10/13/2012

1

INFORMACIJSKI SISTEMI

-Osnove informacijskih sistema-

Predavač

mr.sci. Muhdin Mujačić, dipl. ing. el.

VISOKA ŠKOLA RAČUNARSTVA I POSLOVNIH KOMUNIKACIJA eMPIRICA

Brčko, Brčko distrikt BiH

Studijski program: Inženjerska informatika / Poslovna informatika

Akademska godina: 2012./2013.

Osnove informacijskih sistema

• Informacione

tehnologije (IT) ne spadaju više u resurse organizacije, već postaju poslovno okruženje.

• Informacioni sistemi (IS) formiraju jedan integralni dio moderne organizacije i poslovanja.

10/13/2012

2

Menadžerske vještine modernog

poslovanja

• Moderno poslovno okruženje zahtjeva i novi tip menadžera koji kombinuju menadžerske vještine sa ekspertizom u oblasti IT-a. Takav menadžer treba da:

definiše strategiju IS bilo za radnu grupu, odjeljenje ili kompaniju

identifikuje potencijalnu potrebu za IS kako bi poboljšao performanse kompanije

izabere i nabavi novi IS od odgovarajućih vendora

nadgleda razvoj i impementaciju novih sistema

upravlja IS kako bi se obezbjedila efektivnost u pružanju kvalitetne informacije krajnjim korisnicima

Opšta teorija sistema

• Svaki uređeni skup od najmanje dva objekta

(entiteta), organiziranih na određen način, koji

zajedničkom interakcijom ostvaruju funkciju

cjeline naziva se sistemom

• Objekti u sistemu se opisuju preko svojih

svojstava koja se nazivaju atributima

10/13/2012

3

Elementi sistema

• Podsistemi: komponente koje pripadaju sistemu

• Granica: definiše opseg i domašaj sistema

• Okolina: sve što je izvan granica sistema, ali se još uvijek tiče sistema

• Ulazi: elementi koji ulaze u sistem iz okoline

• Izlazi: elementi koji napuštaju sistem

• Okruženja: veze između sistema i njegove okoline (zaštita, filtri)

• Ograničenja: unutrašnji i vanjski faktori koji određuju i ograničavaju funkcioniranje sistema.

Karakteristike sistema

• organizacija - struktura i poredak, hijerarhijske

veze koje određuju formalnu komunikaciju i

upravljački lanac (npr. vojska, preduzeće)

• interakcija– način na koji pojedine komponente

sarađuju s drugim komponentama (pr. Nabava s

Proizvodnjom, Proizvodnja s Prodajom)

• međuzavisnost– jedan podsistem ovisi o

drugom (ulaz), da bi mogao funkcionirati

• integrisanost– mjera povezanosti komponenti

10/13/2012

4

Poslovni sistem (organizacija)

• Poslovnim sistemom nazivamo organizacijski

sistem kojeg opisuje skup informacija o prošlosti

i sadašnjosti i poslovnih procesa koji ih

obrađuju.

• Poslovne sisteme sačinjavaju materijalni ulazi

i izlazi (sirovine, energija, proizvodi) i

informacioni tokovi (poruke, dokumenti).

Podsistemi poslovnog sistema

10/13/2012

5

Pojmovno određenje IS

• Podatak

• Informacija

• Znanje

• Sistem

• Poslovni sistem

Razlika između podatka i

informacije

• Informacija je interpretacija podatka -

pročišćen, organiziran i obrađen podatak u

smislenom kontekstu.

• Informacija je subjektivnog značenja, u

kontekstu primaoca, a znanje se gradi na

temelju novih informacija koje se nadovezuju

na postojeće znanje.

• Isti podaci mogu biti različito interpretirani od

strane različitih ljudi u ovisnosti o njihovom

znanju.

10/13/2012

6

Definicija IS

• Dio svakog poslovnog sistema čija je funkcija neprekidna opskrba svih razina upravljanja, odlučivanja i svakodnevnog poslovanja potrebnim informacijama nazivamo informacijskim sistemom

...

• Informacijski sistem u strogoj definiciji je sistem

koji prikuplja, pohranjuje, čuva, obrađuje i

isporučuje potrebne informacije na način da su

dostupne svim članovima neke organizacije koji

se njima žele koristiti (uključujući poslovodstvo,

klijente, osoblje i ostale) te imaju odgovarajuću

autorizaciju.

• On se može, ali ne mora, koristiti informacijskom

tehnologijom.

10/13/2012

7

...

Temeljne funkcije informacijskog

sistema

• prikupljanje i upis podataka u bazu podataka

• procesiranje podataka

• prikaz i ispostavljanje (diseminacija) podataka

iz baze podataka

• čuvanje (dokumentiranje, trajno pohranjivanje)

podataka

10/13/2012

8

Unaprijeđenje poslovnog procesa

Oprez

• 64% grešaka pri razvoju IS se pravilo u toku

analize korisničkih zahtjeva i projektovanja IS,

dok se preostalih 36% grešaka pojavljivalo tokom

realizacije IS

• od pomenutih 64% „ranih“ grešaka, svega 30% je

otklonjeno prije isporuke softvera

• otklanjanje strateške greške u fazi održavanja

košta 100 puta više nego kad se greška otkrije na

početku rada na projektu

10/13/2012

9

Uloga / svrha / cilj IS-a

• cilj je informacijskog sistema dostaviti pravu

informaciju na pravo mjesto u organizaciji, u

pravo vrijeme i uz minimalne troškove.

• informacijski sistem treba da opskrbiti poslovni

sistem svim njemu potrebnim informacijama za:

izvođenje poslovnog procesa

upravljanje poslovnim sistemom

suradnja i komunikacija unutar poslovnom

sistema i prema okolini

Uloga IT u lancu stvaranja vijednosti u

jednom preduzeću

10/13/2012

10

Zadaci IS-a

• prikupljanje podataka

• obrada podataka-

• pohranjivanje i čuvanje podataka i informacija

• oblikovanje i dostavljanje podataka i

informacija svim radnim razinama poslovnog

sistema

Zadaci IS-a

• Zadatak informacijskog sistema je osigurati podatke i informacije za potrebe izvršenja poslovnog procesa, te osigurati informacije i znanje za potrebe odlučivanja i upravljanja poslovanjem.

10/13/2012

11

Izvori podataka

• podaci nastali u poslovnom procesu

• podaci nastali u postupku odlučivanja

• podaci nastali izvan poslovnog sistema

• razina agregiranja - različita na višim i na nižim

razinama odlučivanja

Podjela IS po područjima

• Financijski informacijski sistem i

Računovodstveni informacijski sistem

(primjeri: tokovi novca (priljevi i odljevi),

primljeni i izdani računi, planiranje i praćenje

proračuna, upravljanje stalnim sredstvima,

obrada plaća, financijske analize,

računovodstvo, izvori podataka su podaci iz

transakcijskog podsistema, zakonska pravila,

vanjski podaci, procjene i dr.)

10/13/2012

12

Podjela IS po područjima

• Marketinški informacijski sistem i analize

tržišta

(primjeri: obrada narudžbi, praćenje prodaje,

Informacijski sistem istraživanja i razvoja, CAD,

praćenje patenata, specijalizirane inžinjerske

primjene, Informacijski sistem ljudskih resursa,

praćenje ljudskih resursa, zapošljavanje radnika)

Podjela IS po područjima

• Proizvodni informacijski sistem

(primjeri: upravljanje kvalitetom (Quality Management –

QM) upravljanje zalihama, materijalima (Material

Resources Planning - MRP II), pravovremena

proizvodnja bez zaliha (Just In Time - JIT), Proizvodnja

podržana računalom (Computer Aided Manufacturing

CAM) uključuje računalno nadgledanje, vođenje

proizvodnje numerički upravljanim strojevima ili

robotima, te optimizaciju cijelog procesa, oblikovanje

podržano računalom (Computer Aided Design - CAD))

10/13/2012

13

Elementi modela IS-a

• modela podataka - definiranje podataka u IS kojima se simbolički opisuju stvarni elementi poslovnog sistema (npr. proizvod se opisuje nazivom, cijenom, jed. mjere, itd.)

• modela procesa (ili model funkcija) - opisuje procese i funkcije kojima se mijenjaju podaci (npr. ispis računa, izračun prodajne cijene, obračun kamata,..)

• modela izvršitelja (resursa) - opisuje sve izvršitelje potrebne za rad IS-a: tehničku opremu (hardware), programsku opremu (software), ljude izvršitelje (lifeware) i organizaciju svih elemenata u cjelinu (orgware), Netware, Dataware

Sistem kancelarijskog poslovanja

• Sistem kancelarijskog poslovanja je element informacijskog sistema koji daje podršku u kancelarijskom poslovanju i to u smislu manipulacije dokumentima, manipulacije podacima, odlučivanju, komuniciranju te arhiviranju.

10/13/2012

14

Primjer Javne uprave

• Iz perspektive Javne

uprave, IS predstavlja

organizacijsko i

menadžersko rješenje

bazirano na IT, gdje

se nesmije zanemariti

i utjecaj okruženja

Ključni elementi IS Javne uprave

Ljudi

Strukutura

Operacijske procedure, politika i kultura.

• Struktura Javne uprave pokazuje izrazitu

podjelu rada

• Egzistiraju ljudi sa najnižim stepenom

obrazovanja do eksperata koji su tu zaposleni i

imaju različite funkcije

10/13/2012

15

Funkcije Javne uprave

Neki primjeri neuspješnih

projekata i sistema • London Ambulance System(1992): Nakon uvođenja u

eksploataciju IS se dva puta "raspao" zbog niza grešaka, naročito zbog grešaka u upravljanju razvojem IS. Neposredni trošak je bio relativno nizak (9 miliona £), ali se vjeruje da su neki ljudi umrli, jer se do njih nije stiglo na vrijeme.

• Taurus(1993): Projekat sistema automatizovanih transakcija Londonske berze prekinut je nakon 5 godina razvoja i troška od 75 miliona £, te posljedični gubitak klijenata od 450 miliona £. Ukupni gubici smatra se da su neizračunljivi.

• Denver Airport(1994): Nepouzdanost softvera za upravljanje prtljagom uzrokovala je odlaganje otvaranja vazdušne luke u trajanju od 16 mjeseci, uz troškove od 1,1 miliona $/dan.

• Ariane 5(1996): Raketa eksplodirala u lanseru radi niza softverskih grešaka.