otozomal ve seks kromozomal hastaliklar

7/25/2019 Otozomal Ve Seks Kromozomal Hastaliklar

1/84

OTOZOMAL VE SEKSKROMOZOMAL HASTALIKLAR


2/84


3/84

Otozomla dominantOtozomla dominant Otozomal resesifOtozomal resesif Xe bal dominantXe bal dominant Xe bal resesifXe bal resesif Xe bal kodominantXe bal kodominant


4/84

Otozomal dominant kaltm:Otozomal dominant kaltm:

(OD)(OD) Tek mutant geni tayanlarda da etkinin grld kaltm

biimidir. Yapsal protein bozukluklarna yol aan genmutasyonlar genellikle dominant tip kaltm rnei gsterir.Bu tip kaltmn zellii, bozukluun anne ya da babadanocuklara iki ya da daa !azla kuakta "ertikal geiidir.#ominant kaltm biimi gsteren astalklarn, asta anneya da babadan doan ocuklarda olma olasl $%&'dir, buolaslk kz "e erkek ocuklarda eittir. (ncak ayn dominantmutant geni tayanlarda anormal karakterin ortaya kkiiden kiiye !arkllk gsterebilir. Bu durum ekspresyon!arkllklarna baldr. Bazen dominant geni tayan kiidei belirti olmayabilir, bu durum ise penetrans yokluu ile

aklanabilir. (yrca, )# geili astalklarn bir ksm yenimutasyonlar sonucunda olmaktadr. Bu nedenle ebe"eynlerinormal, )# geili bir astal olan bir ocukta yeni birmutasyon mu "ar yoksa ailede me"cut mutant geninekspresyonu mu yok aratrlmaldr.


5/84


(OD)(OD) *endelyen astalklarn yarsndan*endelyen astalklarn yarsndan

!azlasn olutururlar "e sklklar!azlasn olutururlar "e sklklar

en !azla olan gruptur. Tipik bir )#en !azla olan gruptur. Tipik bir )#kaltmnda + etkilenmi kii,kaltmnda + etkilenmi kii,etkilenmi bir anne ya da babadanetkilenmi bir anne ya da babadandoar. astalk genellikle kuakdoar. astalk genellikle kuak

atlamaz. -rkekten erkee geiatlamaz. -rkekten erkee geizellii nedeniyle, 'e balzellii nedeniyle, 'e baldominant kaltmdan ayrlr.dominant kaltmdan ayrlr.


6/84


(OD)(OD)


7/84


(OD)(OD)


8/84

OOtotozzomal Dominantomal Dominant HastalklarHastalklar

FamilialFamilial


9/84

amilial !"#$r%!ol$st$rol$miaamilial !"#$r%!ol$st$rol$mia

P

Bu gebelikte olaslknedir?

A a

a

a Aa

Aa

normal

Maternal

Paternal

Punnett Squarea = normal allelA = mutant allel

aa

aa

1/2 1/2

1/2

1/2

hasta

Aa

Aa

1/ 1/

1/ 1/

1/2

!

1/2

!


10/84

&olidaktili


11/84

&olidaktili

otosomal dominant kaltm


12/84

'ra'rakikidadaktiktillii

otosomal dominant kaltm


13/84

"er generas#onda g$r%l%r"er generas#onda g$r%l%r

"asta bire#in anne &e#a babas hastadr"asta bire#in anne &e#a babas hastadr

"asta bire#de"asta bire#de ' ()' () *o+uklara ge*me riski &ardr*o+uklara ge*me riski &ardr

"asta olama#an bire#lerden *o+uklara risk #oktur"asta olama#an bire#lerden *o+uklara risk #oktur

,-e# .ark g$etme,-e# .ark g$etme

0eni mutas#onlar0eni mutas#onlarolduk*aolduk*a *oktur*oktur

Otozomal dominant kaltmnOtozomal dominant kaltmnz$llikl$riz$llikl$ri


14/84


(OD)(OD) /ldrc 0letal1 gidi gsteren/ldrc 0letal1 gidi gsteren

astalklar,genelikle taze mutasyonlaastalklar,genelikle taze mutasyonla

yeniden meydana gelmektedir.2nkyeniden meydana gelmektedir.2nkbireyler ocuk saibi olacak kadarbireyler ocuk saibi olacak kadaryaamamaktadrlar.-er buyaamamaktadrlar.-er buastalklar taze mutasyonlarlaastalklar taze mutasyonlarla

yeniden olumasayd bu mutasyonunyeniden olumasayd bu mutasyonuntamamen yok olmas gerekirdi0ardy3tamamen yok olmas gerekirdi0ardy34einberg Yasas1.4einberg Yasas1.


15/84


(OD)(OD) /rnein+akondroplazik ccelie saip 5 aileden/rnein+akondroplazik ccelie saip 5 aileden

6'sinde taze mutasyon meydana gelmektedir.,bu6'sinde taze mutasyon meydana gelmektedir.,bunedenle byle ailelerde tek olgu grlmektedir.nedenle byle ailelerde tek olgu grlmektedir.

Bilindii gibi iddetli gidi gsteren )#Bilindii gibi iddetli gidi gsteren )#astalklarda bireyin e"lenmesi mmknastalklarda bireyin e"lenmesi mmknolamadndan genelikle tek olgu eklindeolamadndan genelikle tek olgu eklindegrlmekte./rnein+ (pert sendromundagrlmekte./rnein+ (pert sendromunda0acrocepalosyndactyly1olduu gibi.Buna karn0acrocepalosyndactyly1olduu gibi.Buna karn4on 4illebrand0yalanc emo!oli1 gibi iddetli4on 4illebrand0yalanc emo!oli1 gibi iddetliolmayan astalklarda yada untington korea gibiolmayan astalklarda yada untington korea gibige grlen durumlarda ayrca dominantge grlen durumlarda ayrca dominantpolidaktili,brakidaktili allerinde astaln birkapolidaktili,brakidaktili allerinde astaln birkasoy de"am ettii belirlenmitir.soy de"am ettii belirlenmitir.


16/84

Otozomal dominant hastalklarda ekspresyonfark oluur:

* &$n$trans-zelliin fenotipte grlebilme oran

+* E,#r$ssi-it$-enotipin zellii gsterme dzeyi

.* &l$iotro#i- !ir genetik kusurun birden fazla zellii etkilemesi


17/84


(OD)(OD) &l$iotro#i&l$iotro#i !azen bir gen birden fazla karakteri tayin eder" !ir genin birden!azen bir gen birden fazla karakteri tayin eder" !ir genin birden

fazla karakterden sorumlu olmas durumunafazla karakterden sorumlu olmas durumuna #l$iotro#i#l$iotro#i denir"denir"

!u duruma bir genin h#re metabolizmasnda birden fazla olay!u duruma bir genin h#re metabolizmasnda birden fazla olayetkilemesi yol a$maktadr"etkilemesi yol a$maktadr" %rnein&%rnein& Aquilegia vulgarisAquilegia vulgaris bitkisindeki tek bir gen& yapraklardabitkisindeki tek bir gen& yapraklarda

antokyan oluumunu& $i$eklerin krmz renkte& g'denin uzun&antokyan oluumunu& $i$eklerin krmz renkte& g'denin uzun&tohum testasnn berrak& endospermin koyu renkli olmasn 'etohum testasnn berrak& endospermin koyu renkli olmasn 'etohum arlnn artmasn salar" (nsanda da kollarn& ba#aklarn 'etohum arlnn artmasn salar" (nsanda da kollarn& ba#aklarn 'e

parmaklarn $ok uzun olmasna )rm#ek parmakllk* neden olanparmaklarn $ok uzun olmasna )rm#ek parmakllk* neden olanbir dominant gen ayn zamanda gz mer#einin tam yerindebir dominant gen ayn zamanda gz mer#einin tam yerindeolmamasna )e#topia lentis* yol a$ar"Osteogenezis imperfektadaolmamasna )e#topia lentis* yol a$ar"Osteogenezis imperfektadabunun i$in bir rneklik oluturabilir"bunun i$in bir rneklik oluturabilir"


18/84


(OD)(OD) Etkinlik (&$n$trans) -$ Etkinlik D$r$%$siEtkinlik (&$n$trans) -$ Etkinlik D$r$%$si

(Eks#r$si-it$)(Eks#r$si-it$) !ir gen hemen hi$bir zaman tek bana fenotipik bir karakteri!ir gen hemen hi$bir zaman tek bana fenotipik bir karakteri

belirlemez& $ou kez baka genlerle 'e ortam koullarylabelirlemez& $ou kez baka genlerle 'e ortam koullarylabalantldr" !ir gene yklenen bir fenotip aslnda baka etkenlerebalantldr" !ir gene yklenen bir fenotip aslnda baka etkenlerede baldr 'e bu etkenlerin bir $ounun yaps 'e etki bi$imi kesinde baldr 'e bu etkenlerin bir $ounun yaps 'e etki bi$imi kesinolarak bilinmemektedir" !u nedenle bir karakterden temeldeolarak bilinmemektedir" !u nedenle bir karakterden temeldesorumlu olduu kabul edilen bir genin etkisi& dominant bile olsa&sorumlu olduu kabul edilen bir genin etkisi& dominant bile olsa&bulunduu bireylerin hepsinin fenotipinde ortaya $kmayabilir 'ebulunduu bireylerin hepsinin fenotipinde ortaya $kmayabilir 'ebuna ek olarak ortaya $kt bireylerde de etkisinin dere#esi farklbuna ek olarak ortaya $kt bireylerde de etkisinin dere#esi farkl

olabilir"olabilir" +enotip-fenotip ilikisinin saptanmasnda nemli olan bu zellikler+enotip-fenotip ilikisinin saptanmasnda nemli olan bu zellikler

$tkinlik (#$n$trans)$tkinlik (#$n$trans) 'e'e $tkinlik d$r$%$si ($ks#r$si-it$)$tkinlik d$r$%$si ($ks#r$si-it$)ka'ramlarn ortaya $karmtr"ka'ramlarn ortaya $karmtr"


19/84


(OD)(OD) Etkinlik (&$n$trans)Etkinlik (&$n$trans) !ir genin )'eya gen kombinasyonunun* fenotipte kendini gsterme!ir genin )'eya gen kombinasyonunun* fenotipte kendini gsterme

sklna etkinlik denir" ,tkinlik sahip olduu genotipi fenotiptesklna etkinlik denir" ,tkinlik sahip olduu genotipi fenotipte

gsteren bireylerin populasyondaki oranyla tanmlanr" !ir geningsteren bireylerin populasyondaki oranyla tanmlanr" !ir geninetkinlii bu genin sorumlu olduu karaktere sahip bireylerinetkinlii bu genin sorumlu olduu karaktere sahip bireylerinsaysnn populasyondaki o geni tayan birey saysnasaysnn populasyondaki o geni tayan birey saysnaoranlanmasyla hesaplanr" %rnein& bir populasyondaoranlanmasyla hesaplanr" %rnein& bir populasyondagenotiplerinde bir tane alleli tayanlarn )a heterozigotlarnn*genotiplerinde bir tane alleli tayanlarn )a heterozigotlarnn*says .// ise 'e bunlarn 0/i bu allele ait karakteri fenotiplerindesays .// ise 'e bunlarn 0/i bu allele ait karakteri fenotiplerindegsteriyorlar ise allelinin etkinlii 10/dir"gsteriyorlar ise allelinin etkinlii 10/dir"

(nsanlardaki $ok parmakllk )polidaktili* zellii bir genin(nsanlardaki $ok parmakllk )polidaktili* zellii bir genindominant etkili bile olsa& her zaman fenotipte ortaya $kmadna aitdominant etkili bile olsa& her zaman fenotipte ortaya $kmadna aitiyi bir rnektir"iyi bir rnektir"


20/84


(OD)(OD) Etkinlik D$r$%$si (Eks#r$si-it$)Etkinlik D$r$%$si (Eks#r$si-it$) !u ka'ram bir bireyde belli bir genotipin fenotipik olarak belirme!u ka'ram bir bireyde belli bir genotipin fenotipik olarak belirme

dere#esini 'eya boyutunu tanmlamakta kullanlr" !ir genin etkinlikdere#esini 'eya boyutunu tanmlamakta kullanlr" !ir genin etkinlikdere#esi etkin bir genin fenotipte meydana getirdii etkinin dere#esidir"dere#esi etkin bir genin fenotipte meydana getirdii etkinin dere#esidir"

,tkinlik dere#esini a$klamak i$in de rnek olarak $ok parmakllk zellii,tkinlik dere#esini a$klamak i$in de rnek olarak $ok parmakllk zellii'erilebilir" 2 geni etkin olsa bile& parmak says beten fazla olan bireylerde'erilebilir" 2 geni etkin olsa bile& parmak says beten fazla olan bireylerdebu anormalliin boyutu $ok deikenlik gsterebilir" 3ok parmakllk el 'ebu anormalliin boyutu $ok deikenlik gsterebilir" 3ok parmakllk el 'eayaklarn her ikisinde 'eya sade#e birinde ortaya $kabilmekte& parmakayaklarn her ikisinde 'eya sade#e birinde ortaya $kabilmekte& parmaksaysndaki art 'e fazla parmaklarn geliim dere#esi farkl olabilmekte&saysndaki art 'e fazla parmaklarn geliim dere#esi farkl olabilmekte&hatta bazen gzle grlemeyen bu fazlalk an#ak rontgen $ekimiylehatta bazen gzle grlemeyen bu fazlalk an#ak rontgen $ekimiyleanlalabilmektedir"anlalabilmektedir"

yn ekildeyn ekilde DrosophilaDrosophilada dominant 4lobe5 gz renginin heterozigotda dominant 4lobe5 gz renginin heterozigotkoullarda etkinlii tam deildir"koullarda etkinlii tam deildir"

yn dominant gene sahip iki birey farkl ortam koullarnda bulunduundayn dominant gene sahip iki birey farkl ortam koullarnda bulunduundabu genin etkinlik dere#esi farkl olabilir"bu genin etkinlik dere#esi farkl olabilir"


21/84

/

arelerde genlerin etkinlik dere#esine ait rneklera*tylerde beyaz lekelerin oluumu&

b* ksa kuyrukluluk


22/84


(OD)(OD) Otozomal dominant hastalklarn ortayaOtozomal dominant hastalklarn ortaya

$knda& ilerlemi baba ya nedeniyle oluan$knda& ilerlemi baba ya nedeniyle oluan

taze mutasyonlar nemli bir yer tutmaktadr"taze mutasyonlar nemli bir yer tutmaktadr" O6 hastalklarnda& soyaa#nda hastalar bazenO6 hastalklarnda& soyaa#nda hastalar bazen

kuak atlam gibi grlebilmektedir" !ununkuak atlam gibi grlebilmektedir" !ununnedenlerinden birinedenlerinden biri&$n$trans $ksikli0i&$n$trans $ksikli0idir"dir"


23/84

OD kaltm 1st$r$nOD kaltm 1st$r$n

!astalklara rn$kl$r!astalklara rn$kl$r - kondroplazi- kondroplazi - 7ruson hast"- 7ruson hast"

- amilyal hiperkolesterolemi- amilyal hiperkolesterolemi - 8untington koresi- 8untington koresi - 9rofibromatoz ip ;- 9rofibromatoz ip ;

-


24/84


(OD)(OD) 6ominant kaltmda bireyin genellikle ya6ominant kaltmda bireyin genellikle ya

annesi yada babas ayn hastal klinikannesi yada babas ayn hastal klinik

olarak gsterirler"!az durumlarda hemolarak gsterirler"!az durumlarda hemannesinin hemde babasnn salam olduuannesinin hemde babasnn salam olduugrlebilir"!u durum birka$ ekildegrlebilir"!u durum birka$ ekilde

a$klanabilir>a$klanabilir>


25/84


(OD)(OD)."2aternite )babalk* doru deildir"?ani biz#e bilinen resmi."2aternite )babalk* doru deildir"?ani biz#e bilinen resmi

baba biyolo@ik baba deildir"!iyolo@ik baba hastadr"baba biyolo@ik baba deildir"!iyolo@ik baba hastadr"A"nne yada baba bu hastaln penetransn tamA"nne yada baba bu hastaln penetransn tam

gstermemitir"!ireyin klinik olarak salkl olduugstermemitir"!ireyin klinik olarak salkl olduutansna yanllkla 'arlmtr"tansna yanllkla 'arlmtr"B"nne 'e baba ger$ekten salamdr"8asta olan birey )indeksB"nne 'e baba ger$ekten salamdr"8asta olan birey )indeks

olgu* sporadik olgudur"


26/84


(OD)(OD) 9ormal anne 'e babadan birden fazla hasta $o#uun9ormal anne 'e babadan birden fazla hasta $o#uun

olmas halinde>olmas halinde>."2aternite yalntr"?ani resmi baba biyolo@ik baba."2aternite yalntr"?ani resmi baba biyolo@ik baba

deildir&biyolo@ik baba hastadr"deildir&biyolo@ik baba hastadr"A"


27/84

Otozomal R$s$si2

3ki !$t$rozi1ot4n $-lili0i il$ orta"a 5kar*

E6$" 2ark 1z$tm$z*

Hastalar a"ni 1$n$ras"onda -$ 1$n$ld$

kard$6tir*


28/84

OTOZOMAL RESES3OTOZOMAL RESES3

KALITIMKALITIM Otozomal resesif kaltm:


29/84


KALITIMKALITIM OE hastalklar& akraba e'liliinden doan $o#uklardaOE hastalklar& akraba e'liliinden doan $o#uklarda

daha sk grlr" !u durum& bu tip e'liliklerde& anne 'edaha sk grlr" !u durum& bu tip e'liliklerde& anne 'ebabann ayn mutant geni ortak aile bireylerinden almababann ayn mutant geni ortak aile bireylerinden alma

olaslnn& ortak bir atadan gelmeyen kiilerin yaptolaslnn& ortak bir atadan gelmeyen kiilerin yapte'liliklerdekinden daha yksek olmasndan kaynaklanr"e'liliklerdekinden daha yksek olmasndan kaynaklanr"kraba e'lilikleri& ender grlen resesif hastalklarnkraba e'lilikleri& ender grlen resesif hastalklarntoplumdaki skln arttrr" kraba e'liliklerindentoplumdaki skln arttrr" kraba e'liliklerindendoan $o#uklarda doumsal hastalklarn grlme oran&doan $o#uklarda doumsal hastalklarn grlme oran&

genel toplumda bildirilenden yaklak 1B-C oranndagenel toplumda bildirilenden yaklak 1B-C oranndayksektir" krabaln dere#esine gre bu oran genelyksektir" krabaln dere#esine gre bu oran geneltoplumun iki kat ya da daha yksek olabilir"toplumun iki kat ya da daha yksek olabilir"


30/84


KALITIMKALITIM -Otozomal resesif kaltml hastalklara-Otozomal resesif kaltml hastalklara

toplumda dier kaltmsal hastalklara gretoplumda dier kaltmsal hastalklara gre

daha az rastlanr"daha az rastlanr" -8astann anne babasnn akraba olma-8astann anne babasnn akraba olma

olasl yksektir"olasl yksektir"


31/84


KALITIMKALITIM %rneinF%rneinF

./"///de bir grlen bir OE hastalk i$in./"///de bir grlen bir OE hastalk i$in

nne baba akraba deilse heterozigotnne baba akraba deilse heterozigotolma frekanslar .GD/ iken nne babannolma frekanslar .GD/ iken nne babann."dere#eden akraba olmalar halinde."dere#eden akraba olmalar halinde

hetrozigotluk frekans .GH olur"hetrozigotluk frekans .GH olur"


32/84


KALITIMKALITIM ilelerdeki akrabalk durumunu ortaya $karmakilelerdeki akrabalk durumunu ortaya $karmak

i$in aile kaytlarnn dzenli bir ekilde tutulmasi$in aile kaytlarnn dzenli bir ekilde tutulmas

gerekirgerekir%rneinF'erilerin bu ekilde dzenli olmasyla%rneinF'erilerin bu ekilde dzenli olmasylazeka gerilii&spastik displazi&iktiyozizzeka gerilii&spastik displazi&iktiyoziz

bulgularn tayan =@gren Iarssonbulgularn tayan =@gren Iarsson

sendromunun $k noktalarnn .H"yzyl ikin#isendromunun $k noktalarnn .H"yzyl ikin#iyarsnda Juzey (s'e$te yaayan bir $ift olduuyarsnda Juzey (s'e$te yaayan bir $ift olduusaptanmtr"saptanmtr"


33/84


KALITIMKALITIM !ir baka rnekF!ir baka rnekF

.0CC ylnda lmanyadan g$ ederek.0CC ylnda lmanyadan g$ ederek

izole bir ekilde yaayan iki e'li $iftenizole bir ekilde yaayan iki e'li $iftenoluan mish topluluundan 'erilebilir"!uoluan mish topluluundan 'erilebilir"!utoplulukta


34/84

OR kaltma ili6kin z$llikl$rOR kaltma ili6kin z$llikl$r

Jarakterin kuak i$inde kardeler arasndaJarakterin kuak i$inde kardeler arasndaortaya $kmas )horizontal patern*ortaya $kmas )horizontal patern*

nne 'e baba heterozigot )tay#* ise bebeknne 'e baba heterozigot )tay#* ise bebek1AD olaslkla normal& 1AD olaslkla1AD olaslkla normal& 1AD olaslklahomozigot& 1D/ olaslkla heterozigot olarakhomozigot& 1D/ olaslkla heterozigot olarakdoardoar

nne 'e babadan biri homozigot ise tmnne 'e babadan biri homozigot ise tmbebekler heterozigot olarak doarbebekler heterozigot olarak doar ,rkek 'e kzlar i$in eit risk 'ardr",rkek 'e kzlar i$in eit risk 'ardr"


35/84


KALITIMKALITIMOE kaltmda yanlt# bir durum u ekilde ortayaOE kaltmda yanlt# bir durum u ekilde ortaya$kabilir eer OE hastal olan bir kii bu mutant gen$kabilir eer OE hastal olan bir kii bu mutant geni$in heterozigot tay# olan birisi ile e'lenirsei$in heterozigot tay# olan birisi ile e'lenirse

&$o#uklarn yars hasta 'e yars fenotip olarak normal&$o#uklarn yars hasta 'e yars fenotip olarak normal&an#ak tay# ola#aktr"!yle#e aile aa#na&an#ak tay# ola#aktr"!yle#e aile aa#nabakldnda &ailede anne yada babadan birinin hastabakldnda &ailede anne yada babadan birinin hastaolmas&$o#uklarnda 1D/ hasta olmas otozomalolmas&$o#uklarnda 1D/ hasta olmas otozomaldominant bir hastal dndrmektedir"!u kaltma budominant bir hastal dndrmektedir"!u kaltma bu

yzden Muasidominant )dominant kaltmayzden Muasidominant )dominant kaltmabenzer*denmektedir "benzer*denmektedir "


36/84

OR kaltm 1st$r$nOR kaltm 1st$r$n

!astalklar arasnda!astalklar arasnda - a -. antitriptin eksiklii- a -. antitriptin eksiklii - lbinizm- lbinizm - JN- JN - lkaptanuri- lkaptanuri - Jistik fibrozis- Jistik fibrozis - 8urler =endromu )


37/84

7ysti# ibrosis-7ysti# ibrosis-A aMaternal

a

APaterna

l

AA

aa

Aa

Aa1/ 1/

1/ 1/

normal

tayc

affectedaffected

1/

1/2

1/Bu gebeliklerin etkilenme oran

aa

Aa Aa

hastahasta

A-normal CF gen

a-mutant CF gen

k b lilikl i


38/84

kraba e'liliklerikraba e'lilikleri

Ortak atadan gelenOrtak atadan gelenbireylerin e'liliibireylerin e'lilii

Otozomal resesifOtozomal resesif

hastalklarn ortayahastalklarn ortaya$knda nemli$knda nemli""

Phen#lketonuriaPhen#lketonuria

P34P34

aa

a a

aa

a a

aa


39/84


40/84

7 kromozom4na /a0l r$s$si27 kromozom4na /a0l r$s$si2

kaltmkaltm X kromozomu erkeklerde bir adet bulunduundan& btnX kromozomu erkeklerde bir adet bulunduundan& btn

erkekler X kromozomu zerindeki genler i$inerkekler X kromozomu zerindeki genler i$inhemizigotidir 'e mutant bir gen resesif karakterde olsahemizigotidir 'e mutant bir gen resesif karakterde olsa

bile hastalk ortaya $kar" Jadnlar iki X kromozomubile hastalk ortaya $kar" Jadnlar iki X kromozomutadklar i$in an#ak her iki X kromozomunda da mutanttadklar i$in an#ak her iki X kromozomunda da mutantgeni tayanlar hastal gsterir& aksi durumda tay#geni tayanlar hastal gsterir& aksi durumda tay#olurlar" +enellikle Xe bal hastalklar erkeklerdeolurlar" +enellikle Xe bal hastalklar erkeklerdegrlr& an#ak hastalk geni fenotipi normal olan tay#grlr& an#ak hastalk geni fenotipi normal olan tay#kadnlar tarafndan aktarlr" 8asta bir erkein erkekkadnlar tarafndan aktarlr" 8asta bir erkein erkek

$o#uklar& anneden gelen X kromozomunu$o#uklar& anneden gelen X kromozomunutadklarndan hasta olmaz" n#ak hasta erkein btntadklarndan hasta olmaz" n#ak hasta erkein btnkzlar tay# ola#andan& erkek torunlarnda 1D/kzlar tay# ola#andan& erkek torunlarnda 1D/olaslkla hastalk grle#ektir"olaslkla hastalk grle#ektir"


41/84

7 8$ /a0l r$s$si2 kaltm7 8$ /a0l r$s$si2 kaltm

Xe bal resesif bir hastalk kzlarda grlrse""Xe bal resesif bir hastalk kzlarda grlrse""a*!irey X? yapsndadr "n#ak d genitalya dii tipindea*!irey X? yapsndadr "n#ak d genitalya dii tipinde

olduundan dolay dii gibi bytlm )testiklerolduundan dolay dii gibi bytlm )testiklerfeminizasyon*feminizasyon*

b*XO yapsnda olabilir )urner sendromu*"!u durumda tek Xb*XO yapsnda olabilir )urner sendromu*"!u durumda tek Xmutant olduundan hastalk kendisini gstere#ektir"mutant olduundan hastalk kendisini gstere#ektir"

7*


42/84


Xe bal resesif bir hastalk kzlardaXe bal resesif bir hastalk kzlardagrlrse"")de'am*grlrse"")de'am*

f*nne tay#& babadan gelen X ringdir"f*nne tay#& babadan gelen X ringdir"g*!aba hasta& anneden gelen Xg*!aba hasta& anneden gelen Xkromozomunda delesyon 'ardr"kromozomunda delesyon 'ardr"


43/84


X e bal hastalk &aile i$inde tek olguX e bal hastalk &aile i$inde tek olgueklinde karmza $kmsa>eklinde karmza $kmsa>

a*nnenin o'umunda ilk defa bira*nnenin o'umunda ilk defa birmutasyon olmutur"?ani anne tay#mutasyon olmutur"?ani anne tay#deildir"!u durumda mutasyon ilk defa budeildir"!u durumda mutasyon ilk defa bu

$o#ukta olduundan dier kardeleri$o#ukta olduundan dier kardelerisalam ola#aktr"salam ola#aktr"


44/84

7 kromozom4na /a0l r$s$si27 kromozom4na /a0l r$s$si2kaltma ili6kin z$llikl$r:kaltma ili6kin z$llikl$r:

8asta olan erkekler mutant geni yalnz#a8asta olan erkekler mutant geni yalnz#aanneden alrlar"anneden alrlar"

8asta olan erkein tm kzlar tay# fakat8asta olan erkein tm kzlar tay# fakaterkek $o#uklar normaldir"erkek $o#uklar normaldir" ay# olan kadn mutant geni 1D/ olaslklaay# olan kadn mutant geni 1D/ olaslkla

kz 'eya erkek $o#uuna nakleder"kz 'eya erkek $o#uuna nakleder" 8astalk byk oranda erkeklerde grlr"8astalk byk oranda erkeklerde grlr"


45/84

7 kromozom4na /a0l r$s$si2 kaltm7 kromozom4na /a0l r$s$si2 kaltm1st$r$n !astalklar arasnda:1st$r$n !astalklar arasnda:

- 6u#henne kas distrofisi- 6u#henne kas distrofisi - gammagloblinemi )!ruton*- gammagloblinemi )!ruton*

- ra@il X sendromu- ra@il X sendromu - Okler albinizm- Okler albinizm - 8emofili &!- 8emofili &!

- +P268 enzim eksiklii- +P268 enzim eksiklii - 8unter sendromu- 8unter sendromu - Eetinitis pigmentoza- Eetinitis pigmentoza


46/84

79 /a0l r$s$si279 /a0l r$s$si2kaltmkaltm

X e bal resesif olarak daX e bal resesif olarak daadlandrlr"adlandrlr"

6iiler i$in iki Xde de6iiler i$in iki Xde dehastaln tanmas gereklihastaln tanmas gerekli

,rkekler hemizigot halde,rkekler hemizigot haldehastal gsterirhastal gsterir


47/84

8emophilia 8emophilia 5 6

Maternal

5

0Paterna

l

normal

50

56

50

55

tayc

affected

1/ 1/

1/ 1/

1/2

1/2

7

1/2

1/2

M

Olas hasta hastahasta

60


48/84

-+enerasyon

atlar-- 8emophilia )no fa#tor L;;;*


49/84

2rin#ess liQ )leQandra* leftRueen Li#toria #enter 2rin#ess ;rene right


50/84

79$ /a0l r$s$si2 kaltm79$ /a0l r$s$si2 kaltm

(z$t)(z$t)

Ta6"% ann$l$r tara2ndan ta6nr*Ta6"% ann$l$r tara2ndan ta6nr* Erk$kt$n $rk$0$ 1$5m$zErk$kt$n $rk$0$ 1$5m$z**

Ta6"% di6il$r d$ /az$n $tkil$n$/ilir*Ta6"% di6il$r d$ /az$n $tkil$n$/ilir* (7 ina(7 inaakti-as"on4 -$"aakti-as"on4 -$"aL"onization)*L"onization)* Ail$ a0a% o/lik /ir kaltm 6$kliAil$ a0a% o/lik /ir kaltm 6$kli

1st$rir*1st$rir*


51/84

79$ /a0l r$s$si2 kaltm79$ /a0l r$s$si2 kaltm

Iyon hipotezine gre &embriyonel dneminIyon hipotezine gre &embriyonel dnemin.P"gnnde Xlerden biri inaktif.P"gnnde Xlerden biri inaktifolmaktadr"+enelikle inaktif olan Xlerin )anne-olmaktadr"+enelikle inaktif olan Xlerin )anne-

baba or@inli olarak*&1D/si anneden 'e 1D/ Ssibaba or@inli olarak*&1D/si anneden 'e 1D/ Ssibabadan gelen X kromozomu eklindedir")!ununbabadan gelen X kromozomu eklindedir")!unun'aryasyonlar mmkndr *!yle#e mutant X &'aryasyonlar mmkndr *!yle#e mutant X &1 D/ orannda h#relerde aktif olmaktadr",er1 D/ orannda h#relerde aktif olmaktadr",ermutasyon Xe bal bir enzimle alakal ise 1D/mutasyon Xe bal bir enzimle alakal ise 1D/orannda enzimatik akti'itenin dtorannda enzimatik akti'itenin dtsaptanabilir"saptanabilir"


52/84

a4 ,rkekte tek 5 iki kat *al-r

b4 8i-ide 59in birisi '() *al-r

1:;2 M%ller

di-i droo.ila 55erkek droo.ila 50

8oa omanas#onu


53/84

a4 8i-i memelilerde 2 59den biriinakti.>

1@> g%n embri#o> Seks kro>=nak>5b4 nakti&as#on rastgele

maternal '()aternal '()

+4 nakti&as#on irre&ersible

1:@1 Mar# #on


54/84


55/84


56/84


57/84

79$ /a0l dominant kaltm79$ /a0l dominant kaltm

X kromozomu zerinde $ok az sayda olmaklaX kromozomu zerinde $ok az sayda olmaklabirlikte& dominant karakterde gen mutasyonlarbirlikte& dominant karakterde gen mutasyonlarolabilmekte 'e kadnlarda da klinik belirtilereolabilmekte 'e kadnlarda da klinik belirtilereyol a$abilmektedir" !u durumda hastalk hemyol a$abilmektedir" !u durumda hastalk hemerkeklerde hem de diilerde grlr" n#akerkeklerde hem de diilerde grlr" n#ak

belirtiler erkeklerde daha ardr& hatta lm#lbelirtiler erkeklerde daha ardr& hatta lm#lolabilir" Xe bal dominant kaltmla ge$enolabilir" Xe bal dominant kaltmla ge$en

hastalklar enderdir" !unlar arasnda en iyihastalklar enderdir" !unlar arasnda en iyibilinen 6 'itamine diren$li raitizmdir"bilinen 6 'itamine diren$li raitizmdir"


58/84


59/84

79$ /a0l dominant kaltm79$ /a0l dominant kaltm

Xe bal dominant kaltm ile ge$enXe bal dominant kaltm ile ge$enhastalklarda hasta bir babann btn kzhastalklarda hasta bir babann btn kz

$o#uklar hasta& erkek $o#uklar ise normaldir"$o#uklar hasta& erkek $o#uklar ise normaldir"8asta kadnlarn ise erkek 'e kz $o#uklarnn8asta kadnlarn ise erkek 'e kz $o#uklarnnyars hastadr" !u tip kaltm& otozomalyars hastadr" !u tip kaltm& otozomaldominant kaltmla karr& an#ak belirtilerindominant kaltmla karr& an#ak belirtilerin

erkeklerde daha ar olmas 'e babadan erkekerkeklerde daha ar olmas 'e babadan erkek$o#uuna ge$i olmamas ile ayrlr"$o#uuna ge$i olmamas ile ayrlr"


60/84

7 kromozom4na /a0l dominant7 kromozom4na /a0l dominantkaltma ili6kin z$llikl$r:kaltma ili6kin z$llikl$r:

8astalk hem erkeklerde hem de diilerde8astalk hem erkeklerde hem de diilerdegrlrgrlr

!elirtiler erkeklerde daha ar hatta lm#ldr!elirtiler erkeklerde daha ar hatta lm#ldr Xe bal dominant kaltmla ge$en hastalklarXe bal dominant kaltmla ge$en hastalklar

enderdir"enderdir" 8asta bir babann tm kz $o#uklar hasta& erkek8asta bir babann tm kz $o#uklar hasta& erkek

$o#uklar ise normaldir"$o#uklar ise normaldir" 8asta bir kadnn ise $o#uklarnn yars hastadr"8asta bir kadnn ise $o#uklarnn yars hastadr"


61/84

79$ /a0l dominant79$ /a0l dominant

hypophosphatemi# ri#kets& 'itamin 6-resistant ri#kets


62/84

Kromozom4na 'a0l Kromozom4na 'a0lKaltm(Holandrik kaltm)Kaltm(Holandrik kaltm)

(nsanda dllerde sade#e erkek bireylerde gzlenen bazkarakterlere ait genlerin ? kromozomunda tand)holandrik genler* uzun sre kabul grmtr" !u karakterlere ait ilk rneklerden biri (ngilteredeIambert ailesindeki kirpi derisi )ichthyosis hystrix*karakteridir" !u karakter ilk kez& .0./da doan

,dTard Iambrette gzlenmi 'e dller boyun#a sade#eerkeklerde de'am ettii izlenmitir"


63/84

I%!t"osis !"stri, karakt$riI%!t"osis !"stri, karakt$ri1st$r$n Lam/$rt so" a0a%1st$r$n Lam/$rt so" a0a%

Edward Lambertin ichtyosis hystrix


64/84

Edward Lambert in ichtyosis hystrix

karakteri gsteren bir erkek torununun

genel grnm

K ' 0l


65/84

Kromozom4na 'a0l Kromozom4na 'a0lKaltm(Holandrik kaltm)Kaltm(Holandrik kaltm)

yr#a kaltm bi$imindeki zellik nedeniyleyr#a kaltm bi$imindeki zellik nedeniyleikin#i 'e $n# ayak parmaklarnn birbirineikin#i 'e $n# ayak parmaklarnn birbirine

bal olmas )yapk parmakllk* kulak i$indebal olmas )yapk parmakllk* kulak i$inde

$ok sayda uzun kllarn oluumu gibi baz$ok sayda uzun kllarn oluumu gibi bazkarakterlerin de holandrik genler tarafndankarakterlerin de holandrik genler tarafndanmeydana getirildii kabul ediliyor"meydana getirildii kabul ediliyor"

,n fazla geni ." kromozom )A"UPH* i$erdii,n fazla geni ." kromozom )A"UPH* i$erdiihalde en az geni ? kromozomu )AB.*halde en az geni ? kromozomu )AB.*i$ermektedir"i$ermektedir"


66/84

kromozom4 -$ ;z$rind$ki /az kromozom4 -$ ;z$rind$ki /az1$n /l1$l$ri1$n /l1$l$ri

k & k l


67/84

kromozom4n4n & kol4 kromozom4n4n & kol4;z$rind$ki /az 1$nl$r;z$rind$ki /az 1$nl$r

k k l k k l


68/84

kromozom4n4n < kol4 kromozom4n4n < kol4;z$rind$ki /az 1$nl$r;z$rind$ki /az 1$nl$r


69/84


70/84

Kodominantlk (A=A+)Kodominantlk (A=A+)

!u tip etkileimde allel genlerin fenotipte!u tip etkileimde allel genlerin fenotiptebelirme ku''etleri eittir& bu nedenle heterozigotbelirme ku''etleri eittir& bu nedenle heterozigotdurumlarda her ikisi de etkilerini birliktedurumlarda her ikisi de etkilerini birliktegsterirler" !yle bir etkileim genellikle& birgsterirler" !yle bir etkileim genellikle& birgenin allellerinin ayn yap 'eya fonksiyona aitgenin allellerinin ayn yap 'eya fonksiyona aitdeiik yap talarnn oluumunu etkilediideiik yap talarnn oluumunu etkiledii

durumlarda ortaya $kar 'e heterozigot durumdadurumlarda ortaya $kar 'e heterozigot durumdaher iki yap ta da meydana gelir"her iki yap ta da meydana gelir"


71/84


(nsanlarda


72/84


(nsanda kodominantln nemli dier bir rnei orak(nsanda kodominantln nemli dier bir rnei orakh#reli anemi hastalnda bulunur" 6nyadaki insanlarnh#reli anemi hastalnda bulunur" 6nyadaki insanlarnbyk bir $ounluu alyu'arlarn yapsnda bulunan 'ebyk bir $ounluu alyu'arlarn yapsnda bulunan 'e

oksi@en tanmasnda i gren hemoglobin moleklnnoksi@en tanmasnda i gren hemoglobin moleklnnnormal tipine )hemoglobin * sahiptir" !una grenormal tipine )hemoglobin * sahiptir" !una greinsanlarn $ounluunun hemoglobin bakmndaninsanlarn $ounluunun hemoglobin bakmndangenotipleri 8b8b dr" frikadaki baz zen#igenotipleri 8b8b dr" frikadaki baz zen#itopluluklarnda gzlenen bir anemi olayna yol a$antopluluklarnda gzlenen bir anemi olayna yol a$an

deiik bir hemoglobin tipi )hemoglobin =* saptanmtr"deiik bir hemoglobin tipi )hemoglobin =* saptanmtr"+enotipleri 8b=8b= olan kiilerde alyu'arlarn $ou+enotipleri 8b=8b= olan kiilerde alyu'arlarn $ouorak bi$imini alr"orak bi$imini alr"

H/AH/S 1$noti#ind$kiH/AH/S 1$noti#ind$ki


73/84

H/AH/S 1$noti#ind$kiH/AH/S 1$noti#ind$kiinsanlarda normal -$ orakinsanlarda normal -$ orak

/i5imli al"4-arlar/i5imli al"4-arlar


74/84


!u h#reler kl#al damarlar tkayarak kan dolamn!u h#reler kl#al damarlar tkayarak kan dolamnnemli l$de engellerler 'e kanda oksi@en tanmasnemli l$de engellerler 'e kanda oksi@en tanmasile'i tam olarak yaplamaz" !unun sonu#unda da byleile'i tam olarak yaplamaz" !unun sonu#unda da byle

kiilerde normal oksi@en basn# koullarnda bile lmekiilerde normal oksi@en basn# koullarnda bile lmeyol a$abilen bir kronik anemi ortaya $kar"yol a$abilen bir kronik anemi ortaya $kar"8eterozigotlarda )8b8b=* dk oksi@en basn#8eterozigotlarda )8b8b=* dk oksi@en basn#bulunan yerlerde yaadklar zaman kanlarnda hembulunan yerlerde yaadklar zaman kanlarnda hemnormal hem de orak bi$iminde alyu'arlar gzlenir"8bnormal hem de orak bi$iminde alyu'arlar gzlenir"8b

'e 8b= allelleri arasnda kodominantlk ilikisi 'ardr"'e 8b= allelleri arasnda kodominantlk ilikisi 'ardr"

7AEFE AE,MS


75/84


76/84

BFFM S,E8IFM3


77/84

B%#%me


78/84


79/84

Frajil (X) SendromuFrajil (X) Sendromu

,rkekler hastalar 1 / ; hasta8i-iler ta-#+

Lok nadir erkekler ta-#+

5q2>;

1N1>O / 1)))


80/84


81/84

6u#henne and !e#ker dystrophy


82/84

6ystrophin genindeki mutasyon sebebiyla oluur"KXpA.de lokalizedirK!ilinen en byk gendir" ) A&B//&/// bazdan fazla*K


83/84

SSEEM&TOMM&TOMLARLAR::

>>.?@@.?@@ $rk$k do04mda$rk$k do04mda

??"a6ndan n%$ 1r;l;r"a6ndan n%$ 1r;l;r &ro1r$ssi-$&ro1r$ssi-$ kas za"2l0kas za"2l0 o04nl4klao04nl4kla .."a6larnda"a6larnda

t$k$rl$kli sandal"$"$t$k$rl$kli sandal"$"$

/a0mllk 1$li6ir*/a0mllk 1$li6ir*

Son45ta l$taldir*Son45ta l$taldir*

6u#henne


84/84

#789-#7:787; 7278#789-#7:787; 7278T-?T-?

-#-?7*.-#-?7*.

otozomal ve seks kromozomal hastaliklar

Documents