OSNOVNA ŠKOLA

BIOLOGIJA

UPUTSTVO

Dragi takmičari,

Test iz biologije predviđeno je da se radi 120 minuta.

Test obavezno raditi hemijskom olovkom (grafitnu olovku možete koristiti u toku rada, ali konačan odgovor mora biti

napisan hemijskom olovkom).

Odgovori koji nijesu čitko napisani ili su popravljani neće biti bodovani, zato dobro razmislite prije nego što date odgovor.

Želimo vam srećan rad!

Broj pitanja Broj bodova

1. 1

2. 1

3. 1

4. 1

5. 1

6. 1

7. 1

8. 2

9. 1

10. 2

11. 1

12. 1

13. 1

14. 1

15. 5

16. 4

17. 4

18. 3

19. 3

20. 3

21. 5

22. 8

23. 5

24. 2

25. 5

26. 8

27. 12

28. 7

29. 7

30. 3

100

1) Koja tvrdnja o X hromozomu je netačna?

a) gene očevog X hromozoma nasleđuju samo djevojčice b) gene majčinog X hromozoma nasleđuju samo djevojčice c) prisutan je u jedru tjelesnih ćelija muškaraca d) u tjelesnim ćelijama žena uvijek dolaze u parovima e) prisutan je u jedru polnih ćelija žena

2) Koje ćelije šumskog zeca moraju sadržati istu genetičku informaciju?

a) neuron i jajna ćelija b) leukocit i ćelija pokožice c) spermatozoid i epitelna ćelija d) jajna ćelija i spermatozoid e) dva spermatozoida

3) Postoji nekoliko tipova diobe kojom nastaju ćelije u organizmu čovjeka. Za koji od

navedenih parova ćelija je karakteristično da nastaju istim tipom diobe? a) leukociti i koštane ćelije b) epitelne ćelije i mišićne ćelije c) spermatozoidi i trombociti d) mišićne ćelije i koštane ćelije

4) Koja od ispod navedenih osobina je zajednička za sve pripadnike carstva protista?

a) odsustvo jedra b) višećelijska građa c) kolonijalni način života d) nepostojanje tkiva e) polno razmnožavanje

5) Koji od ispod navedenih organizama može da iskoristi materije koje nastaju kao krajnji

produkti djelovanja saprofitskih bakterija? a) skakavac b) orhideja c) kvasac d) papučica e) bakteriofag

6) Koja od ispod navedenih osobina je karakteristična za kvasce?

a) stvaraju penicilin b) pripadaju plijesnima c) njihovom aktivnošću nastaju neki od mliječnih proizvoda d) uzrokuju alkoholno vrenje e) posjeduju hife 1

1

1

1

1

1

7) Koje dvije vrste, od ponuđenih parova, su međusobno najsrodnije?

a) modra plijesan i modrozelena alga b) foka i pingvin c) dazdevnjak i sljepic d) delfin i ajkula e) crveni koral i morska sasa

8) A. Ptica pastirica se hrani insektima i krpeljima koji žive u koži domaće stoke. Ova

vrsta odnosa predstavlja primjer za: a) parazitizam b) predatorstvo c) simbiozu d) konkurenciju

B. Koji od ispod navedenih primjera odnosa među organizmima pripada istom tipu

odnosa o kojem se radilo u pitanju A: a) orao i miš b) pas i buva c) bakterije i korijen leptirnjača d) ptice i mravi (koji koriste istu vrstu sjemenki u svojoj ishrani) e) trihina i svinja

9) Ako odredimo broj jedinki neke vrste u njenom staništu, to znači da smo odredili:

a) natalitet njene populacije b) brojnost njene populacije c) prostornu organizaciju zajednice d) dominantne vrste u staništu e) gustinu njene populacije

10) Koja dva pojma ne predstavljaju preobraženo stablo?

a) rasljika vinove loze b) trn ruze c) trn kaktusa d) stolon jagode e) lukovica zumbula f) klopka za hvatanje insekata g) rizom paprati

11) Prve biljke kod kojih se javljaju svi vegetativni organi, korijen stablo i list su:

a) monokotile b) mahovine c) mrke alge d) paratnice e) dikotile

1

2

1

2

1

12) Koja od ispod navedenih grupa insekata sadrži vrste koje imaju samo jedan par krila?

a) gubar, plavac, moljac b) bubamara, jelenak, krompirova zlatica c) osa, bumbar, stršljen, pčela d) vinska mušica, muva, komarac e) popac, rovac, zrikavac

13) Za osobu koju karakteriše kratkovidost važi:

a) vid će biti deformisan za bliske predmete b) svjetlosni zraci se sijeku ispred mrežnjače c) očna jabučica je skraćena d) vid se ispravlja pomoću konveksnog sočiva

14) Koja tvrdnja o receptorima za hladno nije tačna?

a) najgušće su raspoređeni oko pojasa i na leđima b) prenose informacju do hipotalamusa koji učestvuje u regulaciji tjelesne

temperature c) prenose informacju do senzitivnog centra u kori velikog mozga zahvaljujući čemu

postajemo svjesni hladnoće d) brojniji su od receptora za toplo e) smješteni su u pokožici i najviše ih ima na usnama i obrazima

15) Odgovorite na tražene zahtjeve:

a) Ana je na gledala horor film i u jednom trenutku je vidjela scenu koja ju je trgla i

jako uplašila. Upisivanjem u kućice odgovarajućih slova (A – H), poređaj pravilnim redosledom događaje koji su se u njenom organizmu desili kao odgovor na stres izazvan scenom koju je Ana vidjela na TV-u.

A – Centar za vid šalje impulse u hipotalamus B – Čulo vida opaža scenu na TV-u C – Srce počinje ubrzano da kuca D – Očni nerv prenosi impulse do centra za vid u mozgu E – Adrenalin stimuliše rad srca F – U centru za vid impulsi se obrađuju i Ana postaje svjesna scene koju je vidjela G – Srž nadbubrežnih žlijezda izlučuje adrenalin H – Hipotalamus aktivira dio hipofize koji luči hormon za stimulisanje srži nadbubrežnih žlijezda

B D F A H G E C

b) Kojem tipu nerava pripada očni nerv? ______________________________________

senzitivnim nervima

c) Navedite u kojem konkretno dijelu CNS-a se nalazi centar za vid? (Odgovor mora biti

potpuno precizan) ____________________________________________ U potiljačnom dijelu kore velikog mozga (ne priznaje se: veliki mozak ili kora velikog mozga)

5

1

1

1

16) Razvrstajte navedene osobine u zavisnosti od toga da li su karakteristične za paprati

ili skrivenosjemenice, upisivanjem odgovarajućih slova (A – J) u Venov dijagram, uzimajući u obzir i zone preklapanja (zajedničke osobine).

A – cvijet, B – stablo, C – smjena generacija, D – prašnici, E – polno razmnožavanje, F – spore, G – vaskularni sistem, H – anteridije, I – sjeme, J – protalijum

B

C F H J E A D I

G

17) Svakom navedenom nivou organizacije na desnoj strani pridružite po jedan pojam sa

lijeve strane, upisivanjem jednog odgovarajućeg slova u prazne zagrade.

a) hloroplast b) skakavac c) tajga d) epitel e) šuma f) list g) spermatozoid h) vrapci u gradskom parku i) endokrini sistem j) skrob

[ j ] molekul [ d ] tkivo [ a ] organela [ g ] ćelija [ h ] populacija [ i ] sistem organa [ f ] organ [ e ] zajednica [ b ] organizam

18) Grupe organizama na desnoj strani povežite sa odgovarajućom osobinom,

upisivanjem jednog odgovarajućeg slova u prazne zagrade.

a) pri fotosintezi ne proizvode kiseonik b) uzrokuju alkoholno vrenje c) omogućavaju nastanak jogurta od mlijeka d) uzrokuju razne vrste oboljenja e) posjeduju isti tip hlorofila kao biljke f) pretvaraju azot u jedinjenja dostupna biljkama g) koriste se u proizvodnji antibiotika h) imaju sposobnost razaranja bakterijske ćelije

[ g ] plijesni [ c ] saprofitske bakterije [ e ] modrozelene bakterije [ f ] simbiotske bakterije [ h ] bakteriofagi [ a ] zelene sumporne bakterije

Skrivenosjemenice Paprati

4

4

3

19) Povežite vrste sa načinom bespolonog razmnožavanja upisivanjem jednog

odgovarajućeg slova u prazne zagrade.

a) mahovina b) euglena c) hidra d) visibaba e) bor f) paprat g) hrizantema

[ g ] krtola [ b ] dioba [ d ] lukovica [ a ] spora [ c ] pupljenje [ f ] rizom

20) Organizme navedene na desnoj strani povežite sa odgovarajućom grupom kojoj

pripadaju, upisivanjem jednog odgovarajućeg slova u prazne zagrade.

a) košljoribe b) hrskavičave ribe c) vodozemci d) gmizavci e) ptice f) sisari

[ f ] kljunar [ d ] zelembać [ f ] jež [ c ] mrmoljak [ a ] jegulja [ c ] čovečija ribica [ d ] varan

21) Tabela ispod sadži 5 kolona i u svakoj koloni je navedeno po 5 pojmova. Vaš zadatak

je da u svakoj koloni pronađete pojam koji je uljez u njoj i da taj pojam upišete na dnu kolone. Potom, na linije ispod, napišite obrazloženje (bez obrazloženja odgovor se ne boduje).

1. 2. 3. 4. 5.

centar za ukus ameba limfociti korijen lakatna kost

centar za vid plazmodijum trombociti sjeme lopatica

centar za ravnotežu

kandida granulociti lukovica golenjača

centar za sluh paramecijum monociti stolon žbica

centar za pamćenje

tripanozoma fagociti list ključna kost

ULJEZ: ULJEZ: ULJEZ: ULJEZ: ULJEZ:

centar za ravnotežu

kandida trombociti sjeme golenjača

1. Centar za ravnotežu je u malom mozgu, a ostali centri su u kori velikog mozga

2. Kandida je gljivica, a svi ostali organizmi su praživotinje

3

3

3. Trombociti su krvne pločice, a ostali pojmovi su vrste leukocita

4. Sjeme je reproduktivni organ, a svi ostali su vegetativni organi 5. Golenjača pripada kostima donjih udova, a svi ostali pojmovi su kosti gornjih udova

22) Osmotrite pažljivo priloženu sliku, a potom, u tekstu koji slijedi, odgovorite na zadata

pitanja upisivanjem odgovarajućeg broja sa slike na prazne linije.

Dječak je, usled jake prehlade, dobio povišenu temperaturu, koja je posledica reakcije dijela mozga označenog na slici brojem ____7. Pri gutanju je osjećao jak bol, a za taj osjećaj odgovoran je dio mozga označen brojem ____1. Dječak je svo vrijeme imao i pojačan osjećaj žeđi. Za ovaj osjećaj odgovoran je dio koji je slici označen brojem _____7. Znao je da zbog prehlade mora piti dosta tečnosti, što je uslovilo i izlučivanje veće količine mokraće. Metabolizam vode u njegovom organizmu reguliše dio označen na slici brojem ____8. Jaka prehlada je uslovila da dječak nije mogao da osjeti ukus čaja koji je pio, iako nije imao poremećaj centra za ukus koji se nalazi u dijelu mozga označenom brojem _____1. Nemoć koju je dječak osjećao uslovila je slabiju koordinaciju pokreta, a za takve radnje odgovoran je dio mozga označen na slici brojem _____4. Nije imao apetit, ali je ipak pojeo svoj obrok, nakon čega je uslijedilo povraćanje. Za ovu radnju odgovoran je dio mozga označen brojem ____ 5. Upaljeno i iritirano grlo, često je kod dječaka izazivalo kašalj.

Razlog zbog kojeg dječak nije mogao da zaustavi kašalj je činjenica da je kašalj: a) pod kontrolom autonomnog nervnog sistema b) uslovni refleks c) urođeni refleks d) viša nervna djelatnost

8

5

23) Odgovorite na postavljena pitanja:

Imenujte životinju prikazanu na slici: _________________________ buva/vaš

A. Organizam prikazan na slici je vrsta: a) krpelja b) pauka c) insekta d) raka

B. Ova vrsta može biti prenosnik: a) malarije b) tifusa c) dizenterije d) bolesti spavanja

C. Po načinu ishrane, ova vrsta je: a) biljojed b) parazit c) razlagač d) predator

D. Odrasle jedinke ove vrste žive: a) ispod kamenja b) u visokoj travi c) u krznu sisara d) u vodi

24) Patuljasta jastučasta forma zeljastih biljaka predstavlja

jednu od adaptacija biljaka koje su stanovnici: a) pašnjaka b) rudina c) livada d) makije

Ovaj vid adaptacije javlja se kao posledica:

a) intezivne ispaše b) snažnih vjetrova c) plavljenja d) visoke temperature

5

2

25) Pogledajte pažljivo priloženu sliku, pa odgovorite na postavljena pitanja.

A. Biom kojeg karakteriše siromaštvo živog svijeta, uglavnom mahovine, lišajevi i niske žbunaste forme zeljastih biljaka, na mapi je označen slovom _____ H, a njegov naziv je _____________________ biom tundre

B. Kojim slovom na mapi je označen biom kojeg karakteriše najveće bogatstvo i raznovrsnost živog svijeta? _______ A Za klimu područja u kojem se ovaj biom javlja karakteristično je:

a) ljeta topla i suva, duge i hladne zime b) suva i topla ljeta, blage zime sa dosta padavina c) preko cijele godine obilne padavine i velika količina toplote d) kratka i svježa ljeta, zime duge i hladne

C. Biljka je drvenasta, zimzelena, debelih i čvrstih kožastih listova, obično koso postavljenih prema svjetlosti. Biom, kojem ovaj tip biljaka pripada, na mapi je označen slovom ______D i zove se __________________________________. tvrdolisne šume

D. Tipično stanište za iznad opisani tip biljaka je: a) uz nizijske rijeke b) okolina jezera i močvara c) na planinama, iznad zone četinarskih suma d) u primorskom pojasu predjela sa mediteranskom klimom e) bilo koje stanište sa vlažnom klimom

E. Na osnovu karakteristika iznad opisane biljke, zaključite na koju od ispod navedenih vrsta bi se taj opis mogao odnositi:

a) hrast crnika b) cer c) crni grab d) bukva e) munika 5

26) Posmatrajte sliku i odgovorite na postavljena pitanja

A.

a) Kojim slovom je označen dio koji može primiti nadražaj sa čulne ćelije i na njega reagovati stvaranjem nervnog impulsa? _____ C

b) Kojim slovom je, na datoj slici, označen dio kojim se nervni impuls može prenijeti na efektor (mišić, žlijezdu i sl.)? _____ H

c) Kojim slovom je na slici označen dio zahvaljujući kojem pojedini djelovi nervnog sistema imaju bijelu boju?______ E

d) Kojim slovom je označen dio kojim se nervni impuls prenosi sa jednog neurona na drugi? ______ B

B. U situaciji prikazanoj na slici, oštećenje djelova označenih na slici slovom B imaće za

posledicu a) dio označen slovom C nece moći da primi nervne impulse b) smrt ćelije kojoj pripada taj dio c) dio označen slovom H nece moći da primi nervni impuls d) ništa od ponuđenog

C. Šta je na slici označeno slovom E? _______________________________________

mijelinski omotač (priznaje se i Švanove ćelije)

Ukoliko se desi oštećenje strukture označene slovom E, posledica je: a) otežan je prenos nervnog impulsa duž aksona b) onemogućen je prenos nervnog impulsa sa dendrita na tijelo nervne ćelije c) onemogućen je prenos nervnog impulsa sa aksona na tijelo nervne ćelije d) potpuno je onemogućeno uspostavljanje sinapse izmedju 2 neurona Poremećaj (poznato oboljenje) koji se dešava kao posledica oštećenja strukture označene slovom E zove se: ___________________________________________ multipla skleroza

8

27) Pogledajte priloženu sliku, a zatim odgovorite na postavljena pitanja.

A. Odaberite koja od ispod navedenih tvrdnji je tačna, odnosno netačna, zaokruživanjem odgovarajućeg slova T ili N:

a) Strukturu koja je na slici označena brojem 3 imaju samo ćelije hetrotrofnih organizama

T N

b) Materije C i D troše se u procesu fotosinteze T N

c) Strukturu koja je na slici označena brojem 4 imaju samo ćelije autotrofnih organizama

T N

d) Proces u kojem nastaju materije A i B zove se ćelijsko disanje T N

e) Materije A i B troše se u procesu ćelijskog disanja T N

f) Strukturu označenu brojem 4 posjeduju samo višećelijski autotrofni organizmi

T N

g) Jedno od slova A ili B može predstavljati organske materije T N

h) Jedno od slova C ili D može predstavljati gas bez kojeg nije moguć život ni jednog aerobnog organizma

T N

i) Materije označene slovima A i B koriste samo biljojedi T N

6

B. Koji od ispod navedenih procesa se neprestano dešava u svakoj živoj ćeliji organizma označenog brojem 5:

a) fotosinteza b) transpiracija c) ćelijsko disanje d) razmnožavanje C. Šta sve od ispod navedenog ne može biti sastavni dio strukture označene brojem 3: (2 odgovora su tačna) a) ribozomi b) ćelijski zid c) DNK d) hloroplasti D. Procesi koji se odvijaju unutar strukture označene na slici brojem 3 su: (2 odgovora su tačna)

a) razgradnja šećera na kiseonik i ugljendioksid b) proizvodnja bjelančevina c) ćelijsko disanje d) proizvodnja šećera i kiseonika e) proces fotosinteze

E. Koji od ispod navedenih organizama ne koriste organske materije iz spoljašnje sredine

kao izvor hrane i energije (2 odgovora su tačna) : a) nostok b) ameba c) plijesan d) morski krastavac e) kvasac f) lišaj g) zemljišne bakterije

F. Šta od ispod navedenog je građeno od ćelija koje imaju ćelijski zid i vakuolu, ali nemaju strukturu označenu na slici brojem 4? (2 odgovora su tačna) a) talus algi b) korijen bora c) list paprati d) lukovica lale e) stablo kaktusa

G. Tkivo čija je osnovna uloga stvaranje materija označenih na slici slovima A i B je: a) sunđerasto tkivo b) sprovodno tkivo c) palisadno tkivo d) pokorično tkivo e) tkivo za magacioniranje

1

1

1

1

1

1

28) Pogledajte slike tkiva i odgovorite na postavljena pitanja.

1.

2.

3.

4. 5.

6.

a) Kojim je brojem označeno tkivo od kojeg je građeno srce čovjeka? ____ 1

b) Kojim je brojem označeno vezivno tkivo? ____ 5

c) Kojim je brojem označeno tkivo koje posjeduju svi beskičmenjaci osim sunđera? ____ 6

d) Kojim je brojem označeno tkivo koje posjeduju samo kičmenjaci? ____ 4

e) Kojim je brojem označeno tkivo koje ulazi u sastav zida želuca? ____ 3

f) Šta od ispod navedenog nije karakteristika tkiva označenog brojem 5? (2 odgovora su tačna)

1) jedno od oboljenja ovog tkiva je i hemofilija 2) ima odbrambenu ulogu 3) obnavlja se ćelijskom diobom 4) javlja se samo kod ptica i sisara 5) posjeduju ga svi kičmenjaci

g) Šta od ispod navedenog je zajedničko za tkiva označena brojevima 2 i 6? (2 odgovora su tačna) 1) spadaju u vezivna tkiva 2) obnavljaju se amitozom 3) imaju sposobnost nadražljivosti 4) njihove ćelije imaju više jedara 5) učestvuju u refleksnim radnjama

7

29) Na osnovu priloženih slika povežite osobine navedene u tabeli, sa biljkom (ili

biljkama) na koje se te osobine odnose, upisivanjem, u prazna polja tabele, broja kojim je data biljka (ili biljke) označena na slici.

1. 2. 3.

4. 5. 6.

OSOBINA: BROJ BILJKE:

ima složen list 1

pripada porodici usnatica 3

ima nepotpun list 2, 5

pripada porodici glavočika 6

ne oprašuje se pomoću insekata 2

pripada monokotilama 2, 5

cvjetovi nisu skupljeni u cvast 4, 5

7

30) Na slici ispod prikazana je šema mreže ishrane jednog jezera, u kojoj su vrste

označene brojevima. Na osnovu date šeme odgovorite na postavljena pitanja.

a) Mesojedi su vrste označene brojevima: ____________ 5 i 6

b) Biljojedi su vrste označene brojevima: ____________ 7 i 3

c) Svaštojedi su vrste označene brojevima: ___________ 4 i 8

3

Broj pitanja

R E Š E NJ A Broj bodova

1. b 1

2. b 1

3. d 1

4. d 1

5. b 1

6. d 1

7. e 1

8. A. c B. c 2

9. b 1

10. c, f 2

11. d 1

12. d 1

13. b 1

14. e 1

15. B D F A H G E C (boduje se samo potpuno tačan redosled)

5

16.

4-5 tačnih - 1 6-7 tačnih - 2 8-9 tačnih - 3 10 tačnih - 4

Ukupno: 4

17. j d a g h i f e b

4 tačna - 1

5-6 tačnih - 2 7-8 tačnih - 3 9 tačnih - 4

Ukupno: 4

18. g c e f h a

3-4 tačna - 1 5 tačnih - 2 6 tačnih - 3

Ukupno: 3

19. g b d a c f

3-4 tačna - 1 5 tačnih - 2 6 tačnih - 3

Ukupno: 3

Skrivenosjemenice

B E G

C F H J

A D I

Paprati

20. f d f c a c d

3-4 tačna - 1 5-6 tačnih - 2 7 tačnih - 3

Ukupno: 3

21 1. centar za ravnotežu, 2. kandida, 3. trombociti 4. sjeme, 5. golenjača

5x1

Ukupno: 5

22. 7, 1, 7, 8, 1, 4, 5, c 8x1

Ukupno: 8

23. buva/vaš c, b, b, c

5x1

Ukupno: 5

24. b, b 2x1

Ukupno: 2

25. A) H, biom tundre B) A, c C) D, tvrdolisne šume D) d E) a U pitanjima A-C boduju se samo u potpunosti tačni odgovori

5x1

Ukupno:

5

26. A) C, H, E, B B) c) C) mijelinski omotač (priznaje se i Švanove ćelije) a) multipla skleroza

4x1 1

3x1 Ukupno:

8

27. A) N, T, T, N, T, N, T, N, N B) c C) b,d D) b,c E) a, f F) b, d G) c Pitanja C-F boduju se samo ako su zaokružena oba tačna odgovora

A. 4 tačna - 1 5 tačnih - 2 6 tačnih - 3 7 tačnih - 4 8 tačnih - 5 9 tačnih - 6

B-G: 6x1 Ukupno:

12 28. a) 1

b) 5 c) 6 d) 4 e) 3 f) 3) 4) g) 3) 5) Pitanja f) i g) boduju se samo ako su zaokružena oba tačna odgovora

7x1 Ukupno:

7

29. OSOBINA: BROJ BILJKE:

ima složen list 1

pripada porodici usnatica 3

ima nepotpun list 2, 5

pripada porodici glavočika 6

ne oprašuje se pomoću insekata 2

pripada monokotilama 2, 5

cvjetovi nisu skupljeni u cvast 4, 5

Boduje se (sa po jednim poenom) samo potpuno tačno popunjeno prazno polje tabele!

7x1 Ukupno:

7

30. a) 5 i 6 b) 7 i 3 c) 4 i 8 Boduju se samo potpuno tačni odgovori.

3x1 Ukupno:

3

UKUPNO: 100