osmanli tÜrkÇesİ dersİne yÖnelİk tutum ÖlÇeĞİ: … fatih veyis.pdf · 2019. 10. 28. ·...

12
123 Öz Osmanlı Türkçesinin önemi, barındırdığı maddi ve manevî hazine bağlamında an- laşılmış ve öğretimi son zamanlarda önemli görülmeye başlanmıştır. Bu alana yönelik ilginin de gün geçtikçe artmaya başladığını söyleyebiliriz. Bu bağlamda Osmanlı Türk- çesi dersleri ortaöğretim kurumlarında Sosyal bilimler ve imam hatip liselerinde zorunlu, diğer lise türlerinde ise seçmeli olarak verilmeye başlanmıştır. Bu çalışma ile ortaöğretim öğrencilerinin Osmanlı Türkçesi dersine yönelik tutumlarını ölçebilecek geçerlik ve gü- venirlik çalışması yapılmış bir ölçme aracının geliştirilmesi amaçlanmıştır. Araştırmanın çalışma grubu; pilot uygulama, açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizi ile güvenirlik çalışması dâhil olmak üzere 374 ortaöğretim öğrencisinden oluşmaktadır. Ölçek, toplam varyansın % 67,95’ini açıklayan dört boyutlu bir yapıya sahiptir. Bu boyutlar, Osmanlı Türkçesi dersine yönelik ilgi, Osmanlı Türkçesi dersini önemli görme, Osmanlı Türkçesi dersinden kaçınma ve Osmanlı Türkçesi dersinin kültürel bilince katkı sunması boyut- larından oluşmaktadır. 28 madde ve dört alt boyuttan oluşan ölçeğin uyum indeksleri- nin anlamlı ve yeterli düzeyde olduğu görülmektedir (X2= 535,69, sd=344, p=.00, X2 /sd=1.55). Ölçeğin uyum indeksi değerleri ise RMSEA=.071, RMR= .068, NFI=.97, NNFI= .97, CFI=.98, IFI=.99, RFI=.96, AGFI=.93, GFI=.97 olarak bulunmuştur. Ya- pılan analizler ve elde edilen bulgular neticesinde ortaöğretim öğrencilerinin Osmanlı Türkçesi dersine yönelik tutumlarının belirlenmesi sürecinde kullanılabilecek güvenilir ve geçerli bir ölçme aracının geliştirildiğini söyleyebiliriz. Anahtar Kelimeler: Osmanlı Türkçesi Dersi, Tutum Ölçeği, Geçerlik ve Güvenirlik, Ölçek Geliştirme. *) Dr. Öğr. Üyesi, Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Eğitimi Anabilim Dalı, (e-posta: [email protected]). ORCID ID: 0000-0002-4874-7643 OSMANLI TÜRKÇESİ DERSİNE YÖNELİK TUTUM ÖLÇEĞİ: GEÇERLİK VE GÜVENİRLİK ÇALIŞMASI Fatih VEYİS (*) EKEV AKADEMİ DERGİSİ Yıl: 23 Sayı: 79 (Yaz 2019) Makalenin geliş tarihi: 28.07.2019 1. Hakem rapor tarihi: 15.08.2019 2. Hakem rapor tarihi: 18.08.2019 Makalenin yayına kabul tarihi: 30.08.2019

Upload: others

Post on 05-Aug-2021

27 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: OSMANLI TÜRKÇESİ DERSİNE YÖNELİK TUTUM ÖLÇEĞİ: … Fatih VEYIS.pdf · 2019. 10. 28. · Osmanlı Türkçesinin önemi, ... Giriş Osmanlı Türkçesi, Osmanlı devleti sınırları

123

ÖzOsmanlı Türkçesinin önemi, barındırdığı maddi ve manevî hazine bağlamında an-

laşılmış ve öğretimi son zamanlarda önemli görülmeye başlanmıştır. Bu alana yönelik ilginin de gün geçtikçe artmaya başladığını söyleyebiliriz. Bu bağlamda Osmanlı Türk-çesi dersleri ortaöğretim kurumlarında Sosyal bilimler ve imam hatip liselerinde zorunlu, diğer lise türlerinde ise seçmeli olarak verilmeye başlanmıştır. Bu çalışma ile ortaöğretim öğrencilerinin Osmanlı Türkçesi dersine yönelik tutumlarını ölçebilecek geçerlik ve gü-venirlik çalışması yapılmış bir ölçme aracının geliştirilmesi amaçlanmıştır. Araştırmanın çalışma grubu; pilot uygulama, açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizi ile güvenirlik çalışması dâhil olmak üzere 374 ortaöğretim öğrencisinden oluşmaktadır. Ölçek, toplam varyansın % 67,95’ini açıklayan dört boyutlu bir yapıya sahiptir. Bu boyutlar, Osmanlı Türkçesi dersine yönelik ilgi, Osmanlı Türkçesi dersini önemli görme, Osmanlı Türkçesi dersinden kaçınma ve Osmanlı Türkçesi dersinin kültürel bilince katkı sunması boyut-larından oluşmaktadır. 28 madde ve dört alt boyuttan oluşan ölçeğin uyum indeksleri-nin anlamlı ve yeterli düzeyde olduğu görülmektedir (X2= 535,69, sd=344, p=.00, X2 /sd=1.55). Ölçeğin uyum indeksi değerleri ise RMSEA=.071, RMR= .068, NFI=.97, NNFI= .97, CFI=.98, IFI=.99, RFI=.96, AGFI=.93, GFI=.97 olarak bulunmuştur. Ya-pılan analizler ve elde edilen bulgular neticesinde ortaöğretim öğrencilerinin Osmanlı Türkçesi dersine yönelik tutumlarının belirlenmesi sürecinde kullanılabilecek güvenilir ve geçerli bir ölçme aracının geliştirildiğini söyleyebiliriz.

Anahtar Kelimeler: Osmanlı Türkçesi Dersi, Tutum Ölçeği, Geçerlik ve Güvenirlik, Ölçek Geliştirme.

*) Dr.Öğr.Üyesi,AtatürkÜniversitesiKazımKarabekirEğitimFakültesi,TürkDili veEdebiyatıEğitimiAnabilimDalı,(e-posta:[email protected]).ORCIDID:0000-0002-4874-7643

OSMANLI TÜRKÇESİ DERSİNE YÖNELİK TUTUM ÖLÇEĞİ: GEÇERLİK VE GÜVENİRLİK ÇALIŞMASI

Fatih VEYİS (*)

EKEV AKADEMİ DERGİSİ • Yıl: 23 Sayı: 79 (Yaz 2019)

Makalenin geliş tarihi: 28.07.20191. Hakem rapor tarihi: 15.08.20192. Hakem rapor tarihi: 18.08.2019Makalenin yayına kabul tarihi: 30.08.2019

Page 2: OSMANLI TÜRKÇESİ DERSİNE YÖNELİK TUTUM ÖLÇEĞİ: … Fatih VEYIS.pdf · 2019. 10. 28. · Osmanlı Türkçesinin önemi, ... Giriş Osmanlı Türkçesi, Osmanlı devleti sınırları

124 / Dr. Fatih VEYİS EKEV AKADEMİ DERGİSİ

Attitude Scale for Ottoman Turkish Course: Validity and Reliability StudyAbstract

The importance of Ottoman Turkish has been understood in the context of its material and spiritual treasury and its teaching has been seen as important in recent times. We can say that interest in this field has started to increase day by day. In this context, Ottoman Turkish courses have been started compulsory in secondary schools, social sciences and imam hatip high schools, and in other high school types as electives. The aim of this study is to develop a validity and reliability study which can measure the attitudes of secondary school students towards Ottoman Turkish course. The study group was; 374 secondary school students including pilot application, exploratory and confirmatory factor analysis and reliability study. The scale has a four-dimensional structure explaining 67.95% of the total variance. These dimensions consist of interest towards Ottoman Turkish course, seeing Ottoman Turkish course important, avoidance of Ottoman Turkish course and contributing to cultural consciousness of Ottoman Turkish course. Compliance indexes of the scale consisting of 28 items and four sub-dimensions were found to be significant and sufficient. (X2 = 535.69, sd = 344, p = .00, X2 / sd = 1.55). The fit index values of the scale were RMSEA = .071, RMR = .068, NFI = .97, NNFI = .97, CFI = .98, IFI = .99, RFI = .96, AGFI = .93, GFI = .97 It was found. As a result of the analysis and the findings obtained, it can be said that a reliable and valid measurement tool that can be used in determining the attitudes of secondary school students towards Ottoman Turkish course has been developed.

Keywords: Ottoman Turkish Course, Attitude Scale, Validity and Reliability, Scale Development.

GirişOsmanlıTürkçesi,OsmanlıdevletisınırlarıiçindekonuşulanveArapAlfabesiileya-

zılanTürkçedir.OsmanlıTürkçesiveyaOsmanlıcakavramlarıylagenelolarakOsmanlıDevletisınırlarıiçindeyaşayanTürklerinkonuşupyazdığıdilveyaaynıdönemdeyazı-lan,içindeArapçaveFarsçakelimelerinyoğunbiçimdeyeraldığıdilyadadahagenelolarakArapharfleriyleyazılmışTürkçeanlaşılmaktadır (Özkan,2007).15.asırdanbuyanaAnadoluveBalkanlarTürkiye’sindevebütünOsmanlıİmparatorluğucoğrafyasındagelişenTürkçeOsmanlıTürkçesiolaraknitelendirilebilir(Banarlı,2001).

Ergin(2009)BatıTürkçesini;EskiAnadoluTürkçesi,OsmanlıTürkçesiveTürkiyeTürkçesiolmaküzereüçdönemeayırmıştır.BatıTürkçesininikincidönemiolanve15.yüzyılınsonlarından20.yüzyılınbaşlarınakadarvarlığınısürdürenOsmanlıTürkçesi,EskiAnadoluTürkçesinindevamıniteliğindedir(Ergin,2009).Oğuzağzı,öncekidönem-lerdekonuşmadiliolarakkullanılırken13.yüzyıllabirlikteyazıdilihâlinegelmiştir.13,14ve15.yüzyıllardakullanılanEskiOğuzTürkçesi,AnadoluSelçuklularınınsondöne-mi,beyliklerdevri,KarakoyunluveAkkoyunludevletleridönemindevarlıkgöstermiştir

Page 3: OSMANLI TÜRKÇESİ DERSİNE YÖNELİK TUTUM ÖLÇEĞİ: … Fatih VEYIS.pdf · 2019. 10. 28. · Osmanlı Türkçesinin önemi, ... Giriş Osmanlı Türkçesi, Osmanlı devleti sınırları

125OSMANLI TÜRKÇESİ DERSİNE YÖNELİK TUTUM ÖLÇEĞİ: GEÇERLİK VE GÜVENİRLİK ÇALIŞMASI

(Ercilasun,2011).EskiAnadoluTürkçesindensonraortayaçıkanOsmanlıTürkçesi,Mil-lîEdebiyatDönemi’neyaniYeniLisanHareketinekadardevameder.YenilisanhareketivedildesadeleşmeçabalarıilebirlikteTürkiyeTürkçesiDönemibaşlar.Cumhuriyet’inilanıveyeniTürkdevletininkurulmasıilebirlikte1Kasım1928’dekiHarfİnkılabı’nakadarArapAlfabesi kullanılmıştır.ArapAlfabesi’ninHami-Sami dil ailesindenolma-sısebebiyleTürkçeninsesyapısınauymaması,ArapçanınTürkçedenfarklıbirgrameryapısınasahipolması,ArapçanınçekimlibirdilolmasıfakatTürkçenineklemelibirdilolmasıveArapyazısınınkalıplaşmışbiryazıolduğundanyazılış ile söylenişarasındafarklılıklarbulunmasıgibidurumlar,Harfİnkılabınınnedenleriarasındayeralmaktadır(Korkmaz,2009).

Tarihsel süreç bağlamında Osmanlı Türkçesi ile vücuda getirilen eserler düşünül-düğünde,gerekOsmanlıTürkçesininönemivegerekseOsmanlıTürkçesininöğretimi,önemlibirkonuolarakkarşımızaçıkmaktadır.OsmanlıTürkçesi,birdersolarakkarşı-mızailkolarak2003-2004öğretimyılındafaaliyetebaşlayansosyalbilimlerliselerindeçıkmaktadır.SosyalbilimlerliseleriileresmîolaraköğretimiyapılanvediğerbazılisetürlerindedeseçmelidersolarakokutulanOsmanlıTürkçesininöğretimprogramı,MillîEğitimBakanlığıTalimveTerbiyeKuruluBaşkanlığının12.09.2011tarihve139sayılıkararıylauygulamayakonmuştur.19.MillîEğitimŞûrası’ndaOsmanlıTürkçesidersininortaöğretimdezorunluolmasıdurumunungündemegetirilmesinerağmen,sosyalbilimlerveimamhatipliselerindezorunlu,diğerlisetürlerindedeseçmeliolarakokutulmakta-dır.

OsmanlıTürkçesininönemi,barındırdığımaddivemanevîhazinebağlamındaanla-şılmışveöğretimisonzamanlardaönemligörülmeklebirlikte,bualanayönelikilgidegüngeçtikçeartmayabaşlamıştır.ArtanilgivebeklentiilebirlikteOsmanlıTürkçesiniöğrenecekbireylerinbuderseyöneliktutumlarınınbelirlenmesi,yürütülecekeğitimfa-aliyetlerinin yönlendirilmesi, öğretimsel ve bilimsel süreçlerin değerlendirilmesi bakı-mından önemli olduğu düşünülmektedir. Bireyin sahip olduğu tutum ve eğilim; onunilgi,istek,duygu,düşüncevedeğeryargılarınıetkileyecektir.Eğitimprogramıöncesindevesırasındakazanılmıştutumlarınyeniöğrenilecekleriengellemesiyadagüçleştirmesi-ninmümkünolabileceğiArslan(2012)tarafındanvurgulanmıştır.İlgilialanyazınince-lendiğindeiseOsmanlıTürkçesidersineyöneliktutumuölçecekherhangibirçalışmayarastlanmamasıbuçalışmanınöneminiartırmıştırvealandaböylebireksikliğinolmasıbuçalışmanınyapılmasındaetkiliolmuştur.Ayrıcabuaraştırmanın,ortaöğretimöğren-cilerininOsmanlıTürkçesidersineyöneliktutumlarınınbelirlenmesindeönemliolduğudüşünülmektedir.

Osmanlı Türkçesi dersi bağlamında tutum konusunu değerlendirdiğimizde dersinamaç,hedefvekazanımlarınıngerçekleşmedüzeyinin,öğrencitutumlarınagörefarklılıkgösterebileceğidüşünülmektedir.OsmanlıTürkçesidersineyöneliktutumudörtaltboyutileölçenbuölçek,OsmanlıTürkçesi ile ilgilieğitimöğretimortamındayapılacakhertürlü çalışmanın, yürütülecek ve uygulanacak yöntemve tekniklerin, yapılacak bilim-

Page 4: OSMANLI TÜRKÇESİ DERSİNE YÖNELİK TUTUM ÖLÇEĞİ: … Fatih VEYIS.pdf · 2019. 10. 28. · Osmanlı Türkçesinin önemi, ... Giriş Osmanlı Türkçesi, Osmanlı devleti sınırları

126 / Dr. Fatih VEYİS EKEV AKADEMİ DERGİSİ

selaraştırmalarınöğrencilerintutumlarıüzerindenasılbiretkiyesahipolduğuhususunuortayakoymasıbakımındanönemligörülmektedir.Tümbugerekçelerışığındabuçalış-manın amacı ortaöğretimöğrencilerininOsmanlıTürkçesi dersine yönelik tutumlarınıölçecekgeçerlivegüvenilirbirtutumölçeğigeliştirmektir.

YöntemModelBuaraştırmabirölçekgeliştirmesüreciiçermesindendolayıbetimseltaramatüründe

bir taramaaraştırmasıdır.Betimsel taramaaraştırmalarıbirkonuyayadaolaya ilişkinkatılımcılarıngörüşlerininyadailgi,beceri,yetenek,tutumvb.özelliklerininbelirlendiğivegenelliklediğeraraştırmalaragöredahabüyükörneklemlerüzerindeyapılanaraştır-malardır(Büyüköztürk,Çakmak,Akgün,KaradenizveDemirel,2014).BudoğrultudaliseöğrencilerininOsmanlıTürkçesidersineyöneliktutumlarınıbelirlemedekullanılacakbirölçekgeliştirilmesiamacıylabutaramaçalışmasıyapılmıştır.

Çalışma GrubuÖlçekgeliştirmesürecindeherbiraşamadafarklıçalışmagruplarıoluşturulmuştur.

Bukapsamdapilotuygulamamalariçin95liseöğrencisiileçalışmayürütülmüştür.Açım-layıcıvedoğrulayıcı faktör analizi için ise209 liseöğrencisi ile çalışılmıştır.Ölçeğingüvenirlikçalışmasıiçinise70liseöğrencisindenoluşançalışmagrubuoluşturulmuştur.Toplamda374öğrencidenoluşanbirçalışmagrubuileölçekgeliştirmesürecitamamlan-mıştır.

Ölçek Geliştirme SüreciOsmanlıTürkçesiDersineYönelikTutumÖlçeği’ningeliştirilmesürecindefarklıveri

toplamaveanalizsüreçleriuygulanmıştır.Birinciaşamadamaddehavuzununoluşturul-ması için alanda bu yönde yapılmış olan ve yakın kavramları ölçmeye yönelik tutumölçeklerigözdengeçirilmişvemaddehavuzuiçinörnekmaddeleralınmıştır.DevamındaisesahadaOsmanlıTürkçesineyönelikolarakyapılançalışmalarderlenerekmaddeha-vuzunamaddeyazımınadevamedilmiştir.Yeterlidüzeydemaddeyeulaşıldığındaiseherbirmaddeanlam,uygunlukveölçmemantığıaçısındandeğerlendirilmeküzereikialanuzmanıvebirölçmeuzmanındeğerlendirmesinesunulmuştur.Alınandönütlerdoğrultu-sundamaddehavuzunasonşekliverilerekölçeğinilkformuoluşturulmuştur.Oluşturu-lanformvelikertkısmıiçinölçmeuzmanındantekrardönütleralınmıştır.Buaşamadansonraikifarklıörneklemüzerindepilotuygulamalargerçekleştirilerekmaddeuyumlarıveiçtutarlıkdeğerleriincelenmiştir.Pilotuygulamayısırasıylaaçımlayıcıvedoğrulayıcıfaktöranalizleriizlemiştir.Açımlayıcıfaktöranalizindeölçeğinörtükyapısıbelirlenmişvebelirlenenbuörtükyapınındoğrulayıcıfaktöranaliziilemodeluyumutestedilmiştir.

Page 5: OSMANLI TÜRKÇESİ DERSİNE YÖNELİK TUTUM ÖLÇEĞİ: … Fatih VEYIS.pdf · 2019. 10. 28. · Osmanlı Türkçesinin önemi, ... Giriş Osmanlı Türkçesi, Osmanlı devleti sınırları

127OSMANLI TÜRKÇESİ DERSİNE YÖNELİK TUTUM ÖLÇEĞİ: GEÇERLİK VE GÜVENİRLİK ÇALIŞMASI

İyiuyumindekslerinesahipolduğubelirlenenölçekformununsonaşamadagüvenirlikanalizleriyapılmıştır.Güvenirlikanalizleriiçiniçtutarlıkveikiyarıtestgüvenirliğitek-nikleri kullanılmıştır. Geçerlik ve güvenirlik analizlerinden sonra ölçeğin psikometriközellikleriortayakonulmuşvebusüreceilişkinbulgularaşağıdasunulmuştur.

Açımlayıcı Faktör Analizi BuçalışmadaOsmanlıTürkçesiDersineYönelikTutumÖlçeği’nin faktöryapısını

belirlemekamacıylaAFAyapılmıştır.Çalışmagrubundantoplananverilerinfaktörana-lizine uygunluğunu test etmek amacıylaKMOveBarlett testleri yapılmıştır.OTDTÖ(OsmanlıTürkçesiDersiTutumÖlçeği)içinyapılanAFAsonucundaKMO.84veBarletttestiχ2değeriise6868,22(p<.001)olarakbulunmuştur.KMO’nun.60’danyüksek,Bar-letttestinindeanlamlıçıkmasıverilerinfaktöranaliziiçinuygunolduğunugösterir(Bü-yüköztürk,2007).AFAsonucundatoplamvaryansın%67,95’iniaçıklayandörtfaktörlüyapıeldeedilmiştir.Bufaktörlerinbirincisi2,4,5,9,10,13,14ve16no’lumaddelerolmaküzeretoplamsekizmaddedenoluşmaktadır.Bufaktördekimaddelerinyükdeğeri.64ile.94arasındadeğişmektedir.Ölçektekitoplamvaryansın%31.50’siniaçıklayanbufaktörOsmanlı Türkçesi dersine yönelik ilgi altboyutudur.Ölçekteyeralanikincifaktör,faktöryükleri .56ile.79arasındadeğişen17,18,19,21,23,24ve25no’lumaddelerolmaküzeretoplamyedimaddedenoluşanveölçektekitoplamvaryansın%17.74açık-layanOsmanlı Türkçesi dersini önemli görme altboyutudur.Üçüncüfaktör isefaktöryükleri.61ile.85arasındadeğişen26,27,28,29,32,33,34,37,39ve41no’lumadde-leriolmaküzeretoplamonmaddedenoluşanveölçektekitoplamvaryansın%11.30’unuaçıklayanOsmanlı Türkçesi dersinden kaçınma altboyutudur.Ölçekteyeralandördüncüaltboyutisefaktöryükdeğerleri .71ile .85arasındadeğişenveölçekteki toplamvar-yansın%7.41’iniaçıklayanve43,45ve47no’lumaddelerdenoluşanOsmanlı Türkçesi dersinin kültürel bilincine katkı sunmasıaltboyutudur.Ölçekmaddelerininfaktöryüklerivealtölçeklerinaçıkladığıvaryanslartablo1’deverilmiştir.

Page 6: OSMANLI TÜRKÇESİ DERSİNE YÖNELİK TUTUM ÖLÇEĞİ: … Fatih VEYIS.pdf · 2019. 10. 28. · Osmanlı Türkçesinin önemi, ... Giriş Osmanlı Türkçesi, Osmanlı devleti sınırları

128 / Dr. Fatih VEYİS EKEV AKADEMİ DERGİSİ

Tablo 1. OTDTÖMaddelerininFaktörYükleri,AltÖlçeklerinAçıkladığı VaryanslarveMaddeAnalizleri

Alt Ölçek Faktör Yükleri

Madde 1.Faktör 2.Faktör 3.Faktör 4. faktör Madde Toplam Korelasyonu

M2 .75 ,723M4 .84 ,794M5 .84 ,801M9 .82 ,699M10 85 ,755M13 .94 ,881M14 .84 ,754M16 .64 ,691M17 .56 ,633M18 .67 ,549M19 .74 ,619M21 .70 ,728M23 .61 ,563M24 .75 ,651M25 .79 ,633M26 .62 ,599M27 .61 ,591M28 .71 ,690M29 .77 ,746M32 .68 ,690M33 .81 ,831M34 .71 ,787M37 .85 ,686M39 .70 ,816M41 .68 ,683M43 .85 ,636M45 .70 ,579M47 .81 ,658

%31.50 %17.74 %11.30 %7.41ToplamVaryans:%67,95

Page 7: OSMANLI TÜRKÇESİ DERSİNE YÖNELİK TUTUM ÖLÇEĞİ: … Fatih VEYIS.pdf · 2019. 10. 28. · Osmanlı Türkçesinin önemi, ... Giriş Osmanlı Türkçesi, Osmanlı devleti sınırları

129OSMANLI TÜRKÇESİ DERSİNE YÖNELİK TUTUM ÖLÇEĞİ: GEÇERLİK VE GÜVENİRLİK ÇALIŞMASI

Tablo1’degörüldüğüüzeretoplamvaryansın%67,95’iniaçıklayandörtboyutlubiryapıolduğuvebuyapılarailişkinmaddelerinfaktöryüklerininOsmanlı Türkçesi dersine yönelik ilgi altboyutunda.64ile.94arasındadeğiştiği,Osmanlı Türkçesi dersini önemli görme altboyutundaise.56ile.79arasındadeğiştiği,Osmanlı Türkçesi dersinden kaçın-ma altboyutundaise.62ile.85arasındadeğiştiğiveOsmanlı Türkçesi dersinin kültürel bilince katkısı boyutunda.70ile.85arasındadeğiştiğigörülmektedir.Buverilerdörtfak-törlübiryapıyasahipölçeğioluşturanmaddefaktöryükdeğerlerininiyidüzeydeoldu-ğunugöstermektedir.Ayrıcaölçeğinmaddetoplamkorelasyondeğerleridegözönündebulundurulduğundabudeğerlerin.54ile.88arasındadeğiştiğivemaddelerarasındaeldeedilmişolankorelasyondeğerlerininölçeğingenelindeiyibiruyumaişaretettiğişeklindedeğerlendirilebilir.Bunaekolarakçoklubağıntıproblemiaçısındandaölçekteyeralandört alt faktör arasındaki korelasyonlar incelenmiş ve elde edilenbulgularTablo2’deverilmiştir.

Tablo 2. OTDTÖÖlçeğininAltBoyutlarıArasındakiKorelasyonlar

1 2 3 41.Faktör1 12.Faktör2 .65** 13.Faktör3 .59** .62** 14.Faktör4 .57** .55** .58** 1**.p<0.01(2-tailed).*p<0.05(2-tailed).

Tablo2’deOTDTÖ’nünaltölçekleriarasındakikorelasyondeğerlerigözönündebu-lundurulduğundaçoklubağıntıproblemiolmadığıvealtboyutlarınınilgiliyapıyailişkinaltyapılarıölçmeküzerebirarayagelmişgözlenendeğişkenlerdenoluştuğuvebuyapılararasındakiilişkileriniyidüzeydeolduğusöylenebilir.

Doğrulayıcı Faktör Analizi ÖlçeğinAFAileeldeedilendörtfaktörlüyapısınınmodeluyumunutestetmekama-

cıylabirincidüzeydoğrulayıcıfaktöranaliziuygulanmıştır.DFAölçekuyarlamavege-liştirmesüreçlerindemodeluyumlarınıntestedilmesindesıklıklakullanılanbirgeçerlikyöntemidir.DFA’damodeluyumunutestetmekamacıylapekçokuyumindeksikulla-nılmaktadır.BuçalışmadayapılanDFAiçinKikareuyumtesti(Chi-SquareGoodness),GFI(GoodnessofFitIndex),RMSEA(RootMeanSquareErrorofApproximation),CFI(ComparativeFitIndex),NFI(NormedFitIndex),RFI(RelativeFitIndex),IFI(Incre-mentalFitIndex)veAGFI(AdjustedGoodnessofFitIndex)uyumindeksleriincelen-miştir.GFI,CFI,NFI,RFI,IFIveAGFIindeksleriiçinkabuledilebiliruyumdeğeri0.90vemükemmeluyumdeğeri0.95olarakkabuledilmektedir(Şimşek,2007;MeydanveŞeşen,2011;Bayram,2010).RMSEAiçinise0.08kabuledilebiliruyumve0.05mükem-meluyumdeğeriolarakkabuledilmiştirYapılanDFA’daOTDÖ’nünTürkçeformundört

Page 8: OSMANLI TÜRKÇESİ DERSİNE YÖNELİK TUTUM ÖLÇEĞİ: … Fatih VEYIS.pdf · 2019. 10. 28. · Osmanlı Türkçesinin önemi, ... Giriş Osmanlı Türkçesi, Osmanlı devleti sınırları

130 / Dr. Fatih VEYİS EKEV AKADEMİ DERGİSİ

faktörlümodelininuyumindeksleriincelenmiştir.BirinciDüzeyDFA’yailişkinverilerŞekil1’degörüldüğügibidir.

Şekil 1. OTDTÖbirincidüzeyDFAsonuçları.

Şekil1incelendiğinde28maddevedörtaltboyuttanoluşanölçeğinuyumindeksle-rininanlamlıveyeterlidüzeydeolduğugörülmektedir.(X2= 535,69, sd=344,p=.00, X2 /sd=1.55).UyumindeksideğerleriiseRMSEA=.071,RMR=.068,NFI=.97,NNFI=.97,CFI=.98,IFI=.99,RFI=.96,AGFI=.93,GFI=.97olarakbulunmuştur.BirincidüzeyDFAanalizinde oluşturulan bu yapısalmodelin uyum indekslerinin tamamının iyi düzeydeolduğusöylenebilir.Standartçözümlerdensonrafaktörlervemaddelerarasındakitde-

edilebilir uyum değeri 0.90 ve mükemmel uyum değeri 0.95 olarak

kabul edilmektedir (Şimşek, 2007; Meydan ve Şeşen,2011; Bayram,

2010). RMSEA için ise 0.08 kabul edilebilir uyum ve 0.05 mükemmel

uyum değeri olarak kabul edilmiştir Yapılan DFA’ da OTDÖ’nün

Türkçe formun dört faktörlü modelinin uyum indeksleri incelenmiştir.

Birinci Düzey DFA’ya ilişkin veriler Şekil 1’de görüldüğü gibidir.

Şekil 1. OTDTÖ birinci düzey DFA sonuçları.

Şekil 1 incelendiğinde 28 madde ve dört alt boyuttan oluşan

ölçeğin uyum indekslerinin anlamlı ve yeterli düzeyde olduğu

görülmektedir. (X2= 535,69, sd=344, p=.00, X2 /sd=1.55). Uyum

indeksi değerleri ise RMSEA=.071, RMR= .068, NFI=.97, NNFI= .97,

Page 9: OSMANLI TÜRKÇESİ DERSİNE YÖNELİK TUTUM ÖLÇEĞİ: … Fatih VEYIS.pdf · 2019. 10. 28. · Osmanlı Türkçesinin önemi, ... Giriş Osmanlı Türkçesi, Osmanlı devleti sınırları

131OSMANLI TÜRKÇESİ DERSİNE YÖNELİK TUTUM ÖLÇEĞİ: GEÇERLİK VE GÜVENİRLİK ÇALIŞMASI

ğerlerinebakılmıştır.JöreskogveSörbom(1996)tdeğerleriileilgilikırmızıokbulunma-masınıntümmaddelerin.05düzeyindeanlamlıolduğunuifadeetmektedir.tdeğerlerindekırmızıokbulunmamasıtümmaddelerin.05düzeyindeanlamlıolduğunugöstermiştir.

ModeluyumubelirlenmişvedoğrulanmışolanOTDTÖ’nüngüvenirliğinitestetmekiçiniseiçtutarlıkanaliziveikiyarıgüvenirlikanaliziyapılmıştır.ÖlçeğingüvenirliğineilişkinolarakeldeedilendeğerlerTablo3’teverilmiştir.

Tablo 3. OTDTÖİçTutarlık,İkiYarıGüvenirlikveTestTekrarTestYöntemiyle HesaplananGüvenirlikKatsayıları

Boyutlar İç Tutarlık İki Yarı GüvenirlikFaktör1 .79 .71Faktör2 .77 .72Faktör3 .81 .76Faktör4 .82 .77

OTDTÖ’nün iç tutarlıkkatsayılarının .79 ile .82arasında değiştiğive ikiyarıgü-venirlikkatsayısınınisealtboyutlaragöre.71ile.77arasındadeğiştiğineilişkinverilergözönündebulundurulduğundaölçeğintamamınınvealtboyutlarınınyeterligüvenirlikdeğerlerinesahipolduğusöylenebilir.

Sonuç ve TartışmaOsmanlıTürkçesidersitutumölçeğigeliştirilerekpsikometriközelliklerininincelen-

mesiiçinyapılanbuçalışmada,ölçeğin28maddevedörtaltboyuttanoluşanbiryapıdaiyiuyumverdiğibulunmuştur.Ölçeğindörtfaktörlüyapısının%67,95varyansaçıkla-dığıveherbiraltboyutuntoplamvaryansaönemlidüzeydekatkıverdiğibelirlenmiştir.AçıklananVaryansdeğerimaksimumolabilirlikyöntemivePromaxdöndürmeyöntemikullanılarakelde edilmiştir.ÖlçmearaçlarındaaçıklananVaryansdeğerleri ilgili yapı-nınnedenliölçülebildiğineyönelikolarakönemli işaretlersunmaktadır.Bukapsamdaçalışma sürecinde elde edilen toplamVaryans değeri göz önünde bulundurulduğundaölçülmesiistenilenyapınınyüksekdüzeyliölçülebildiğineyönelikönemlibirkanıtsağ-landığı değerlendirilmektedir (Büyüköztürk, 2007).Açımlayıcı faktör analizi ile eldeedilendört faktörlüyapınınmodeluyumunu incelemek içindoğrulayıcı faktör analiziyapılmıştır. Doğrulayıcı faktör analizi ölçek geliştirme süreçlerinde yapı geçerliğininanaliz edilmesinde sıklıklabaşvurulanönemli bir analiz tekniğidir.Doğrulayıcı faktöranalizindegeneldekullanılanuyumindeksdeğerlerikullanılarakölçeğinmodeluyumuincelenmiştir.DoğrulayıcıfaktöranalizisürecindeAFAaşamasındabelirlenen28maddevedörtaltboyuttanoluşanyapıtestedilmişvebuyapınındoğrulandığıbulunmuştur.Bukapsamdaherhangibirmaddeçıkarmaişlemivemodifikasyonişleminegerekduyulma-mıştır.Budoğrultudaeldeedilenuyumindeksdeğerleri:X2= 535,69, sd=344,p=.00, X2 /sd=1.55;RMSEA=.071,RMR=.068,NFI=.97,NNFI=.97,CFI=.98,IFI=.99,RFI=.96,

Page 10: OSMANLI TÜRKÇESİ DERSİNE YÖNELİK TUTUM ÖLÇEĞİ: … Fatih VEYIS.pdf · 2019. 10. 28. · Osmanlı Türkçesinin önemi, ... Giriş Osmanlı Türkçesi, Osmanlı devleti sınırları

132 / Dr. Fatih VEYİS EKEV AKADEMİ DERGİSİ

AGFI=.93,GFI=.97şeklindedirvebudeğerlerölçeğinyapıgeçerliğinisağladığınıgös-termektedir(Seçer,2015).

OTDTÖ’nüngüvenirliğinibelirlemekiçinsıklıklabaşvurulanyöntemlerolaniçtutar-lıkanaliziveikiyarıgüvenirlikbelirlemeyöntemikullanılmıştır.İçtutarlıkanalizindeveikiyarıgüvenirlikanalizindegüvenirlikdeğerininenaz.70veüzeriolmasıönerilmektedir(Tezbaşaran,1996;Seçer,2015).OTDTÖ’nüngüvenirlikdeğerleriisealtboyutlaragöreiçtutarlıkiçin.79ile.82arasındadeğiştiğivebudeğerlerinölçeğinbütünüiçinyeterlidüzeydegüvenirliğeişaretettiğisöylenebilir.İkiyarıgüvenirliğiise.71ile.77arasındadeğişmektedirvegerekiçtutarlıkanalizlerindengereksedeikiyarıgüvenirliğindeneldeedilenbulgularadayanarakOTDTÖ’nünsahaaraştırmalarındakullanılabilecekgeçerliğivegüvenirliğibulunanbirölçmearacıolduğusöylenebilir.

Son olarak bu araştırmanın sınırlıklarından bahsetmekte yarar bulunmaktadır. BuaraştırmasüreciErzurumilmerkezinebulunanvenitelikliokulkategorisindeyeralanokullardaöğrenimgörmekteolanöğrencilerdentoplananverilerilesınırlıdır.Buduru-munsahaaraştırmalarındaönemlibirsınırlılıkoluşturacağıdüşünülmektedir.Buneden-lenitelikliokulkategorisindeolmayanokullardaöğrenimgörmekteolanöğrencileridekapsayacakşekildeveritoplanmasıvebuyollaölçeğinpsikometriközelliklerininince-lenmesininbilimselaçıdanönemlisonuçlarortayakoyacağıdeğerlendirilmektedir.Ay-rıca bu araştırma süreci yalnızcaErzurumözelinde yapıldığı için ölçeğin psikometriközellikleriningenellenebilirliğineilişkinkanıtlarıartırmakamacıylaTürkiye’ninfarklıilvebölgelerindedebenzerçalışmalarınyapılmasınınveölçeğinpsikometriközellikleri-ninincelenmesininyararlıolacağıdeğerlendirilmektedir.SonolarakOTDTÖkullanıla-rakyapılacaksahataramaçalışmalarındaölçeğinmodeluyumsüreçlerininvegüvenirlikdeğerlerininincelenerekraporlaştırılmasınınölçeğinpsikometriközelliklerineilişkinekkanıtlareldeedilmesinekatkısağlayacağısöylenebilir.

KaynakçaArslan,A.(2012).YükseköğretimdeTürkdilidersinekarşıtutumölçeğigeçerlikvegü-

venirlik çalışması.Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 1(3),187-202.

Banarlı,N.S.(2001).Resimli Türk edebiyatı tarihi I.İstanbul:MillîEğitimBasımevi.Bayram,N.(2016).Yapısal eşitlik modellemesine giriş Amos uygulamaları.Bursa:Ezgi

Kitabevi.Büyüköztürk,Ş.(2007).Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı.Ankara:PegemAka-

demikYayıncılık.Büyüköztürk,Ş.,KılıçÇakmak,E.,Akgün,Ö.A.,Karadeniz,Ş.veDemirel,F.(2014).

Bilimsel araştırma yöntemleri.Ankara:PegemAkademiYayınları.Ercilasun,A.B.(2011).Türk dili tarihi.(10.Baskı).Ankara:AkçağYayınları.Ergin,M.(2009).Türk dil bilgisi.İstanbul:BayrakBasımYayımDağıtım.Jöreskog, K. G. & Sörbom, D. (1996). LISREL 8: User’s reference guide [Compute

software manual].Chicago:ScientificSoftwareInternational.

Page 11: OSMANLI TÜRKÇESİ DERSİNE YÖNELİK TUTUM ÖLÇEĞİ: … Fatih VEYIS.pdf · 2019. 10. 28. · Osmanlı Türkçesinin önemi, ... Giriş Osmanlı Türkçesi, Osmanlı devleti sınırları

133OSMANLI TÜRKÇESİ DERSİNE YÖNELİK TUTUM ÖLÇEĞİ: GEÇERLİK VE GÜVENİRLİK ÇALIŞMASI

Korkmaz,Z.(2009).AlfabedevrimininTürktoplumuüzerindekisosyalvekültüreletki-leri.Turkish Studies,4(3),1469-1480.

Meydan,C.H.veŞeşen,H. (2011).Yapısal eşitlik modellemesi AMOS uygulamaları. Ankara:DetayYayıncılık

MillîEğitimBakanlığı(MEB).(2016).Osmanlı Türkçesi Dersi Öğretim Programı 10, 11 ve 12. Sınıflar.Ankara:MEB.

Özkan,M.(2007).OsmanlıTürkçesi.İslam ansiklopedisi (C.40,s.483-485).İstanbul:TürkDiyanetVakfı.

Seçer,İ.(2015).Psikolojik test geliştirme ve uyarlama süreci.Ankara:AnıYayıncılık.Şimşek,Ö.F.(2007).Yapısal eşitlik modellemesine giriş: Temel ilkeler ve LISREL uygu-

lamaları.Ankara:ekinoksyayınları.Tezbaşaran,A.(1996).Likert tipi ölçek geliştirme kılavuzu.Ankara:PsikologlarDerneği

Yayınları.

Ek 1:OSMANLI TÜRKÇESİ DERSİNE YÖNELİK TUTUM ÖLÇEĞİ (OTDTÖ)

Kesinlikle

Katılıyorum

Katılıyorum

Kararsızım

Katılm

ıyorum

Kesinlikle

Katılm

ıyorum

OsmanlıTürkçesiDersineYönelikİlgi1. Osmanlı Türkçesi çalışmak benim için kolaydır. 5 4 3 2 12. Osmanlı Türkçesi dersindeki ödevleri

yapmaktan keyif alırım. 5 4 3 2 1

3. İleride Osmanlı Türkçesi ile ilgili çalışmalar yapmak isterim. 5 4 3 2 1

4. Osmanlı Türkçesi dersinin zorunlu olmasını isterim. 5 4 3 2 1

5. Osmanlı Türkçesi dersinin ders saatinin daha fazla olmasını isterim. 5 4 3 2 1

6. Osmanlı Türkçesi dersiyle ilgili kaynakları okumaktan zevk alırım. 5 4 3 2 1

7. Osmanlı Türkçesi dersi ile ilgili materyal geliştirmek hoşuma gider. 5 4 3 2 1

8. Osmanlı Türkçesi dersinde yazma çalışması yapmaktan zevk alırım. 5 4 3 2 1

Page 12: OSMANLI TÜRKÇESİ DERSİNE YÖNELİK TUTUM ÖLÇEĞİ: … Fatih VEYIS.pdf · 2019. 10. 28. · Osmanlı Türkçesinin önemi, ... Giriş Osmanlı Türkçesi, Osmanlı devleti sınırları

134 / Dr. Fatih VEYİS EKEV AKADEMİ DERGİSİ

OsmanlıTürkçesiDersiniÖnemliGörme9. Osmanlı Türkçesi öğrenmek ihtiyaçtır. 5 4 3 2 110. Osmanlı Türkçesi öğrenmenin tarihimizi

öğrenmede gerekli olduğunu düşünürüm. 5 4 3 2 111. Osmanlı Türkçesi öğrenmenin edebiyatımızı

öğrenmede gerekli olduğunu düşünürüm. 5 4 3 2 112. Osmanlı Türkçesi ile ilgili yazılmış metinleri

okumanın önemli olduğunu düşünürüm. 5 4 3 2 113. Osmanlı Türkçesi öğrenmenin günlük hayatta işe

yarayacağını düşünüyorum. 5 4 3 2 114. Osmanlı Türkçesi kaynaklardan okuduklarım

Türk edebiyatına bakış açımı değiştirdi. 5 4 3 2 115. Osmanlı Türkçesi öğrenmenin genel kültürümü

artırdığını düşünüyorum. 5 4 3 2 1OsmanlıTürkçesiDersindenKaçınma16. Osmanlı Türkçesi dersinin olduğu günler okula

gitmek istemem. 5 4 3 2 117. Osmanlı Türkçesi dersinin olduğu saat derse

girmek istemem. 5 4 3 2 118. Osmanlı Türkçesi ödevlerini yapmak istemem. 5 4 3 2 119. Osmanlı Türkçesi öğrenmek benim için sinir

bozucudur. 5 4 3 2 120. Osmanlı Türkçesi dersleri sıkıcıdır. 5 4 3 2 121. Osmanlı Türkçesi öğrenmekten hoşlanmıyorum. 5 4 3 2 122. Okullardan Osmanlı Türkçesi dersi kaldırılırsa

sevinirim. 5 4 3 2 123. Osmanlı Türkçesi dersinde yazma çalışması

yapmaktan hoşlanmam. 5 4 3 2 124. Osmanlı Türkçesi öğrenmenin gerekli olduğunu

düşünmüyorum. 5 4 3 2 125. Osmanlı Türkçesi derslerine zorunlu olduğu için

gidiyorum. 5 4 3 2 1OsmanlıTürkçesidersininkültürelbilincekatkısı26. Osmanlı Türkçesi dersi sayesinde tarihimizi

daha iyi öğrenebilirim. 5 4 3 2 127. Osmanlı Türkçesi öğrenmek kültüre ait konuları

öğrenmemi sağlar. 5 4 3 2 128. Osmanlı Türkçesi dersi Türk kültür hayatını

öğrenmemde önemli yere sahiptir. 5 4 3 2 1