ortaöğretim kimya 10.sınıf 1.Ünite; asitler, bazlar ve tuzlar

8/11/2019 Ortaretim Kimya 10.Snf 1.nite; Asitler, Bazlar ve Tuzlar

1/259

ORTARETM KMYA

10.SINIF1.NTE: ASTLER, BAZLARVE TUZLAR

1


2/259

NTENN BLM

BALIKLARI 1.1. ASTLER VE BAZLARI TANIYALIM 1.2 ASTLERN VE BAZLARIN SULU

ZELTLER 1.3. ASTLERN VE BAZLARIN

TEPKMELER

1.4. HAYATIMIZDA ASTLER VE BAZLA 1.5. TUZLAR

2


3/259

1.1. ASTLER VE BAZLARITANIYALIM

3


4/259

AST TANIMI Ayn tanm 3 farkl ekilde ifade edebiliriz: Sulu ortamda H 3O+ iyonu veren maddeler

asittir. Sulu ortamda H + (hidrojen iyonu) veren

maddeler asittir. Sulu ortamda proton (p veya p +) veren

maddeler asittir.

4


5/259

BAZ TANIMI Sulu ortamda (OH) - iyonu veren maddeler

bazdr.

5


6/259

H3O+

H3O+ katyonu, hidronyum veyahidroksonyum adyla bilinir.

6


7/259

H+

H+ katyonu, hidrojen iyonu veya protonadyla bilinir.

7


8/259

(OH)-

(OH)- ile gsterilen anyon hidroksil adylabilinir.

Bileiklerde okunurken hidroksit denir,rnein NaOH bileii sodyum hidroksitdiye okunur.

8


9/259

NDKATRLER

9


10/259

NDKATR TANIMI Ortama damlatldnda ortamn asitliine

ya da bazlna gre renk deitirenorganik maddelere indikatr dedir.

ndikatrlerin zeltisi 1 damla kullanlr . ndikatrn dier ad ayra veya

belirtetir.

10


11/259

TURNUSOL NDKATR

Filtre kdna turnusol boyas emdirilirsebu kda turnusol kd denir.

Asidik ortamda mavi turnusol kd,krmzrenge dner.

Bazik ortamda krmz turnusol kd mavirenge dner.

Turnusol kdyerine turnusol zeltisi dekullanlabilir, kullanm yaygn deildir.

11


12/259

Ntr maddenin zeltisi ise mavi turnusol

kdn hangi renge eviriyorlarsa krmzturnusol kdn da ayn renge evirir .

12


13/259

FENOLFTALEN VE METLORANJ NDKATR

Fenolftalein, metil oranj yapayindikatrlerin en ok kullanlanlardr.

Metil oranj zeltisi 1 damladamlatldnda ortam asidik ise zeltininrengi krmz olur,ortam bazik isezeltinin rengi sar olur.

Fenolftalein zeltisi 1 damla damlatlncaortam asidikse zelti renksiz, ortambazikse zelti pembe olur.

13


14/259

NASTA NDKATR Niasta doal indikatrlerdendir. Niasta zeltisi iyot ieren zeltilere

damlatlrsa zeltinin rengi mrekkeprengine dner.

14


15/259

NDKATR ZELLGSTEREN MADDELER

Krmz lahana ve aydemi, indikatrzellii gsteren doal maddelerdir.

Karalahana suyu asidik ortamda pembe-krmz, bazik ortamlarda sar-yeildir.

ay demi asidik ortamlarda turuncu- sar,bazik ortamlarda kahverengidir.

15


16/259

1.2. ASTLERNVE BAZLARINSULU ZELTLER

16


17/259

pH

17


18/259

pH TANIMI Asit ve bazlkla ilgili nicel bir deerdir.

18


19/259

pOH TANIMI

Asit ve bazlkla ilgili nicel bir deerdir .

19


20/259

pH LEpOH TOPLAMI TMZELTLERDE 14TR

pH + pOH = 14

20


21/259

pH 0DAN KK, pOH DA14TEN BYK OLABLR

H+ iyonu says belirli bir dzeyin zerinde

olursa pHeksi olur. pH + pOH = 14 olduuna gre bu

durumda pOH da 14ten byk olur.

Bu nedenle skalann ucu ak olmaldr.

21


22/259

ASTLK-BAZLIK ve pH

pH 0-7 aras olursa o madde asidiktir. pH 7-14 aras olursa o madde baziktir. pH 7 olursa o madde ntrdr.

22


23/259

pH LM

pH lm pH kd veya pH metre ileyaplr.

23


24/259

pH LE ASTLK-BAZLIKLKS

pH 7den bykse zelti baziktir. pH 7den kkse zelti asidiktir.

pH 7 ise zelti ntrdr. pH 0a yanatka asitlik artar. pH 14e yanatka bazlk artar.

pH dk olann asitlii daha fazladr . pH yksek olann bazl daha fazladr .

24


25/259

pOH LE ASTLK-BAZLIKLKS

pOH 7den bykse zelti asidiktir . pOH 7den kkse zelti baziktir.

pOH 7 ise zelti ntrdr. pOH 0a yanatka bazlk artar. pOH 14e yanatka asitlikartar.

pOH dk olann bazldaha fazladr. pOH yksek olann asitlii daha fazladr.

25


26/259

pH, pOH, H+ YONU SAYISI,OH SAYISI LKS

pH 7den kkse ortamdaki H+ iyonusays, OH saysndan fazladr .

pH 7den bykse ortamdaki H+ iyonusays, OH saysndan azdr. pOH 7den kkse ortamdaki H+ iyonu

says, OH

saysndan azdr . pOH 7den bykse ortamdaki H+ iyonusays, OH saysndan fazladr .

26


27/259

HANG ZELT ASDK,

HANG ZELT BAZK? pH + pOH = 14 olduuna gre;

pH pOH ise zelti baziktir. pHpOHise zelti asidiktir. pOH pH ise zelti asidiktir. pOHpH ise zelti baziktir.

27


28/259

DERM BLNEN VEYA

BLNMEYEN ASDK VEYABAZK BR ZELTYE SULAVE EDLRSEpH YKSELRM, DER M YOKSA KESNBR EY SYLENEMEZ M?

Asidik bir zeltiye su ilave edilirse pHykselir, bazik bir zeltiye su ilave edilirsepH der .

28


29/259

AST ZELTSNE AST VEYA

BAZ ZELTSNE BAZ LAVEEDLRSEpH Deriimi bilinmeyen bir asit zeltisine asit

ilave edilirse veya deriimi bilinmeyenbirbaz zeltisine baz ilave edilirse pHnykselecei veya decei ile ilgili kesin

bir ey sylenemez. Nedenini aklaynz.

29


30/259

KUVVETLLK Kuvvetlilik, ok H+ iyonu olmasna gre

deildir. Kuvvetlilik, kendinde mevcut olann

tamamn vermesi ile ilgilidir.

30


31/259

pHn KUVVETLLKVE H+YONU OKLUU LE LKS

pH, H+ okluuyla ilgilidir. pHn kuvvetlilikle ilikisi yoktur, rnein

HCl kuvvetli asit, CH3COOH ise zayfasittir. Seyreltik bir HCl zeltisininpH6,ona gre daha deriik olan bir CH3COOH

zeltisinin pHise 3 olabilir.

31


32/259

AST VE BAZLARINYONLAMALARI

32


33/259

KUVVETL ASTLER HCl HBr

HI HClO4 HNO3

H2SO4

33


34/259

KUVVETL BAZLAR LiOH NaOH KOH RbOH CsOH FrOH Ba(OH)2 Ca(OH)2

34


35/259

ZAYIF ASTLER Kuvvetli asitlerin tm verilmitir, onlarn

dnda kalan asitler zayf asittir. HF (hidroflorik asit) HCN (hidrosiyanik asit) CH3COOH (asetik asit) H2S (hidrojen slfr veya kkrtl hidrojen

gaz) H2CO3 (karbonik asit)

35


36/259

H3PO4 (fosforik asit) H

2SO

3(slfrz asit)

C6H5COOH (benzoik asit) HOOC-COOH (okzalik asit) vb.

NOT: Karboksilik asitler zayf asittir.-COOH(karboksil) grubu ieren maddelere

karboksilik asit denir. Karboksilli asit veyaorganik asit de denir.

36


37/259

ZAYIF ASTLER YON DAOLABLR

HCO3 (bikarbonat) HSO3 (bislfit)

H2PO4 HPO4 2

37


38/259

ZAYIF BAZLAR

Kuvvetlibazlarn tm verilmitir, onlarndnda kalan bazlar zayf bazdr.

NH3 AgOH Fe(OH)3

Mg(OH)2 CH3NH2 Cu(OH)2 vb.

38


39/259

KUVVETL AST VE KUVVETL

BAZLARIN YONLAMASI Kuvvetli asit ve kuvvetli bazlar suda tamolarak %100 iyonlarna ayrr.Bu

nedenle kuvvetli asit ve kuvvetlibazlarn suda iyonlama denklemleritek ynl ok ile ifade edilir. rnein;

HCl(g) H+(suda) + Cl (suda) NaOH(k) Na+(suda) + OH (suda)

39


40/259

YONLAMA DENKLEMNDEKISALTILMI GSTERM VE

AIKGSTERM KISALTILMI GSTERM

HCl(g) H+(suda) + Cl (suda)

AIKGSTERMHCl(g) + H2O(s) H3O+(suda) + Cl (suda)

40

ZAYIF ASTLERN VE ZAYIF


41/259

ZAYIF ASTLERN VE ZAYIFBAZLARIN YONLAMASI

Zayf asit ve zayf bazlar ok az iyonlar,byk bir ksm molekl hlinde kalr.Zayf asit ve zayf bazlarn sudaiyonlama denklemlerinde bu nedenleift ynl ok ile ifade edilir.

Zayf asit olan HCNinzeltisininiyonlama denklemi;HCN(suda) H+(suda) + CN (suda) eklindedir.

41

ORGANK ASTLERN


42/259

ORGANK ASTLERNYONLAMASI

Organik asitler, yaplarnda bulunankarboksil (-COOH) grubundan dolay sudazndklerinde suya H + verir. rnein,sirke asidi olarak bilinen CH3COOH sudazndnde -COOH grubundakihidrojenini suya verir:

CH3COOH(suda) CH3COO (suda) + H+(suda)42

REAKSYON ARET


43/259

REAKSYON ARETETLER

Reaksiyon iareti tek ynl ve ift ynlolmak zere iki eittir.

Reaksiyon iareti tek ynlya da ift ynloluu denkleminin ayrt edici zelliidir, bunedenle dorusu ne ise yle yazlmaldr.

43


44/259

AST VE BAZLARIN

YONLAMA DENKLEMRNEKLER

44


45/259

KUVVETL ASTLERNYONLAMA DENKLEM

RNEKLER HBr H+ + Br

HBr + H2O H3O+ + Br

HI H+ + I

HI + H2O H3O+ + I

45


46/259

HClO4 H+ + ClO4

HClO4 + H2O H3O+ + ClO4

HNO3 H+ + NO3

HNO3 + H2O H3O+

+ NO3

H2SO4 2H+ + SO4 2

H2SO4 + H2O 2H3O+ + SO4 2

46


47/259

KUVVETL BAZLARINYONLAMA DENKLEM

RNEKLER LiOH Li+ + OH

NaOH Na+ + OH KOH K+ + OH RbOH Rb+ + OH CsOH Cs+ + OH FrOH Fr + + OH

47


48/259

Ba(OH)2 Ba+2 + 2OH

Ca(OH)2 Ca+2 + 2OH

48


49/259

ZAYIF ASTLERN YONLAMA

DENKLEM RNEKLER HF H+ + F HF + H2O H3O+ + F

HCN H+ + CN HCN + H2O H3O+ + CN

CH3COOH CH3COO + H+ CH3COOH + H2O CH3COO + H3O+

49


50/259

H2S H+ + HS

H2S + H2O H3O+ + HS

H2CO3 H+ + HCO3

H2CO3 + H2O H3O+ + HCO3

H3PO4 H+ + H2PO4

H3PO4 + H2O H3O+ + H2PO4

50


51/259

H2SO3 H+ + HSO3

H2SO3 + H2O

H3O+

+ HSO3

C6H5COOH H+ + C6H5COO C

6H

5COOH + H

2O H

3O+ + C

6H

5COO

HOOC-COOH H+ + (HOOC-COO)

HOOC-COOH + H2O H3O+

+ (HOOC-COO)

51

YON HLNDEK ZAYIF


52/259

YON HLNDEK ZAYIF ASTLERN YONLAMADENKLEM RNEKLER

HCO3 H+ + CO3 2

HCO3 + H2O H3O+ + CO3 2

HSO3

H+ + SO3

2

HSO3 + H2O H3O+ + SO3 2

52


53/259

H2PO4 H+ + HPO4 2

H2PO4

+ H2O

H3O+

+ HPO4 2

HPO4 2 H+ + PO4 3

HPO4 2 + H2O H3O+ + PO4 3

53


54/259

HDROKSL EREN ZAYIFBAZLARIN YONLAMADENKLEM RNEKLER

AgOH Ag+ + OH Fe(OH)3 Fe+3 + 3OH Mg(OH)2 Mg+2 + 2OH

Cu(OH)2

Cu+2

+ 2OH

54

HDROKSL ERMEYEN


55/259

HDROKSL ERMEYENZAYIFBAZLARIN YONLAMA

DENKLEM RNEKLER NH3 + H2O NH4+ + OH

CH3NH2 + H2O CH3NH3+

+ OH

55


56/259

HERHANG BR BLEN

AST OLUP OLMADIININASIL TANIYABLRZ? H2SO4, NH3, H2CO3, CH4, C6H5COOH,

C2H2 bileiklerinden hangileri asittir? Birbileiin asit olduunu molekl formlnnhidrojen elementi ile balamasndan ya daorganik bileik ise karboksil grubuiermesinden tanrz.

56


57/259

Buna gre, H 2SO4, H2CO3, C6H5COOH,gibi bileikler asitken NH3, CH4, C2H2bileiklerinin molekllerinde hidrojenatomu bata olmad ve karboksil grubuiermedii iin asit olmadklarnsyleyebiliriz.

Yapsnda asidik hidrojen atomuiermeyen ancak asit zellik gsteren

maddeler de vardr. SO 2, CO2 ve N2O5 gibibileikler hidrojenatomu iermemelerineramen asit zellik gsterir.

57


58/259

Bu oksijenli bileiklereasidik oksit ya daasidik anhidrit denir. Bu bileikler su ile

asit oluturarak reaksiyon verir :

58

SU LE ETKLEEREK AST


59/259

SU LE ETKLEEREK ASTOLUTURAN MADDELER

Asidik oksit (asidik anhidrit) bileikleri suile asit oluturur.

SO2(g) + H2O(s) H2SO3(suda) SO3(g) + H2O(s) H2SO4(suda) P2O5(g) + 3H2O(s) 2H3PO4(suda) N2O5(g) + H2O(s) 2HNO3(suda) CO2(g) + H2O(s) H2CO3(suda)

59

S A


60/259

SU LE ETKLEEREK BAZ(HDROKSL YONU)

OLUTURAN MADDELER Metal oksit bileikleri su ile baz oluturur. O-2 + H2O(s) 2OH (suda) CaO (k) + H2O(s) Ca+2(suda) + 2OH (suda) Na2O(k) + H2O(s) 2Na+(suda) + 2OH (suda) K2O(k) + H2O(s) 2K+(suda) + 2OH (suda)

60

BLEKLERN


61/259

BLEKLERNSINIFLANDIRILMASI

1 ASTLER 2 BAZLAR

3 OKSTLER 4 TUZLAR

61


62/259

OKSTLER

Oksijenin yannda tek cins elementinbulunduu (OF2 hari) bileiklerdir. 1 ASDK OKSTLER (ASDK

ANHDRTLER) Ametallerin oksijence zengin oksitlerine

denir. rnein: CO2, NO2, N2O5, SO3, SO2,Mn2O7, CrO3.

Asidik oksitlerin suyla tepkimelerindenasitler, bazlarla tepkimelerinden tuz ve suoluur.

62


63/259

Asidik oksitler kovalent baldr. 2 BAZK OKSTLER (METAL OKSTLER Metallerin oksitlerine denir. rnein: Na2O,

CaO, Li2O. Bazik oksitlerin suyla tepkimelerinden

bazlar, asitlerle tepkimelerinden tuz ve suoluur.

Bazik oksitler, byk oranda iyonik balolup metallerin oksijenli bileikleridir.

63


64/259

3 NTR OKSTLER

Ametallerin oksijence fakir oksitlerinedenir. rnein: CO, NO, N2O. Ntr oksitler; suyla, bazlarla ve asitlerle

tepkime vermezler. Oksijenle yanarak asidik oksitlerinednrler.

64


65/259

4 AMFOTER OKSTLER Amfoter metallerin oksitlerine denir.

rnein: Al2O3, Cr 2O3, ZnO, PbO, SnO. Amfoter oksitlerin bazlar ve asitlerle

tepkimelerinden tuz ve su oluur. Suylatepkime vermezler.

5 PEROKSTLER Oksijenin 1 deerlikli olduu oksitlerdir.1A

ve 2A grubu metallerinin peroksitleri vardr.rnein: Na2O2, Li2O2, H2O2, K2O2, CaO 2,MgO2, BaO2.

65


66/259

Peroksitler stldklarnda normaloksitlerine dnr.

H2O2 + s H2O + 1/2O2 6 BLEK OKSTLER Birden ok deerlik alan metallerin birden

ok deerliinin bir arada bulunduuoksitlerdir. rnein:

FeO . FeO 2 Fe3O4 PbO . PbO 2 Pb2O3 PbO . Pb 2O3 Pb3O4

66

AST VE BAZLARIN


67/259

AST VE BAZLARINZNMES LE YONLAMA

DERECESNN LKSznme yzdesini zenginlik, iyonlamayda vermek kabul edersek; zeltileri drtgruba ayrabiliriz:1. OK ZNEN VE % 100YONLAANLAR (ZENGN, TAMAMINI

VEREN)HCl(g) + H2O(s) H3O+1(suda) + Cl 1

(suda)

67

2 AZ ZNEN VE % 100


68/259

2. AZ ZNEN VE % 100YONLAANLAR (FAKR, TAMAMINIVEREN): Bu grup, znrlk dengesikonusundaki bileikler olup iyonlamadenklemleri yanl olarak ift ynl oklagsterilir. Bunun nedeni znrlk

hesaplamalarnn denge mantylayaplmasndandr. Aslnda sudaznmezler, bunlar kimyada az znendiye geer. znmeleri milyonda birkaile trilyonlarda birka civarndadr.Ca(OH)2(k) Ca+2(suda) + 2(OH)

1(suda)

68


69/259

3. OK ZNEN VEYA HER ORANDA

ZNEN FAKAT AZ YONLAANLAR(ZENGN, AZINI VEREN)CH3COOH(s)+su CH3COO

1(suda) + H

+1(suda)

4. AZ ZNEN VE AZ YONLAANLAR(FAKR, AZINI VEREN)

NH3(g) + H2O(s) NH4+1(suda) + OH 1

(suda)

(LK KS KUVVETL, SON KSZAYIFTIR)69

SUYUN YONLAMASI ON


70/259

SUYUN YONLAMASI ONMLYONDA BRORANINDA

OLDUUNDAN REAKSYONARET FT YNLDR

H2O(s) H+1(suda) + OH 1(suda) 10 000 000 H 2O moleklnden 1 tanesi

iyonlarna ayrr. Hi ayrmasayd veya daha fazla oranda

ayrsayd ne olurdu?

70


71/259

Saf su, ok hassas aletlerleanlalabilecek derecede iletkendir .

Hi ayrmasayd: Elektrikli aletin iine sukaarsa kontak yapar. Bu bir sigortadr veuyardr; tedbirli olmamz, elektrikli aletintamirini yapmamz iin bir ikazdr. nk;tedbirsiz ve ihtiyatsz olarak aletin tamiriyleuralrsa, elektrik arparak ldrr. H2Omolekl iyonlarna hi ayrmasayd,tedbirli olmamz iin ikaz meselesi ortadankalkacakt.

71


72/259

Daha fazla oranda ayrsayd: Su hem

asit hem de baz olacandan yaamolmayacakt.

72


73/259

1.3. ASTLERN VE BAZLARINTEPKMELER

73


74/259

ASTLERN ZELLKLER1. Sulu zeltilerinde iyonlarlar ve elektriiiletirler. Elektrik akmn iletenzeltilereelektrolit zelti denir.

2. Sulu zeltilerinde H+ iyonu olutururlar.3. Mavi turnusol kdn krmzya evirirler.4. Bazlarla tepkimeye girerek tuz

olutururlar.5. Baz metallerle tepkimelerinde H2 gazkartrlar.

74


75/259

6. Bulunduklar maddelere ekilik katarlar.7. zeltilerinin pH deerleri 7den kktr.8. Asitler genelde yakcdr.

75


76/259

BAZLARIN ZELLKLER

1. Sulu zeltilerinde iyonlarlar ve elektriiiletirler.2. Sulu zeltilerinde OH iyonu olutururlar.3. Krmz turnusol kdnn rengini maviyeevirirler.4. Asitlerle tepkimeye girerek tuz

olutururlar.5. Elde kayganlk hissi uyandrrlar.6. Bulunduklar maddelere aclk katarlar .

76

7 zeltilerinin pH deerleri 7den byktr


77/259

7. zeltilerinin pH deerleri 7 den byktr .

77


78/259

AST VE BAZIN DEERL

Anorganik asitlerde H says deerlii verir. Organik asitlerde COOH says deerlii

verir. Bazlarda OH says deerlii verir.

78


79/259

NTRALLEMEREAKSYONLARI

79


80/259

AST+BAZTUZ+SU

80


81/259

Ntralleme, asitten gelen H + iyonu ilebazdan gelen OH - iyonunun birleereksuyu oluturmasdr.

Eer asidin H+ miktar ile bazn OH- miktareitse %100 ntralleme olur.

Asit ve baz zellii gstermeyenmaddelere ntr maddeler denir:

H+ + OH- H2O Asit Baz Ntr

81

( ) l


82/259

Ca(OH)2(suda) + 2HCl(suda)

CaCl2(suda) + 2H2O(s) Yukarda grld gibi bir asitle bir bazn

tepkimeye girerek tuz ve su oluturduuolaylara ntrleme tepkimesi denir.

1 mol baz ile 2 mol asit tepkimeye girerek1 mol tuz ile 2 mol su olumutur.

Kat saylarmol olarak alnr.

82

SODYUM HDROKST LE


83/259

SODYUM HDROKST LESLFRK ASDN

ETKLEM 2NaOH(suda) + H2SO4(suda) Na2SO4(suda)

+ 2H2O(s) 2 mol baz ile 1 mol asit tepkimeyegirerek 1 mol tuz ile 2 mol su

olumutur.

83

NTRALLEME REAKSYONU


84/259

NTRALLEME REAKSYONURNEKLER

NaOH + HNO3 NaNO3 + H2O

NaOH + HCl NaCl + H2O

NaOH + CH3COOH NaCH3COO + H2O

2NaOH + H2SO4 Na2SO4 + 2H2O

84


85/259

KOH + HNO3 KNO3 + H2O

KOH + HCl KCl + H2O

KOH + CH3COOH KCH3COO + H2O

2KOH + H2SO

4 K

2SO

4+ 2H

2O

85


86/259

NH3 + HNO3 NH4NO3

NH3 + HCl NH4Cl

NH3 + CH3COOH NH4CH3COO

2NH3 + H2SO4 (NH4)2SO4

86

NTRALLEME VE


87/259

NTRALLEME VESTOKYOMETR

Asit ve baz zeltilerinin kartrlmas iletepkime sonunda iki durum sz konusudur(Tepkime sonunda arta kalan maddeolmaz veya olur).

Birinci durumda ortamda asit ve bazkalmaz tamam tuz ve suya dnr. Bu,tepkimeye giren asitle bazn mol saysnnstokiyometrik olarak edeer olduundammkndr.

87


88/259

kinci durumda tuz ve su olumaklaberaber ortamda asit ve bazdan biri artakalr. Bu ise, tepkimeye giren asitle baznmol saysnn stokiyometrik olarak edeer

olmadnda sz konusudur.

88

AST VE BAZ ZELTSNN


89/259

AST VE BAZ ZELTSNNKARITIRILMASI

SONUCUNDA OLUANTUZUNpH

Kuvvetli asit ile kuvvetli baz, molsaylarstokiyometrik olarak edeer olacakekilde kartrlrsa oluan tuzun suluzeltisinde pH=7dir .

89


90/259

Kuvvetli asit ile zayf baz,mol saylarstokiyometrik olarak edeer olacakekilde kartrlrsa oluan tuzun suluzeltisinde pH , 7nin altndadr .

Kuvvetli baz ile zayfasit, mol saylarstokiyometrik olarak edeer olacakekilde kartrlrsa oluan tuzun suluzeltisinde pH, 7nin stndedir .

90


91/259

Zayf baz ile zayf asit, mol saylarstokiyometrik olarak edeer olacakekilde kartrlrsa oluan tuzun suluzeltisinde pH, 7nin stnde de olabiliraltnda da olabilir. Zayf bazile zayfasitten hangisinin daha zayf olmasnagre deiir.

91

HDROLZ


92/259

HDROLZ

Kuvvetli asitlerle zayf bazlarnmol saylarstokiyometrik olarak edeer olacakekilde (arta kalan maddenin olmad

durum) reaksiyonlarndan oluan asidiktuzlarn katyonu hidroliz olur. Bu nedenleoluan asidik tuz zeltisinin pH 7nin

altndadr. Ntr tuzlar, suda hidroliz olmazlar. Ntr tuzzeltilerininpH 7dir .

92

l b l l f i l i l l


93/259

Kuvvetlibazlarla zayf asitlerinmol saylarstokiyometrik olarak edeer olacakekilde (arta kalan maddenin olmaddurum) reaksiyonlarndan oluan baziktuzlarn anyonu suda hidroliz olur . Bu

nedenle oluan bazik tuz zeltisinin pH7ninstndedir.

93

ASDK TUZ, BAZK TUZ,


94/259

, ,NTR TUZ

Asidik tuzlara NH4Cl, FeCl3, AlCI3 rnekverilebilir.

Bazik tuzlara KCN, NaF, CH3COONarnek verilebilir.

Ntr tuzlara KCl, NaNO3, Na2SO4 rnekverilebilir.

94

AST VE BAZ


95/259

AST VE BAZZELTLERNN

KARITIRILMASI LEHDROLZ LKS

Asit veya bazdan birisi zayf, birisikuvvetliyse ve arta kalan madde yoksaortamda yalnz hidroliz olan bir tuz vardemektir.

95

TAMPON ZELTLER


96/259

TAMPON ZELTLER

Birincisi (Asidik tampon): Zayf bir asit ilebu asidin kuvvetli bir bazla olan asidinanyonunu ieren tuzu ayn kaptaznrse oluan zelti asidiktampondur. kincisi (Bazik tampon): Zayf bir baz ve bubazn kuvvetli bir asitle olan baznkatyonunu ieren tuzu ayn kaptaznrse oluan zeltiye bazik tamponzelti denir.

96


97/259

KARITIRILAN AST VE BAZZELTLERNDEN BRSZAYIFSA VE ARTA KALAN

MADDE VARSA BUKARIIMLARIN BR KISMINDA

TAMPON ZELT OLUUR

97

K tli it il f b k


98/259

Kuvvetli asit ile zayf bazn karmassonucu arta kalan zayf baz veya zayf asitile kuvvetli bazn karmas sonucu artakalan zayf asit ise oluan tampondur.

98


99/259

KARITIRILAN AST VE BAZZELTLERNDEN BRSZAYIFSA VE ARTA KALAN

MADDE VARSA BUKARIIMLARIN BR KISMINDA

TAMPON ZELT OLUMAZ

99

l l f b k k l


100/259

Kuvvetli asitle zayf baz karnca kuvvetliasit arta kalrsa veya zayf asitle kuvvetlibazn karnca kuvvetli baz arta kalrsa,tampon zelti olumaz.

Byle karmlar kuvvetli asit veya kuvvetlibaz zeltisi gibi dnlr.

100


101/259

TTRASYON

101

TTRMETR


102/259

TTRMETR

Titrasyon, titrimetri demektir. Titrimetri;volumetrik (hacim lmne dayanan)nicel (kantitatif) analiz metodudur.

Titrimetrik yntemlerde kullanlan balcaaralar bret, mesnet, mesnet kskac,mesnet nvesi, erlenmayer, balon joje,dereceli silindir, zelti iesi ve pipettir.

Titrant bretteki zeltidir. Titre edilecekmadde erlenmayere konulur.

102

l l d


103/259

Titrant, ayarl zeltidir. Edeerlik noktas (ekivalens nokta) ile

dnm noktas kartrlmamaldr. Edeerlik noktas (ekivalens nokta) ile

dnm noktas arasndaki fark titrasyonhatasndan kaynaklanr.

Titrasyon hatas yoksa edeerlik noktas(ekivalens nokta) ile dnm noktas

ayndr. Titrimetride, titrasyon hatasn nlemek iinkr zelti kullanlr.

103

D k i bi ii k d


104/259

Dnm noktas titrasyonun bittii noktadr.Dnm noktasna titrasyon biti noktas dadenir.

Edeerlik noktas (ekivalens nokta) isereaksiyon denklemine gre titrasyonungerekten bitmesinin gerektii noktadr.

ndikatr, titrasyonun biti noktasnda renkdeitiren fenolftalein, metil oranj, niastavb. organik maddelerden hazrlanmzeltilerdir.

104

Bretteki ayarl zelti erlenmayerdeki


105/259

Bretteki ayarl zelti erlenmayerdekikarma damla damla ilave edilir ve

srekli alkalanr. lave edilen titrantn sonbir damlasyla dnm noktasnda ortamnrengi deiir. Bu anda bretin musluu

kapatlr, sarfiyat okunur. Hesaplamalaryaplr.

105

AYARLI ZELT


106/259

AYARLI ZELTHAZIRLANMASI

Ayarl zelti, kesin molaritesi bilinenzeltidir; bir de yaklak molariteli zeltivardr.

Ayarl zelti yle hazrlanr: ncegenelde 0,1 Mlk zelti hazrlanr.Hazrlanan 0,1 Mlk bu zeltiye yaklak

molariteli zelti denilir. Primer standartmadde kullanlarak yaplan bir titrasyonlafaktr bulunur.

106


107/259

Faktr, kesin molaritenin bulunmas iin

yaklak molaritenin arplmas gereken1e yakn bir saydr. Primer standart madde, %100 yalnz

kendisini ieren saf bir maddedir ve hava,rutubet, gne vb. d artlardanetkilenmez.

Bylece ayarl zelti hazrlanm olur.

107

NTRALMETR TTRMETRK


108/259

YNTEMLERDENDR 1. Asit baz titrasyonlar (Ntralimetri) 2. Redoks titrasyonlar a. Potasyum permanganatla yaplan

titrasyon (Permanganometri) b. yodr ile yaplan titrasyon (yodimetri) c. Seryum iyonuyla yaplan titrasyon

(Serimetri) 3. Cu+2 iyonunun EDTA (etilen di amintetra asetik asit) ile fotometrik titrasyonu

108

4 kt tit l (A j ti t i)


109/259

4. ktrme titrasyonlar (Arjantimetri) 5. Kompleksletirme titrasyonlar

(Kompleksometri)

109

NTRALMETR


110/259

Asit baz titrasyonlarna ntralimetri denir.

Ntralimetri asidimetri ve alkalimetri olmakzere iki eittir. Asidimetri, bretteki ayarlasit zeltisiyle yaplan titrasyondur.

Alkalimetri, bretteki ayarl baz zeltisiyleyaplan titrasyondur. Ntralimetrik yntemde titrant madde

kuvvetli asit veya kuvvetli baz olmaldr.Erlenmayerdeki analizi yaplacak maddeise zayf asit veya zayf baz olabilir.

110

Uygun indikatrn seimi nemlidir; ayn


111/259

Uygun indikatrn seimi nemlidir; ayntitrasyon iin birden fazla uygun indikatrolabilir. Ayarl 0,1 M HCl zeltisiyleyaplan asidimetrik titrasyonda indikatrolarak hem metil oranj zeltisi hem de

fenolftalein zeltisi kullanlr. Ayarl 0,1 MNaOH zeltisiyle yaplan alkalimetriktitrasyon iin de indikatr olarak hem

fenolftalein zeltisi hem de metil oranjzeltisi kullanlr.

111


112/259

ASTLERN METALLERLETEPKMELER

112

AKTFMETAL


113/259

AKTFMETALPASF METAL

Elektron verme eilimi hidrojenden byk

olan metaller aktif metaldir. Elektron verme eilimi hidrojendenkk

olan metaller pasif metaldir.

113

PASF METALLER


114/259

PASF METALLER

SOY METALLER Au Pt Pd YARISOY METALLER

Cu Ag Hg

114

AKTF METALLER


115/259

AKTF METALLER

Pasif metallerin dndaki yaklak 70kadar metal aktif metaldir.

1A grubu en aktifidir. 1A grubu metallerisuyla bile tepkimeye girer.

115

AKTF METALLERN


116/259

AKTF METALLERN ASTLERLE TEPKMES

Tm aktif metaller tm asitlerle tepkimeyegirer, hidrojen gaz aa kar.

Ni(k) + 2HCl(suda) NiCl2(suda) + H2(g) Fe

(k)+ 2HCl

(suda) FeCl

2(suda)+ H

2(g) Cr (k) + 3HCl(suda) CrCl3suda) + 3/2H2(g)

116

2Al(k)+3H2SO4( d ) Al2(SO4)3( d ) +3H2( )


117/259

2Al(k)+3H2SO4(suda) Al2(SO4)3(suda) +3H2(g)

Mg(k) + 2HNO3(suda) Mg(NO3)2(suda) + H2(g)

Zn(k) + 2CH3COOH(suda) Zn(CH3COO)2(suda) + H2(g)

117


118/259

SOY METALLER


119/259

SOY METALLER Au + HCl Tepkime vermez. Pt + HCl Tepkime vermez . Pd + HCl Tepkime vermez .

YARISOY METALLER Cu + HCl Tepkime vermez.

Ag + HCl Tepkime vermez. Hg + HCl Tepkime vermez.

119

YARISOY METALLER


120/259

OKSJENL ASTLERLETEPKMEYE GRER

Tepkime sonucu H 2 gaz aa kmaz.

Deriik H2SO4 kullanldnda SO 2 gazaa kar . Seyreltik H2SO4 ile tepkime olmaz.

Seyreltik HNO 3 ile NO gaz aa kar . Deriik HNO3 ile NO2 gaz aa kar.

120

YARISOY METALLERN


121/259

YARISOY METALLERNDERK SLFRK ASTLE

TEPKMES

2Ag(k) + 2H2SO4(suda) Ag2SO4(suda) +SO2(g) + 2H2O(s) Bu tepkimeyi Cu ve Hg da verir.

121


122/259

YARISOY METALLERN


123/259

YARISOY METALLERNSEYRELTK NTRK ASTLE

TEPKMES

3Cu (k) + 8HNO3(suda) 3Cu(NO3)2(suda)+ 2NO(g) + 4H2O(s)

Bu tepkimeyi Ag ve Hg da verir.

123

SOY METALLERN KRAL


124/259

SUYU LE TEPKMES Soy metaller (Au, Pt , Pd), yalnz kral

suyu ile tepkimeye girer.

Au(k) + 3HNO3(suda) + 4HCl(suda) HAuCl4(suda) + 3NO2(g) + 3H2O(s)

124


125/259


126/259

AMFOTERMETALLERN ASTVE BAZLARLA TEPKMELER

126


127/259


128/259

AMFOTER METALLERNBAZLARLATEPKMES


129/259

BAZLARLATEPKMES Amfoter metaller kuvvetli bazlarla

tepkimeye girer.

Zn(k) + 2NaOH(suda) Na2ZnO2(suda) + H2(g)

Al(k) +3NaOH(suda) Na3AlO3(suda) +1,5H2(g)

129

EKZOTERMK OLDUU


130/259

HLDE GEREKLEMEYENREAKSYON (SULARIN

ACILAMAMASI) Havada N 2 ve H2 bulunduu ve tepkimeekzotermik olduu hlde NH3 olumaz.

Olusayd sular aclaacakt. NH3, sularaclatran bir maddedir.N2 + 3H2 2NH3 + 22 kcalNH3 + H2O NH4OH

130


131/259

1.4. HAYATIMIZDA ASTLERVE BAZLAR

131


132/259

Baz kelimesine gnmzde alkali ded l k d lk l k l


133/259

denilmektedir. Alkali kelimesi Arapa

kkenlidir. Bazlara bu ad Cabir binHayyan (721-805 ) vermitir. Portakal, mandalina, erik, elma vb.

meyveler, limon, sirke, turu, maden suyu,kahve, hazr orba gibi maddeler asidiktir. Kabartma tozu, maden suyu, sabun,

deterjan, ampuan, yumurta, krmz biber,di macunu, bitter ikolata ve deterjan gibimaddeler baziktir.

133

HAYATIMIZDAK ASTLER


134/259

Slfrik asit Nitrik asit Hidroklorik asit Karbonik asit Btirikasit (tereya asidi) Fosforik asit Borik asit Asetik asit (sirke asidi)

134

Fulvik asit


135/259

Humik asit Malik asit (elma asidi) Laktik asit (st asidi)

Askorbik asit (C vitamini) Formik asit (karnca asidi) Asetil salisilik asit (aspirin)

Sitrik asit (limon asidi) Folik asit

135

HAYATIMIZDAK BAZLAR


136/259

Amonyak Kire Sodyum hidroksit (kostik) Potasyum hidroksit Alminyum hidroksit Magnezyum hidroksit Baryum hidroksit Kalsiyum hidroksit

136


137/259


138/259

Stres srasnda midede fazla salglananh d kl k ld d k b


139/259

hidroklorik asit aza geldiinde eki bir tat

brakr. Proteinlerin sindirimi ile grevlidir. 1.Dnya sava srasnda HClten elde

edilen fosgen gaz (COCl2) kimyasal silaholarak kullanlmtr .

139

HDROJEN SLFAT


140/259

H2SO4 (SLFRK AST): Aklerdekiasittir. Yapay bir maddedir.

Kimya laboratuvarnda ok kullanlr. Za ya olarak bilinir. Deriik slfrik asit nem ekici bir

maddedir.

Cabir bin Hayyan (721-805) Kbrs taolarak bilinen demir (II) slfat (FeSO4)kullanarak slfrik asidi elde etmitir.

140


141/259

HDROJEN NTRAT


142/259

HNO3 forml ile gsterilir. Yapay gbreretiminde kullanlr.

Dinamit gibi patlayc madde yapmndakullanlr .

Halk arasnda kezzap olarak bilinenmadde deriik nitrik asittir.

Yapay maddedir. Deriik nitrik asit beton zemini andrma,

delme zelliine sahiptir.142


143/259

ASETK AST (SRKE ASD)


144/259

Forml CH 3COOH olup sistematik adasetik asittir. Sirke, asetik asit ierir.

Asetik aside sirke asidi de denir. Sirke ruhu % 100lk CH3COOHtir. Sirke ruhunun kimyasal ad, anhidr asetik

asit veya susuz asetik asittir.

144

Yapay sirke ktlece % 5lik CH3COOHtir.


145/259

Doal sirke de % 5lik CH3COOHtir; amaiinde yzlerce az ve eser miktarda eitlimaddeler vardr. Bu maddeler mineralmaddeler, vitaminler ve faydal

mikroorganizmalardr.

145


146/259

H3PO4 (FOSFORK AST)


147/259

Fosforik asit kolalarda bulunur, kolayazg aromay verir, sert ve keskin tadoluturur.

Nem ekicidir. Gbre, ila ve gda endstrisinde kullanlr.

147


148/259

ASPRN (ASETL SALSLKAST)


149/259

AST) Aspirinin yapsnda asetil salisilik asit

bulunur.

St yapranda ve sdn dallarndabulunur. Salkm sdn yapra veya dalkl edilirse aspirin elde edilir.

149


150/259

STRK AST (LMON TUZU)


151/259

Portakal ve limon gibi turungillerdebulunur. Limon asidi adyla da bilinir.Yapay olan en tehlikeli kanserojen etkimaddesidir. Balca bulunduu hazrgdalar; gofretler, baz meyve sular, bazorbalar, turular, reeller ve bazekerlemelerdir. Evlerde yaplan turu vereellerin ouna da yapay sitrik asitkonulmaktadr.

151

BENZOK AST (C6H5COOH)


152/259

Gdalarda mikrobik bozulmay nlemekiin kullanlr.

152

H3BO3 (BORK AST)


153/259

Alerjikgz kantlarnda borik asitzeltisi kullanlr.

153


154/259


155/259

SALSLK AST


156/259

Nasr ilalarnda bulunur.

156


157/259

SRKENN ELDE EDLMES


158/259

Sklp suyu alnan zmn kalanposasna cibre denir. Cibrenin zerine lksu dklr. 1 hafta beklenir. Daha sonra

cibrenin zerindeki seyreltik zm suyudiyebileceimiz ksm zmn posasndanayrlarak kplere aktarlr. Hava ile temaskesilmeyecek ekilde kpn az ksmince bir tlbentle rtlr. Yaklak 1 senesonra sirke olur.

158


159/259


160/259

ASETK AST


161/259

Asetik asit yapay maddedir. Piyasada sirkeruhu veya susuz asetik asit adyla bilinir. %100 asetik asit ierir.

Gnmzde yapay etanolun 2 basamakoksidasyonu ile veya asetilene sukatlmasyla oluan asetaldehitin 1basamak ykseltgenmesiyle elde

edilmektedir. Bu nedenle yapay diyoruz. Eskiden araptan elde edilirdi.

161

DOAL SRKE (SRKE) Doal sirkedeki % 5 asetik asit


162/259

Doal sirkedeki % 5 asetik asit,

doaldr. Ayrca iinde yzlerce az veya eser

miktarda eitli maddeler vardr.

Bunlarn balcalar; mineral maddeler,vitaminler ve faydalmikroorganizmalardr.

Doal sirke ancak ev ortamndayaplabilir. Marketlerde katksz doalsirke bulmak mmkn deildir.

162

Doal sirkede katk maddesi yoktur.


163/259

Doal sirkenin kendine has ok gzel tad,kokusu ve aromas vardr.

Doal sirkede son kullanma tarihi olmaz.

163


164/259

Karbonhidratlarn azda sindirimi,l i i d ki it li i i il b l


165/259

salyann iindeki pityalin enzimi ile balar.Sirke, tkrk salglanmasn arttran enmhim yiyeceklerdendir.

Sirke ile ocuklardaki piik nlenebilir.Ykanan amarlarn son durulamasuyuna bir miktar sirke katlmas ocuktapiik meydana gelmemesine yardm eder.

Sirke uygun ekilde sulandrlarakarpackta da kullanlabilir.

165

Antibiyotiklerin hakkndan gelemedii


166/259

y g balca mikroplar pseudomonas veproteustur. Sirke bunlarn hakkndangelebilir. Sirke kuvvetli bir mikropldrcdr.

Orta kulak enfeksiyonlarnda kaynamsirkenin kullanlmas ile baarl neticeleralnmtr. Sirkenin damlatlmasylamzminlemi kulak iltihaplarnn nnegeilip aknt kurutulabilir.

166

Cildiyecilerin nemli tedavi usullerinden


167/259

biri banyo tedavisidir. Bu tedaviyiantiseptik (mikrop ldrc) amal veyakantya kar olarak kullanrlar.

Alkali zehirlenmelerinde en mhim tedaviedici maddenin, sulandrlm sirke olduueskiden beri bilinmektedir.

Sirke, ateli hastalarda atei drmek iinde kullanlmaktadr.

167


168/259

Yemekten nce bir kak kolesterole iyi


169/259

gelir. Vitamin ve mineral dengesinin

korunmasna yardmc olur. Hazm kolaylatrr. Kan dolamn dzenler. Damarlardaki kalnlamaya engel olur.

Kilo kontrolne yardmcdr. Vcudu osteoporoza kar korur.

169

Ekleme yerleen zehirli artklar temizler.


170/259

y

Eklem romatizmasna engel olur. Di ve di eti sal iin ok faydaldr. Zenginlik kaynadr. Sirke olmayan ev

fakirdir. zelliini kaybeden mknats, sirkede arjolur.

170


171/259

BAZLARIN KULLANIMALANLARI

171

NaOH (SODYUM HDROKST)


172/259

Halk dilinde sud kostik, kostik ya dakostik soda olarak bilinir.

Beyaz sabun imalinde kullanlr.

Gl bir dezenfektan olan sodyumhidroksit temizlik malzemelerininretiminde nemli bir yer almaktadr .

Sodyum hidroksit lavabo acdr . Kimya laboratuvarnda, nitel ve nicel

analizlerde ok kullanlr.172


173/259

KOH (POTASYUM HDROKST)


174/259

Halk dilinde potas kostik olarak bilinir. Arap sabunu sentezinde kullanlr. Yapay gbre imalinde kullanlr. Doada bulunmaz, yapay olarak elde

edilir.

174


175/259

Snmemi kirecin(kalsiyum oksit) su ilereaksiyonundan snm kire (kalsiyum


176/259

reaksiyonundan snm kire (kalsiyumhidroksit) oluur:

CaO (k) + H2O(s) Ca(OH)2(suda) iftiler bazen topraa kire tozu

serperler. Bunun nedeni, asidik zellikgsteren topran bu zelliini ortadankaldrmaktr .

176


177/259

BART SUYU


178/259

Ba(OH)2 (BARYUM HDROKST): Dierad barittir. Barit suyu, doymu veyadoymam Ba(OH)2 zeltisidir.

178


179/259

% 17lik olan deriik amonyak 510 misliseyreltildikten sonra dorudan temizlik


180/259

seyreltildikten sonra dorudan temizlik

maddesi olarak koltuk, deme, haltemizliinde ve kuma lekelerininkarlmasnda kullanlr.

Gm eyalar da amonyakla temizlenir. Amonyak, yksek scaklk ve basnta

retilir. Aadaki reaksiyon denklemi amonyan

elde edilmesine aittir: N2 + 3H2 2NH3 + 22 kcal

180

Mg(OH)2(k) ve Al(OH)3(k)


181/259

Mg(OH)2(k) ve Al(OH)3(k): Antiasit midepastilleridir. Mide ekimesinde kullanlr:

Mg(OH)2 + 2HCl MgCl2 + 2H2O

Al(OH)3+ 3HCl AlCl

3+ 3H

2O

181

ASTLERIN ENDSTR,TEMZLK VE TARIMDAK


182/259

TEMZLK VE TARIMDAKKULLANIM ALANLARI

Gda endstrisinde organik asitlerin bykbir ksmnn mikrobikbozulmay nlemedekullanldn rendik.

Gbrelerin byk bir ksmnn nitrik asittenelde edildiini rendik.

Lavabo ac olarak sodyum hidroksitkullanldn rendik .

182


183/259


184/259

Deriik slfrikasit zeltisi belirtildii gibihazrlandnda bile etrafa ok s kar,


185/259

scaklk elimizlecam malzemeyedeemeyeceimiz kadar ykselir. Dikkatedilmezse slfrik asit etrafa srayabilir.

185

AST YAMURLARI


186/259

Asit yamuruna neden olan en nemliasit H 2SO4 (slfrik asit) bileiidir. Endstride atk madde olarak oluan SO2

ile NO2 tepkimeye girerek SO 3e dnr.SO2 + NO2 SO3 + NO NO ntr oksit olduundan suyla tepkimeye

girmez, asit oluturmaz. SO3 atmosferdekisu buharyla tepkimeye girer.

186

H2O + SO3 H2SO4 Filtresi olmayan fabrika bacalarndan


187/259

Filtresi olmayan fabrika bacalarndankan SO2 gaz; havadaki O2 ile birleir ,SO3 gaz oluur.

SO2 + O2 SO3 SO3 gaz; yamur yadnda H2O ile

birleir. Asit yamuru adyla bilinen H2SO4meydana gelir.

SO3 + H2O H2SO4

187

kinci olarak H 2SO3 (slfrz asit), asityamurlarna neden olur


188/259

yamurlarna neden olur. Slfrlerin bolhava ile stlarak oksidine

dntrlmesi ilemi olan kavurmasonucunda aa kan SO 2 (kkrtdioksit) gaz, evre kirliliineve H2SO3oluumuna neden olur.

H2O + SO2 H2SO3

188

nc olarak H 2CO3 (karbonik asit),asit yamurlarna neden olur.


189/259

Termik santralden atmosfere yaylan CO2gaz H2O ile birleerek H2CO3 (karbonikasit) bileii meydana gelir,karbonik asitde asit yamurlarna neden olur.

H2O + CO2 H2CO3 Gnmzde fabrika bacalarna filtre takma

zorunluluu olduundan dolayasityamuru sorunu ortadan kalkmtrdenilebilir.

189

Slfrikasit, topraktaki kalsiyum iyonlarile reaksiyona girerek kalsiyum slfat


190/259

ile reaksiyona girerek kalsiyum slfat

oluturur. Kalsiyum slfat sudaznmediinden toprak iinde sabitleirve bitkiler tarafndan alnamaz. Asit

yamurlar, gllerin kirlenmesine, mermerve kire talarnn erozyonuna nedenolmutur. nsan sal bata olmak zere,ormanlar ve tarih yaplar tehdit etmitir.Bitki rts zarar grmtr. Ciddisolunum rahatszlklar meydana gelmitir.

190

HNO3 VE AST YAMURUH d t k ij l


191/259

Havada azot ve oksijen olmasna ramenhibir zaman azot oksitler olumaz.

imek aktnda bile gerekli olan yksekaktivasyon enerjisi salanamaz.

Saa doru cereyan yzdesi ok dktr.N2 + 2,5O2 + yksek scaklk N2O5

Yanma reaksiyonlar ekzotermik olduuhlde azotun yanmas endotermiktir .

191


192/259

Her imek aknda HNO3 (kezzap)olumas iin artlar hazr olduu hlde


193/259

konulan engellerle hayat devam etmekte,nitrik asit yamuru yamamaktadr . Drdnc olarak da HNO 3 (nitrik asit),

asit yamurlarna neden olur.

193

AST VE BAZAMBALAJLARINDAK


194/259

GVENLK UYARILARI Kanunlarla tm kimyasal maddelerin

ambalajlarnda tehlike iaretlerininbulundurulmas zorunlu klnmtr. Buiaretler tm dnyaca kabul edilen ortakanlam tayan iaretlerdir.

194

ASTL ECEKLERNSNDRM SSTEMNE ETKS


195/259

Asitli iecekler vcut svlarnn pHnnbozulmasna neden olur. Dirmesinin nedenlerinden biri de

asitli ieceklerdir. Asitli ieceklerin tketimi lser gibi

hastalklarn oluumuna neden olmaktadr.

Asitli iecekler kemik erimesi hatta kemikkrlmalarna neden olmaktadr .195


196/259

Soda ise iilebilir nitelikteki mineraller vekarbondioksit gaz eklenmesiyle elde


197/259

edilen yapay ieceklerdir.

197

MADENSUYUNUN SNDRMSSTEMNE ETKS


198/259

Maden sular vcudun ihtiyacolansodyum (Na +), potasyum (K+), kalsiyum(Ca2+), magnezyum (Mg2+), bikarbonat

(HCO3-

) ve fosfat (PO43-

) gibi mineralleriierir. Bu minerallerden dolay maden sular

bazik zellie sahiptir.

198

Maden sular midenin asitliinidzenleyerek mide ve barsakhastalklarnn olumsuz etkilerinin


199/259

hastalklarnn olumsuz etkilerininazaltlmasn salar. Sindirimi kolaylatrr.

Midenin asit deerinin artmasylagerekleen yanma ve ekimeningiderilmesine yardmcolur:

(HCO3) + H+ H2O + CO2 eriindekisodyum minerali vcuttaki

asit-baz dengesini dzenler.

199

Kalsiyum minerali ise birok sindirimenziminin salglanmasna yardmc olur.


200/259

g y

200

SNDRM SSTEMNDEK ASDK VE BAZK SALGILAR


201/259

Sindirim sistemimizdeki asidik ve baziksalglarla ortam pH ayarlanmaktadr.

201


202/259

Mide z suyu pHnn 2nin altna dmesilser rahatszlndandr; pHn artmas ise


203/259

hazmszlk demektir. Shhatli durumlarda pH belli aralklardatutulmaktadr.

Hcre iinde her an asidik ya da bazikzellikte maddeler meydana gelmesineramen meydana gelen asitler, bazlarla;bazlar ise asitlerle birleerek tuzlaroluturur. Bylece hcre ii pH deeri sabittutulur.

203


204/259

pHn deimemesi iin hcrenin ihtiyacolan maddeler hcreye zamannda ve


205/259

ihtiya miktarnda girmekte, zararlmaddeler de hcreden atlmaktadr;bylece pH korunmaktadr.

Vcudun ihtiyac olan molekller,gerektiinde hcre iinde desentezlenebilir. Bu sentez esnasnda pHnda korunduu grlmektedir.

205

Her bir molekl iin hcre zarnda zel birifre vardr. Bylece hcreye girmek zeregelen molekln faydals zararlsndan


206/259

gelen molekln faydals zararlsndanayrlmaktadr. Yeni ortaya kan ve yapayolduundan dolay da sala zararl bazmolekllere kar da gereksinim

duyulduka yeni ifrelemeler olmaktadr.Bu ifreleme, elbette her zaman olmaz.nsan, kendi isteiyle zarara raz olmuolabilir. Hastalklarda ve lmdesebeplerin perde olduu daunutulmamaldr.

206

Sal bozacak lde pH deiimineneden olan yabanc molekllere kar


207/259

y hcre zar kar koyar; kar koyamazsa,hcre ya hastalanr ya da lr. lenhcreler, vcudun dna bilinen yollarlakarlr.

Kanmzdaki harikuladevcut sistemimizde, kanmzn asitlik-bazln pH deerinibelirli seviyede tutacak ekildeprogramlanmtr.

207

GASTROENTESTNAL SSTEMVE pH


208/259

Mide ve barsak asitliinin derecesininayarlanmasnda ok hassas dengelergzetilir. Bu dengeler bozulursa deiikrahatszlklar ortaya kar.

zellikle insann ruhsal durumunun, midehareketleri ve mide salgsna etkisibyktr.

Gdalardan yalnz proteinlerin sindirimininbir ksm midede olur ve kuvvetli asidikortamda yrtlr.

208

Midede pepsin enzimi ve hidroklorik asitetkisiyle proteinler peptonlara paralanr.


209/259

nce barsakta; yalar, karbonhidratlar, birde midede peptona paralanan proteinleryap tana ayrr.

nce barsaktaki sindirimde ortamn; ntreyakn asidik veya ntre yakn bazik olmasgerekir.

Her bir besin maddesinin sindirimi iingereken pH deerleri farkldr.

209

nce barsakta farkl pH deerlerininayarlanmasnda; ince barsak duvar,


210/259

pankreas ve safra salgs grevlidir. Midenin knda 47,2 arasnda deienpH deeri, ince barsan balangcnda5,6 ile 7 arasnda, ince barsanortalarnda 6,8 ile 7,6 aralnda, incebarsan sonlarnda ise 7,2 ile 8,3arasnda olur.

Mide, salg yaptnda koruyucu mukusunaltndaki pH, 7dir. Mukusun stndeki pH,2dir.

210

Kr barsakta 5,87,6 olarak belirlenenpH derecesi, kaln barsakta 6,57,8dir.

Dknn (gaita) pH 6 ile 7 3 arasnda


211/259

Dknn (gaita) pH 6 ile 7,3 arasndadeiir.

Mide ve barsakta pH deerlerinin belliaralklarda olmas, hem sindirimin veemilmenin devam hem de barsakbakterilerinin grevlerini yapabilmeleri iingereklidir.

Mideden yemek borusuna geri kaankarmn pH dk olduundan reflhastalna sebep olur.

211

Refl; yemek borusundaki ar, yanma veiltihaptr.


212/259

p

212

GNDELK HAYATTAKULLANILAN BAZI


213/259

MADDELERNpH DEERLER me sularnn pH deeri 7,5-8,0 arasnda

deiir. Bu da ime sularnn bazik zelliktadn gsterir.

Baz sabunlarn pH deeri 5,5tir.Sabunbazik tuzdur. Baz sabunlara konulan katkmaddeleri sabunlarn asidik zelliktamasna neden olmaktadr.

213

CildinpH 7den kk olduu iin cilt iletemas eden ou kozmetikve temizlik


214/259

rnleri de asidiktir. rnein ellerimizintemizliinde ska kullandmz slakhavlularnpH deeri de yine 5,5tir . Islakhavlular cildin pH dengesini bozmadan,cildi nemlendirilerek hijyenik temizliksalar.

214


215/259

AST VE BAZLA ALIIRKENSALIK VE GVENLK


216/259

AISINDAN DKKATEDLMES GEREKENLER

amar suyu ve tuz ruhu birleinceaa kan klor gaz ldrebilir:NaOCl + 2HCl NaCl + H2O + Cl2 NaOCl, amar suyunun, HCl ise tuzruhunun formldr.

216

Sodyum hidroksit halk dilinde kostikolarak bilinen kuvvetli bir bazdr.Sodyum hidroksit lavabo acdr.


217/259

y Kuvvetli bazlar, alminyum, inko gibiamfoter metallerle tepkimeye girer.zellikle eski tesisat borular bu

metallerden yaplmaktadr. Amfoter metallerden yaplan tesisat borularnlavabo aclar tahrip eder:

Zn(k) + 2NaOH(suda) Na2ZnO2(suda) + H2(g)Al(k) +3NaOH(suda) Na3AlO3(suda) +1,5H2(g)

217

Temizlik srasnda temizlik yaplan alannkesinlikle iyi havalandrlmasgerekmektedir.


218/259

gerekmektedir. Ar temizlik malzemesi kullanm bata

insan sal olmak zere hava, su vetoprak kirliliine sebep olmaktadr.

Ar miktarda kullanlan temizlikmalzemeleri kanser, kalp hastalklar,astm, diyabet, hormonal bozukluklar,zayflam baklk sistemi gibi ciddisalk sorunlarna yol amaktadr.

218

Aerosol ambalajlarda satlan piyasadakitemizlik rnlerinde sktrlm gazlar


219/259

bulunur. Bu gazlar ozon tabakasnnincelmesine sebep olur. Ozon tabakasbilindii gibi Gneten gelen zararl

nlarn Dnyaya ulamasn nler. Ozontabakas zarar grdke Dnyaya ulaanzararl nlar, canl organizmalar olumsuzetkiler. Cilt kanserine yakalanma riskiniarttrr . Gzlere zarar verir.

219

aydanlktaki kire, limon suyu veya sirkeile zlr.

Limonda bulunan limon asidi ve sirke asidi


220/259

her ikisi de zayf asittir. Kireci zmek iin kuvvetli asitlere gerek

yoktur. Evde kullandmz metal malzemenin

rnein kaklarn pasn karmak iin desirke veya limon suyu ile silip daha sonrabol su ile ykamak yeterlidir. Kuvvetli asidegerek yoktur.

220

Alminyum ve elikten retilen mutfakgerelerindeki kireci zmek iin tuz ruhu,


221/259

kezzap gibi asitler kesinliklekullanlmamaldr, tepkimeye girer vehidrojen gaz kar, zaten belirtildii gibikireci sirke ve limon suyu daha iyi zer.

CaCO3(k) + 2CH3COOH(suda) Ca(CH3COO)2(suda) + H2O(s) + CO2(g) Bakr demlikteki kire hidroklorik asit(tuz

ruhu) ile karlabilir, nitrik asit (kezzap)kesinlikle kullanlmamaldr.

221


222/259

1.5. TUZLAR

222


223/259

TUZ ETLER


224/259

1 ASDK TUZKuvvetli asitle zayf bazn tepkimesindenoluan tuzdur.

2 BAZK TUZKuvvetli baz ile zayf asidin tepkimesindenoluan tuzdur.

224


225/259

AST VE BAZ ZELTSNNKARITIRILMASI


226/259

SONUCUNDA OLUANTUZUNpH Kuvvetli asit ile kuvvetli baz, molsaylar

stokiyometrik olarak edeer olacakekilde kartrlrsa oluan tuzun suluzeltisinde pH=7dir .

226

Kuvvetli asit ile zayf baz,mol saylarstokiyometrik olarak edeer olacak


227/259

ekilde kartrlrsa oluan tuzun suluzeltisinde pH , 7nin altndadr . Kuvvetli baz ile zayfasit, mol saylar

stokiyometrik olarak edeer olacakekilde kartrlrsa oluan tuzun suluzeltisinde pH, 7nin stndedir .

227

SAF SUYA NTR TUZZELTS EKLENNCEpH


228/259

YKSELR M, DER M,DEMEZ M? Deimez.

228

ASDK TUZ, BAZK TUZ,NTR TUZ


229/259

Asidik tuzlara NH4Cl, FeCl3, AlCI3 rnekverilebilir. Bazik tuzlara KCN, NaF, CH3COONa

rnek verilebilir. Ntr tuzlara NaCl, KNO3, Na2SO4 rnek

verilebilir.

229

TUZ ZELTLERNN pH


230/259

Ntr tuzun sulu zeltisinde pH , 7dir. Asidik tuzun sulu zeltisinde pH , 7ninaltndadr.

Bazik tuzun sulu zeltisinde pH , 7ninzerindedir.

230

SABUNLAR BAZK TUZDUR


231/259

Sabunlar baziktir. Byk molekll ve ift sayda C ierenmono karboksilli asitlerin sodyum ve

potasyum tuzlardr. Sodyum tuzu beyaz sabun, potasyum tuzuarap sabunu, kalsiyum tuzu ise terzisabunudur.

231

YEMEK TUZU (SOFRA TUZU) NaCl (SODYUM KLORR)


232/259

Hastanelerde kullanlan ve halkarasnda tuzlu su olarak bilinen serumfizyolojik, %0,9luk NaCl (sodyumklorr) zeltisidir.

Kara yollarnda buz mcadelesinde tuzdanyararlanlr.

Kaya tuzunda 80 madde vardr. Kaya tuzuErzincan , ankr ve Krehirde bulunur.

232

SODA (AMAIR SODASI) Forml Na 2CO3tr.


233/259

Sodyum karbonat diye okunur. Doal bileiktir. Van gl suyu, amar sodas zeltisidir.

Ancak, iinde her eit deterjan da vardr .Van glndeki amar sodas, dnyannihtiyacn karlayacak kadar okluktadr .

Soda saf hlde Beypazarnda bulunur.

233


234/259

YEMEK SODASI VEYAKABARTMA TOZU VEYA


235/259

NGLZ SODASI VEYA NGLZKARBONATI VEYA KARBONAT

NaHCO3 (SODYUM BKARBONAT) Hamur ilerinin temel malzemesidir .

Dilerin beyazlatlmas ve az kokularnngiderilmesinde kullanlr.

235


236/259

GHERLE


237/259

KNO3 (POTASYUM NTRAT) Yapay gbre retiminde kullanlr. Doada bulunmaz, yapay elde edilir.

Potasyum nitrat, kara barut yapsndaodun kmr tozu ve kkrt ile birliktebulunur.

237

Potasyum iyonu ieren bileikler alevinalevin rengini mor renge dntrrler. Buzelliinden dolay potasyum nitrat havai


238/259

fieklerin retiminde kullanlr. Bunun yannda sigara sarlmadan nce

ttn harmanna eklenerek ttnndzgn yanmasn salar.

Et ve et rnlerinin saklanmasnda gdakoruyucusu olarak kullanlr . Sucuk, salamgibi rnlere krmz renk vermek iinkullanlr .

238

NGLZ TUZU


239/259

MgSO4 X 7H2O

239

L GHERLES


240/259

NaNO3 (SODYUM NTRAT) Yapay gbre retiminde kullanlr. Doada bulunmaz, yapay elde edilir.

240

ALI CaSO 4 x 2H2O (KALSYUM SLFAT


241/259

DHDRAT) Cevher ad jipstir. Doal bileiktir.

Piyasada al olarak satlr. Banyo kvetleri ve du sistemlerinde

yaltm malzemesi olarak kullanlr. Tp alannda ortopedikameliyatlardan

sonra kemik yenilenmesinde grev yapar.

241

Tarm alannda topran slah edilmesindekullanlr.


242/259

Ekmekte katk maddesi olarak kullanlr .

242

KRE TAI CaCO3 (KALSYUM KARBONAT)


243/259

Kalsiyum karbonatn piyasa ad kiretadr.

Mermer % 98 ile % 100lk, kalker % 90 ile% 98lik kalsiyum karbonat bileiidir.CaCO3tan imento, tula, fayans ve hargibi eitli maddeler retilir. imento,CaCO3n piirme-soutma-tmeilemlerinden geirilmesiyle elde edilir.

243

Mermer tezgh zerinde limonkesilmemelidir, nk limon suyu


244/259

mermerin anmasna neden olur . Heykeller kalsiyum karbonat ta

kullanlarak yaplr.

244

SNMEM KRE(KALSYUM OKST)


245/259

CaO Kire tandan elde edilir. CaCO3 CaO + CO2

245

SLFAT GBRES


246/259

(NH4)2SO4 (AMONYUM SLFAT) Fenni slfat gbresidir. Yapay maddedir. Amonyanslfrik asit ile tepkimesinden

elde edilir. 2NH3 + H2SO4 (NH4)2SO4

246

FOSFAT GBRES


247/259

(NH4)3PO4 (AMONYUM FOSFAT) Fenni fosfat gbresidir. Yapay birmaddedir.

Amonyan fosforik asit ile tepkimesindenelde edilir. 3NH3 + H3PO4 (NH4)3PO4

247

NTRAT GBRES


248/259

NH4NO3 (AMONYUM NTRAT) Fenni nitrat gbresidir. Yapay bir maddedir. Amonyannitrik asit ile tepkimesinden

elde edilir. NH3 + HNO3 NH4NO3

248

NADIR NH4Cl (AMONYUM KLORR)


249/259

Halk arasnda niadr olarak bilinenmadde NH 4Cl (amonyum klorr)bileiidir.

Kuru pillerde elektrolit olarak amonyumklorr zeltisinden yararlanlr. Amonyanhidroklorik asit ile

tepkimesinden elde edilir. ksrk uruplar amonyumklorr ierir.249

Beyaz tozdur. Bakr kaplarn kalay ile kaplanmasnda


250/259

bakr kabn yzeyindeki oksit katmannngiderilmesinde kullanlr. Ayn ekilde lehim(kalay-kurun alam) yaplrken de metalyzeydeki oksit katmann gidererekmetalin lehim tutmasn kolaylatrr.

250

AD AP VEYA KAN TAIKAl(SO4)2x12H2O


251/259

Potasyum alminyum slfat, adi ap veyakan ta adyla bilinir.

Damar bzc zelliinden dolay kandurdurucu olarak ap kullanlr. Boya fabrikalarndamordan maddesi

olarak kullanr. Doal maddedir, doada bulunur.251


252/259

SRME

2


253/259

PbO2: Kurun(IV)oksit gze ekilensrmedir. Gz radyoaktiviteden korur.

253

GZ TAI VEYA GK TAI

4 2 k ll d l


254/259

CuSO4 x 5H2O: Mavi kristallerden oluan,suda ok znen bir maddedir. Elmannkabuu ok faydal olmasna ramenelma, kabuu soyularak yenmelidir; elmaaalar CuSO4 zeltisiyle ilalanr. Bolsuyla ykansa bile kabukta Cu+2 kalr. Cu+2dzeyinin kanda ykselmesi ile Wilson adverilen lmcl karacier hastal bagsterebilir. Yapay bir maddedir.

254

BORAKS

2 4 7 2 (


255/259

Na2B4O7 x 10H2O (SODYUMTETRABORAT DEKAHDRAT): FormlNa2O.2B2O3.10H2O eklinde de yazlabilir.Tabiattaki boraks bileiidir. Camyapmnda ve sularn sertliiningiderilmesinde kullanlr.

255


256/259

ASTLER, BAZLAR VE TUZLARNTESNDE KARILAILAN


257/259

SYLEM HATALARI Bir maddenin baz olmas iin

formlnde (OH) bulunmas gerekmez.Formlnde (OH) iermedii hlde NH3(g)bazdr.

Bir maddenin asit olmas iin sulu ortamgerekmez. CH3COOH(s) sulu ortamolmadan da H + verebilir.

257

ASTLK-BAZLIK LE AST-BAZKELMELERNN FARKI

A i lik b l k ki l bi llik i


258/259

Asitlik ve bazlk kimyasal bir zelliktir. pH 7den kk diye her maddeye asit,pH 7den byk diye de her maddeye

baz denilmemesi gerekir. Sabun bazdr denilmesi yanltr;nk sabun baz deildir, bazik tuzdur.

Asit baz denilince HCl, NH3 vb. sadeceasit ve baz maddeler anlalr.258

ASTLER, BAZLAR VETUZLAR NTESNDE


259/259

SOSYAL ALANDAKULLANILAN KMYA KELMEVE DEYMLER

Baz hadiseler; sap ile samann birbirindennasl ayrldn bir turnusol kd gibi

ortaöğretim kimya 10.sınıf 1.Ünite; asitler, bazlar ve tuzlar

Documents