale status (MMSE)• Emotionele status (GDS)• Sociale status• Voedingsstatus• Polyfarmacie• Geriatrische syndromen

Balducci e.a., 2000

Voordelen CGA

• Beoordeling functionele reserve• Detectie kwetsbaarheid• Evaluatie levensverwachting• Identificatie en correctie omstandigheden richting

behandeling

Balducci 2003

NCCN guidelines 2000(National Comprehensive CancerNetwork)

• Richtlijn voor geriatrische assessment (m.a.w. wanneer ga je iemand screenen)

• Richtlijn voor verbetering therapeutische complicaties (bv profylactisch anti-biotica / groeifactoren)

Gebaseerd op klinische ervaring; meer onderzoek nodig! Balducci & Yates, 2000

Behandelplan ouderen en kanker

Gebaseerd op CGA (van subjectieve naar objectieve beoordeling)

Hoe? Amerika? (Nederland: multidisciplinair (arts, verpleegkundige /

VSO / NP, evt. aangevuld met geriater, VSG))

Dus: leeftijd alleen geen contra-indicatie voor behandeling!

Beslissing: om of, en zoja hoe tebehandelen.

Ziektegerelateerdefactoren:soort kanker en stadiëring.

Patiënt gerelateerdefactoren:- algehele conditie;- comorbiditeit;- functionele status;- mentale status;- familie en socialesupport.

Carson Pattillo, 1 mei 2004

Verder gesproken over:

• Symptoommanagement bij ouderen• Mantelzorgers (caregivers)• Survivors (overlevers)• QOL als rode draad door alles heen• Op alle gebied te weinig onderzoeksgegevens

ouderen en kanker!!

Symptoommanagement bij ouderen

Vooral gericht op:vermoeidheid, neutropenie, mucositis, cognitie, delirium

Grote rol voor verpleegkundige: voorlichting / educatie

Screening en preventie

Caregivers (mantelzorgers)

Wie zijn dat vooral?• Volwassen kinderen• Oudere echtgenoten en bloedverwanten

Wat hebben zij nodig?• Tijd• Erkenning en ondersteuning (financieel,

psychologisch, fysiek, sociaal)

Verpleegkundige interventies gericht op voorlichting en ondersteuning

Survivors (overlevers)Wie zijn dat vooral? Vanuit verschillend perspectief:• Achterblijvers (“loved ones left behind’’)• Ziektevrije overlevers na behandeling• Overlevers na diagnose kanker

60% overlevers > 65 jaar

Theorieën ouder worden ook op survivors van toepassing!

‘Secundary survivors’: de naaste(n)

Kwaliteit van Leven en Kwaliteit van Zorg:

rode draad door alles heen

Klinisch wetenschappelijk onderzoekouderen en kanker

In totaal 16 (medische) trials in Amerika!! (van de ????)

(in Nederland: HOVON trials, NVALT-3, regiogebonden trials, EORTC trials)

Ondervertegenwoordiging ouderen in trials: waarom?

• Protocol specifiek (erg weinig gerichte trials, exclusiecriteria)

• Medisch gezien (hogere toxiciteit, co-morbiditeit, subjectieve beoordeling, minder begrip)

• Patiënt gerelateerd (onvoldoende ontwikkeld, logistieke problemen, tekort sociale ondersteuning, lage verwachtingen patiënten / familie)

Interventies verhogen trialparticipatie

• Meer trials gericht op ouderen met kanker• Behandeling ook richten op preventieve behandeling

toxiciteiten• Betrekken mantelzorgers• CGA als objectief hulpmiddel voor inclusie• Uitgebreide voorlichting / betere communicatie

Uitgebreide voorlichting / communicatie

• Mantelzorgers betrekken (2e oor)• Rekening houden met visus- gehoorproblemen• Vast laten houden van info (audiovisuele middelen,

herhaling, schriftelijke info, etc.)• Organisatie gebonden inspanningen

(verpleegkundigen als onderwijzer / voorlichter)

Nederland versus Amerika

• Op eenzelfde lijn qua bewustwording / erkenning, denken en onderzoek doen

• Grootste verschil: problemen (door cultuurverschillen, minderheden, reisafstanden, ziektekostenverzekering e.d.) veel groter in Amerika

• In Nederland: onderzoek naar verkorte screeningslijsten. Medische en verpleegkundige discipline samen op zoek naar de juiste weg (in Amerika ook?)

Stand van zaken … en hoe verder in de toekomst (1)

• Meer trials gericht op ouderen met kanker; meer participatie trials

• Meer onderzoek naar symptomen en symptoommanagement

• Meer onderzoek naar zinvolheid / bruikbaarheid CGA en verkorte screeningslijsten

• Vertalen generalistische geriatrieverpleegkundige bevindingen en standaarden van zorg

• Ontwikkeling interdisciplinaire teams

Stand van zaken … en hoe verder in de toekomst (2)

• Verpleegkundigen, partner in beleid en fondswerving• Gelijke behandeling en zorg• Meer samenwerking patiënt, mantelzorger,

professional, onderzoeker• Onderzoek naar invloed multiculturele samenleving;

gezondheidsvoorlichting bij chronisch zieken

Ik voeg toe:• Specifieke scholing artsen / verpleegkundigen• Uitbreiding rol verpleegkundigen

Bewustwording

Herkenning: de weg naar erkenning van de juiste problematiek en juiste benadering en behandeling

van ouderen met kanker

Oncology nurses: make the difference!

Hangouderen

Dank voorjullie aandacht!