BEZ

PIEC

ZNE

MIA

STO

IN

NA

DRO

GA

1

BEZ

PIEC

ZNE

OŚW

IETL

ENIE

BEZPIECZNE MIASTO INNA DROGA

7

Bezpieczne oświetlenie

Realizatorzy projektuProjekt realizowany w ramach programu Obywatele dla Demokracji, finansowanego z Funduszy EOG

2

WSTĘPNIAKTo już kolejna część naszego wydawnictwa, w którym staramy się poruszać różne aspekty bezpieczeństwa ruchu drogowego. Podajemy przykłady ze świata, z Polski, takie które warto zastosować na naszych ulicach aby podnieść poczucie bezpieczeństwa na drodze. Ale przyznam szczerze, że ten odcinek jest dla mnie najbardziej odkrywczy: zaproszony do współpracy ekspert - nomen omen - rozjaśnił mi kilka spraw

OŚWIETLENIE Ma zNaczENIEW tym odcinku zajęliśmy się szerzej sprawą oświe-tlenia ulic. I wydawać by się mogło, że to sprawa jasna jak Słońce - wystarczy oświetlić ulice. Co to za filozofia? A jednak! Naszym ekspertem jest pani dr inż. Wiesława Pabjańczyk z Politechniki Łódzkiej, która przedstawia szeroką analizę tego jak bardzo niedocenianą rolą jest projektowanie oświetlenia w mieście.

ROLa OŚWIETLENIaMiasta są projektowane głównie do przebywania w nich w dzień. Poprzez odpowiednie oświetlenie można wyeksponować nie tylko walory estetyczne danej przestrzeni. Oświetlenie wpływa także na nasze poczucie bezpieczeństwa i to jak w danej przestrzeni się poruszamy. Najwięcej zdarzeń drogowych o zmierzchu/świcie odnotowuje się w listopadzie i w grudniu - łącznie na te 2 mie-siące przypada prawie 30% wypadków w tych porach. Badania pokazują, że dobre oświetlenie zmniejsza liczbę wypadków w nocy na drogach miejskich o 30% .

Co więcej modernizacja oświetlenia to inwestycja o jednej z największych stóp zwrotu. Oszczędności mogą sięgać nawet 60%. Można zatem bez więk-szego ryzyka stwierdzić, że powinniśmy baczniej przyjrzeć się prawidłowemu oświetleniu naszych miast. Bo nie dość, że odczujemy to poprzez poprawę bezpieczeństwa, to także zaoszczędzimy publiczne pieniądze.

BEzPIEczEŃSTWOZachęcamy do zapoznania się z treściami zawar-tymi w tym numerze, gdyż lektura zawartych tu informacji bardzo rozjaśnia patrzenie na sprawy bezpieczeństwa na drogach. Po przyswojeniu przytoczonych przykładów, nie pozostaje nic innego jak branie inspiracji i przekonanie decydentów.

Hubert Barański Fundacja Normalne Miasto-Fenomen

BEZ

PIEC

ZNE

MIA

STO

IN

NA

DRO

GA

3

ŚWIaTŁO zaPEWNIa POczUcIE BEzPIEczEŃSTWa

Światło dzienne i sztuczne – to jedne z podstawo-wych elementów naszego życia. Światło sztuczne przedłuża nasze funkcjonowanie w porach zmierz-chu i ciemności, a od jego ilości i jakości zależy nasze samopoczucie, aktywność, wydajność oraz poczucie bezpieczeństwa. Tak jak światło dzienne i jego zmienność są w pełni akceptowalne, tak światło sztuczne musimy dostosować do wymagań naszego narządu wzroku podczas wykonywania konkretnej pracy, odpoczynku czy przemieszczania się w przestrzeni zewnętrznej.

Światło (nazywane też promieniowaniem widzialnym) to niewielka część promieniowania elektromagne-tycznego, występującego w przyrodzie, która ma właściwości wywoływania wrażeń wzrokowych – dzięki temu postrzegamy otaczający nas świat. Zakres promieniowania widzialnego umownie ustalono jako 380 nm–780 nm (1 nm to jednostka długości fali promieniowania, 1 nm = 10-9 m). Fundamentalną funkcją wieczornego i nocnego oświetlenia przestrzeni urbanistycznych miasta jest zawsze zapewnienie poczucia bezpieczeń-

stwa. Często wynika to z braku zaufania do tego, co nieznane i niewidoczne. W miejscach słabo lub źle oświetlonych trudno jest rozpoznać twarze i zamiary osób idących naprzeciwko, zobaczyć przeszkody, zauważyć dziury w chodnikach i jezdni.

PaRaMETRy ILOŚcIOWE I jakOŚcIOWE ŚWIaTŁa

Światło jest charakteryzowane cechami ilościowymi i jakościowymi. Ilość światła może być wyrażona przez następujące parametry:

• strumień świetlny Φ wyrażany w lumenach (lm) jako miara wzrokowa mocy promieni-stej emitowanej przez lampy lub urządzenia oświetleniowe; im większy strumień świetlny, tym mocniejsze światło;

• światłość I charakteryzującą rozkład prze-strzenny strumienia świetlnego, wyrażana w kandelach (cd);

• natężenie oświetlenia E wyrażone w luksach (lx) jako efekt oświetlenia danej powierzchni S (np. na jezdni, na chodniku) za pomocą źródła światła o strumieniu Φ (E = Φ / S).

OŚWIETLENIE A BEZPIECZEŃSTWO

OŚWIETLENIE Ma zNaczENIE

AUTORKA

BEZ

PIEC

ZNE

OŚW

IETL

ENIE

WIESŁaWa PaBjaŃczyk Wykładowczyni Politechniki Łódzkiej, kierowniczka Laboratorium Badawczego Oświetlenia i Sprzętu Elektrotech-nicznego w Instytucie Elektroenergetyki PŁ. W ramach zajęć dydaktycznych prowadzi wykłady, laboratoria i semi-naria z podstaw techniki świetlnej, miernictwa oświetleniowego, projektowania oświetlenia wnętrz, badań sprzętu oświetleniowego i systemów zarządzania jakością a także wykłady dla architektów w zakresie oświetlenia i ilumina-cji. Dodatkowo prowadzi zajęcia w ramach szkoleń dotyczących efektywności energetycznej instalacji oświetlenio-wych oraz zajmuje się zagadnieniami wdrażania odnawialnych źródeł energii w oświetleniu drogowym (projekty hybrydowego oświetlenie ulic i dróg). Jest autorką ponad 120 publikacji i referatów.

4

Rola oświetlenia drogowego zmieniała się na przestrzeni wieków. Początkowo najważniejsi byli użytkownicy samochodów, koncentrowano się więc na oświetleniu jezdni. Z czasem zrozumiano, że należy zwiększyć bezpieczeństwo pieszych i rowerzystów – pojawiło się oświetlenie chodni-ków i dróg rowerowych. Obecna rola oświetlenia ulicznego, poza wyżej wymienionymi, to także tworzenie przyjaznego mieszkańcom obrazu

przestrzeni urbanistycznej, zmieniającego się autonomicznie lub w sposób określony w zależ-ności od sytuacji, okazji i życzeń.

Każda przestrzeń publiczna wymaga właściwych warunków oświetleniowych, które musza być spełnione, aby zapewnić ogólne bezpieczeństwo. Inaczej oświetlamy drogi i ulice, inaczej alejki w parkach czy place i parkingi. Wymagania te są określone właśnie w normach europejskich.

Do oświetlenia drogowego odnoszą się normy z serii PN-EN 13201:2007. Oświetlenie dróg, obejmujące 4 tematyczne arkusze:

1. PKN-CEN/TR 13201-1:2007. Oświetlenie dróg. Część 1: Wybór klas oświetlenia.

2. PN-EN 13201-2:2007. Oświetlenie dróg. Część 2: Wymagania oświetleniowe.

3. PN-EN 13201-3:2007. Oświetlenie dróg. Część 3: Obliczenia oświetleniowe.

4. PN-EN 13201-4:2007. Oświetlenie dróg. Część 4: Metody pomiarów parametrów oświetlenia.

Dobór odpowiednich parametrów oświetlenia drogowego jest uzależniony od szeregu czynni-ków zmiennych w czasie, tj. na przykład od natę-żenia ruchu pojazdów, jasności otoczenia, liczby zaparkowanych pojazdów. Nie jest łatwo uwzględnić tę zmienność przy określaniu wymagań dla danej przestrzeni, stąd dobre projekty wychodzą spod ręki specjalistów od oświetlenia. Normy klasyfikują drogi i ulice, skrzyżowania, ronda według tzw. kategorii oświetlenia. Kategoria oświetlenia jest podstawą do wykonania profe-sjonalnego projektu oświetlenia drogowego. Informacji dostarczają projektantom zarządcy dróg, gdyż oni posiadają największą wiedzę o użytkownikach, natężeniu ruchu samochodowego, pieszego i rowerowego, jak również o otoczeniu tego miejsca.

Do parametrów jakościowych światła zaliczamy:

• luminancję L wyrażoną w cd/m2 jako miarę jaskrawości obserwowanych przedmiotów i powierzchni, decydującą o zjawisku tzw. olśnienia, które – gdy przekracza dopuszczalny poziom – może utrudnić lub uniemożliwić pro-ces widzenia;

• barwę światła (promieniowania), uwarunko-waną składem widma danego promieniowania, od której zależy jakość barw postrzeganych w przypadku barwnych przedmiotów (kolory samochodów, zieleni, architektury itp.);

• ograniczenie olśnienia TI.

Barwa światła jest charakteryzowana za pomocą szeregu wskaźników, wśród których najczęściej stosowane są:

• wskaźnik oddawania barw oznaczany Ra lub CRI – niemianowana wielkość przyjmująca maks. 100 dla światła żarówek; inne lampy mają Ra <100;

• temperatura barwowa najbliższa Tcp wyrażona w kelwinach (K); im temperatura barwowa jest wyższa, tym barwa światła wydaje się chłod-niejsza;

• barwa „ciepła” ma Tcp rzędu 2700 K–3500 K.

Światło emitują źródła światła, nazywane też krótko lampami, które umieszczane są w oprawach oświetleniowych – urządzeniach, które za pomocą odbłyśników i kloszy kształtują odpowiedni rozsył światła. Inaczej świecą oprawy do zastosowań wnę-trzowych, inaczej do oświetlenia dróg, ulic i placów.

ŁÓDŹ. Ul. 6 Sierpnia, miejskie oświetlenie. Foto Hubert Barański

PODSTaWa DOBREgO I BEzPIEczNEgO OŚWIETLENIa

BEZ

PIEC

ZNE

MIA

STO

IN

NA

DRO

GA

5

BEZ

PIEC

ZNE

OŚW

IETL

ENIE

Określono kilka klas oświetleniowych o podanych niżej symbolach i określeniach.

KLASY OŚWIETLENIOWE DRÓG WEDŁUG PN-EN 13201:• klasy ME – do stosowania na drogach

z ruchem motorowym o prędkościach od średniej do wysokiej: autostrady, drogi szyb-kiego ruchu, ulice – z głównym użytkowni-kiem w postaci pojazdów samochodowych, wykluczonym użytkownikiem : piesi, rowe-rzyści , wolno jadące pojazdy.

• klasy cE – do stosowania na drogach i ulicach z ruchem samochodowym na obszarach konfliktowych, takich jak ulice w obszarach handlowych, jednopoziomowe skrzyżowania o większym stopniu złożono-ści, ronda itp. Te klasy odnoszą się również do pieszych i cyklistów.

• klasy S i a – dostosowane do potrzeb pie-szych i rowerzystów na chodnikach i dro-gach rowerowych, drogach bezpieczeństwa, innych obszarach drogowych leżących w roz-dzieleniu wzdłuż jezdni tras szybkiego ruchu, dróg obszarów mieszkalnych, dróg wyłącznie dla pieszych, obszarów parkowania, tere-nach szkolnych itp.

• klasy ES – stosowane są jako klasy dodatkowe w sytuacjach, gdy oświetlenie publiczne jest konieczne dla rozpoznania osób i przeszkód na obszarach dróg o większym niż normalnie zagrożeniu wypadkiem lub przestępstwem.

• klasy EV – stosowane są jako klasy dodatkowe w sytuacjach, gdy powinny być widoczne płasz-czyzny pionowe – stacje obsługi, obszary skrzy-żowań wielopoziomowych itp.

Dla klas ME stosowane jest kryterium luminancyjne w [cd/m2], dla pozostałych – kryterium natężenia oświetlenia w [lx].

Spełnienie wymagań normalizacyjnych gwarantuje minimalny poziom bezpieczeństwa dla wszystkich użytkowników w danej przestrzeni.

WaRUNkI BEzPIEczNEgO OŚWIETLENIa DRÓg I ULIc

Dobrze zaprojektowane oświetlenie dróg powinno wykazywać następujące podstawowe cechy:

• zapewnienie poziomów oświetlenia elementów pasa drogowego (jezdni, chodników, dróg rowerowych) w zależności od klasy oświetleniowej) – właściwa luminacja L [cd/m2] lub natężenie oświetlenia E [lx];

• zapewnienie równomierności oświetlenia elementów pasa drogowego: poprzecznej U0[-] oraz wzdłużnej U1[-]; jest to ważne dla zapewnienia dobrych warunków postrzegania przeszkód na drogach, równomierność odpowiada za efekt pasów na jezdni, przy dobrej równomierności pasów nie ma;

• ograniczenie olśnienia przeszkadzającego do poziomu nie przekraczającego TI [%], np. dla dróg o klasie ME – TI maks. 10% lub 15%;

• zapewnienie właściwej barwy światła wysyłanego przez oprawy oświetleniowe;

• dobra widoczność kolorystyki znaków drogowych i innych informacji, uznana przewaga światła białego nad żółtym od lamp sodowych;

• zapewnienie prowadzenia wzrokowego, pokazującego sposób rozmieszczenia słupów oświetleniowych i układ drogi.

Do tych wymagań dochodzą jeszcze warunki odnoszące się do geometrii oświetlenia, m.in. lokalizacja słupów, ich wysokość, sposób montażu opraw oświetlenio-wych itp. Od układu ulicy i jej funkcji zależy, czy słupy ustawimy po jednej stronie drogi, czy po obu, a może zawiesimy nad środkiem jezdni na linkach przewieszkowych, co nie zawsze jest możliwe.

gaLLERIa, HOUSTON (USa). Foto M Glasgow, CC BY

6

BIaŁE ŚWIaTŁO

Od kilku lat w rozwiązaniach oświetlenia drogo-wego stosuje się białe światło w zamian za światło żółte lamp sodowych. Światło takie wytwarzają wysokoprężne lampy metalohalogenkowe i obecnie bardzo popularne lampy LED. Jak się okazuje, światło białe daje postrzeganie otoczenia jako jaśniejszego i bardziej naturalnego. Przeprowadzane testy wykazały, że białe światło jest także przez większość ludzi preferowane oraz uważane za przyjemniejsze, zwiększa ogólne poczucie bezpie-czeństwa, pozwala na łatwiejsze rozpoznawanie twarzy i sylwetki, nawet z dużych odległości, co w znacznym stopniu eliminuje uczucie niepokoju i tym samym może przeciwdziałać przestępstwom. Białe światło pomaga ponadto w odbiorze lepszej jakości nagrań telewizji CCTV oraz kamer.

Istotnym elementem coraz powszechniejszego stosowania nowoczesnych opraw LED jest również ich energooszczędność, prowadząca do zmniej-szenia kosztów utrzymania takich instalacji. W wielu krajach na świecie od dawna przeprowadza się testy potwierdzające wymienione wyżej zalety.

NIEBIESkIE ŚWIaTŁO

Niebieskie oświetlenie zredukowało przestęp-czość w Nara (Japonia) o 9%, a także zmniejszyło liczbę samobójstw popełnianych przy udziale kolei. Nie wyjaśniono jeszcze do końca tego zjawiska, ale ocenia się, że może to być efekt odmienności, a nie konkretnego koloru. Najważniejsze było uzyskanie poprawy bezpieczeństwa.

Białe światło poprawia widoczność oraz postrzeganie przejeżdża-jących samochodów i osób zbliżających się do przejść dla pieszych, tym samym odgrywa ważną rolę w zmniejszaniu liczby wypadków

ŁÓDŹ. Ul. Jaracza, białe światło i iluminacja świąteczna. Foto Hubert Barański

gLaSgOW (Wielka Brytania). Buchanan street, lighting design: Speirs + Major. Foto Paul Bock. Źródło: www.lightzoomlumiere.fr

BEZ

PIEC

ZNE

MIA

STO

IN

NA

DRO

GA

7

BEZ

PIEC

ZNE

OŚW

IETL

ENIE

PROWaDzENIE WzROkOWE

Bezpieczeństwo ruchu drogowego zapewnia też tzw. prowadzenie wzrokowe, informując kierują-cego o układzie drogi. Wymaga to od zarządców dróg ciągłego monitorowania stanu świecenia

opraw, aby długi wyłom w linii światła nie spowo-dował zagrożenia wypadkowego przez błędną informację.

7

ZIEMIA. Materiały rządowe USA. Źródło: nasa.gov

OkLaHOMa (USa). Foto Kool Cats Photography over 3 Million Views, CC BY

OgRaNIczENIE zaŚMIEcaNIa ŚWIaTŁEM

Sygnały ze stacji satelitarnych zwracają uwagę na te obszary, gdzie występuje nadmierne wysyłanie światła w górę. Przeszkadza to w prawidłowych odbiorach transmisji, jak również oznacza bezuży-teczną stratę energii.

Międzynarodowa Komisja Oświetleniowa (CIE – International Commission on Illumination) udzieliła szeregu wskazówek i zaleceń na temat, jak ograniczyć w maksymalnym stopniu zjawisko „zaśmiecania światłem”. W stosunku do oświetlenia

drogowego należy dobierać oprawy o jak naj-mniejszym wskaźniku ULOR (zob. rysunek s. 8). Oznacza to również, że oprawy z kloszami kulisty-mi nie są zalecane do oświetlenia drogowego. Pozostają akceptowalne w pewnych sytuacjach na obszarach zielonych, gdy jednocześnie podświe-tlają drzewa i otoczenie.

Oprawy z kloszami kulistymi nie stanowią zaleca-nego rozwiązania drogowego. Dopuszcza się je do oświetlenia zabytkowych przestrzeni miast

8

PRzEjŚcIa DLa PIESzycH

OgRaNIczaNIE OLŚNIENIa

Olśnienie to zjawisko, które pojawia się np. przy zastosowaniu zbyt intensywnego oświetlenia. Olśnienie sprawia, że nie tylko nie widzimy dokładnie oświetlonego obiektu, ale również przemęcza nasz wzrok. Z olśnieniem mamy do czynienia zarówno w pomieszczeniach doświetlanych sztucznie jak i w naturze (w jasny słoneczny dzień, zalegający śnieg bardzo inten-sywnie odbija światło powodując ból oczu i utratę zdolności wyraźnego widzenia). Taki sam efekt możemy niestety mieć na ulicy jeśli zastosowane oświetlenie uliczne jest zbyt intensywne.

Gdy parametr olśnienia nie jest ograniczony do wymaganych poziomów, stwarza duże niebez-pieczeństwo wypadkowe w ruchu drogowym (porównaj: s. 5, w ramce).

ULOR określa udział światła emitowanego w górną półprzestrzeń

ŁÓDŹ. Mocna lampa na ulicach Łodzi. Foto Hubert BarańskiŁÓDŹ. Ul. Kopernika. Foto Hubert Barański

BEZ

PIEC

ZNE

MIA

STO

IN

NA

DRO

GA

9

BEZ

PIEC

ZNE

OŚW

IETL

ENIE

PRzEjŚcIa DLa PIESzycH

Szczególną strefą konfliktową w ruchu drogo-wym jest przejście dla pieszych. Powinno być ono odpowiednio oświetlone i wyróżnione, co często (przy istniejących starych instalacjach) nie jest możliwe – najbliższe słupy oświetleniowe są za daleko, aby wytworzyć światło na przejście.

Nie zwalnia to oczywiście zarządców dróg z obo-wiązku doświetlenia przejść, powinni oni również rozważyć postawienie dodatkowych słupów lub zamontowanie oprawy jak najbliżej przejścia.

zalecany efekt oświetlenia przejścia (tzw. kontrast dodatni – jasna sylwetka na ciemniejszym tle). Mat. M. Górczewska

Oświetlenie zalecane dla przejścia dla pieszych (właściwie oświetlona sylwetka pieszego). Sposób ten wymaga umieszczenia opraw po obu stronach przejścia – jest to więc instalacja droższa, ale znacznie zwiększającą bezpieczeństwo.

Tradycyjne oświetlenie przejścia dla pieszych – oprawa jest zawieszona nad przejściem, a piesi są niedostatecznie widoczni, ale dzięki mocnemu oświetleniu pasów przejście jest na tyle zauważalne, aby kierowcy mogli je z pewnej odległości dostrzec i zdążyć zareagować (zmniejszyć prędkość). Za bezpieczniejsze uznaje się jednak rozwiązanie podane niżej.

Szczególną uwagę należy poświęcić przejściom dla pieszych znajdującym się przy skrzyżowaniach

ŁÓDŹ. Skrzyżowanie ul. 6 Sierpnia i al. Kościuszki. Foto Hubert Barański

Szkice po prawej oraz na stronie 10 - U.S. Department of Transportation

10

Przechodnie powinni być widoczni jako jasne sylwetki na tle ciemnej jezdni. Istotne jest zatem oświetlenie bocznej strony osoby przechodzącej przez oprawę umieszczoną od strony nadjeżdża-jących pojazdów, a nie przejścia przez oprawę umieszczoną nad przejściem.

Do oświetlenia przejść dla pieszych są dedy-kowane specjalne oprawy o niesymetrycznym bocznym rozprowadzaniu światła. Istotne jest również, aby światło opraw nie olśniewało kie-rowców zbliżających się do przejścia z obu pasów ruchu.

Szczególną uwagę należy poświęcić przejściom znajdującym się przy skrzyżowaniach. Na powyższych rysunkach pokazano propozycje zlokalizowania opraw, zapewniające bezpie-czeństwo ruchu wszystkim użytkownikom (pieszym i kierującym pojazdami).

Wskazane jest również, aby przejście dla pieszych zostało wyróżnione dzięki zastosowaniu innej barwy światła oprawy niż w pozostałych lampach oświetlających drogę.

Przykładem może być oświetlenie przejścia dla pieszych przy al. Kościuszki na wysokości ul. 6 sierpnia w Łodzi (patrz zdjęcia poniżej).

ŁÓDŹ. Ul. Żeromskiego, oświetlenie uliczne zawieszone na linkach nad jezdnią. Foto Hubert Barański

ŁÓDŹ. Ul. Andrzeja Struga, oświetlenie uliczne „zaglądające do okien”. Foto Hubert Barański

BEZ

PIEC

ZNE

MIA

STO

IN

NA

DRO

GA

11

BEZ

PIEC

ZNE

OŚW

IETL

ENIE

PODSUMOWaNIE

aby było bezpieczniej, należy wziąć pod uwagę kilka kwestii:

1. Bezpieczeństwo poprzez profesjonalne projekty i dobre rozeznanie terenu (spełnienie wymagań normalizacyjnych gwarantuje minimalny poziom bezpieczeństwa wszystkim użytkownikom w danym obszarze urbanistycznym, zapewnianego przez oświetlenie).

2. Bezpieczne konstrukcje (słupy amortyzujące zderzenia z samochodem) i rozwiązania oświetlenia (poziomy, równomierność, prowadzenie wzrokowe).

3. Bezpieczeństwo poprzez odpowiednią jakość światła. 4. Staranne oświetlenie miejsc niebezpiecznych zagrożonych przestępczo-

ścią oraz przejść dla pieszych.5. Nie zaśmiecanie światłem nieboskłonu (ULOR).6. Reagowanie na wszelkie zniszczenia elementów oświetlenia drogowe-

go (uszkodzenia słupów, otwarte drzwiczki słupowe, otwarte klosze oświetleniowe).

ŁÓDŹ. Al. Kościuszki. Źle oświetlone przejście dla pieszych. Foto Hubert Barański

ŁÓDŹ. Ul. Kościuszki. Dobrze oświetlone przejście dla pieszych. Foto Hubert Barański

12

OŚWIETLENIE a BEzPIEczEŃSTWO Podejście takie okazuje się na tyle powszechne, że w ciągu ostatnich kilku lat bez problemu znajdziemy przykłady takich „oszczędności” w dużych miastach wojewódzkich (Łódź, Katowice), mniejszych miejscowościach (Biała Podlaska, Zamość), a nawet w małych gminach wiejskich (gmina Zawady w powiecie białostockim).

Od razu nasuwa się kilka pytań: czy takie oszczędności na bezpieczeństwie mieszkań-ców na pewno są konieczne? Jak dużo dzięki temu uda się oszczędzić? Czy nie ma innych zadań/inwestycji, w przypadku których oszczędność nie spowoduje wzrostu zagro-żenia bezpieczeństwa?

DOSTĘP DO INfORMacjI PUBLIczNEj Najprostszym sposobem na zdobycie tej wiedzy jest skorzystanie z dostępu do infor-macji publicznej (DIP).

Zgodnie z art. 1 ust. 1 ustawy o dostępie do informacji publicznej (UoDIP) każda informa-cja o sprawach publicznych stanowi infor-mację publiczną, a co za tym idzie – można ją udostępnić i ponownie wykorzystać według zasad zawartych w ustawie. Istnieją co prawda kategorie informacji, do których

dostęp jest ograniczony (np. ochrona infor-macji niejawnych) lub ich zakres może być zawężony (np. ze względu na ochronę prywatności osoby, tajemnicy przedsiębior-cy), jednak w kwestii kosztów świecenia się latarni ulicznych nie powinniśmy natrafić na takie trudności.

Prawo dostępu do informacji publicznej przysługuje każdemu (art. 2 UoDIP). Ozna-cza to, że nie są ważne narodowość, miejsce zamieszkania czy nawet wiek osoby, która chce taką informację uzyskać. Od takiej osoby – co do zasady – nie można żądać wykazania powodu (powołania się na przepis czy okoliczność), dla którego taką informację chce uzyskać. Z doświadczenia wynika jed-nak, że wnioskując o daną informację, warto wykazać, że robimy to w drodze dostępu do informacji publicznej – tak, aby osobie zobo-wiązanej do odpowiedzi nie pozostawić żad-nej wątpliwości.

Pierwszym miejscem, w którym powinniśmy szukać interesującej nas informacji, jest Biu-letyn Informacji Publicznej (BIP). Taką stronę – oficjalny publikator – musi prowadzić każda instytucja publiczna.

Adres biuletynu Urzędu Miasta Łodzi to http://bip.uml.lodz.pl

kOMPENDIUM

Do tego, że właściwe oświetlenie uliczne wpływa na poziom bezpieczeństwa (zarówno rzeczywistego, jak i odczuwalnego), nie trzeba już zapewne nikogo przekonywać. Nies-tety, dla niektórych włodarzy oświetlenie uliczne (a raczej jego czasowe wyłączenie) to prosty sposób na dokonanie oszczędności w budżecie gminy

OŚWIETLENIE

BEZ

PIEC

ZNE

MIA

STO

IN

NA

DRO

GA

13

BEZ

PIEC

ZNE

OŚW

IETL

ENIEWNIOSEk O DOSTĘP DO INfORMacjI

PUBLIczNEj Jeżeli na stronie BIP danej instytucji nie znaj-dziemy informacji, która nas interesuje, mo-żemy zwrócić się do urzędu z wnioskiem o dostęp do informacji publicznej (art. 10 UoDIP). Wniosek taki możemy złożyć ustnie lub pisemnie, przy czym w przypadku formy pisemnej nie ma obowiązku wypełniania żad-nego formularza – swoje pytanie możemy wysłać zwykłym e-mailem czy też napisać na kartce papieru.

W każdym przypadku przysługuje nam pra-wo do niezwłocznego uzyskania informacji publicznej, zawierającej aktualną wiedzę o sprawach publicznych (art. 3 ust. 2 UoDIP).

Wnioskując o dostęp do informacji publicznej dobrze jest określić sposób, w jaki chcemy ją otrzymać. Zgodnie z ustawą, udostępnianie informacji publicznej na wniosek następuje w sposób i w formie zgodnej z tym wnio-skiem (art. 14 ust. 1 UoDIP). Może jednak dojść do sytuacji, w której urząd nie będzie nam w stanie przekazać informacji w takiej formie, w jakiej jej oczekujemy (np. wnioskujemy o informację w postaci wielkoformatowego wydruku, urząd zaś nie posiada takiej dru-karki).

Wnioskodawca powinien zostać poinfor-mowany o tym fakcie (wraz z wyjaśnieniem, dlaczego niemożliwe jest udostępnienie

informacji w postaci wyżej wspomnianego wydruku), urząd musi także wskazać, w jaki sposób lub w jakiej formie wnioskowana infor-macja może być niezwłocznie udostępniona.

Informację, o jaką wnioskujemy, powinni-śmy uzyskać bez zbędnej zwłoki, jednak nie później niż w terminie 14 dni od dnia złożenia wniosku (art. 13 ust. 1 UoDIP). Jeżeli nie będzie takiej możliwości, urząd, do którego się zwracamy, jest zobowiązany do pisemnego poinformowania nas o powodach opóźnienia oraz o terminie, w jakim udostępni informa-cję. Termin ten nie może być jednak dłuższy niż 2 miesiące od dnia złożenia wniosku (art. 13 ust. 2 UoDIP).

O ile wnioskujący o informację publiczną może pozostać anonimowy (nie trzeba się ani przedstawiać, ani podpisywać pod wnio-skiem), o tyle podmiot udostępniający informację musi przekazać dane określające tożsamość osoby, która wytworzyła informację (lub odpowiada za jej treść), dane określające tożsamość osoby, która udostępniła wnio-skowaną informację oraz datę udostępnienia informacji (art. 12 ust. 1 UoDIP). Wnioskujący musi mieć też zapewnioną możliwość skopio-wania bądź wydruku informacji publicznej lub też przesłania jej albo przeniesienia na odpowiedni, powszechnie stosowany nośnik informacji (np. płyta CD lub pendrive).

13

ŁÓDŹ. Ul. Piotrkowska. Foto Konrad Strzelecki

14

Co do zasady dostęp do informacji publicz-nej jest bezpłatny (art. 7 ust. 2 UoDIP). Może się jednak zdarzyć sytuacja, w której udo-stępnienie informacji będzie wiązało się z poniesieniem przez urząd dodatkowych kosztów, związanych z wnioskowaną formą lub sposobem udostępnienia informacji (np. gdy we wniosku zwrócimy się o wydrukowa-nie projektów budżetu miasta z ostatnich pięciu lat – w przypadku Łodzi każdy z tych dokumentów to opracowanie liczące kilka-

set stron). W takim przypadku urząd w cią-gu 14 dni musi powiadomić wnioskodawcę o wysokości opłaty wynikającej z kosztów udostępnienia żądanej informacji. Oczywiście przed upływem tego terminu wnioskodawca może wycofać swój wniosek albo dokonać zmiany sposobu lub formy udostępnienia informacji, którą chce pozyskać (art. 15 ust. 1 i 2 UoDIP).

jaROSŁaW gÓRaLczykCzłonek Zarządu i Rady Programowej Fundacji Normalne Miasto – Fenomen. Administra-tywista. Pracował w zespołach roboczych przygotowujących łódzki regulamin konsultacji społecznych oraz wytyczne do pierwszego, łódzkiego budżetu obywatelskiego.

Interesuje się partycypacją społeczną, planowaniem przestrzeni, system transportowym miast, religioznawstwem i prawem.

A U T O R

W kWESTIacH OŚWIETLENIa WNIOSkI O DOSTĘP DO INfORMacjI PUBLIczNEj MOŻEMy SkŁaDaĆ DO:

• Centrum Kontaktu z Mieszkańcami (Urząd Miasta Łodzi,

ul. Piotrkowska 110, 90-926 Łódź – wejście od strony al. Schillera;

tel. +48 (42) 638-44-44, e-mail: lckm@uml.lodz.pl);

• prezydenta miasta (ul. Piotrkowska 104, 90-926 Łódź,

e-mail: sekretariat.prezydenta@uml.lodz.pl);

• Zarządu Dróg i Transportu (ul. Piotrkowska 175, 90-447 Łódź,

tel. +48 (42) 638-49-91, e-mail: zdit@zdit.uml.lodz.pl).

Możemy też uzyskać informację bezpośrednio w jednostce zajmującej się

oświetleniem: Zarząd Dróg i Transportu, Wydział Eksploatacji (Piotrkowska

175, p. 409, tel. do naczelnika wydziału: +48 (42) 272-63-21).

Uwaga: wysłanie wniosku na kilka adresów jednocześnie nie gwarantuje szybszej odpowiedzi na nasze pytanie.

BEZ

PIEC

ZNE

MIA

STO

IN

NA

DRO

GA

15

BEZ

PIEC

ZNE

OŚW

IETL

ENIE

PROŚBa O WSPaRcIE Fundacja Normalne Miasto Fenomen od ponad pięciu lat działa w Łodzi, m.in. by dbać o interesy niezmotoryzowanych uczestników ruchu. W 2014 roku prowadzi-my w łódzkich szkołach 30 spotkań eduka-cyjnych nt. jazdy na rowerze. W 2013 roku wraz z mieszkańcami przygotowaliśmy projekt pierwszego łódzkiego podwórca przy ul. 6 sierpnia - przyjaznej przestrzeni, w której bezpiecznie i przyjemnie mogą po-czuć się całe rodziny.

W 2011 roku skłoniliśmy władze miasta do podpisania tzw. Karty Brukselskiej - zobowiązania na rzecz większej dbałości o jakość dróg rowerowych i działań promu-jących ten środek transportu. Doprowadzi-liśmy do regularnego odśnieżania dróg dla rowerów zimą, co jeszcze w 2011 roku nie było standardem.

Nasza działalność wymaga zaangażowania, wiedzy, czasu i niekiedy także pieniędzy. Pomysłów na przyjaźniejszą mieszkańcom Łódź i zapału do ich realizacji mamy bar-dzo dużo. Brak nam często środków, aby plany skutecznie wdrożyć w życie. Pomóż nam w kontynuacji i poszerzeniu naszej pracy przekazując darowiznę na działalność statutową Fundacji.

Fundacja posiada konto w Multibanku numer

25 1140 2017 0000 4002 1209 2997

Na to konto można wpłacać darowizny na działania statutowe Fenomenu.

W 2014 ROKU FUNDACJA FENOMEN PODEJMOWAŁA WIELE DZIAŁAŃ W ZAKRESIE BEZPIE-CZEŃSTWA RUCHU I PROPAGOWANIA TRANSPORTU ZRÓWNOWAŻONEGO

Wśród nich było tworzenie materiałów informacyjnych i edukacyjnych (ponad 200 tekstów), współpraca z Wojewódzkim Ośrodkiem Ruchu Drogowego w Łodzi, współpraca z 25 szkoła-mi (w tym przeprowadzenie zajęć edukacyjnych w 8 z nich) oraz organizacja Europejskiego Tygodnia Mobilności.

Nasze działania spotykają się z aprobatą:

• Prawie 16 000 głosów zebrały 4 projekty do budżetu obywatelskiego na 2015 rok, któ-rych celem była poprawa bezpieczeństwa na łódzkich drogach (wrzesień 2014)

• Prawie 15 000 osób popiera nas w internecie (prowadzimy strony dotyczące pieszych - Piesza Łódź, rowerzystów - Rowerowa Łódź, a także upłynniania ruchu - Tempo-30 dla Łodzi, tworzenia przyjaznej pieszym przestrzeni - Podwórzec miejski - woonerf dla Łodzi oraz pokazującą jak nie należy parkować - Święte krowy łódzkie)

• 1 500 osób, które “wyjeździło” 18000 km tworząc tym samym rowerową mapę Łodzi (po-przez udział w konkursie “European Cycling Challenge” w maju 2014).

• 157 współpracujących z nami wolontariuszy.

poparcie w budżecie obywatel-skim

poparcie w Internecie

European Cycling Challenge

wolontariusze

16

W kolejnym numerze przybliżymy temat parko-wania. Jak organizować parkowanie z posza-nowaniem wszystkich uczestników ruchu? Jak zapewnić odpowiednią liczbę miejsc parkingo-wych i jaka ich liczba jest „odpowiednia”? Czy parkowanie powinno być płatne? Na czym polega idea parkingów „parkuj i jedź”? Czy pieszy zawsze musi być poszkodowany, gdy kierowca pozostawi samochód na chodniku. Kiedy tak właściwie można zostawić samochód na chodniku?

Odpowiedzi na te pytania znajdą się w kolejnej publikacji. Część regulacji wynika z przepisów lokalnych (jak na przykład wysokość stawek za parkowanie), część z przepisów krajowych (prawo o ruchu drogowym), część „konfliktowych” sytuacji można rozwiązać za pomocą fizycznej organizacji parkowania. Szczegóły, przykłady i rozwiązania znajdą się w kolejnej publikacji.

Szczegóły na www.innadroga.dlalodzi.info

W NaSTĘPNEj czĘŚcI...Bezpieczeństwo uczestników ruchu to temat bardzo złożony. Wpływa na nie nie zarówno zaprojektowana i wykonana infrastruktura, przepisy prawa, ale także zdrowy rozsądek i kultura wszystkich uczestników ruchu

katarzyna MikołajczykFundacja Normalne Miasto-Fenomen

aUTORzy Jarosław Góralczyk, Wiesława PabjańczykREDakcja jĘzykOWa Magdalena KokosińskafOTOgRafIa na okładce Konrad StrzeleckifOTOgRafIE: s. 3 Jarosław Góralczyk, s. 8 Hubert BarańskiSkŁaD Paulina Milewska, Mariusz Milewski

UTWÓR OPUBLIkOWaNy na licencji niewyłącznej Creative Commons - Uznanie autorstwa - Na tych samych warunkach 4.0

http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0