1

ORTA KARADENİZ BOumlLGESİ

BOumlLGENİN GENEL OumlZELLİKLERİ

SınırlarıKaradeniz kıyısında Melet Ccedilayı veya Ordu şehri doğusunda Giresun-Ordu il sınırında

Piraziz kasabasından sonra başlayıp batı tarafta Bafra Ovasırsquonın (Kızılırmak deltasının) batısında

Yakakent kasabasını iccediline alarak son bulan Orta Karadeniz boumllgesinin doğu guumlney ve batı sınırları

şuralardan geccedilmektedir Doğu sınır Boumllgenin Doğu Karadeniz Boumllgesiyle olan sınırı olup Kıyıda

Piraziz kasabası batısından başlar ve iccedil kısımda Karagoumll Dağı uumlzerinden geccedilerek guumlneyde Yukarı

Kelkit Oluğuna iner Burada Eğme Dağırsquondan ve Suşehri Ovasından (Şuşehri-Akıncılar arasından)

geccedilerek Kızıldağrsquoda Karadeniz-Orta Anadolu Boumllgesi sınırıyla kesişir Bu sınır eskiden Ordursquoda

Karadenizrsquoe karışan Melet Ccedilayı ile ccedilakıştırılarak Suşehrirsquone doğru uzanan bir hat olarak

tanımlanmaktaydı Guumlnuumlmuumlzde Ordu Melet Ccedilayının batısında Batı sınır Boumllgenin Batı Karadeniz

Boumllgesiyle olan sınırıdır Kıyıda Bafra ovasının başlangıcında yer alan Yakakent kasabası batısında

başlar ve kuzeydoğu-guumlneybatı doğrultusunda uzanırken Kızılırmak uumlzerindeki Altınkaya Baraj

Goumlluumlnuuml ortadan keser Daha ileride Kunduz Dağı ve Ccedilal Dağı doğusundan Guumlmuumlşhacıkoumly-

Osmancık ile Hamamoumlzuuml-Laccedilin ilccedileleri arasından geccedilerek Oğuzlar kasabası doğusunda Kızılırmak

vadisinde Karadeniz-Orta Anadolu Boumllgesi sınırıyla kesişir

Eskiden Orta Karadeniz-Doğu Karadeniz boumllgelerini ayıran sınır Ordu şehrinin

doğusunda Karadenizrsquoe doumlkuumllen Melet Ccedilayı uumlzerinden geccedilirilmekte ve Koyulhisar ile Suşehri

arasından Koumlsedağrsquoa doğru uzatılmaktaydı Şimdi Ordu şehri Melet Ccedilayırsquonın doğusuna atlamış ve

bu akarsu şehrin yerleşim alanı iccedilinde kalmıştır Ordu şehri her iki boumllgede yer alamayacağına

goumlre buumltuumlnuumlyle Orta Karadeniz Boumllgesine dahil edilmesi sınırın biraz doğuya kaydırılarak Ordu -

2

Giresun il sınırıyla ccedilakıştırılması ve guumlneyde Kızıldağrsquoa doğru uzatılması gerekmiştir Buna goumlre

kıyıda Piraziz kasabası batısından guumlneyde Kızıldağ arasında ccedilizilecek bir ccedilizgi ile Orta ve Doğu

Karadeniz Boumllgeleri birbirinden ayrılmaktadır

Orta Karadeniz Alt Boumllgesinin Karadeniz Boumllgesi iccedilinde ayrı bir yeri vardır Bunların başında

orografik yapısı gelmektedir Batı Karadeniz boumllgesindeki dağların uzantıları bu boumllgede de devam

eder Oumlrneğin Kuumlre Dağları ile Ilgaz dağları aşağı Kızılırmak mecrasında birleşerek kayda değer

birdeğişiklik goumlstermeksizin Canik Dağlarırsquonda devam ederler Koumlroğlu Dağlarının bir kısmı

Merzifonrsquoun kuzeyini dolaşarak Kelkit oluğunu guumlneyden kuşatan Koumlse Dağlarına ulaşır Boumllgenin iccedil

kesiminde yer alan kıvrım sıralarında ana doğrultudan (batı-doğu) sapmalar kendini goumlsterir Ilgaz ve

Koumlroğlu dağlarının uzantısı durumunda olan dağ sıraları (Osmancık kuzeyindeki Kunduz Dağı

Adadağ Merzifon kuzeyindeki Tavşan Dağı Guumlmuumlşhacıkoumly batısında İnegoumll Dağı Hamamoumlzuuml

guumlneyindeki Eğerli Dağı) saccedilaklara ayrılarak Orta Karadeniz boumllgesinin iccedil kuşağında devam ederler

Boumllgenin Orta Anadolu boumllgesine komşu boumlluumlmuumlnde yer alan Zile Dağları ile Yaylacık Dağları ve

Deveci Dağları GB-KD doğrultusunda uzanan kırıklı kıvrım sıralarını oluştururlar

Orta Karadeniz boumllgesi dağları Batı ve Doğu Karadeniz boumllgesi dağlarına goumlre daha fazla

genişlik kazanmışlardır Fakat bu durum yuumlkseltilerinin azalması sonucunu doğurmuştur Kıvrımların

sıkıştığı yerlerde yuumlkselti artmakta genişlediği yerlerde ise yuumlkselti azalmaktadır Boumllgenin batı

kesiminde ortalama 1000-1250 m Olan yuumlkselti doğu kesimde 1500-1750 metreye ulaşır Bu miktar

Koumlse Dağırsquonda boumllgedeki en yuumlksek değer olan 2812 metreye erişmektedir

Orta Karadeniz boumllgesi Orta Anadolursquoyu Karadenizrsquoe bağlayan kara ve demir yollarının

faydalandıkları en oumlnemli doğal koridorlardan biridir Bu koridor aynı zamanda Orta Anadolursquoyu

Karadenizrsquoe bağlamakla kalmamış İlk ve Orta ccedilağlarda Mezopotamyalıların Diyarbakır-Sivas-Tokat

ve Amasya uumlzerinden kıyıdaki Samsunrsquoa ulaşmalarını sağlayan tarihi yola yer vermiştir Bu tarihi yol

buguumln de hem Sivas-Samsun demir yolunun hem de işlek karayollarının takip ettiği bir guumlzergahtır

Boumllgede yuumlkseltinin azalması yağış azalmasına da yol accedilar ve dolayısıyla orman oumlrtuumlsuuml fazla

yer işgal etmez Gerccedilekten Orta Karadeniz boumllgesinin kıyı kuşağında Batı ve Orta Kardenizrsquoin aşırı

3

yağışlarına rastlanmaz Oumlrneğin İnebolursquoda 1100 mm Giresunrsquoda 1300 mm civarında olan yağış

tutarları Samsunrsquoda 730 mmrsquoye iner Kıyı gerisinde yuumlkselen Canik Dağlarırsquonın hemen gerisindeyıllık

yağış tutarı 400-450 mmrsquoye duumlşmekte batıdaki ovalarda ise 370-400 mm arasında oynar Bu yuumlzden

Boumllgenin tektonik depresyonlarının denize yakın olanlarında bile Orta Anadolu steplerini andıran bir

manzara ile karşılaşılır Sıcaklık bakımından da Orta Karadeniz Karadeniz Boumllgesinin diğer alt

boumllgelerinden farklıdır Burası kışın Batı Karadenizrsquoden biraz daha sıcak fakat Orta Anadolursquoda

oluşan serin hava kitlelerinin zaman zaman sahile sokulması sebebiyle Doğu Karadenizrsquoden daha

serindir Yine bu yuumlzden yaz mevsimi Batı ve Doğu Karadenizrsquoe nazaran daha sıcak ve az yağışlı

geccediler

Orta Karadeniz Boumllgesindeki yerleşmelerin dağılım duumlzeni ve nuumlfus yoğunlukları Doğu ve

Batı Karadeniz boumllgelerinden farklı bir durum goumlsterir Bu boumllgedeki jeomorfolojik yapı ve yuumlkselti

yerleşmeleri sadece kıyı kuşağında hapsetmeyip homojen olarak her tarafa yayılmalarını sağlamıştır

Kıyı kuşağındaki Perşembe Yarımadası Ccedilarşamba ve Bafra Ovaları ile bu iki ova arasında yer alan

dar saha (Samsunrsquoun bulunduğu alan) ile Canik Dağları guumlneyindeki tektonik depresyonlar yoğun

yerleşim alanı durumundadırlar

ORTA KARADENİZ BOumlLGESİNİN BOumlLUumlM VE YOumlRELERİ

Orta Karadeniz Boumllgesi Kıyı kuşağı Canik Dağları ve Canik Dağları guumlneyindeki

tektonik depresyonlar olmak uumlzere uumlccedil boumlluumlme ayrılmaktadır

1 KIYI KUŞAĞI BOumlLUumlMUuml

Orta Karadeniz boumllgesinde doğuda Piraziz batıda Yakakent kasabaları arasında kalan kıyı

kuşağı boumlluumlmuuml doğudan-batıya şu youmlrelere ayrılmaktadır

Melet Ccedilayırsquonın aşağı ccedilığırı-Ordu şehri

Perşembe (Vona) yarımadası

Fatsa-Uumlnye

Ccedilarşamba Ovası

Samsun

Bafra Ovası

MELET CcedilAYIrsquoNIN AŞAĞI CcedilIĞIRI-ORDU ŞEHRİ

Kaynağını Giresun guumlneyindeki Karagoumll

Dağlarının batı kesiminden alan Melet Ccedilayı

Mesudiye kasabasının guumlneyinden ve batısından

geccediltikten sonra guumlneyden kuzeye doğru akarken

Topccedilam Kabaduumlz kasabalarının yakınından geccediler

ve Ordu şehrinin iccedilinde bent iccedilinde akarak

Karadenizrsquoe ulaşır Şimdi Melet Ccedilayırsquonın aşağı

ccedilığırı Ordu şehri tarafından işgal edilmiş

durumdadır Eskiden şehrin dışından akan bu akarsu

şimdi şehrin iccedilinde kalmıştır Bir zamanlar Orta

Karadeniz-Doğu Karadeniz boumllgelerini ayıran

coğrafi sınır Melet Ccedilayı uumlzerinden geccedilirilmekteydi

Coğrafi sınırın Ordu şehrini ikiye boumllerek bir

kısmının Orta Karadeniz Boumllgesinde diğer kısmının

da Doğu Karadeniz Boumllgesinde yer alması muumlmkuumln

olmayacağına goumlre şehrin tuumlmuumlyle Orta Karadeniz

Boumllgesine katılarak sınırın Ordu-Giresun il sınırına

kaydırılması uygun bulunmuştur

580 m yuumlkseklikteki Boztepersquonin eteğinde

kurulan Ordu şehri sahildeki duumlzluumlk alanı tuumlmuumlyle

doldurarak Melet Ccedilayırsquonın doğusunu da işgal etmiştir

4

5

Ordu şehri

Antik Ccedilağda Sinoprsquoa bağlı oumlnemli yerleşim merkezlerinden biri olan Cotyora şehrinin

bu sahadaki en eski yerleşim yeri olduğu bilinmektedir MOumlVIII yuumlzyılda Miletli

kolonistlerce Boztepersquode kurulan Cotyorarsquodan sonra 14 yuumlzyıl ortalarına doğru şehrin 4 km

guumlneyinde buguumlnkuuml Eskipazarrsquoda Bayramlı adıyla bir yerleşme oluşturulmuştu Bayramlı

kasabası 18 yuumlzyıl başlarında eski canlılığını kaybedince batıda BUCAK adıyla yeni bir

yerleşme ortaya ccedilıktı Bucak adı 1869-1870rsquode ORDUrsquoya ccedilevrildi Ordu bir accedilık hava

tiyatrosunu andırır şekilde Boztepersquoden Karadeniz kıyısına doğru basamaklar halinde inmiş

ve Ordu deresi ile Melet Ccedilayının birlikte oluşturdukları delta duumlzluumlğuumlnuuml buumltuumlnuumlyle işgal

etmiştir Evvelce Ordu halkı bataklık olan kıyı kuşağında ccedileltik tarmı ile uğraşır ve yazın

sıtmadan kurtulmak iccedilin Canik Dağlarının eteklerindeki yaylalara goumlccedilerlerdi 19 asır

sonlarına doğru 6000 nuumlfuslu olan Ordu sahil yolunun yapımından sonar buumlyuumlyerek buguumln

115000 nuumlfuslu bir şehir haline gelmiştir Ordu şehri sahip olduğu Kirazlı limanı sayesinde deniz ulaşımında da oumlnemli bir yere sahiptir

Sanayi tesisi olarak soya yağı ile fındığa dayalı gıda uumlruumlnleri uumlreten fabrika ve imalathaneler

bulunmaktadır

6

PERŞEMBE (VONA) YARIMADASI

Doğursquoda Ordu batıda Fatsa arasında yer alan Kretase yaşlı jeolojik formasyonlardan

oluşan yarımadaya Perşembe (Vona) yarımadası denilmektedir Bu yarımadanın kuzeydoğu

ucunda Ccedilam burnu kuzeybatı ucunda ise Yasun (Kiremit) burnu bulunmaktadır

Perşembe

7

Yarımadanın doğu kıyısında Ordu-Samsun devlet karayolu uumlzerinde Vona limanı kuzeyinde

Kordon Tepesi eteğinde kurulmuştur İdari youmlnden ilccedile merkezi durumunda olan Perşembe 11000

nuumlfuslu bir kasaba olup idari youmlnden bağlı olduğu Ordu il merkezine 13 km uzaklıktadır Perşembe

ve civarinda yetiştirlen başlıca tarımsal uumlruumlnler başta fındık olmak uumlzere son yıllarda oumlnem kazanan

kivi ve ccedililektir Hayvan sayısı sınırlı olup genellikle sığır tuumlruumlndedir Ordu şehrinin yakın mesafede

olması nedeniyle ticaret ve sanayi gelişmemiştir Ekonomik youmlnden etkisini goumlsteren oumlnemli bir kol

da deniz balıkccedilılığıdır Perşembe ayrıca iki tekstil fabrikası ile Fen-Edebiyat Fakuumlltesine ev sahipliği

yapmaktadır

Perşembe yarımadasının diğer oumlnemli yerleşmeleri Yasun burnu doğusundaki Ccedilaytepe

Yalıkoumly ile yarımadanın batı kıyısında yer alan Yalıkoumly Medreseoumlnuuml ve Bolamanrsquodır Karadeniz

Sahil Yolu projesi kapsamında inşaa edilen Bolaman tuumlnelleri sayesinde Ordu-Fatsa

arasındaki ulaşım suumlresi bir saatten 20 dakikaya inmiştir

Bolaman tuumlneli

FATSA-UumlNYE YOumlRESİ

Doğudaki Perşembe yarımadası ile batıdaki Ccedilarşamba delta ovası arasında yer alan

sahaya Fatsa-Uumlnye Youmlresi adını vermekteyiz Bu youmlredeki oumlnemli yerleşmelerden ilki 64000

nuumlfuslu Fatsa şehridir

8

Fatsa ve civarında halkın en oumlnemli gelir ve geccedilim kaynağı fındık olup uumlretilen fındığın bir

kısmı kabuklu ve iccedil fındık olarak yurtdışına ihraccedil edilmektedir Youmlrede sebze ve meyvecilikte de

oumlnemli bir gelişme vardır Oumlzellikle duumlz arazilerde fındığa nispeten 3 - 4 misli daha avantajlı

durumdadır 1986 yılında Fatsanın 30 koumlyuumlnde ccedilay ekimi izni alınmış ve dikimine başlanmıştır

Bunun yanında ipek boumlcekccedililiği cam seracılık ccediliccedilekccedililik ve kavakccedilılığa gereken oumlnem verilmektedir

Arıcılıkta oumlzellikle fenni kovan olarak geniş bir faaliyet mevcut olup ilccedile genelinde 26 bin adet fenni

kovandan yaklaşık 750 ton civarında bal elde edilmektedir

Fatsa

Fatsarsquonın guumlneydoğusunda Fatsa-Aybastı karayolunun 10 kilometresinde Oumlrencik

Koumlyuumlrsquondeki GAGA GOumlLUuml 15000 m2rsquolik bir alanı kaplamaktadır Bir heyelan set goumlluuml olan Gaga

Goumlluumlnuumln ccedilevresi ağaccedillarla kaplı olup ortasında kuumlccediluumlk bir adacık vardır Bu adacıkta bir kilise olduğu

soumlylenmekle beraber onunla ilgili kalıntıya rastlanmamıştır Goumll ccedilevresi youmlre halkı tarafından

dinlenme ve mesire yeri olarak kullanılmaktadır

z

2

Giresun il sınırıyla ccedilakıştırılması ve guumlneyde Kızıldağrsquoa doğru uzatılması gerekmiştir Buna goumlre

kıyıda Piraziz kasabası batısından guumlneyde Kızıldağ arasında ccedilizilecek bir ccedilizgi ile Orta ve Doğu

Karadeniz Boumllgeleri birbirinden ayrılmaktadır

Orta Karadeniz Alt Boumllgesinin Karadeniz Boumllgesi iccedilinde ayrı bir yeri vardır Bunların başında

orografik yapısı gelmektedir Batı Karadeniz boumllgesindeki dağların uzantıları bu boumllgede de devam

eder Oumlrneğin Kuumlre Dağları ile Ilgaz dağları aşağı Kızılırmak mecrasında birleşerek kayda değer

birdeğişiklik goumlstermeksizin Canik Dağlarırsquonda devam ederler Koumlroğlu Dağlarının bir kısmı

Merzifonrsquoun kuzeyini dolaşarak Kelkit oluğunu guumlneyden kuşatan Koumlse Dağlarına ulaşır Boumllgenin iccedil

kesiminde yer alan kıvrım sıralarında ana doğrultudan (batı-doğu) sapmalar kendini goumlsterir Ilgaz ve

Koumlroğlu dağlarının uzantısı durumunda olan dağ sıraları (Osmancık kuzeyindeki Kunduz Dağı

Adadağ Merzifon kuzeyindeki Tavşan Dağı Guumlmuumlşhacıkoumly batısında İnegoumll Dağı Hamamoumlzuuml

guumlneyindeki Eğerli Dağı) saccedilaklara ayrılarak Orta Karadeniz boumllgesinin iccedil kuşağında devam ederler

Boumllgenin Orta Anadolu boumllgesine komşu boumlluumlmuumlnde yer alan Zile Dağları ile Yaylacık Dağları ve

Deveci Dağları GB-KD doğrultusunda uzanan kırıklı kıvrım sıralarını oluştururlar

Orta Karadeniz boumllgesi dağları Batı ve Doğu Karadeniz boumllgesi dağlarına goumlre daha fazla

genişlik kazanmışlardır Fakat bu durum yuumlkseltilerinin azalması sonucunu doğurmuştur Kıvrımların

sıkıştığı yerlerde yuumlkselti artmakta genişlediği yerlerde ise yuumlkselti azalmaktadır Boumllgenin batı

kesiminde ortalama 1000-1250 m Olan yuumlkselti doğu kesimde 1500-1750 metreye ulaşır Bu miktar

Koumlse Dağırsquonda boumllgedeki en yuumlksek değer olan 2812 metreye erişmektedir

Orta Karadeniz boumllgesi Orta Anadolursquoyu Karadenizrsquoe bağlayan kara ve demir yollarının

faydalandıkları en oumlnemli doğal koridorlardan biridir Bu koridor aynı zamanda Orta Anadolursquoyu

Karadenizrsquoe bağlamakla kalmamış İlk ve Orta ccedilağlarda Mezopotamyalıların Diyarbakır-Sivas-Tokat

ve Amasya uumlzerinden kıyıdaki Samsunrsquoa ulaşmalarını sağlayan tarihi yola yer vermiştir Bu tarihi yol

buguumln de hem Sivas-Samsun demir yolunun hem de işlek karayollarının takip ettiği bir guumlzergahtır

Boumllgede yuumlkseltinin azalması yağış azalmasına da yol accedilar ve dolayısıyla orman oumlrtuumlsuuml fazla

yer işgal etmez Gerccedilekten Orta Karadeniz boumllgesinin kıyı kuşağında Batı ve Orta Kardenizrsquoin aşırı

3

yağışlarına rastlanmaz Oumlrneğin İnebolursquoda 1100 mm Giresunrsquoda 1300 mm civarında olan yağış

tutarları Samsunrsquoda 730 mmrsquoye iner Kıyı gerisinde yuumlkselen Canik Dağlarırsquonın hemen gerisindeyıllık

yağış tutarı 400-450 mmrsquoye duumlşmekte batıdaki ovalarda ise 370-400 mm arasında oynar Bu yuumlzden

Boumllgenin tektonik depresyonlarının denize yakın olanlarında bile Orta Anadolu steplerini andıran bir

manzara ile karşılaşılır Sıcaklık bakımından da Orta Karadeniz Karadeniz Boumllgesinin diğer alt

boumllgelerinden farklıdır Burası kışın Batı Karadenizrsquoden biraz daha sıcak fakat Orta Anadolursquoda

oluşan serin hava kitlelerinin zaman zaman sahile sokulması sebebiyle Doğu Karadenizrsquoden daha

serindir Yine bu yuumlzden yaz mevsimi Batı ve Doğu Karadenizrsquoe nazaran daha sıcak ve az yağışlı

geccediler

Orta Karadeniz Boumllgesindeki yerleşmelerin dağılım duumlzeni ve nuumlfus yoğunlukları Doğu ve

Batı Karadeniz boumllgelerinden farklı bir durum goumlsterir Bu boumllgedeki jeomorfolojik yapı ve yuumlkselti

yerleşmeleri sadece kıyı kuşağında hapsetmeyip homojen olarak her tarafa yayılmalarını sağlamıştır

Kıyı kuşağındaki Perşembe Yarımadası Ccedilarşamba ve Bafra Ovaları ile bu iki ova arasında yer alan

dar saha (Samsunrsquoun bulunduğu alan) ile Canik Dağları guumlneyindeki tektonik depresyonlar yoğun

yerleşim alanı durumundadırlar

ORTA KARADENİZ BOumlLGESİNİN BOumlLUumlM VE YOumlRELERİ

Orta Karadeniz Boumllgesi Kıyı kuşağı Canik Dağları ve Canik Dağları guumlneyindeki

tektonik depresyonlar olmak uumlzere uumlccedil boumlluumlme ayrılmaktadır

1 KIYI KUŞAĞI BOumlLUumlMUuml

Orta Karadeniz boumllgesinde doğuda Piraziz batıda Yakakent kasabaları arasında kalan kıyı

kuşağı boumlluumlmuuml doğudan-batıya şu youmlrelere ayrılmaktadır

Melet Ccedilayırsquonın aşağı ccedilığırı-Ordu şehri

Perşembe (Vona) yarımadası

Fatsa-Uumlnye

Ccedilarşamba Ovası

Samsun

Bafra Ovası

MELET CcedilAYIrsquoNIN AŞAĞI CcedilIĞIRI-ORDU ŞEHRİ

Kaynağını Giresun guumlneyindeki Karagoumll

Dağlarının batı kesiminden alan Melet Ccedilayı

Mesudiye kasabasının guumlneyinden ve batısından

geccediltikten sonra guumlneyden kuzeye doğru akarken

Topccedilam Kabaduumlz kasabalarının yakınından geccediler

ve Ordu şehrinin iccedilinde bent iccedilinde akarak

Karadenizrsquoe ulaşır Şimdi Melet Ccedilayırsquonın aşağı

ccedilığırı Ordu şehri tarafından işgal edilmiş

durumdadır Eskiden şehrin dışından akan bu akarsu

şimdi şehrin iccedilinde kalmıştır Bir zamanlar Orta

Karadeniz-Doğu Karadeniz boumllgelerini ayıran

coğrafi sınır Melet Ccedilayı uumlzerinden geccedilirilmekteydi

Coğrafi sınırın Ordu şehrini ikiye boumllerek bir

kısmının Orta Karadeniz Boumllgesinde diğer kısmının

da Doğu Karadeniz Boumllgesinde yer alması muumlmkuumln

olmayacağına goumlre şehrin tuumlmuumlyle Orta Karadeniz

Boumllgesine katılarak sınırın Ordu-Giresun il sınırına

kaydırılması uygun bulunmuştur

580 m yuumlkseklikteki Boztepersquonin eteğinde

kurulan Ordu şehri sahildeki duumlzluumlk alanı tuumlmuumlyle

doldurarak Melet Ccedilayırsquonın doğusunu da işgal etmiştir

4

5

Ordu şehri

Antik Ccedilağda Sinoprsquoa bağlı oumlnemli yerleşim merkezlerinden biri olan Cotyora şehrinin

bu sahadaki en eski yerleşim yeri olduğu bilinmektedir MOumlVIII yuumlzyılda Miletli

kolonistlerce Boztepersquode kurulan Cotyorarsquodan sonra 14 yuumlzyıl ortalarına doğru şehrin 4 km

guumlneyinde buguumlnkuuml Eskipazarrsquoda Bayramlı adıyla bir yerleşme oluşturulmuştu Bayramlı

kasabası 18 yuumlzyıl başlarında eski canlılığını kaybedince batıda BUCAK adıyla yeni bir

yerleşme ortaya ccedilıktı Bucak adı 1869-1870rsquode ORDUrsquoya ccedilevrildi Ordu bir accedilık hava

tiyatrosunu andırır şekilde Boztepersquoden Karadeniz kıyısına doğru basamaklar halinde inmiş

ve Ordu deresi ile Melet Ccedilayının birlikte oluşturdukları delta duumlzluumlğuumlnuuml buumltuumlnuumlyle işgal

etmiştir Evvelce Ordu halkı bataklık olan kıyı kuşağında ccedileltik tarmı ile uğraşır ve yazın

sıtmadan kurtulmak iccedilin Canik Dağlarının eteklerindeki yaylalara goumlccedilerlerdi 19 asır

sonlarına doğru 6000 nuumlfuslu olan Ordu sahil yolunun yapımından sonar buumlyuumlyerek buguumln

115000 nuumlfuslu bir şehir haline gelmiştir Ordu şehri sahip olduğu Kirazlı limanı sayesinde deniz ulaşımında da oumlnemli bir yere sahiptir

Sanayi tesisi olarak soya yağı ile fındığa dayalı gıda uumlruumlnleri uumlreten fabrika ve imalathaneler

bulunmaktadır

6

PERŞEMBE (VONA) YARIMADASI

Doğursquoda Ordu batıda Fatsa arasında yer alan Kretase yaşlı jeolojik formasyonlardan

oluşan yarımadaya Perşembe (Vona) yarımadası denilmektedir Bu yarımadanın kuzeydoğu

ucunda Ccedilam burnu kuzeybatı ucunda ise Yasun (Kiremit) burnu bulunmaktadır

Perşembe

7

Yarımadanın doğu kıyısında Ordu-Samsun devlet karayolu uumlzerinde Vona limanı kuzeyinde

Kordon Tepesi eteğinde kurulmuştur İdari youmlnden ilccedile merkezi durumunda olan Perşembe 11000

nuumlfuslu bir kasaba olup idari youmlnden bağlı olduğu Ordu il merkezine 13 km uzaklıktadır Perşembe

ve civarinda yetiştirlen başlıca tarımsal uumlruumlnler başta fındık olmak uumlzere son yıllarda oumlnem kazanan

kivi ve ccedililektir Hayvan sayısı sınırlı olup genellikle sığır tuumlruumlndedir Ordu şehrinin yakın mesafede

olması nedeniyle ticaret ve sanayi gelişmemiştir Ekonomik youmlnden etkisini goumlsteren oumlnemli bir kol

da deniz balıkccedilılığıdır Perşembe ayrıca iki tekstil fabrikası ile Fen-Edebiyat Fakuumlltesine ev sahipliği

yapmaktadır

Perşembe yarımadasının diğer oumlnemli yerleşmeleri Yasun burnu doğusundaki Ccedilaytepe

Yalıkoumly ile yarımadanın batı kıyısında yer alan Yalıkoumly Medreseoumlnuuml ve Bolamanrsquodır Karadeniz

Sahil Yolu projesi kapsamında inşaa edilen Bolaman tuumlnelleri sayesinde Ordu-Fatsa

arasındaki ulaşım suumlresi bir saatten 20 dakikaya inmiştir

Bolaman tuumlneli

FATSA-UumlNYE YOumlRESİ

Doğudaki Perşembe yarımadası ile batıdaki Ccedilarşamba delta ovası arasında yer alan

sahaya Fatsa-Uumlnye Youmlresi adını vermekteyiz Bu youmlredeki oumlnemli yerleşmelerden ilki 64000

nuumlfuslu Fatsa şehridir

8

Fatsa ve civarında halkın en oumlnemli gelir ve geccedilim kaynağı fındık olup uumlretilen fındığın bir

kısmı kabuklu ve iccedil fındık olarak yurtdışına ihraccedil edilmektedir Youmlrede sebze ve meyvecilikte de

oumlnemli bir gelişme vardır Oumlzellikle duumlz arazilerde fındığa nispeten 3 - 4 misli daha avantajlı

durumdadır 1986 yılında Fatsanın 30 koumlyuumlnde ccedilay ekimi izni alınmış ve dikimine başlanmıştır

Bunun yanında ipek boumlcekccedililiği cam seracılık ccediliccedilekccedililik ve kavakccedilılığa gereken oumlnem verilmektedir

Arıcılıkta oumlzellikle fenni kovan olarak geniş bir faaliyet mevcut olup ilccedile genelinde 26 bin adet fenni

kovandan yaklaşık 750 ton civarında bal elde edilmektedir

Fatsa

Fatsarsquonın guumlneydoğusunda Fatsa-Aybastı karayolunun 10 kilometresinde Oumlrencik

Koumlyuumlrsquondeki GAGA GOumlLUuml 15000 m2rsquolik bir alanı kaplamaktadır Bir heyelan set goumlluuml olan Gaga

Goumlluumlnuumln ccedilevresi ağaccedillarla kaplı olup ortasında kuumlccediluumlk bir adacık vardır Bu adacıkta bir kilise olduğu

soumlylenmekle beraber onunla ilgili kalıntıya rastlanmamıştır Goumll ccedilevresi youmlre halkı tarafından

dinlenme ve mesire yeri olarak kullanılmaktadır

z

3

yağışlarına rastlanmaz Oumlrneğin İnebolursquoda 1100 mm Giresunrsquoda 1300 mm civarında olan yağış

tutarları Samsunrsquoda 730 mmrsquoye iner Kıyı gerisinde yuumlkselen Canik Dağlarırsquonın hemen gerisindeyıllık

yağış tutarı 400-450 mmrsquoye duumlşmekte batıdaki ovalarda ise 370-400 mm arasında oynar Bu yuumlzden

Boumllgenin tektonik depresyonlarının denize yakın olanlarında bile Orta Anadolu steplerini andıran bir

manzara ile karşılaşılır Sıcaklık bakımından da Orta Karadeniz Karadeniz Boumllgesinin diğer alt

boumllgelerinden farklıdır Burası kışın Batı Karadenizrsquoden biraz daha sıcak fakat Orta Anadolursquoda

oluşan serin hava kitlelerinin zaman zaman sahile sokulması sebebiyle Doğu Karadenizrsquoden daha

serindir Yine bu yuumlzden yaz mevsimi Batı ve Doğu Karadenizrsquoe nazaran daha sıcak ve az yağışlı

geccediler

Orta Karadeniz Boumllgesindeki yerleşmelerin dağılım duumlzeni ve nuumlfus yoğunlukları Doğu ve

Batı Karadeniz boumllgelerinden farklı bir durum goumlsterir Bu boumllgedeki jeomorfolojik yapı ve yuumlkselti

yerleşmeleri sadece kıyı kuşağında hapsetmeyip homojen olarak her tarafa yayılmalarını sağlamıştır

Kıyı kuşağındaki Perşembe Yarımadası Ccedilarşamba ve Bafra Ovaları ile bu iki ova arasında yer alan

dar saha (Samsunrsquoun bulunduğu alan) ile Canik Dağları guumlneyindeki tektonik depresyonlar yoğun

yerleşim alanı durumundadırlar

ORTA KARADENİZ BOumlLGESİNİN BOumlLUumlM VE YOumlRELERİ

Orta Karadeniz Boumllgesi Kıyı kuşağı Canik Dağları ve Canik Dağları guumlneyindeki

tektonik depresyonlar olmak uumlzere uumlccedil boumlluumlme ayrılmaktadır

1 KIYI KUŞAĞI BOumlLUumlMUuml

Orta Karadeniz boumllgesinde doğuda Piraziz batıda Yakakent kasabaları arasında kalan kıyı

kuşağı boumlluumlmuuml doğudan-batıya şu youmlrelere ayrılmaktadır

Melet Ccedilayırsquonın aşağı ccedilığırı-Ordu şehri

Perşembe (Vona) yarımadası

Fatsa-Uumlnye

Ccedilarşamba Ovası

Samsun

Bafra Ovası

MELET CcedilAYIrsquoNIN AŞAĞI CcedilIĞIRI-ORDU ŞEHRİ

Kaynağını Giresun guumlneyindeki Karagoumll

Dağlarının batı kesiminden alan Melet Ccedilayı

Mesudiye kasabasının guumlneyinden ve batısından

geccediltikten sonra guumlneyden kuzeye doğru akarken

Topccedilam Kabaduumlz kasabalarının yakınından geccediler

ve Ordu şehrinin iccedilinde bent iccedilinde akarak

Karadenizrsquoe ulaşır Şimdi Melet Ccedilayırsquonın aşağı

ccedilığırı Ordu şehri tarafından işgal edilmiş

durumdadır Eskiden şehrin dışından akan bu akarsu

şimdi şehrin iccedilinde kalmıştır Bir zamanlar Orta

Karadeniz-Doğu Karadeniz boumllgelerini ayıran

coğrafi sınır Melet Ccedilayı uumlzerinden geccedilirilmekteydi

Coğrafi sınırın Ordu şehrini ikiye boumllerek bir

kısmının Orta Karadeniz Boumllgesinde diğer kısmının

da Doğu Karadeniz Boumllgesinde yer alması muumlmkuumln

olmayacağına goumlre şehrin tuumlmuumlyle Orta Karadeniz

Boumllgesine katılarak sınırın Ordu-Giresun il sınırına

kaydırılması uygun bulunmuştur

580 m yuumlkseklikteki Boztepersquonin eteğinde

kurulan Ordu şehri sahildeki duumlzluumlk alanı tuumlmuumlyle

doldurarak Melet Ccedilayırsquonın doğusunu da işgal etmiştir

4

5

Ordu şehri

Antik Ccedilağda Sinoprsquoa bağlı oumlnemli yerleşim merkezlerinden biri olan Cotyora şehrinin

bu sahadaki en eski yerleşim yeri olduğu bilinmektedir MOumlVIII yuumlzyılda Miletli

kolonistlerce Boztepersquode kurulan Cotyorarsquodan sonra 14 yuumlzyıl ortalarına doğru şehrin 4 km

guumlneyinde buguumlnkuuml Eskipazarrsquoda Bayramlı adıyla bir yerleşme oluşturulmuştu Bayramlı

kasabası 18 yuumlzyıl başlarında eski canlılığını kaybedince batıda BUCAK adıyla yeni bir

yerleşme ortaya ccedilıktı Bucak adı 1869-1870rsquode ORDUrsquoya ccedilevrildi Ordu bir accedilık hava

tiyatrosunu andırır şekilde Boztepersquoden Karadeniz kıyısına doğru basamaklar halinde inmiş

ve Ordu deresi ile Melet Ccedilayının birlikte oluşturdukları delta duumlzluumlğuumlnuuml buumltuumlnuumlyle işgal

etmiştir Evvelce Ordu halkı bataklık olan kıyı kuşağında ccedileltik tarmı ile uğraşır ve yazın

sıtmadan kurtulmak iccedilin Canik Dağlarının eteklerindeki yaylalara goumlccedilerlerdi 19 asır

sonlarına doğru 6000 nuumlfuslu olan Ordu sahil yolunun yapımından sonar buumlyuumlyerek buguumln

115000 nuumlfuslu bir şehir haline gelmiştir Ordu şehri sahip olduğu Kirazlı limanı sayesinde deniz ulaşımında da oumlnemli bir yere sahiptir

Sanayi tesisi olarak soya yağı ile fındığa dayalı gıda uumlruumlnleri uumlreten fabrika ve imalathaneler

bulunmaktadır

6

PERŞEMBE (VONA) YARIMADASI

Doğursquoda Ordu batıda Fatsa arasında yer alan Kretase yaşlı jeolojik formasyonlardan

oluşan yarımadaya Perşembe (Vona) yarımadası denilmektedir Bu yarımadanın kuzeydoğu

ucunda Ccedilam burnu kuzeybatı ucunda ise Yasun (Kiremit) burnu bulunmaktadır

Perşembe

7

Yarımadanın doğu kıyısında Ordu-Samsun devlet karayolu uumlzerinde Vona limanı kuzeyinde

Kordon Tepesi eteğinde kurulmuştur İdari youmlnden ilccedile merkezi durumunda olan Perşembe 11000

nuumlfuslu bir kasaba olup idari youmlnden bağlı olduğu Ordu il merkezine 13 km uzaklıktadır Perşembe

ve civarinda yetiştirlen başlıca tarımsal uumlruumlnler başta fındık olmak uumlzere son yıllarda oumlnem kazanan

kivi ve ccedililektir Hayvan sayısı sınırlı olup genellikle sığır tuumlruumlndedir Ordu şehrinin yakın mesafede

olması nedeniyle ticaret ve sanayi gelişmemiştir Ekonomik youmlnden etkisini goumlsteren oumlnemli bir kol

da deniz balıkccedilılığıdır Perşembe ayrıca iki tekstil fabrikası ile Fen-Edebiyat Fakuumlltesine ev sahipliği

yapmaktadır

Perşembe yarımadasının diğer oumlnemli yerleşmeleri Yasun burnu doğusundaki Ccedilaytepe

Yalıkoumly ile yarımadanın batı kıyısında yer alan Yalıkoumly Medreseoumlnuuml ve Bolamanrsquodır Karadeniz

Sahil Yolu projesi kapsamında inşaa edilen Bolaman tuumlnelleri sayesinde Ordu-Fatsa

arasındaki ulaşım suumlresi bir saatten 20 dakikaya inmiştir

Bolaman tuumlneli

FATSA-UumlNYE YOumlRESİ

Doğudaki Perşembe yarımadası ile batıdaki Ccedilarşamba delta ovası arasında yer alan

sahaya Fatsa-Uumlnye Youmlresi adını vermekteyiz Bu youmlredeki oumlnemli yerleşmelerden ilki 64000

nuumlfuslu Fatsa şehridir

8

Fatsa ve civarında halkın en oumlnemli gelir ve geccedilim kaynağı fındık olup uumlretilen fındığın bir

kısmı kabuklu ve iccedil fındık olarak yurtdışına ihraccedil edilmektedir Youmlrede sebze ve meyvecilikte de

oumlnemli bir gelişme vardır Oumlzellikle duumlz arazilerde fındığa nispeten 3 - 4 misli daha avantajlı

durumdadır 1986 yılında Fatsanın 30 koumlyuumlnde ccedilay ekimi izni alınmış ve dikimine başlanmıştır

Bunun yanında ipek boumlcekccedililiği cam seracılık ccediliccedilekccedililik ve kavakccedilılığa gereken oumlnem verilmektedir

Arıcılıkta oumlzellikle fenni kovan olarak geniş bir faaliyet mevcut olup ilccedile genelinde 26 bin adet fenni

kovandan yaklaşık 750 ton civarında bal elde edilmektedir

Fatsa

Fatsarsquonın guumlneydoğusunda Fatsa-Aybastı karayolunun 10 kilometresinde Oumlrencik

Koumlyuumlrsquondeki GAGA GOumlLUuml 15000 m2rsquolik bir alanı kaplamaktadır Bir heyelan set goumlluuml olan Gaga

Goumlluumlnuumln ccedilevresi ağaccedillarla kaplı olup ortasında kuumlccediluumlk bir adacık vardır Bu adacıkta bir kilise olduğu

soumlylenmekle beraber onunla ilgili kalıntıya rastlanmamıştır Goumll ccedilevresi youmlre halkı tarafından

dinlenme ve mesire yeri olarak kullanılmaktadır

z

4

5

Ordu şehri

Antik Ccedilağda Sinoprsquoa bağlı oumlnemli yerleşim merkezlerinden biri olan Cotyora şehrinin

bu sahadaki en eski yerleşim yeri olduğu bilinmektedir MOumlVIII yuumlzyılda Miletli

kolonistlerce Boztepersquode kurulan Cotyorarsquodan sonra 14 yuumlzyıl ortalarına doğru şehrin 4 km

guumlneyinde buguumlnkuuml Eskipazarrsquoda Bayramlı adıyla bir yerleşme oluşturulmuştu Bayramlı

kasabası 18 yuumlzyıl başlarında eski canlılığını kaybedince batıda BUCAK adıyla yeni bir

yerleşme ortaya ccedilıktı Bucak adı 1869-1870rsquode ORDUrsquoya ccedilevrildi Ordu bir accedilık hava

tiyatrosunu andırır şekilde Boztepersquoden Karadeniz kıyısına doğru basamaklar halinde inmiş

ve Ordu deresi ile Melet Ccedilayının birlikte oluşturdukları delta duumlzluumlğuumlnuuml buumltuumlnuumlyle işgal

etmiştir Evvelce Ordu halkı bataklık olan kıyı kuşağında ccedileltik tarmı ile uğraşır ve yazın

sıtmadan kurtulmak iccedilin Canik Dağlarının eteklerindeki yaylalara goumlccedilerlerdi 19 asır

sonlarına doğru 6000 nuumlfuslu olan Ordu sahil yolunun yapımından sonar buumlyuumlyerek buguumln

115000 nuumlfuslu bir şehir haline gelmiştir Ordu şehri sahip olduğu Kirazlı limanı sayesinde deniz ulaşımında da oumlnemli bir yere sahiptir

Sanayi tesisi olarak soya yağı ile fındığa dayalı gıda uumlruumlnleri uumlreten fabrika ve imalathaneler

bulunmaktadır

6

PERŞEMBE (VONA) YARIMADASI

Doğursquoda Ordu batıda Fatsa arasında yer alan Kretase yaşlı jeolojik formasyonlardan

oluşan yarımadaya Perşembe (Vona) yarımadası denilmektedir Bu yarımadanın kuzeydoğu

ucunda Ccedilam burnu kuzeybatı ucunda ise Yasun (Kiremit) burnu bulunmaktadır

Perşembe

7

Yarımadanın doğu kıyısında Ordu-Samsun devlet karayolu uumlzerinde Vona limanı kuzeyinde

Kordon Tepesi eteğinde kurulmuştur İdari youmlnden ilccedile merkezi durumunda olan Perşembe 11000

nuumlfuslu bir kasaba olup idari youmlnden bağlı olduğu Ordu il merkezine 13 km uzaklıktadır Perşembe

ve civarinda yetiştirlen başlıca tarımsal uumlruumlnler başta fındık olmak uumlzere son yıllarda oumlnem kazanan

kivi ve ccedililektir Hayvan sayısı sınırlı olup genellikle sığır tuumlruumlndedir Ordu şehrinin yakın mesafede

olması nedeniyle ticaret ve sanayi gelişmemiştir Ekonomik youmlnden etkisini goumlsteren oumlnemli bir kol

da deniz balıkccedilılığıdır Perşembe ayrıca iki tekstil fabrikası ile Fen-Edebiyat Fakuumlltesine ev sahipliği

yapmaktadır

Perşembe yarımadasının diğer oumlnemli yerleşmeleri Yasun burnu doğusundaki Ccedilaytepe

Yalıkoumly ile yarımadanın batı kıyısında yer alan Yalıkoumly Medreseoumlnuuml ve Bolamanrsquodır Karadeniz

Sahil Yolu projesi kapsamında inşaa edilen Bolaman tuumlnelleri sayesinde Ordu-Fatsa

arasındaki ulaşım suumlresi bir saatten 20 dakikaya inmiştir

Bolaman tuumlneli

FATSA-UumlNYE YOumlRESİ

Doğudaki Perşembe yarımadası ile batıdaki Ccedilarşamba delta ovası arasında yer alan

sahaya Fatsa-Uumlnye Youmlresi adını vermekteyiz Bu youmlredeki oumlnemli yerleşmelerden ilki 64000

nuumlfuslu Fatsa şehridir

8

Fatsa ve civarında halkın en oumlnemli gelir ve geccedilim kaynağı fındık olup uumlretilen fındığın bir

kısmı kabuklu ve iccedil fındık olarak yurtdışına ihraccedil edilmektedir Youmlrede sebze ve meyvecilikte de

oumlnemli bir gelişme vardır Oumlzellikle duumlz arazilerde fındığa nispeten 3 - 4 misli daha avantajlı

durumdadır 1986 yılında Fatsanın 30 koumlyuumlnde ccedilay ekimi izni alınmış ve dikimine başlanmıştır

Bunun yanında ipek boumlcekccedililiği cam seracılık ccediliccedilekccedililik ve kavakccedilılığa gereken oumlnem verilmektedir

Arıcılıkta oumlzellikle fenni kovan olarak geniş bir faaliyet mevcut olup ilccedile genelinde 26 bin adet fenni

kovandan yaklaşık 750 ton civarında bal elde edilmektedir

Fatsa

Fatsarsquonın guumlneydoğusunda Fatsa-Aybastı karayolunun 10 kilometresinde Oumlrencik

Koumlyuumlrsquondeki GAGA GOumlLUuml 15000 m2rsquolik bir alanı kaplamaktadır Bir heyelan set goumlluuml olan Gaga

Goumlluumlnuumln ccedilevresi ağaccedillarla kaplı olup ortasında kuumlccediluumlk bir adacık vardır Bu adacıkta bir kilise olduğu

soumlylenmekle beraber onunla ilgili kalıntıya rastlanmamıştır Goumll ccedilevresi youmlre halkı tarafından

dinlenme ve mesire yeri olarak kullanılmaktadır

z

5

Ordu şehri

Antik Ccedilağda Sinoprsquoa bağlı oumlnemli yerleşim merkezlerinden biri olan Cotyora şehrinin

bu sahadaki en eski yerleşim yeri olduğu bilinmektedir MOumlVIII yuumlzyılda Miletli

kolonistlerce Boztepersquode kurulan Cotyorarsquodan sonra 14 yuumlzyıl ortalarına doğru şehrin 4 km

guumlneyinde buguumlnkuuml Eskipazarrsquoda Bayramlı adıyla bir yerleşme oluşturulmuştu Bayramlı

kasabası 18 yuumlzyıl başlarında eski canlılığını kaybedince batıda BUCAK adıyla yeni bir

yerleşme ortaya ccedilıktı Bucak adı 1869-1870rsquode ORDUrsquoya ccedilevrildi Ordu bir accedilık hava

tiyatrosunu andırır şekilde Boztepersquoden Karadeniz kıyısına doğru basamaklar halinde inmiş

ve Ordu deresi ile Melet Ccedilayının birlikte oluşturdukları delta duumlzluumlğuumlnuuml buumltuumlnuumlyle işgal

etmiştir Evvelce Ordu halkı bataklık olan kıyı kuşağında ccedileltik tarmı ile uğraşır ve yazın

sıtmadan kurtulmak iccedilin Canik Dağlarının eteklerindeki yaylalara goumlccedilerlerdi 19 asır

sonlarına doğru 6000 nuumlfuslu olan Ordu sahil yolunun yapımından sonar buumlyuumlyerek buguumln

115000 nuumlfuslu bir şehir haline gelmiştir Ordu şehri sahip olduğu Kirazlı limanı sayesinde deniz ulaşımında da oumlnemli bir yere sahiptir

Sanayi tesisi olarak soya yağı ile fındığa dayalı gıda uumlruumlnleri uumlreten fabrika ve imalathaneler

bulunmaktadır

6

PERŞEMBE (VONA) YARIMADASI

Doğursquoda Ordu batıda Fatsa arasında yer alan Kretase yaşlı jeolojik formasyonlardan

oluşan yarımadaya Perşembe (Vona) yarımadası denilmektedir Bu yarımadanın kuzeydoğu

ucunda Ccedilam burnu kuzeybatı ucunda ise Yasun (Kiremit) burnu bulunmaktadır

Perşembe

7

Yarımadanın doğu kıyısında Ordu-Samsun devlet karayolu uumlzerinde Vona limanı kuzeyinde

Kordon Tepesi eteğinde kurulmuştur İdari youmlnden ilccedile merkezi durumunda olan Perşembe 11000

nuumlfuslu bir kasaba olup idari youmlnden bağlı olduğu Ordu il merkezine 13 km uzaklıktadır Perşembe

ve civarinda yetiştirlen başlıca tarımsal uumlruumlnler başta fındık olmak uumlzere son yıllarda oumlnem kazanan

kivi ve ccedililektir Hayvan sayısı sınırlı olup genellikle sığır tuumlruumlndedir Ordu şehrinin yakın mesafede

olması nedeniyle ticaret ve sanayi gelişmemiştir Ekonomik youmlnden etkisini goumlsteren oumlnemli bir kol

da deniz balıkccedilılığıdır Perşembe ayrıca iki tekstil fabrikası ile Fen-Edebiyat Fakuumlltesine ev sahipliği

yapmaktadır

Perşembe yarımadasının diğer oumlnemli yerleşmeleri Yasun burnu doğusundaki Ccedilaytepe

Yalıkoumly ile yarımadanın batı kıyısında yer alan Yalıkoumly Medreseoumlnuuml ve Bolamanrsquodır Karadeniz

Sahil Yolu projesi kapsamında inşaa edilen Bolaman tuumlnelleri sayesinde Ordu-Fatsa

arasındaki ulaşım suumlresi bir saatten 20 dakikaya inmiştir

Bolaman tuumlneli

FATSA-UumlNYE YOumlRESİ

Doğudaki Perşembe yarımadası ile batıdaki Ccedilarşamba delta ovası arasında yer alan

sahaya Fatsa-Uumlnye Youmlresi adını vermekteyiz Bu youmlredeki oumlnemli yerleşmelerden ilki 64000

nuumlfuslu Fatsa şehridir

8

Fatsa ve civarında halkın en oumlnemli gelir ve geccedilim kaynağı fındık olup uumlretilen fındığın bir

kısmı kabuklu ve iccedil fındık olarak yurtdışına ihraccedil edilmektedir Youmlrede sebze ve meyvecilikte de

oumlnemli bir gelişme vardır Oumlzellikle duumlz arazilerde fındığa nispeten 3 - 4 misli daha avantajlı

durumdadır 1986 yılında Fatsanın 30 koumlyuumlnde ccedilay ekimi izni alınmış ve dikimine başlanmıştır

Bunun yanında ipek boumlcekccedililiği cam seracılık ccediliccedilekccedililik ve kavakccedilılığa gereken oumlnem verilmektedir

Arıcılıkta oumlzellikle fenni kovan olarak geniş bir faaliyet mevcut olup ilccedile genelinde 26 bin adet fenni

kovandan yaklaşık 750 ton civarında bal elde edilmektedir

Fatsa

Fatsarsquonın guumlneydoğusunda Fatsa-Aybastı karayolunun 10 kilometresinde Oumlrencik

Koumlyuumlrsquondeki GAGA GOumlLUuml 15000 m2rsquolik bir alanı kaplamaktadır Bir heyelan set goumlluuml olan Gaga

Goumlluumlnuumln ccedilevresi ağaccedillarla kaplı olup ortasında kuumlccediluumlk bir adacık vardır Bu adacıkta bir kilise olduğu

soumlylenmekle beraber onunla ilgili kalıntıya rastlanmamıştır Goumll ccedilevresi youmlre halkı tarafından

dinlenme ve mesire yeri olarak kullanılmaktadır

z

6

PERŞEMBE (VONA) YARIMADASI

Doğursquoda Ordu batıda Fatsa arasında yer alan Kretase yaşlı jeolojik formasyonlardan

oluşan yarımadaya Perşembe (Vona) yarımadası denilmektedir Bu yarımadanın kuzeydoğu

ucunda Ccedilam burnu kuzeybatı ucunda ise Yasun (Kiremit) burnu bulunmaktadır

Perşembe

7

Yarımadanın doğu kıyısında Ordu-Samsun devlet karayolu uumlzerinde Vona limanı kuzeyinde

Kordon Tepesi eteğinde kurulmuştur İdari youmlnden ilccedile merkezi durumunda olan Perşembe 11000

nuumlfuslu bir kasaba olup idari youmlnden bağlı olduğu Ordu il merkezine 13 km uzaklıktadır Perşembe

ve civarinda yetiştirlen başlıca tarımsal uumlruumlnler başta fındık olmak uumlzere son yıllarda oumlnem kazanan

kivi ve ccedililektir Hayvan sayısı sınırlı olup genellikle sığır tuumlruumlndedir Ordu şehrinin yakın mesafede

olması nedeniyle ticaret ve sanayi gelişmemiştir Ekonomik youmlnden etkisini goumlsteren oumlnemli bir kol

da deniz balıkccedilılığıdır Perşembe ayrıca iki tekstil fabrikası ile Fen-Edebiyat Fakuumlltesine ev sahipliği

yapmaktadır

Perşembe yarımadasının diğer oumlnemli yerleşmeleri Yasun burnu doğusundaki Ccedilaytepe

Yalıkoumly ile yarımadanın batı kıyısında yer alan Yalıkoumly Medreseoumlnuuml ve Bolamanrsquodır Karadeniz

Sahil Yolu projesi kapsamında inşaa edilen Bolaman tuumlnelleri sayesinde Ordu-Fatsa

arasındaki ulaşım suumlresi bir saatten 20 dakikaya inmiştir

Bolaman tuumlneli

FATSA-UumlNYE YOumlRESİ

Doğudaki Perşembe yarımadası ile batıdaki Ccedilarşamba delta ovası arasında yer alan

sahaya Fatsa-Uumlnye Youmlresi adını vermekteyiz Bu youmlredeki oumlnemli yerleşmelerden ilki 64000

nuumlfuslu Fatsa şehridir

8

Fatsa ve civarında halkın en oumlnemli gelir ve geccedilim kaynağı fındık olup uumlretilen fındığın bir

kısmı kabuklu ve iccedil fındık olarak yurtdışına ihraccedil edilmektedir Youmlrede sebze ve meyvecilikte de

oumlnemli bir gelişme vardır Oumlzellikle duumlz arazilerde fındığa nispeten 3 - 4 misli daha avantajlı

durumdadır 1986 yılında Fatsanın 30 koumlyuumlnde ccedilay ekimi izni alınmış ve dikimine başlanmıştır

Bunun yanında ipek boumlcekccedililiği cam seracılık ccediliccedilekccedililik ve kavakccedilılığa gereken oumlnem verilmektedir

Arıcılıkta oumlzellikle fenni kovan olarak geniş bir faaliyet mevcut olup ilccedile genelinde 26 bin adet fenni

kovandan yaklaşık 750 ton civarında bal elde edilmektedir

Fatsa

Fatsarsquonın guumlneydoğusunda Fatsa-Aybastı karayolunun 10 kilometresinde Oumlrencik

Koumlyuumlrsquondeki GAGA GOumlLUuml 15000 m2rsquolik bir alanı kaplamaktadır Bir heyelan set goumlluuml olan Gaga

Goumlluumlnuumln ccedilevresi ağaccedillarla kaplı olup ortasında kuumlccediluumlk bir adacık vardır Bu adacıkta bir kilise olduğu

soumlylenmekle beraber onunla ilgili kalıntıya rastlanmamıştır Goumll ccedilevresi youmlre halkı tarafından

dinlenme ve mesire yeri olarak kullanılmaktadır

z

7

Yarımadanın doğu kıyısında Ordu-Samsun devlet karayolu uumlzerinde Vona limanı kuzeyinde

Kordon Tepesi eteğinde kurulmuştur İdari youmlnden ilccedile merkezi durumunda olan Perşembe 11000

nuumlfuslu bir kasaba olup idari youmlnden bağlı olduğu Ordu il merkezine 13 km uzaklıktadır Perşembe

ve civarinda yetiştirlen başlıca tarımsal uumlruumlnler başta fındık olmak uumlzere son yıllarda oumlnem kazanan

kivi ve ccedililektir Hayvan sayısı sınırlı olup genellikle sığır tuumlruumlndedir Ordu şehrinin yakın mesafede

olması nedeniyle ticaret ve sanayi gelişmemiştir Ekonomik youmlnden etkisini goumlsteren oumlnemli bir kol

da deniz balıkccedilılığıdır Perşembe ayrıca iki tekstil fabrikası ile Fen-Edebiyat Fakuumlltesine ev sahipliği

yapmaktadır

Perşembe yarımadasının diğer oumlnemli yerleşmeleri Yasun burnu doğusundaki Ccedilaytepe

Yalıkoumly ile yarımadanın batı kıyısında yer alan Yalıkoumly Medreseoumlnuuml ve Bolamanrsquodır Karadeniz

Sahil Yolu projesi kapsamında inşaa edilen Bolaman tuumlnelleri sayesinde Ordu-Fatsa

arasındaki ulaşım suumlresi bir saatten 20 dakikaya inmiştir

Bolaman tuumlneli

FATSA-UumlNYE YOumlRESİ

Doğudaki Perşembe yarımadası ile batıdaki Ccedilarşamba delta ovası arasında yer alan

sahaya Fatsa-Uumlnye Youmlresi adını vermekteyiz Bu youmlredeki oumlnemli yerleşmelerden ilki 64000

nuumlfuslu Fatsa şehridir

8

Fatsa ve civarında halkın en oumlnemli gelir ve geccedilim kaynağı fındık olup uumlretilen fındığın bir

kısmı kabuklu ve iccedil fındık olarak yurtdışına ihraccedil edilmektedir Youmlrede sebze ve meyvecilikte de

oumlnemli bir gelişme vardır Oumlzellikle duumlz arazilerde fındığa nispeten 3 - 4 misli daha avantajlı

durumdadır 1986 yılında Fatsanın 30 koumlyuumlnde ccedilay ekimi izni alınmış ve dikimine başlanmıştır

Bunun yanında ipek boumlcekccedililiği cam seracılık ccediliccedilekccedililik ve kavakccedilılığa gereken oumlnem verilmektedir

Arıcılıkta oumlzellikle fenni kovan olarak geniş bir faaliyet mevcut olup ilccedile genelinde 26 bin adet fenni

kovandan yaklaşık 750 ton civarında bal elde edilmektedir

Fatsa

Fatsarsquonın guumlneydoğusunda Fatsa-Aybastı karayolunun 10 kilometresinde Oumlrencik

Koumlyuumlrsquondeki GAGA GOumlLUuml 15000 m2rsquolik bir alanı kaplamaktadır Bir heyelan set goumlluuml olan Gaga

Goumlluumlnuumln ccedilevresi ağaccedillarla kaplı olup ortasında kuumlccediluumlk bir adacık vardır Bu adacıkta bir kilise olduğu

soumlylenmekle beraber onunla ilgili kalıntıya rastlanmamıştır Goumll ccedilevresi youmlre halkı tarafından

dinlenme ve mesire yeri olarak kullanılmaktadır

z

8

Fatsa ve civarında halkın en oumlnemli gelir ve geccedilim kaynağı fındık olup uumlretilen fındığın bir

kısmı kabuklu ve iccedil fındık olarak yurtdışına ihraccedil edilmektedir Youmlrede sebze ve meyvecilikte de

oumlnemli bir gelişme vardır Oumlzellikle duumlz arazilerde fındığa nispeten 3 - 4 misli daha avantajlı

durumdadır 1986 yılında Fatsanın 30 koumlyuumlnde ccedilay ekimi izni alınmış ve dikimine başlanmıştır

Bunun yanında ipek boumlcekccedililiği cam seracılık ccediliccedilekccedililik ve kavakccedilılığa gereken oumlnem verilmektedir

Arıcılıkta oumlzellikle fenni kovan olarak geniş bir faaliyet mevcut olup ilccedile genelinde 26 bin adet fenni

kovandan yaklaşık 750 ton civarında bal elde edilmektedir

Fatsa

Fatsarsquonın guumlneydoğusunda Fatsa-Aybastı karayolunun 10 kilometresinde Oumlrencik

Koumlyuumlrsquondeki GAGA GOumlLUuml 15000 m2rsquolik bir alanı kaplamaktadır Bir heyelan set goumlluuml olan Gaga

Goumlluumlnuumln ccedilevresi ağaccedillarla kaplı olup ortasında kuumlccediluumlk bir adacık vardır Bu adacıkta bir kilise olduğu

soumlylenmekle beraber onunla ilgili kalıntıya rastlanmamıştır Goumll ccedilevresi youmlre halkı tarafından

dinlenme ve mesire yeri olarak kullanılmaktadır

z

9

Uumlnye

Bu youmlrenin ikinci oumlnemli yerleşim merkezi 62000 nuumlfuslu UumlNYE şehridir Uumlnyersquode bir

ccedilimento fabrikası ile tersane liman 2 adet un fındık işleme ve kavurma plastik tekstil cam

mozaik taş ve mermer fabrikaları bulunmaktadır Ayrıca Ccedilataltepe memba suyu şişeleme tesisi

kuumlccediluumlk işletmeler halinde ağaccedil parke ve makine parccedilaları imalat atoumllyeleri İlccediledeki irili ufaklı oumlnemli

sanayi kuruluşları arasındadır Tarım sektoumlruumlnde en oumlnemli pay fındık uumlruumlnuumlnuumln olup bunu mısır

sebze yetiştiriciliği ve patates takip etmektedir Son yıllarda gelir sağlayan uumlruumlnleri zenginleştirmek

amacıyla seracılık Trabzon Hurması kivi ceviz ve sebze yetiştiriciliği arıcılık ve kuumlltuumlr balıkccedilığı

yapılmaktadır

CcedilARŞAMBA OVASI

Başta Yeşilırmak olmak uumlzere Akccedilay Miliccedil Terme ve Kocaman ccedilayları ile Abdal Irmağı

Buumlyuumlkluuml Deresi gibi akarsular tarafından oluşturulmuş bir delta ovasıdır Alanı batıdaki Bafra

Ovasırsquondan daha buumlyuumlk olan Ccedilarşamba ovasının batı kıyıları iccedil buumlkey doğu kıyları ise dış buumlkey şekil

almıştır Bu durum kıyıda biriken kumulların KBrsquodan esen karayel ruumlzgarların oumlnuumlnde suumlruumlklenerek

aksi tarafta birikmesiyle ilişkilidir Ccedilarşamba ovasının oluşumunda en buumlyuumlk paya sahip olan

Yeşilırmak Canik Dağlarını guumlney-kuzey doğrultusunda keserek kıyıya eriştiğinde aşamalı olarak

diğer akarsularla birlikte deltayı oluşturmuş ve kuzeye doğru buumlyuumlk bir aluumlvyal ccedilıkıntı meydana

gelmiştir Kızılırmakrsquoa gore daha fazla sediment taşıyan ve taşkınlar sırasında sık sık yatak değiştiren

Yeşilırmak kıyı gerisinde bir takım laguumln goumllleri meydana getirmiştir (Semenlik Kargalı Dumanlı

Akarcık Koca Koumlrırmak)

10

Ccedilarşamba ovasında uumlccedil ccedilıkıntı bulunmaktadır Bu ccedilıkıntılar Yeşilırmakrsquoın denize doumlkuumllduumlğuuml

yerlerdir Doğuda Ccedilaltı Burnu batıda Semail Burnu ve şimdi Yeşilırmakrsquoın Karadenizrsquoe kavuştuğu

yerde Civa Burnu

Ccedilarşamba ovası Canik Dağları oumlnuumlnde Karadenizrsquoe doğru basamaklı bir şekilde uzanmaktadır

Ovanın Yeşilırmak boyunca uzanan orta kesimi ile Yeşilırmak doğusundaki ve batısındaki kesimleri

arazi kullanımı bakımından farklılıklar goumlstermektedir Orta kesimde (Ccedilarşamba ve civarı ile kuzeye

doğru Yeşilırmakrsquoın her iki yanında uzanan verimli kuşakta) sebze meyve (elma şeftali kiraz) mısır

fasulye soya fasulyesi ve ccedileltik tarımı oumlnde gelmektedir Drenaj kanallarıyla taban suyundan kurtulan

doğu kesimde (Ccedilarşamba-Terme arasındaki sahada ve Terme doğusunda) ise sebze meyve mısır ve

ccedileltiğe ek olarak fındık ortaya ccedilıkmakta ve geniş yer kaplamaktadır Ovanın batı kesiminde mısır

ayccediliccedileği ve oumlzellikle tuumltuumln tarımı oumlnem kazanmaktadır Tekkekoumly ve civarı tuumltuumln tarımı iccedilin en uygun

sahadır Ovanın batı kesiminde Dikbıyıkrsquota yer alan mısıroumlzuuml yağı fabrikasında youmlrede yetiştirilen

mısırlar işlenmektedir 1999 yılında hizmete accedilılan Samsun-Ccedilarşamba hava alanı da ovanın batı

kesiminde yer almaktadır

11

Ovanın orta kesiminde yer alan Ccedilarşamba (50000) şehri Yeşilırmak tarafından ikiye

boumlluumlnmuumlştuumlr Ccedilarşamba Samsun-Ordu Devlet Karayolu uumlzerinde olup Samsuna uzaklığı 37 kmdir

Hiccedil ulaşım sorunu olmayan Ccedilarşamba ilccedilesine Samsun İl Merkezinden demiryolu bağlantısı da 1926

yılından beri devam etmektedir Şehrin 4 km guumlneybatısında şeker fabrikası yer almaktadır Bundan

başka ccedilok sayıda ccedileltik ve fındık kırma atoumllyeleri ile deniz uumlruumlnlerini işleyerek Fransaya ihraccedil eden

oumlzel sektoumlre ait iki kuumlccediluumlk fabrika mevcuttur

Ccedilarşamba ovası eskiden sık sık Yeşilırmağın taşkınlarıyla su altında kaldığı iccedilin bu durum

ldquoCcedilarşambayı sel aldırdquo tuumlrkuumlsuumlne bile konu olmuştur Ancak delta guumlneyinde Yeşilırmak uumlzerine inşa

edilen Hasan Uğurlu ve Suat Uğurlu barajları ile bu taşkınlar oumlnlenmiştir Barajların bu olumlu

youmlnuumlnuumln aksine Yeşilırmak tarafından taşınan aluumlvyonu tutmaları sebebiyle eskiye oranla delta

gelişimi ve mil birikimi yavaşlamıştır Her iki barajda kurulan hidroelektrik santralleri sayesinde

oumlnemli miktarda elektrik enerjisi uumlretilmektedir Ovanın guumlneybatı kesiminde Abdal ırmağı uumlzerinde

inşa edilmiş Ccedilakmak Barajından ise Samsun şehrinin iccedilme ve kullanma suyu temin edilmektedir

12

Hasan Uğurlu Barajı

Barajın Yeri Ccedilarşamba ovası guumlneyinde Ayvacık ilccedilesi

Akarsuyu Yeşilırmak Amacı Enerji İnşaatın (başlama-bitiş) yılı 1972 - 1980 Goumlvde dolgu tipi Kil ccedilekirdekli kaya dolgu Goumlvde hacmi 9 6 hm3 Yuumlkseklik (talvegden) 135 m Normal su kotunda goumll hacmi 1 07875 hm3 Normal su kotunda goumll alanı 2266 km2 Sulama alanı ha Guumlccedil 500 MW Yıllık Uumlretim 1217 GWh

Suat Uğurlu Barajı

Barajın Yeri Ccedilarşamba ovasında

Akarsuyu Yeşilırmak

Amacı Enerji+Sulama

İnşaatın (başlama-bitiş) yılı 1975 - 1982

Goumlvde dolgu tipi Kil ccedilekirdekli kaya dolgu

Goumlvde hacmi 2 338 hm3

Yuumlkseklik (talvegden) 38 m

Normal su kotunda goumll hacmi 18131 hm3

Normal su kotunda goumll alanı 9644 km2

Sulama alanı 82 707 ha

Guumlccedil 46 MW

Yıllık Uumlretim 273 GWh

Ccedilakmak Barajı

Barajın Yeri Ccedilarşamba ovası

Akarsuyu Abdal Deresi Amacı Samsunrsquoa İccedilme suyu sağlama İnşaatın (başlama-bitiş) yılı 1985 - 1988 Goumlvde dolgu tipi Zonlu toprak dolgu Goumlvde hacmi 2 6 hm3 Yuumlkseklik (talvegden) 45 m Normal su kotunda goumll hacmi 10650 hm3

Normal su kotunda goumll alanı 628 km2

13

Ccedilarşamba şehri

Ccedilarşamba ovasının ikinci oumlnemli kenti TERMErsquodir Ovanın doğuya accedilılan kapısı

durumundaki Terme 25000 nuumlfuslu kuumlccediluumlk bir şehirdir Terme ccedilayının iccedilinden geccediltiği Terme ve

civarında ovada fındık ccedileltik soya fasulyesi ve kavaklıklar geniş yer tutmaktadır Termersquonin

kuzeyinde denize yakın mesafede Akgoumll ve Simenit Goumllleri vardır Bu goumlller tuzlu olduğu iccedilin

sulamada kullanılmaz Avcıların uğrak yeri olan bu goumlllerde balıkccedilılık yapıldığı gibi ccedileşitli kuşların

da uğrak yeri olma oumlzelliği vardır

Terme

11

Ovanın orta kesiminde yer alan Ccedilarşamba (50000) şehri Yeşilırmak tarafından ikiye

boumlluumlnmuumlştuumlr Ccedilarşamba Samsun-Ordu Devlet Karayolu uumlzerinde olup Samsuna uzaklığı 37 kmdir

Hiccedil ulaşım sorunu olmayan Ccedilarşamba ilccedilesine Samsun İl Merkezinden demiryolu bağlantısı da 1926

yılından beri devam etmektedir Şehrin 4 km guumlneybatısında şeker fabrikası yer almaktadır Bundan

başka ccedilok sayıda ccedileltik ve fındık kırma atoumllyeleri ile deniz uumlruumlnlerini işleyerek Fransaya ihraccedil eden

oumlzel sektoumlre ait iki kuumlccediluumlk fabrika mevcuttur

Ccedilarşamba ovası eskiden sık sık Yeşilırmağın taşkınlarıyla su altında kaldığı iccedilin bu durum

ldquoCcedilarşambayı sel aldırdquo tuumlrkuumlsuumlne bile konu olmuştur Ancak delta guumlneyinde Yeşilırmak uumlzerine inşa

edilen Hasan Uğurlu ve Suat Uğurlu barajları ile bu taşkınlar oumlnlenmiştir Barajların bu olumlu

youmlnuumlnuumln aksine Yeşilırmak tarafından taşınan aluumlvyonu tutmaları sebebiyle eskiye oranla delta

gelişimi ve mil birikimi yavaşlamıştır Her iki barajda kurulan hidroelektrik santralleri sayesinde

oumlnemli miktarda elektrik enerjisi uumlretilmektedir Ovanın guumlneybatı kesiminde Abdal ırmağı uumlzerinde

inşa edilmiş Ccedilakmak Barajından ise Samsun şehrinin iccedilme ve kullanma suyu temin edilmektedir

12

Hasan Uğurlu Barajı

Barajın Yeri Ccedilarşamba ovası guumlneyinde Ayvacık ilccedilesi

Akarsuyu Yeşilırmak Amacı Enerji İnşaatın (başlama-bitiş) yılı 1972 - 1980 Goumlvde dolgu tipi Kil ccedilekirdekli kaya dolgu Goumlvde hacmi 9 6 hm3 Yuumlkseklik (talvegden) 135 m Normal su kotunda goumll hacmi 1 07875 hm3 Normal su kotunda goumll alanı 2266 km2 Sulama alanı ha Guumlccedil 500 MW Yıllık Uumlretim 1217 GWh

Suat Uğurlu Barajı

Barajın Yeri Ccedilarşamba ovasında

Akarsuyu Yeşilırmak

Amacı Enerji+Sulama

İnşaatın (başlama-bitiş) yılı 1975 - 1982

Goumlvde dolgu tipi Kil ccedilekirdekli kaya dolgu

Goumlvde hacmi 2 338 hm3

Yuumlkseklik (talvegden) 38 m

Normal su kotunda goumll hacmi 18131 hm3

Normal su kotunda goumll alanı 9644 km2

Sulama alanı 82 707 ha

Guumlccedil 46 MW

Yıllık Uumlretim 273 GWh

Ccedilakmak Barajı

Barajın Yeri Ccedilarşamba ovası

Akarsuyu Abdal Deresi Amacı Samsunrsquoa İccedilme suyu sağlama İnşaatın (başlama-bitiş) yılı 1985 - 1988 Goumlvde dolgu tipi Zonlu toprak dolgu Goumlvde hacmi 2 6 hm3 Yuumlkseklik (talvegden) 45 m Normal su kotunda goumll hacmi 10650 hm3

Normal su kotunda goumll alanı 628 km2

13

Ccedilarşamba şehri

Ccedilarşamba ovasının ikinci oumlnemli kenti TERMErsquodir Ovanın doğuya accedilılan kapısı

durumundaki Terme 25000 nuumlfuslu kuumlccediluumlk bir şehirdir Terme ccedilayının iccedilinden geccediltiği Terme ve

civarında ovada fındık ccedileltik soya fasulyesi ve kavaklıklar geniş yer tutmaktadır Termersquonin

kuzeyinde denize yakın mesafede Akgoumll ve Simenit Goumllleri vardır Bu goumlller tuzlu olduğu iccedilin

sulamada kullanılmaz Avcıların uğrak yeri olan bu goumlllerde balıkccedilılık yapıldığı gibi ccedileşitli kuşların

da uğrak yeri olma oumlzelliği vardır

Terme

12

Hasan Uğurlu Barajı

Barajın Yeri Ccedilarşamba ovası guumlneyinde Ayvacık ilccedilesi

Akarsuyu Yeşilırmak Amacı Enerji İnşaatın (başlama-bitiş) yılı 1972 - 1980 Goumlvde dolgu tipi Kil ccedilekirdekli kaya dolgu Goumlvde hacmi 9 6 hm3 Yuumlkseklik (talvegden) 135 m Normal su kotunda goumll hacmi 1 07875 hm3 Normal su kotunda goumll alanı 2266 km2 Sulama alanı ha Guumlccedil 500 MW Yıllık Uumlretim 1217 GWh

Suat Uğurlu Barajı

Barajın Yeri Ccedilarşamba ovasında

Akarsuyu Yeşilırmak

Amacı Enerji+Sulama

İnşaatın (başlama-bitiş) yılı 1975 - 1982

Goumlvde dolgu tipi Kil ccedilekirdekli kaya dolgu

Goumlvde hacmi 2 338 hm3

Yuumlkseklik (talvegden) 38 m

Normal su kotunda goumll hacmi 18131 hm3

Normal su kotunda goumll alanı 9644 km2

Sulama alanı 82 707 ha

Guumlccedil 46 MW

Yıllık Uumlretim 273 GWh

Ccedilakmak Barajı

Barajın Yeri Ccedilarşamba ovası

Akarsuyu Abdal Deresi Amacı Samsunrsquoa İccedilme suyu sağlama İnşaatın (başlama-bitiş) yılı 1985 - 1988 Goumlvde dolgu tipi Zonlu toprak dolgu Goumlvde hacmi 2 6 hm3 Yuumlkseklik (talvegden) 45 m Normal su kotunda goumll hacmi 10650 hm3

Normal su kotunda goumll alanı 628 km2

13

Ccedilarşamba şehri

Ccedilarşamba ovasının ikinci oumlnemli kenti TERMErsquodir Ovanın doğuya accedilılan kapısı

durumundaki Terme 25000 nuumlfuslu kuumlccediluumlk bir şehirdir Terme ccedilayının iccedilinden geccediltiği Terme ve

civarında ovada fındık ccedileltik soya fasulyesi ve kavaklıklar geniş yer tutmaktadır Termersquonin

kuzeyinde denize yakın mesafede Akgoumll ve Simenit Goumllleri vardır Bu goumlller tuzlu olduğu iccedilin

sulamada kullanılmaz Avcıların uğrak yeri olan bu goumlllerde balıkccedilılık yapıldığı gibi ccedileşitli kuşların

da uğrak yeri olma oumlzelliği vardır

Terme

13

Ccedilarşamba şehri

Ccedilarşamba ovasının ikinci oumlnemli kenti TERMErsquodir Ovanın doğuya accedilılan kapısı

durumundaki Terme 25000 nuumlfuslu kuumlccediluumlk bir şehirdir Terme ccedilayının iccedilinden geccediltiği Terme ve

civarında ovada fındık ccedileltik soya fasulyesi ve kavaklıklar geniş yer tutmaktadır Termersquonin

kuzeyinde denize yakın mesafede Akgoumll ve Simenit Goumllleri vardır Bu goumlller tuzlu olduğu iccedilin

sulamada kullanılmaz Avcıların uğrak yeri olan bu goumlllerde balıkccedilılık yapıldığı gibi ccedileşitli kuşların

da uğrak yeri olma oumlzelliği vardır

Terme

14

Ovanın batısında 15000 nuumlfuslu TEKKEKOumlY kasabası yer almaktadır Ovadaki tuumltuumln tarımının

merkezi burasıdır Aynı zamanda Samsun organize sanayi boumllgesi Karadeniz Bakır İşletmelerine

bakır fabrikası ile Azot fabrikası ve hava alanı Samsun-Tekkekoumly arasındaki sahada ovanın batı

ucunda yer almaktadır

Tekkekoumly

SAMSUN

Ccedilarşamba ve Bafra ovaları arasındaki buumlyuumlk girintide Mert Irmağırsquonın kıyıda oluşturduğu

aluumlvyal duumlzluumlğe doğru genişleyen 363180 nuumlfuslu Samsun şehrinin sahip olduğu işlek limanı ve

serbet boumllge sayesinde geniş bir ard uumllkesi bulunmaktadır Kara ve demir yolu ile gerisindeki youmlrelere

ve Orta Anadolursquoya bağlanan Samsun Karadeniz boumllgesinin en fazla nuumlfus barındıran şehridir Buumlyuumlk

şehir belediyesi ile youmlnetilen Samsun 19 Mayıs Uumlniversitesi ile bir bilim ve kuumlltuumlr şehri kimliği

kazanmıştır

Antik Ccedilağdaki adı Amizos olan Samsun Yuumlce Oumlnder Gazi Mustafa Kemal ATATUumlRKrsquouumln

Kurtuluş Savaşımızı başlatmak iccedilin ilk adımı attığı tarihi bir yerleşmedir Batı tarafta 1300 metreye

yuumlkselen Kocadağrsquoın Mert Irmağına doğru inen yamaccedillarında yer alan eski Samsun sırtını denize

doumlnmuumlş tarihi evleriyle dikkati ccedilekmektedir Yeni doumlnemde inşa edilen kısım ise sahille buumltuumlnleşerek

Mert ırmağının doğusuna taşmıştır

Samsunun ekonomik youmlnden başta İstanbul olmak uumlzere İzmir Adana Mersin Ankara gibi

buumlyuumlk ticaret ve enduumlstri merkezleriyle yakın ticari ilişkisi bulunmaktadır İstanbul ile ithal ve yerli

mal ccedileşitleri giyecek inşaat malzemesi manifatura kantariye tıbbi ve zirai ilaccedillar dayanıklı tuumlketim

mal ticareti İzmir ile ithal mallar manifatura kantariye sebze ve meyve Adana-Mersin illeriyle

turfanda sebze ve meyve ticareti muumlkemmel bir seyir izlemektedir İccedil ticaretin yanında Bağımsız

Devletler Topluluğu Uumllkeleri arasında da kıyı ticareti il ekonomisine olumlu katkılar sağlamaktadır

15

Samsun şehri ve yakın ccedilevresinin fiziki haritası

Geniş potansiyelli limanı ile ithalat ve ihracat yapılabilmektedir Samsun limanından

konsantre bakır kuru gıda maddesi yaş sebze ve meyve polipropilen ccediluval başlıca ihraccedil uumlruumlnleri

olmuştur Rusya Ukrayna Guumlrcistan ve Almanya belli başlı ihracat yapılan uumllkeler arasında yer

almaktadır İthal uumlruumlnleri olarak da kalsiyum fosfat koumlmuumlr buğday ccedileltik canlı hayvan kimyevi

maddeler belli başlı uumlruumlnler arasındadır

Samsun limanı

16

Samsun Karadeniz Boumllgesinin en oumlnemli ticaret merkezlerinden biridir İl ticaretinin ccedilok daha

yuumlksek potansiyele ulaşması iccedilin başta Samsun Ticaret ve Sanayi Odasının buumlyuumlk gayretleri sonucu

SERBEST BOumlLGE kurulması statuumlsuumlne kavuşturulması Bakanlar Kurulunca kabul edilmiş ve

Samsun Liman sahası iccedilerisinde tespit edilen yerde alt yapı ccedilalışmalarına başlanmıştır

Samsun uzun yıllar ticaret şehri olarak varlığını kabul ettirmiştir Sanayi alanında kuumlccediluumlk ve

orta oumllccedilekli işletmeler youmlnuumlnden buumlyuumlk bir aşama kaydedilmiştir İmalat Sanayinin temel taşlarından

olan bu işletmeler ilk oumlnceleri Sanayi Sitelerinde uumlretimlerini suumlrduumlrmuumlşler kooperatifleşmeyle bir ccedilok

sanayi siteleri bu işletmeleri buumlnyelerine toplamıştır Karadeniz Bakır İşletmeleri Azot Sanayi ile

Sigara Fabrikası uumlretim potansiyeli ve istihdamıyla youmlre iccedilin oldukccedila oumlnemlidir Tekstil konfeksiyon

ağaccedil ve mobilya kağıt ve kağıt uumlruumlnleri kimya ve ilaccedil sanayi oto yedek parccedila sanayi ile bakır ve

bakır mamulleri sanayi Samsunrsquoun belli başlı sanayisini teşkil etmektedir Samsun sanayisinin

istenilen hedeflere gelişimi iccedilin mutlak Organize Sanayi Boumllgesi ccedilatısı altında toplanması gerekliliği

goumlz oumlnuumlne alınmış ve bu boumllge uzun uğraşlar sonunda Kirazlık Mevkiinde kurulmuştur

Coğrafi konum ve ulaşım durumu ekonomik potansiyeli ile Karadeniz Boumllgesinin merkezi

durumunda olan Samsunda Ticaret en oumlnemli oumlğeyi teşkil eder Kara deniz demiryolu taşımacılığı ve

Uluslararası Ccedilarşamba Hava alanının 1999 yılı iccedilerisinde tam anlamı ile faaliyete geccedilmesi ile Samsun

oumlnemli bir ticaret merkezi olma yolundadır

BAFRA OVASI

Kızılırmağın eseri olan Bafra ovası uumlccedilgen şeklinde 477 km2rsquo

lik yuumlz oumllccediluumlme sahip tipik bir

deltadır Delta ovası denizden guumlneye doğru basamaklar halinde yuumlkselmektedir Deltanın gerisinde

Kızılırmak nehrinin her iki kenarında yay şeklinde uzanan ve yuumlkseklikleri 600-800 metreye varan

Canik Dağlarının ilk sırasını oluşturan platolar yer alır Bu platolar daha geride 1000-1500 metrelere

kadar yuumlkselen bir dağlık sahaya doumlnuumlşuumlr

Delta alanında kollara ayrılmadığı iccedilin ana nehir ağzından başka Karadenizrsquoe doğru ccedilıkıntısı

bulunmayan Kızılırmak deltayı iki eşit parccedilaya ayırmaktadır Boyu 30-32 km genişliği 45 kmyi

bulan delta iccedil iccedile geccedilmiş durumda eski ve yeni delta alanlarından oluşmaktadır Eski delta

Kızılırmağın Canik Dağlarından ccedilıktığı Boğazkaya kuzeyinde 90-100 mlik pliokuaterner adı verilen

17

eski aluumlvyaonların bulunduğu sahadır Burası 30-35 mlik bir basamakla Bafra şehri yakınlarında yeni

deltaya geccediliş yapmaktadır

Flandrien transgresyonu ile oluşumaya başlayan delta ileriki doumlnemlerde oluşumunu

suumlrduumlrmuumlştuumlr Altınkaya (1987) ve Derbent (1991) barajlarında su tutulmaya başlanması ile

Kızılırmağın taşıdığı aluumlvyonlar bu barajlarda tutulduğundan deltanın gelişiminde yavaşlama

goumlzlenmiştir Yeni deltanın Alaccedilam ile Bafra Burnu arasında kalan kıyısı iccedilbuumlkey ve duumlzguumln bir

ccedilizgisel uzanış goumlsterirken doğu kıyılar dışbuumlkey bir goumlruumlnuumlmdedir İki kıyı arasındaki bu zıtlık

karayel ruumlzgarlarının batı kıyıyı toumlrpuumllemesinin sonucudur Bu şiddetli karayel ruumlzgarları kıyı

ccedilizgisinden 300 m iccedileride yuumlkseltileri 10-12 mye ulaşan kumulların oluşumuna yol accedilmıştır Deltanın

batısında yer alan KARABOĞAZ GOumlLUuml bu kum seddini aşamayan dere sularının birikmesiyle

oluşmuş bir tatlı su goumlluumlduumlr

Yeni deltada ova seviyesinden 1-2 m Yuumlksekliktedeki bir set iccedilinde akan Kızılırmak

doğusunda kıyı kordonlarıyla ayrılmış fazla derin olmayan bir kısmı tuzlu bir kısmı tatlı sulu bazıları

yazın kuruyan goumlllere (Balık goumlluuml Dutdibi goumlluuml Liman goumlluuml Hayırlı goumlluuml Ccedilernek goumlluuml Uzungoumll

Tombul goumll İnce goumll) rastlanır Bu goumlller iccedilinde en buumlyuumlğuuml ve en oumlnemlisi 1-2 m Genişliğinde bir

kanalla denize accedilılan BALIK GOumlLUumlrsquoduumlr

Balık Goumlluumlrsquone deniz yoluyla yumurtlamaya gelen balıklar yumurtalarını bırakıp denize

ccedilıkarken kanala accedilılırken kanala gerilen ağlara takılıp kalırlar Bu goumllde eskiden 15 ton tatlı su

kefali tutulup bunlardan 8-10 ton kırmızı havyar elde edilmekteydi Buguumln ise Balık Goumlluuml ile

diğer goumlllerden sazan sudak haskefal mersin morinosu alabalık ve inci balığı avlanmaktadır

Delta balıkccedilılığa elverişli buumlyuumlk bir boumlluumlmuuml Kızılırmağın ağzıdır Bu ırmağın buumlyuumlk miktarda

plankton taşıması balıkların akarsuyun ağzında toplanmasını sağlamıştır Marina ve mersin balıkları

Mart -Haziran doumlneminde yumurtlamak uumlzere Kızılırmağın ağzına doğru sokulurlar hatta nehir

boyunca bir hayli ilerilere giderler İşte bu gidiş-doumlnuumlş sırasında balıkccedilıların gerdikleri ağlara takılan

balıklardan siyah havyar elde edilmektedir

18

Yeni deltanın batısındaki kumullar sahası ile doğudaki laguumln goumllleri sahası tarıma ve

hayvancılığa (sığır-manda) elverişli kesimlerdir Bu alanlar dışındaki yerlerde de tarımsal faaliyetler

elverişli bir şekilde yuumlruumltuumlluumlr Tuumltuumln ccedileltik sebze bostan şekerpancarı ayccediliccedileği ve kuru zeminlerde

yetiştirilen tahıl ile elma armut ve kiraz ovanın belli başlı tarım uumlruumlnleridir

Kızılırmak deltasını kapsayan Bafra ovası guumlneyde Canik Dağlarıyla ccedilevrilidir Bunlardan en

yuumlkseği 1224 m ile Nebyan dağıdır Kızılırmak bu dağları derin bir vadi ile geccedilerek iki baraj goumlluumlne

(Altınkaya ve Derbent barajları) yer vererek ovaya ulaşır

Altınkaya Barajı

Barajın Yeri Bafra ovası guumlneyinde Akarsuyu Kızılırmak Amacı Enerji İnşaatın (başlama-bitiş) yılı 1980 - 1989 Goumlvde dolgu tipi Kil ccedilekirdekli kaya dolgu Goumlvde hacmi 15 9 hm3 Yuumlkseklik (talvegden) 137 m Normal su kotunda goumll hacmi 5 763 hm3 Normal su kotunda goumll alanı 11831 km2 Sulama alanı ha Guumlccedil 700 MW Yıllık Uumlretim 1632 GWh

Altınkaya Barajı Ve Hidro Elektrik Santralı Altınkaya barajı Bafra ilccedile merkezinin 35 km

guumlney batısında Kızılırmak uumlzerinde yer alan temelden 195 m yuumlkseklikte kil ccedilekirdekli kaya dolgu

tipinde bir barajdır 700 mw guumlcuumlnde yılda 1 milyar 632 milyon kwh enerji uumlretimi

yapılmaktadır1987 yılında su tutulmaya başlanmış olup 1988 ocak ayınından itibaren 175 000 kwH

guumlcuumlndeki 4 no lu uumlnitede normal uumlretime başlanmıştır Goumll hacmi 5763 x109 m

3 tuumlr

19

ALTINKAYA BARAJI-AKALAN APARI ŞELALELERİ

Derbent Barajı Derbent Altınkaya barajının 30 km mansabında olup 33 m yuumlksekliğinde

(talvegden) kil ccedilekirdek kaya dolgu barajıdır Yuumlzer baraj sınıfına giren Derbent barajı Bafrarsquoya 7 km

uzaklıktadır Sulama alanı ise 47727 Hadır Yapılan kanallarla Bafra ovası sulama amaccedillıdır 56 mw

guumlcuumlnde ve 257 gwH yıllık enerji uumlretmektedir Goumll hacmi 213 x106 m

3 tuumlr

Derbent Barajı

Barajın Yeri Bafra Ovası Akarsuyu Kızılırmak Amacı Enerji+Sulama İnşaatın (başlama-bitiş) yılı 1985 - 1991 Goumlvde dolgu tipi Kil ccedilekirdekli kaya dolgu Goumlvde hacmi 2 5 hm3 Yuumlkseklik (talvegden) 29 m Normal su kotunda goumll hacmi 213 hm3 Normal su kotunda goumll alanı 1655 km2 Sulama alanı 47 727 ha Guumlccedil 56 MW Yıllık Uumlretim 257 GWh

20

Bafra ovası ve yakın ccedilevresindeki başlıca yerleşmeler BAFRA ONDOKUZMAYIS (Balıca)

ALACcedilAM ve YAKAKENTrsquodir

Bafra Ovası ndaki oumlnemli yerleşmeler

BAFRA

Ovanın orta kısmına yakın bir yerde Kızılırmakrsquoın doğu yakasında yer tutan Bafra 84000

nuumlfuslu bir şehirdir Bulunduğu yuumlksek tarım potansiyelli ovanın buumlyuumlk bir kısmına idari merkezlik

yapan Bafrarsquonın kuruluşu Fenikelilere kadar uzanmaktadır Bafra adının Kızılırmağın denize accedilıldığı

yerde (MOuml 521 yıllarında Fenikeliler zamanında) ticaret gemilerini yanaştığı koylara kurulan ticaret

evlerine ldquoBafirardquo denilmesinden geldiği sanılmaktadır Bafrarsquoda sanayi alanındaki faaliyetlerde başta

tuumltuumln olmak uumlzere oldukccedila gelişmiştir Tekel yaprak Tuumltuumln Merkez İşletme Muumlduumlrluumlğuuml tuumltuumlnlerin

bakım ve işletmesini gerccedilekleştirmektedir Şehirde 1 Tekel 6 Konfeksiyon-Tekstil 35 Orman

uumlruumlnleri 8 un- kepek 2 Balık unu-yağı işletmesi Ayrıca Tuğla Damper Tanker Soba Mibzer Zirai

Aletler Dondurma uumlretimi yapan işletmeler mevcuttur Bu alanlarda toplam olarak yaklaşık 3000 kişi

istihdam edilmektedir Bunların dışında diğer imalat ve montaj sanayi dallarından oluşan bir de kuumlccediluumlk

sanayi sitesi vardır

ONDOKUZMAYIS (BALLICA)

Bafra ovasının doğu kesiminde Balık Goumlluuml guumlneyinde yer alan Ondokuzmayıs 8928 nuumlfuslu

bir kasaba olup aynı zamanda ilccedile merkezidir 1960 yılında Engiz Deresinin batı kısmında Ballıca

ismiyle ayrı bir koumly kurulmuş ve Bafraya bağlanmıştır 6 Haziran 1970de burada Belediye teşkilatı

kurulmuştur 04071988 yılında ise ilccedile merkezi huumlviyetine kavuşmuştur Kasaba ve civarındaki

halkın ccediloğu geccedilimini tarım balıkccedilılık ve hayvancılıkla sağlamaktadır Tuumltuumln buğday fındık mısır

pirinccedil oumlnemli tarım uumlruumlnleri arasındadır Elverişli sahile sahip olması nedeniyle yaz aylarında kısa bir

suumlrede olsa denize girilebilmektedir 20 kmlik bir sahil şeridi vardır Guumlzel bir kumsala ve temiz bir

denize sahiptir Sahillerinde her tuumlrluuml ihtiyaca cevap verebilecek dinlenme tesisleri ccedilay bahccedileleri

15

Samsun şehri ve yakın ccedilevresinin fiziki haritası

Geniş potansiyelli limanı ile ithalat ve ihracat yapılabilmektedir Samsun limanından

konsantre bakır kuru gıda maddesi yaş sebze ve meyve polipropilen ccediluval başlıca ihraccedil uumlruumlnleri

olmuştur Rusya Ukrayna Guumlrcistan ve Almanya belli başlı ihracat yapılan uumllkeler arasında yer

almaktadır İthal uumlruumlnleri olarak da kalsiyum fosfat koumlmuumlr buğday ccedileltik canlı hayvan kimyevi

maddeler belli başlı uumlruumlnler arasındadır

Samsun limanı

16

Samsun Karadeniz Boumllgesinin en oumlnemli ticaret merkezlerinden biridir İl ticaretinin ccedilok daha

yuumlksek potansiyele ulaşması iccedilin başta Samsun Ticaret ve Sanayi Odasının buumlyuumlk gayretleri sonucu

SERBEST BOumlLGE kurulması statuumlsuumlne kavuşturulması Bakanlar Kurulunca kabul edilmiş ve

Samsun Liman sahası iccedilerisinde tespit edilen yerde alt yapı ccedilalışmalarına başlanmıştır

Samsun uzun yıllar ticaret şehri olarak varlığını kabul ettirmiştir Sanayi alanında kuumlccediluumlk ve

orta oumllccedilekli işletmeler youmlnuumlnden buumlyuumlk bir aşama kaydedilmiştir İmalat Sanayinin temel taşlarından

olan bu işletmeler ilk oumlnceleri Sanayi Sitelerinde uumlretimlerini suumlrduumlrmuumlşler kooperatifleşmeyle bir ccedilok

sanayi siteleri bu işletmeleri buumlnyelerine toplamıştır Karadeniz Bakır İşletmeleri Azot Sanayi ile

Sigara Fabrikası uumlretim potansiyeli ve istihdamıyla youmlre iccedilin oldukccedila oumlnemlidir Tekstil konfeksiyon

ağaccedil ve mobilya kağıt ve kağıt uumlruumlnleri kimya ve ilaccedil sanayi oto yedek parccedila sanayi ile bakır ve

bakır mamulleri sanayi Samsunrsquoun belli başlı sanayisini teşkil etmektedir Samsun sanayisinin

istenilen hedeflere gelişimi iccedilin mutlak Organize Sanayi Boumllgesi ccedilatısı altında toplanması gerekliliği

goumlz oumlnuumlne alınmış ve bu boumllge uzun uğraşlar sonunda Kirazlık Mevkiinde kurulmuştur

Coğrafi konum ve ulaşım durumu ekonomik potansiyeli ile Karadeniz Boumllgesinin merkezi

durumunda olan Samsunda Ticaret en oumlnemli oumlğeyi teşkil eder Kara deniz demiryolu taşımacılığı ve

Uluslararası Ccedilarşamba Hava alanının 1999 yılı iccedilerisinde tam anlamı ile faaliyete geccedilmesi ile Samsun

oumlnemli bir ticaret merkezi olma yolundadır

BAFRA OVASI

Kızılırmağın eseri olan Bafra ovası uumlccedilgen şeklinde 477 km2rsquo

lik yuumlz oumllccediluumlme sahip tipik bir

deltadır Delta ovası denizden guumlneye doğru basamaklar halinde yuumlkselmektedir Deltanın gerisinde

Kızılırmak nehrinin her iki kenarında yay şeklinde uzanan ve yuumlkseklikleri 600-800 metreye varan

Canik Dağlarının ilk sırasını oluşturan platolar yer alır Bu platolar daha geride 1000-1500 metrelere

kadar yuumlkselen bir dağlık sahaya doumlnuumlşuumlr

Delta alanında kollara ayrılmadığı iccedilin ana nehir ağzından başka Karadenizrsquoe doğru ccedilıkıntısı

bulunmayan Kızılırmak deltayı iki eşit parccedilaya ayırmaktadır Boyu 30-32 km genişliği 45 kmyi

bulan delta iccedil iccedile geccedilmiş durumda eski ve yeni delta alanlarından oluşmaktadır Eski delta

Kızılırmağın Canik Dağlarından ccedilıktığı Boğazkaya kuzeyinde 90-100 mlik pliokuaterner adı verilen

17

eski aluumlvyaonların bulunduğu sahadır Burası 30-35 mlik bir basamakla Bafra şehri yakınlarında yeni

deltaya geccediliş yapmaktadır

Flandrien transgresyonu ile oluşumaya başlayan delta ileriki doumlnemlerde oluşumunu

suumlrduumlrmuumlştuumlr Altınkaya (1987) ve Derbent (1991) barajlarında su tutulmaya başlanması ile

Kızılırmağın taşıdığı aluumlvyonlar bu barajlarda tutulduğundan deltanın gelişiminde yavaşlama

goumlzlenmiştir Yeni deltanın Alaccedilam ile Bafra Burnu arasında kalan kıyısı iccedilbuumlkey ve duumlzguumln bir

ccedilizgisel uzanış goumlsterirken doğu kıyılar dışbuumlkey bir goumlruumlnuumlmdedir İki kıyı arasındaki bu zıtlık

karayel ruumlzgarlarının batı kıyıyı toumlrpuumllemesinin sonucudur Bu şiddetli karayel ruumlzgarları kıyı

ccedilizgisinden 300 m iccedileride yuumlkseltileri 10-12 mye ulaşan kumulların oluşumuna yol accedilmıştır Deltanın

batısında yer alan KARABOĞAZ GOumlLUuml bu kum seddini aşamayan dere sularının birikmesiyle

oluşmuş bir tatlı su goumlluumlduumlr

Yeni deltada ova seviyesinden 1-2 m Yuumlksekliktedeki bir set iccedilinde akan Kızılırmak

doğusunda kıyı kordonlarıyla ayrılmış fazla derin olmayan bir kısmı tuzlu bir kısmı tatlı sulu bazıları

yazın kuruyan goumlllere (Balık goumlluuml Dutdibi goumlluuml Liman goumlluuml Hayırlı goumlluuml Ccedilernek goumlluuml Uzungoumll

Tombul goumll İnce goumll) rastlanır Bu goumlller iccedilinde en buumlyuumlğuuml ve en oumlnemlisi 1-2 m Genişliğinde bir

kanalla denize accedilılan BALIK GOumlLUumlrsquoduumlr

Balık Goumlluumlrsquone deniz yoluyla yumurtlamaya gelen balıklar yumurtalarını bırakıp denize

ccedilıkarken kanala accedilılırken kanala gerilen ağlara takılıp kalırlar Bu goumllde eskiden 15 ton tatlı su

kefali tutulup bunlardan 8-10 ton kırmızı havyar elde edilmekteydi Buguumln ise Balık Goumlluuml ile

diğer goumlllerden sazan sudak haskefal mersin morinosu alabalık ve inci balığı avlanmaktadır

Delta balıkccedilılığa elverişli buumlyuumlk bir boumlluumlmuuml Kızılırmağın ağzıdır Bu ırmağın buumlyuumlk miktarda

plankton taşıması balıkların akarsuyun ağzında toplanmasını sağlamıştır Marina ve mersin balıkları

Mart -Haziran doumlneminde yumurtlamak uumlzere Kızılırmağın ağzına doğru sokulurlar hatta nehir

boyunca bir hayli ilerilere giderler İşte bu gidiş-doumlnuumlş sırasında balıkccedilıların gerdikleri ağlara takılan

balıklardan siyah havyar elde edilmektedir

18

Yeni deltanın batısındaki kumullar sahası ile doğudaki laguumln goumllleri sahası tarıma ve

hayvancılığa (sığır-manda) elverişli kesimlerdir Bu alanlar dışındaki yerlerde de tarımsal faaliyetler

elverişli bir şekilde yuumlruumltuumlluumlr Tuumltuumln ccedileltik sebze bostan şekerpancarı ayccediliccedileği ve kuru zeminlerde

yetiştirilen tahıl ile elma armut ve kiraz ovanın belli başlı tarım uumlruumlnleridir

Kızılırmak deltasını kapsayan Bafra ovası guumlneyde Canik Dağlarıyla ccedilevrilidir Bunlardan en

yuumlkseği 1224 m ile Nebyan dağıdır Kızılırmak bu dağları derin bir vadi ile geccedilerek iki baraj goumlluumlne

(Altınkaya ve Derbent barajları) yer vererek ovaya ulaşır

Altınkaya Barajı

Barajın Yeri Bafra ovası guumlneyinde Akarsuyu Kızılırmak Amacı Enerji İnşaatın (başlama-bitiş) yılı 1980 - 1989 Goumlvde dolgu tipi Kil ccedilekirdekli kaya dolgu Goumlvde hacmi 15 9 hm3 Yuumlkseklik (talvegden) 137 m Normal su kotunda goumll hacmi 5 763 hm3 Normal su kotunda goumll alanı 11831 km2 Sulama alanı ha Guumlccedil 700 MW Yıllık Uumlretim 1632 GWh

Altınkaya Barajı Ve Hidro Elektrik Santralı Altınkaya barajı Bafra ilccedile merkezinin 35 km

guumlney batısında Kızılırmak uumlzerinde yer alan temelden 195 m yuumlkseklikte kil ccedilekirdekli kaya dolgu

tipinde bir barajdır 700 mw guumlcuumlnde yılda 1 milyar 632 milyon kwh enerji uumlretimi

yapılmaktadır1987 yılında su tutulmaya başlanmış olup 1988 ocak ayınından itibaren 175 000 kwH

guumlcuumlndeki 4 no lu uumlnitede normal uumlretime başlanmıştır Goumll hacmi 5763 x109 m

3 tuumlr

19

ALTINKAYA BARAJI-AKALAN APARI ŞELALELERİ

Derbent Barajı Derbent Altınkaya barajının 30 km mansabında olup 33 m yuumlksekliğinde

(talvegden) kil ccedilekirdek kaya dolgu barajıdır Yuumlzer baraj sınıfına giren Derbent barajı Bafrarsquoya 7 km

uzaklıktadır Sulama alanı ise 47727 Hadır Yapılan kanallarla Bafra ovası sulama amaccedillıdır 56 mw

guumlcuumlnde ve 257 gwH yıllık enerji uumlretmektedir Goumll hacmi 213 x106 m

3 tuumlr

Derbent Barajı

Barajın Yeri Bafra Ovası Akarsuyu Kızılırmak Amacı Enerji+Sulama İnşaatın (başlama-bitiş) yılı 1985 - 1991 Goumlvde dolgu tipi Kil ccedilekirdekli kaya dolgu Goumlvde hacmi 2 5 hm3 Yuumlkseklik (talvegden) 29 m Normal su kotunda goumll hacmi 213 hm3 Normal su kotunda goumll alanı 1655 km2 Sulama alanı 47 727 ha Guumlccedil 56 MW Yıllık Uumlretim 257 GWh

20

Bafra ovası ve yakın ccedilevresindeki başlıca yerleşmeler BAFRA ONDOKUZMAYIS (Balıca)

ALACcedilAM ve YAKAKENTrsquodir

Bafra Ovası ndaki oumlnemli yerleşmeler

BAFRA

Ovanın orta kısmına yakın bir yerde Kızılırmakrsquoın doğu yakasında yer tutan Bafra 84000

nuumlfuslu bir şehirdir Bulunduğu yuumlksek tarım potansiyelli ovanın buumlyuumlk bir kısmına idari merkezlik

yapan Bafrarsquonın kuruluşu Fenikelilere kadar uzanmaktadır Bafra adının Kızılırmağın denize accedilıldığı

yerde (MOuml 521 yıllarında Fenikeliler zamanında) ticaret gemilerini yanaştığı koylara kurulan ticaret

evlerine ldquoBafirardquo denilmesinden geldiği sanılmaktadır Bafrarsquoda sanayi alanındaki faaliyetlerde başta

tuumltuumln olmak uumlzere oldukccedila gelişmiştir Tekel yaprak Tuumltuumln Merkez İşletme Muumlduumlrluumlğuuml tuumltuumlnlerin

bakım ve işletmesini gerccedilekleştirmektedir Şehirde 1 Tekel 6 Konfeksiyon-Tekstil 35 Orman

uumlruumlnleri 8 un- kepek 2 Balık unu-yağı işletmesi Ayrıca Tuğla Damper Tanker Soba Mibzer Zirai

Aletler Dondurma uumlretimi yapan işletmeler mevcuttur Bu alanlarda toplam olarak yaklaşık 3000 kişi

istihdam edilmektedir Bunların dışında diğer imalat ve montaj sanayi dallarından oluşan bir de kuumlccediluumlk

sanayi sitesi vardır

ONDOKUZMAYIS (BALLICA)

Bafra ovasının doğu kesiminde Balık Goumlluuml guumlneyinde yer alan Ondokuzmayıs 8928 nuumlfuslu

bir kasaba olup aynı zamanda ilccedile merkezidir 1960 yılında Engiz Deresinin batı kısmında Ballıca

ismiyle ayrı bir koumly kurulmuş ve Bafraya bağlanmıştır 6 Haziran 1970de burada Belediye teşkilatı

kurulmuştur 04071988 yılında ise ilccedile merkezi huumlviyetine kavuşmuştur Kasaba ve civarındaki

halkın ccediloğu geccedilimini tarım balıkccedilılık ve hayvancılıkla sağlamaktadır Tuumltuumln buğday fındık mısır

pirinccedil oumlnemli tarım uumlruumlnleri arasındadır Elverişli sahile sahip olması nedeniyle yaz aylarında kısa bir

suumlrede olsa denize girilebilmektedir 20 kmlik bir sahil şeridi vardır Guumlzel bir kumsala ve temiz bir

denize sahiptir Sahillerinde her tuumlrluuml ihtiyaca cevap verebilecek dinlenme tesisleri ccedilay bahccedileleri

16

Samsun Karadeniz Boumllgesinin en oumlnemli ticaret merkezlerinden biridir İl ticaretinin ccedilok daha

yuumlksek potansiyele ulaşması iccedilin başta Samsun Ticaret ve Sanayi Odasının buumlyuumlk gayretleri sonucu

SERBEST BOumlLGE kurulması statuumlsuumlne kavuşturulması Bakanlar Kurulunca kabul edilmiş ve

Samsun Liman sahası iccedilerisinde tespit edilen yerde alt yapı ccedilalışmalarına başlanmıştır

Samsun uzun yıllar ticaret şehri olarak varlığını kabul ettirmiştir Sanayi alanında kuumlccediluumlk ve

orta oumllccedilekli işletmeler youmlnuumlnden buumlyuumlk bir aşama kaydedilmiştir İmalat Sanayinin temel taşlarından

olan bu işletmeler ilk oumlnceleri Sanayi Sitelerinde uumlretimlerini suumlrduumlrmuumlşler kooperatifleşmeyle bir ccedilok

sanayi siteleri bu işletmeleri buumlnyelerine toplamıştır Karadeniz Bakır İşletmeleri Azot Sanayi ile

Sigara Fabrikası uumlretim potansiyeli ve istihdamıyla youmlre iccedilin oldukccedila oumlnemlidir Tekstil konfeksiyon

ağaccedil ve mobilya kağıt ve kağıt uumlruumlnleri kimya ve ilaccedil sanayi oto yedek parccedila sanayi ile bakır ve

bakır mamulleri sanayi Samsunrsquoun belli başlı sanayisini teşkil etmektedir Samsun sanayisinin

istenilen hedeflere gelişimi iccedilin mutlak Organize Sanayi Boumllgesi ccedilatısı altında toplanması gerekliliği

goumlz oumlnuumlne alınmış ve bu boumllge uzun uğraşlar sonunda Kirazlık Mevkiinde kurulmuştur

Coğrafi konum ve ulaşım durumu ekonomik potansiyeli ile Karadeniz Boumllgesinin merkezi

durumunda olan Samsunda Ticaret en oumlnemli oumlğeyi teşkil eder Kara deniz demiryolu taşımacılığı ve

Uluslararası Ccedilarşamba Hava alanının 1999 yılı iccedilerisinde tam anlamı ile faaliyete geccedilmesi ile Samsun

oumlnemli bir ticaret merkezi olma yolundadır

BAFRA OVASI

Kızılırmağın eseri olan Bafra ovası uumlccedilgen şeklinde 477 km2rsquo

lik yuumlz oumllccediluumlme sahip tipik bir

deltadır Delta ovası denizden guumlneye doğru basamaklar halinde yuumlkselmektedir Deltanın gerisinde

Kızılırmak nehrinin her iki kenarında yay şeklinde uzanan ve yuumlkseklikleri 600-800 metreye varan

Canik Dağlarının ilk sırasını oluşturan platolar yer alır Bu platolar daha geride 1000-1500 metrelere

kadar yuumlkselen bir dağlık sahaya doumlnuumlşuumlr

Delta alanında kollara ayrılmadığı iccedilin ana nehir ağzından başka Karadenizrsquoe doğru ccedilıkıntısı

bulunmayan Kızılırmak deltayı iki eşit parccedilaya ayırmaktadır Boyu 30-32 km genişliği 45 kmyi

bulan delta iccedil iccedile geccedilmiş durumda eski ve yeni delta alanlarından oluşmaktadır Eski delta

Kızılırmağın Canik Dağlarından ccedilıktığı Boğazkaya kuzeyinde 90-100 mlik pliokuaterner adı verilen

17

eski aluumlvyaonların bulunduğu sahadır Burası 30-35 mlik bir basamakla Bafra şehri yakınlarında yeni

deltaya geccediliş yapmaktadır

Flandrien transgresyonu ile oluşumaya başlayan delta ileriki doumlnemlerde oluşumunu

suumlrduumlrmuumlştuumlr Altınkaya (1987) ve Derbent (1991) barajlarında su tutulmaya başlanması ile

Kızılırmağın taşıdığı aluumlvyonlar bu barajlarda tutulduğundan deltanın gelişiminde yavaşlama

goumlzlenmiştir Yeni deltanın Alaccedilam ile Bafra Burnu arasında kalan kıyısı iccedilbuumlkey ve duumlzguumln bir

ccedilizgisel uzanış goumlsterirken doğu kıyılar dışbuumlkey bir goumlruumlnuumlmdedir İki kıyı arasındaki bu zıtlık

karayel ruumlzgarlarının batı kıyıyı toumlrpuumllemesinin sonucudur Bu şiddetli karayel ruumlzgarları kıyı

ccedilizgisinden 300 m iccedileride yuumlkseltileri 10-12 mye ulaşan kumulların oluşumuna yol accedilmıştır Deltanın

batısında yer alan KARABOĞAZ GOumlLUuml bu kum seddini aşamayan dere sularının birikmesiyle

oluşmuş bir tatlı su goumlluumlduumlr

Yeni deltada ova seviyesinden 1-2 m Yuumlksekliktedeki bir set iccedilinde akan Kızılırmak

doğusunda kıyı kordonlarıyla ayrılmış fazla derin olmayan bir kısmı tuzlu bir kısmı tatlı sulu bazıları

yazın kuruyan goumlllere (Balık goumlluuml Dutdibi goumlluuml Liman goumlluuml Hayırlı goumlluuml Ccedilernek goumlluuml Uzungoumll

Tombul goumll İnce goumll) rastlanır Bu goumlller iccedilinde en buumlyuumlğuuml ve en oumlnemlisi 1-2 m Genişliğinde bir

kanalla denize accedilılan BALIK GOumlLUumlrsquoduumlr

Balık Goumlluumlrsquone deniz yoluyla yumurtlamaya gelen balıklar yumurtalarını bırakıp denize

ccedilıkarken kanala accedilılırken kanala gerilen ağlara takılıp kalırlar Bu goumllde eskiden 15 ton tatlı su

kefali tutulup bunlardan 8-10 ton kırmızı havyar elde edilmekteydi Buguumln ise Balık Goumlluuml ile

diğer goumlllerden sazan sudak haskefal mersin morinosu alabalık ve inci balığı avlanmaktadır

Delta balıkccedilılığa elverişli buumlyuumlk bir boumlluumlmuuml Kızılırmağın ağzıdır Bu ırmağın buumlyuumlk miktarda

plankton taşıması balıkların akarsuyun ağzında toplanmasını sağlamıştır Marina ve mersin balıkları

Mart -Haziran doumlneminde yumurtlamak uumlzere Kızılırmağın ağzına doğru sokulurlar hatta nehir

boyunca bir hayli ilerilere giderler İşte bu gidiş-doumlnuumlş sırasında balıkccedilıların gerdikleri ağlara takılan

balıklardan siyah havyar elde edilmektedir

18

Yeni deltanın batısındaki kumullar sahası ile doğudaki laguumln goumllleri sahası tarıma ve

hayvancılığa (sığır-manda) elverişli kesimlerdir Bu alanlar dışındaki yerlerde de tarımsal faaliyetler

elverişli bir şekilde yuumlruumltuumlluumlr Tuumltuumln ccedileltik sebze bostan şekerpancarı ayccediliccedileği ve kuru zeminlerde

yetiştirilen tahıl ile elma armut ve kiraz ovanın belli başlı tarım uumlruumlnleridir

Kızılırmak deltasını kapsayan Bafra ovası guumlneyde Canik Dağlarıyla ccedilevrilidir Bunlardan en

yuumlkseği 1224 m ile Nebyan dağıdır Kızılırmak bu dağları derin bir vadi ile geccedilerek iki baraj goumlluumlne

(Altınkaya ve Derbent barajları) yer vererek ovaya ulaşır

Altınkaya Barajı

Barajın Yeri Bafra ovası guumlneyinde Akarsuyu Kızılırmak Amacı Enerji İnşaatın (başlama-bitiş) yılı 1980 - 1989 Goumlvde dolgu tipi Kil ccedilekirdekli kaya dolgu Goumlvde hacmi 15 9 hm3 Yuumlkseklik (talvegden) 137 m Normal su kotunda goumll hacmi 5 763 hm3 Normal su kotunda goumll alanı 11831 km2 Sulama alanı ha Guumlccedil 700 MW Yıllık Uumlretim 1632 GWh

Altınkaya Barajı Ve Hidro Elektrik Santralı Altınkaya barajı Bafra ilccedile merkezinin 35 km

guumlney batısında Kızılırmak uumlzerinde yer alan temelden 195 m yuumlkseklikte kil ccedilekirdekli kaya dolgu

tipinde bir barajdır 700 mw guumlcuumlnde yılda 1 milyar 632 milyon kwh enerji uumlretimi

yapılmaktadır1987 yılında su tutulmaya başlanmış olup 1988 ocak ayınından itibaren 175 000 kwH

guumlcuumlndeki 4 no lu uumlnitede normal uumlretime başlanmıştır Goumll hacmi 5763 x109 m

3 tuumlr

19

ALTINKAYA BARAJI-AKALAN APARI ŞELALELERİ

Derbent Barajı Derbent Altınkaya barajının 30 km mansabında olup 33 m yuumlksekliğinde

(talvegden) kil ccedilekirdek kaya dolgu barajıdır Yuumlzer baraj sınıfına giren Derbent barajı Bafrarsquoya 7 km

uzaklıktadır Sulama alanı ise 47727 Hadır Yapılan kanallarla Bafra ovası sulama amaccedillıdır 56 mw

guumlcuumlnde ve 257 gwH yıllık enerji uumlretmektedir Goumll hacmi 213 x106 m

3 tuumlr

Derbent Barajı

Barajın Yeri Bafra Ovası Akarsuyu Kızılırmak Amacı Enerji+Sulama İnşaatın (başlama-bitiş) yılı 1985 - 1991 Goumlvde dolgu tipi Kil ccedilekirdekli kaya dolgu Goumlvde hacmi 2 5 hm3 Yuumlkseklik (talvegden) 29 m Normal su kotunda goumll hacmi 213 hm3 Normal su kotunda goumll alanı 1655 km2 Sulama alanı 47 727 ha Guumlccedil 56 MW Yıllık Uumlretim 257 GWh

20

Bafra ovası ve yakın ccedilevresindeki başlıca yerleşmeler BAFRA ONDOKUZMAYIS (Balıca)

ALACcedilAM ve YAKAKENTrsquodir

Bafra Ovası ndaki oumlnemli yerleşmeler

BAFRA

Ovanın orta kısmına yakın bir yerde Kızılırmakrsquoın doğu yakasında yer tutan Bafra 84000

nuumlfuslu bir şehirdir Bulunduğu yuumlksek tarım potansiyelli ovanın buumlyuumlk bir kısmına idari merkezlik

yapan Bafrarsquonın kuruluşu Fenikelilere kadar uzanmaktadır Bafra adının Kızılırmağın denize accedilıldığı

yerde (MOuml 521 yıllarında Fenikeliler zamanında) ticaret gemilerini yanaştığı koylara kurulan ticaret

evlerine ldquoBafirardquo denilmesinden geldiği sanılmaktadır Bafrarsquoda sanayi alanındaki faaliyetlerde başta

tuumltuumln olmak uumlzere oldukccedila gelişmiştir Tekel yaprak Tuumltuumln Merkez İşletme Muumlduumlrluumlğuuml tuumltuumlnlerin

bakım ve işletmesini gerccedilekleştirmektedir Şehirde 1 Tekel 6 Konfeksiyon-Tekstil 35 Orman

uumlruumlnleri 8 un- kepek 2 Balık unu-yağı işletmesi Ayrıca Tuğla Damper Tanker Soba Mibzer Zirai

Aletler Dondurma uumlretimi yapan işletmeler mevcuttur Bu alanlarda toplam olarak yaklaşık 3000 kişi

istihdam edilmektedir Bunların dışında diğer imalat ve montaj sanayi dallarından oluşan bir de kuumlccediluumlk

sanayi sitesi vardır

ONDOKUZMAYIS (BALLICA)

Bafra ovasının doğu kesiminde Balık Goumlluuml guumlneyinde yer alan Ondokuzmayıs 8928 nuumlfuslu

bir kasaba olup aynı zamanda ilccedile merkezidir 1960 yılında Engiz Deresinin batı kısmında Ballıca

ismiyle ayrı bir koumly kurulmuş ve Bafraya bağlanmıştır 6 Haziran 1970de burada Belediye teşkilatı

kurulmuştur 04071988 yılında ise ilccedile merkezi huumlviyetine kavuşmuştur Kasaba ve civarındaki

halkın ccediloğu geccedilimini tarım balıkccedilılık ve hayvancılıkla sağlamaktadır Tuumltuumln buğday fındık mısır

pirinccedil oumlnemli tarım uumlruumlnleri arasındadır Elverişli sahile sahip olması nedeniyle yaz aylarında kısa bir

suumlrede olsa denize girilebilmektedir 20 kmlik bir sahil şeridi vardır Guumlzel bir kumsala ve temiz bir

denize sahiptir Sahillerinde her tuumlrluuml ihtiyaca cevap verebilecek dinlenme tesisleri ccedilay bahccedileleri

17

eski aluumlvyaonların bulunduğu sahadır Burası 30-35 mlik bir basamakla Bafra şehri yakınlarında yeni

deltaya geccediliş yapmaktadır

Flandrien transgresyonu ile oluşumaya başlayan delta ileriki doumlnemlerde oluşumunu

suumlrduumlrmuumlştuumlr Altınkaya (1987) ve Derbent (1991) barajlarında su tutulmaya başlanması ile

Kızılırmağın taşıdığı aluumlvyonlar bu barajlarda tutulduğundan deltanın gelişiminde yavaşlama

goumlzlenmiştir Yeni deltanın Alaccedilam ile Bafra Burnu arasında kalan kıyısı iccedilbuumlkey ve duumlzguumln bir

ccedilizgisel uzanış goumlsterirken doğu kıyılar dışbuumlkey bir goumlruumlnuumlmdedir İki kıyı arasındaki bu zıtlık

karayel ruumlzgarlarının batı kıyıyı toumlrpuumllemesinin sonucudur Bu şiddetli karayel ruumlzgarları kıyı

ccedilizgisinden 300 m iccedileride yuumlkseltileri 10-12 mye ulaşan kumulların oluşumuna yol accedilmıştır Deltanın

batısında yer alan KARABOĞAZ GOumlLUuml bu kum seddini aşamayan dere sularının birikmesiyle

oluşmuş bir tatlı su goumlluumlduumlr

Yeni deltada ova seviyesinden 1-2 m Yuumlksekliktedeki bir set iccedilinde akan Kızılırmak

doğusunda kıyı kordonlarıyla ayrılmış fazla derin olmayan bir kısmı tuzlu bir kısmı tatlı sulu bazıları

yazın kuruyan goumlllere (Balık goumlluuml Dutdibi goumlluuml Liman goumlluuml Hayırlı goumlluuml Ccedilernek goumlluuml Uzungoumll

Tombul goumll İnce goumll) rastlanır Bu goumlller iccedilinde en buumlyuumlğuuml ve en oumlnemlisi 1-2 m Genişliğinde bir

kanalla denize accedilılan BALIK GOumlLUumlrsquoduumlr

Balık Goumlluumlrsquone deniz yoluyla yumurtlamaya gelen balıklar yumurtalarını bırakıp denize

ccedilıkarken kanala accedilılırken kanala gerilen ağlara takılıp kalırlar Bu goumllde eskiden 15 ton tatlı su

kefali tutulup bunlardan 8-10 ton kırmızı havyar elde edilmekteydi Buguumln ise Balık Goumlluuml ile

diğer goumlllerden sazan sudak haskefal mersin morinosu alabalık ve inci balığı avlanmaktadır

Delta balıkccedilılığa elverişli buumlyuumlk bir boumlluumlmuuml Kızılırmağın ağzıdır Bu ırmağın buumlyuumlk miktarda

plankton taşıması balıkların akarsuyun ağzında toplanmasını sağlamıştır Marina ve mersin balıkları

Mart -Haziran doumlneminde yumurtlamak uumlzere Kızılırmağın ağzına doğru sokulurlar hatta nehir

boyunca bir hayli ilerilere giderler İşte bu gidiş-doumlnuumlş sırasında balıkccedilıların gerdikleri ağlara takılan

balıklardan siyah havyar elde edilmektedir

18

Yeni deltanın batısındaki kumullar sahası ile doğudaki laguumln goumllleri sahası tarıma ve

hayvancılığa (sığır-manda) elverişli kesimlerdir Bu alanlar dışındaki yerlerde de tarımsal faaliyetler

elverişli bir şekilde yuumlruumltuumlluumlr Tuumltuumln ccedileltik sebze bostan şekerpancarı ayccediliccedileği ve kuru zeminlerde

yetiştirilen tahıl ile elma armut ve kiraz ovanın belli başlı tarım uumlruumlnleridir

Kızılırmak deltasını kapsayan Bafra ovası guumlneyde Canik Dağlarıyla ccedilevrilidir Bunlardan en

yuumlkseği 1224 m ile Nebyan dağıdır Kızılırmak bu dağları derin bir vadi ile geccedilerek iki baraj goumlluumlne

(Altınkaya ve Derbent barajları) yer vererek ovaya ulaşır

Altınkaya Barajı

Barajın Yeri Bafra ovası guumlneyinde Akarsuyu Kızılırmak Amacı Enerji İnşaatın (başlama-bitiş) yılı 1980 - 1989 Goumlvde dolgu tipi Kil ccedilekirdekli kaya dolgu Goumlvde hacmi 15 9 hm3 Yuumlkseklik (talvegden) 137 m Normal su kotunda goumll hacmi 5 763 hm3 Normal su kotunda goumll alanı 11831 km2 Sulama alanı ha Guumlccedil 700 MW Yıllık Uumlretim 1632 GWh

Altınkaya Barajı Ve Hidro Elektrik Santralı Altınkaya barajı Bafra ilccedile merkezinin 35 km

guumlney batısında Kızılırmak uumlzerinde yer alan temelden 195 m yuumlkseklikte kil ccedilekirdekli kaya dolgu

tipinde bir barajdır 700 mw guumlcuumlnde yılda 1 milyar 632 milyon kwh enerji uumlretimi

yapılmaktadır1987 yılında su tutulmaya başlanmış olup 1988 ocak ayınından itibaren 175 000 kwH

guumlcuumlndeki 4 no lu uumlnitede normal uumlretime başlanmıştır Goumll hacmi 5763 x109 m

3 tuumlr

19

ALTINKAYA BARAJI-AKALAN APARI ŞELALELERİ

Derbent Barajı Derbent Altınkaya barajının 30 km mansabında olup 33 m yuumlksekliğinde

(talvegden) kil ccedilekirdek kaya dolgu barajıdır Yuumlzer baraj sınıfına giren Derbent barajı Bafrarsquoya 7 km

uzaklıktadır Sulama alanı ise 47727 Hadır Yapılan kanallarla Bafra ovası sulama amaccedillıdır 56 mw

guumlcuumlnde ve 257 gwH yıllık enerji uumlretmektedir Goumll hacmi 213 x106 m

3 tuumlr

Derbent Barajı

Barajın Yeri Bafra Ovası Akarsuyu Kızılırmak Amacı Enerji+Sulama İnşaatın (başlama-bitiş) yılı 1985 - 1991 Goumlvde dolgu tipi Kil ccedilekirdekli kaya dolgu Goumlvde hacmi 2 5 hm3 Yuumlkseklik (talvegden) 29 m Normal su kotunda goumll hacmi 213 hm3 Normal su kotunda goumll alanı 1655 km2 Sulama alanı 47 727 ha Guumlccedil 56 MW Yıllık Uumlretim 257 GWh

20

Bafra ovası ve yakın ccedilevresindeki başlıca yerleşmeler BAFRA ONDOKUZMAYIS (Balıca)

ALACcedilAM ve YAKAKENTrsquodir

Bafra Ovası ndaki oumlnemli yerleşmeler

BAFRA

Ovanın orta kısmına yakın bir yerde Kızılırmakrsquoın doğu yakasında yer tutan Bafra 84000

nuumlfuslu bir şehirdir Bulunduğu yuumlksek tarım potansiyelli ovanın buumlyuumlk bir kısmına idari merkezlik

yapan Bafrarsquonın kuruluşu Fenikelilere kadar uzanmaktadır Bafra adının Kızılırmağın denize accedilıldığı

yerde (MOuml 521 yıllarında Fenikeliler zamanında) ticaret gemilerini yanaştığı koylara kurulan ticaret

evlerine ldquoBafirardquo denilmesinden geldiği sanılmaktadır Bafrarsquoda sanayi alanındaki faaliyetlerde başta

tuumltuumln olmak uumlzere oldukccedila gelişmiştir Tekel yaprak Tuumltuumln Merkez İşletme Muumlduumlrluumlğuuml tuumltuumlnlerin

bakım ve işletmesini gerccedilekleştirmektedir Şehirde 1 Tekel 6 Konfeksiyon-Tekstil 35 Orman

uumlruumlnleri 8 un- kepek 2 Balık unu-yağı işletmesi Ayrıca Tuğla Damper Tanker Soba Mibzer Zirai

Aletler Dondurma uumlretimi yapan işletmeler mevcuttur Bu alanlarda toplam olarak yaklaşık 3000 kişi

istihdam edilmektedir Bunların dışında diğer imalat ve montaj sanayi dallarından oluşan bir de kuumlccediluumlk

sanayi sitesi vardır

ONDOKUZMAYIS (BALLICA)

Bafra ovasının doğu kesiminde Balık Goumlluuml guumlneyinde yer alan Ondokuzmayıs 8928 nuumlfuslu

bir kasaba olup aynı zamanda ilccedile merkezidir 1960 yılında Engiz Deresinin batı kısmında Ballıca

ismiyle ayrı bir koumly kurulmuş ve Bafraya bağlanmıştır 6 Haziran 1970de burada Belediye teşkilatı

kurulmuştur 04071988 yılında ise ilccedile merkezi huumlviyetine kavuşmuştur Kasaba ve civarındaki

halkın ccediloğu geccedilimini tarım balıkccedilılık ve hayvancılıkla sağlamaktadır Tuumltuumln buğday fındık mısır

pirinccedil oumlnemli tarım uumlruumlnleri arasındadır Elverişli sahile sahip olması nedeniyle yaz aylarında kısa bir

suumlrede olsa denize girilebilmektedir 20 kmlik bir sahil şeridi vardır Guumlzel bir kumsala ve temiz bir

denize sahiptir Sahillerinde her tuumlrluuml ihtiyaca cevap verebilecek dinlenme tesisleri ccedilay bahccedileleri

18

Yeni deltanın batısındaki kumullar sahası ile doğudaki laguumln goumllleri sahası tarıma ve

hayvancılığa (sığır-manda) elverişli kesimlerdir Bu alanlar dışındaki yerlerde de tarımsal faaliyetler

elverişli bir şekilde yuumlruumltuumlluumlr Tuumltuumln ccedileltik sebze bostan şekerpancarı ayccediliccedileği ve kuru zeminlerde

yetiştirilen tahıl ile elma armut ve kiraz ovanın belli başlı tarım uumlruumlnleridir

Kızılırmak deltasını kapsayan Bafra ovası guumlneyde Canik Dağlarıyla ccedilevrilidir Bunlardan en

yuumlkseği 1224 m ile Nebyan dağıdır Kızılırmak bu dağları derin bir vadi ile geccedilerek iki baraj goumlluumlne

(Altınkaya ve Derbent barajları) yer vererek ovaya ulaşır

Altınkaya Barajı

Barajın Yeri Bafra ovası guumlneyinde Akarsuyu Kızılırmak Amacı Enerji İnşaatın (başlama-bitiş) yılı 1980 - 1989 Goumlvde dolgu tipi Kil ccedilekirdekli kaya dolgu Goumlvde hacmi 15 9 hm3 Yuumlkseklik (talvegden) 137 m Normal su kotunda goumll hacmi 5 763 hm3 Normal su kotunda goumll alanı 11831 km2 Sulama alanı ha Guumlccedil 700 MW Yıllık Uumlretim 1632 GWh

Altınkaya Barajı Ve Hidro Elektrik Santralı Altınkaya barajı Bafra ilccedile merkezinin 35 km

guumlney batısında Kızılırmak uumlzerinde yer alan temelden 195 m yuumlkseklikte kil ccedilekirdekli kaya dolgu

tipinde bir barajdır 700 mw guumlcuumlnde yılda 1 milyar 632 milyon kwh enerji uumlretimi

yapılmaktadır1987 yılında su tutulmaya başlanmış olup 1988 ocak ayınından itibaren 175 000 kwH

guumlcuumlndeki 4 no lu uumlnitede normal uumlretime başlanmıştır Goumll hacmi 5763 x109 m

3 tuumlr

19

ALTINKAYA BARAJI-AKALAN APARI ŞELALELERİ

Derbent Barajı Derbent Altınkaya barajının 30 km mansabında olup 33 m yuumlksekliğinde

(talvegden) kil ccedilekirdek kaya dolgu barajıdır Yuumlzer baraj sınıfına giren Derbent barajı Bafrarsquoya 7 km

uzaklıktadır Sulama alanı ise 47727 Hadır Yapılan kanallarla Bafra ovası sulama amaccedillıdır 56 mw

guumlcuumlnde ve 257 gwH yıllık enerji uumlretmektedir Goumll hacmi 213 x106 m

3 tuumlr

Derbent Barajı

Barajın Yeri Bafra Ovası Akarsuyu Kızılırmak Amacı Enerji+Sulama İnşaatın (başlama-bitiş) yılı 1985 - 1991 Goumlvde dolgu tipi Kil ccedilekirdekli kaya dolgu Goumlvde hacmi 2 5 hm3 Yuumlkseklik (talvegden) 29 m Normal su kotunda goumll hacmi 213 hm3 Normal su kotunda goumll alanı 1655 km2 Sulama alanı 47 727 ha Guumlccedil 56 MW Yıllık Uumlretim 257 GWh

20

Bafra ovası ve yakın ccedilevresindeki başlıca yerleşmeler BAFRA ONDOKUZMAYIS (Balıca)

ALACcedilAM ve YAKAKENTrsquodir

Bafra Ovası ndaki oumlnemli yerleşmeler

BAFRA

Ovanın orta kısmına yakın bir yerde Kızılırmakrsquoın doğu yakasında yer tutan Bafra 84000

nuumlfuslu bir şehirdir Bulunduğu yuumlksek tarım potansiyelli ovanın buumlyuumlk bir kısmına idari merkezlik

yapan Bafrarsquonın kuruluşu Fenikelilere kadar uzanmaktadır Bafra adının Kızılırmağın denize accedilıldığı

yerde (MOuml 521 yıllarında Fenikeliler zamanında) ticaret gemilerini yanaştığı koylara kurulan ticaret

evlerine ldquoBafirardquo denilmesinden geldiği sanılmaktadır Bafrarsquoda sanayi alanındaki faaliyetlerde başta

tuumltuumln olmak uumlzere oldukccedila gelişmiştir Tekel yaprak Tuumltuumln Merkez İşletme Muumlduumlrluumlğuuml tuumltuumlnlerin

bakım ve işletmesini gerccedilekleştirmektedir Şehirde 1 Tekel 6 Konfeksiyon-Tekstil 35 Orman

uumlruumlnleri 8 un- kepek 2 Balık unu-yağı işletmesi Ayrıca Tuğla Damper Tanker Soba Mibzer Zirai

Aletler Dondurma uumlretimi yapan işletmeler mevcuttur Bu alanlarda toplam olarak yaklaşık 3000 kişi

istihdam edilmektedir Bunların dışında diğer imalat ve montaj sanayi dallarından oluşan bir de kuumlccediluumlk

sanayi sitesi vardır

ONDOKUZMAYIS (BALLICA)

Bafra ovasının doğu kesiminde Balık Goumlluuml guumlneyinde yer alan Ondokuzmayıs 8928 nuumlfuslu

bir kasaba olup aynı zamanda ilccedile merkezidir 1960 yılında Engiz Deresinin batı kısmında Ballıca

ismiyle ayrı bir koumly kurulmuş ve Bafraya bağlanmıştır 6 Haziran 1970de burada Belediye teşkilatı

kurulmuştur 04071988 yılında ise ilccedile merkezi huumlviyetine kavuşmuştur Kasaba ve civarındaki

halkın ccediloğu geccedilimini tarım balıkccedilılık ve hayvancılıkla sağlamaktadır Tuumltuumln buğday fındık mısır

pirinccedil oumlnemli tarım uumlruumlnleri arasındadır Elverişli sahile sahip olması nedeniyle yaz aylarında kısa bir

suumlrede olsa denize girilebilmektedir 20 kmlik bir sahil şeridi vardır Guumlzel bir kumsala ve temiz bir

denize sahiptir Sahillerinde her tuumlrluuml ihtiyaca cevap verebilecek dinlenme tesisleri ccedilay bahccedileleri

19

ALTINKAYA BARAJI-AKALAN APARI ŞELALELERİ

Derbent Barajı Derbent Altınkaya barajının 30 km mansabında olup 33 m yuumlksekliğinde

(talvegden) kil ccedilekirdek kaya dolgu barajıdır Yuumlzer baraj sınıfına giren Derbent barajı Bafrarsquoya 7 km

uzaklıktadır Sulama alanı ise 47727 Hadır Yapılan kanallarla Bafra ovası sulama amaccedillıdır 56 mw

guumlcuumlnde ve 257 gwH yıllık enerji uumlretmektedir Goumll hacmi 213 x106 m

3 tuumlr

Derbent Barajı

Barajın Yeri Bafra Ovası Akarsuyu Kızılırmak Amacı Enerji+Sulama İnşaatın (başlama-bitiş) yılı 1985 - 1991 Goumlvde dolgu tipi Kil ccedilekirdekli kaya dolgu Goumlvde hacmi 2 5 hm3 Yuumlkseklik (talvegden) 29 m Normal su kotunda goumll hacmi 213 hm3 Normal su kotunda goumll alanı 1655 km2 Sulama alanı 47 727 ha Guumlccedil 56 MW Yıllık Uumlretim 257 GWh

20

Bafra ovası ve yakın ccedilevresindeki başlıca yerleşmeler BAFRA ONDOKUZMAYIS (Balıca)

ALACcedilAM ve YAKAKENTrsquodir

Bafra Ovası ndaki oumlnemli yerleşmeler

BAFRA

Ovanın orta kısmına yakın bir yerde Kızılırmakrsquoın doğu yakasında yer tutan Bafra 84000

nuumlfuslu bir şehirdir Bulunduğu yuumlksek tarım potansiyelli ovanın buumlyuumlk bir kısmına idari merkezlik

yapan Bafrarsquonın kuruluşu Fenikelilere kadar uzanmaktadır Bafra adının Kızılırmağın denize accedilıldığı

yerde (MOuml 521 yıllarında Fenikeliler zamanında) ticaret gemilerini yanaştığı koylara kurulan ticaret

evlerine ldquoBafirardquo denilmesinden geldiği sanılmaktadır Bafrarsquoda sanayi alanındaki faaliyetlerde başta

tuumltuumln olmak uumlzere oldukccedila gelişmiştir Tekel yaprak Tuumltuumln Merkez İşletme Muumlduumlrluumlğuuml tuumltuumlnlerin

bakım ve işletmesini gerccedilekleştirmektedir Şehirde 1 Tekel 6 Konfeksiyon-Tekstil 35 Orman

uumlruumlnleri 8 un- kepek 2 Balık unu-yağı işletmesi Ayrıca Tuğla Damper Tanker Soba Mibzer Zirai

Aletler Dondurma uumlretimi yapan işletmeler mevcuttur Bu alanlarda toplam olarak yaklaşık 3000 kişi

istihdam edilmektedir Bunların dışında diğer imalat ve montaj sanayi dallarından oluşan bir de kuumlccediluumlk

sanayi sitesi vardır

ONDOKUZMAYIS (BALLICA)

Bafra ovasının doğu kesiminde Balık Goumlluuml guumlneyinde yer alan Ondokuzmayıs 8928 nuumlfuslu

bir kasaba olup aynı zamanda ilccedile merkezidir 1960 yılında Engiz Deresinin batı kısmında Ballıca

ismiyle ayrı bir koumly kurulmuş ve Bafraya bağlanmıştır 6 Haziran 1970de burada Belediye teşkilatı

kurulmuştur 04071988 yılında ise ilccedile merkezi huumlviyetine kavuşmuştur Kasaba ve civarındaki

halkın ccediloğu geccedilimini tarım balıkccedilılık ve hayvancılıkla sağlamaktadır Tuumltuumln buğday fındık mısır

pirinccedil oumlnemli tarım uumlruumlnleri arasındadır Elverişli sahile sahip olması nedeniyle yaz aylarında kısa bir

suumlrede olsa denize girilebilmektedir 20 kmlik bir sahil şeridi vardır Guumlzel bir kumsala ve temiz bir

denize sahiptir Sahillerinde her tuumlrluuml ihtiyaca cevap verebilecek dinlenme tesisleri ccedilay bahccedileleri

20

Bafra ovası ve yakın ccedilevresindeki başlıca yerleşmeler BAFRA ONDOKUZMAYIS (Balıca)

ALACcedilAM ve YAKAKENTrsquodir

Bafra Ovası ndaki oumlnemli yerleşmeler

BAFRA

Ovanın orta kısmına yakın bir yerde Kızılırmakrsquoın doğu yakasında yer tutan Bafra 84000

nuumlfuslu bir şehirdir Bulunduğu yuumlksek tarım potansiyelli ovanın buumlyuumlk bir kısmına idari merkezlik

yapan Bafrarsquonın kuruluşu Fenikelilere kadar uzanmaktadır Bafra adının Kızılırmağın denize accedilıldığı

yerde (MOuml 521 yıllarında Fenikeliler zamanında) ticaret gemilerini yanaştığı koylara kurulan ticaret

evlerine ldquoBafirardquo denilmesinden geldiği sanılmaktadır Bafrarsquoda sanayi alanındaki faaliyetlerde başta

tuumltuumln olmak uumlzere oldukccedila gelişmiştir Tekel yaprak Tuumltuumln Merkez İşletme Muumlduumlrluumlğuuml tuumltuumlnlerin

bakım ve işletmesini gerccedilekleştirmektedir Şehirde 1 Tekel 6 Konfeksiyon-Tekstil 35 Orman

uumlruumlnleri 8 un- kepek 2 Balık unu-yağı işletmesi Ayrıca Tuğla Damper Tanker Soba Mibzer Zirai

Aletler Dondurma uumlretimi yapan işletmeler mevcuttur Bu alanlarda toplam olarak yaklaşık 3000 kişi

istihdam edilmektedir Bunların dışında diğer imalat ve montaj sanayi dallarından oluşan bir de kuumlccediluumlk

sanayi sitesi vardır

ONDOKUZMAYIS (BALLICA)

Bafra ovasının doğu kesiminde Balık Goumlluuml guumlneyinde yer alan Ondokuzmayıs 8928 nuumlfuslu

bir kasaba olup aynı zamanda ilccedile merkezidir 1960 yılında Engiz Deresinin batı kısmında Ballıca

ismiyle ayrı bir koumly kurulmuş ve Bafraya bağlanmıştır 6 Haziran 1970de burada Belediye teşkilatı

kurulmuştur 04071988 yılında ise ilccedile merkezi huumlviyetine kavuşmuştur Kasaba ve civarındaki

halkın ccediloğu geccedilimini tarım balıkccedilılık ve hayvancılıkla sağlamaktadır Tuumltuumln buğday fındık mısır

pirinccedil oumlnemli tarım uumlruumlnleri arasındadır Elverişli sahile sahip olması nedeniyle yaz aylarında kısa bir

suumlrede olsa denize girilebilmektedir 20 kmlik bir sahil şeridi vardır Guumlzel bir kumsala ve temiz bir

denize sahiptir Sahillerinde her tuumlrluuml ihtiyaca cevap verebilecek dinlenme tesisleri ccedilay bahccedileleri

21

piknik alanları kuumlltuumlr ve spor tesisleri mevcuttur Tuumlrkiyenin en buumlyuumlk ve teknik donanımlı Ballıca

Sigara Fabrikasıda burada bulunmaktadır

Kızılırmak doğusuna yer tutan Bafra şehri

Bafrarsquoda Kızılırmak uumlzerindeki Ccediletinkaya Koumlpruumlsuuml

22

Ondokuzmayıs (Ballıca) kasabası

23

ALACcedilAM

Bafra ovasının batısında Karadeniz kıyısında deltanın genişlemeye başladığı yerde kurulmuş

12000 nuumlfuslu bir kasabadır Uluccedilay deresinin iccedilinden geccediltiği Alaccedilamrsquoın ekonomisi genel olarak

tarıma dayalıdır Bunun yanında hayvancılık ve balıkccedilılık da yapılmaktadır Tarım uumlruumlnlerinin başında

tuumltuumln gelmektedir Bunu buğday ccedileltik ve mısır uumlretimi takip eder Ayrıca her tuumlrluuml sebze ve meyve

yetiştirilir

YAKAKENT

Alaccedilam batısında yer alan Yakakent (eski adı GuumlmenezGuumlmenos) 4707 nuumlfuslu kuumlccediluumlk bir

kasaba ve ilccedile merkezidir Guumlnuumlmuumlzuumln Yakakenti 1800 yılında Gerzeden gelen 3-4 aile

tarafından kurulmuştur Sonradan buraya yerleşen Tuumlrkler adını Guumlmeneze ccedilevirmişlerdir

1893-95 yıllarında gerccedilekleşen Rus işgalinden kaccedilan doğu karadenizliler ve 1922 yılında

Selanikden gelen muumlbadillerle Yakakent buumlyuumlmuumlştuumlr1963 yılında belediyeye kavuşurken

1991rsquode ilccedile merkezi olmuştur Aynı tarihte Guumlmenos adı Yakakent haline doumlnuumlşmuumlştuumlr

Balıkccedilılık ve tuumltuumln oumln plandaki ekonomi unsurları olsa da yaz mevsimlerinde binlerce turist

24

ilccedileye oumlnemli para bırakmaktadır Aynı zamanda bir Japon şehri olan Kushimotonun kardeş

kentidir

CANİK DAĞLARI

Bafra Ccedilarşamba Ovaları ile Perşembe yarımadasının guumlneyinde Kızılırmak-Melet Ccedilayı

arasında uzanan dağ sırası Canik Dağlarırsquodır Bu sahaya ilk yerleşen ve hayvancılıkla meşgul olan

insanların kış mevsiminde konakladıkları sıcak korunaklı yerlere ldquosıcak yerrdquo anlamında ldquocenikrdquo adını

vermiş olmaları nedeniyle CENİK DAĞLARI adını almıştır Daha sonra cenik soumlzcuumlğuuml Canik olarak

değişikliğe uğramıştır Canik Dağları bir taraftan Kuumlre Dağlarının diğer taraftan da Ilgaz dağlarının

devamı durumundadır Genel olarak 800-900 mlik bir peneplen yuumlzeyi uumlzerinde nispi yuumlkseltileri

500-1000 m arasında değişen sertgenlerin yer kapladığı Canik Dağları Melet ırmağı civarında

1500m Yeşilırmak yarmasında ise 1000 m demir ve karayollarının kıyı dağlarını aştığı KAVAK

kasabası civarında 800 m yuumlksekliktedir

Jeolojik yapı olarak III Zaman kalker ve flişleri ile II Zamana ait dış puumlskuumlruumlk kuumlltelerden

oluşan bu dağlarccedilok yerde Eosen yaşlı tortullarla kaplanmıştır Bunlar daha sonra ccedilok yerde akarsular

tarafından aşındırılmıştır Bu yapıya bakarak Canik Dağlarının hem genelde buumlyuumlk bir antiklinal hem

de kendi iccedilinde ccedilok sayıda antiklinal demeti halinde bir manzara goumlsterir Tektonik hatlarla sınırlanan

havzalara ve goumlllere (ZİNAV GOumlLUuml) yer veren Canik Dağları aynı zamanda geniş alanlı duumlzluumlklerin

de yer tuttuğu bir sahadır

23

ALACcedilAM

Bafra ovasının batısında Karadeniz kıyısında deltanın genişlemeye başladığı yerde kurulmuş

12000 nuumlfuslu bir kasabadır Uluccedilay deresinin iccedilinden geccediltiği Alaccedilamrsquoın ekonomisi genel olarak

tarıma dayalıdır Bunun yanında hayvancılık ve balıkccedilılık da yapılmaktadır Tarım uumlruumlnlerinin başında

tuumltuumln gelmektedir Bunu buğday ccedileltik ve mısır uumlretimi takip eder Ayrıca her tuumlrluuml sebze ve meyve

yetiştirilir

YAKAKENT

Alaccedilam batısında yer alan Yakakent (eski adı GuumlmenezGuumlmenos) 4707 nuumlfuslu kuumlccediluumlk bir

kasaba ve ilccedile merkezidir Guumlnuumlmuumlzuumln Yakakenti 1800 yılında Gerzeden gelen 3-4 aile

tarafından kurulmuştur Sonradan buraya yerleşen Tuumlrkler adını Guumlmeneze ccedilevirmişlerdir

1893-95 yıllarında gerccedilekleşen Rus işgalinden kaccedilan doğu karadenizliler ve 1922 yılında

Selanikden gelen muumlbadillerle Yakakent buumlyuumlmuumlştuumlr1963 yılında belediyeye kavuşurken

1991rsquode ilccedile merkezi olmuştur Aynı tarihte Guumlmenos adı Yakakent haline doumlnuumlşmuumlştuumlr

Balıkccedilılık ve tuumltuumln oumln plandaki ekonomi unsurları olsa da yaz mevsimlerinde binlerce turist

24

ilccedileye oumlnemli para bırakmaktadır Aynı zamanda bir Japon şehri olan Kushimotonun kardeş

kentidir

CANİK DAĞLARI

Bafra Ccedilarşamba Ovaları ile Perşembe yarımadasının guumlneyinde Kızılırmak-Melet Ccedilayı

arasında uzanan dağ sırası Canik Dağlarırsquodır Bu sahaya ilk yerleşen ve hayvancılıkla meşgul olan

insanların kış mevsiminde konakladıkları sıcak korunaklı yerlere ldquosıcak yerrdquo anlamında ldquocenikrdquo adını

vermiş olmaları nedeniyle CENİK DAĞLARI adını almıştır Daha sonra cenik soumlzcuumlğuuml Canik olarak

değişikliğe uğramıştır Canik Dağları bir taraftan Kuumlre Dağlarının diğer taraftan da Ilgaz dağlarının

devamı durumundadır Genel olarak 800-900 mlik bir peneplen yuumlzeyi uumlzerinde nispi yuumlkseltileri

500-1000 m arasında değişen sertgenlerin yer kapladığı Canik Dağları Melet ırmağı civarında

1500m Yeşilırmak yarmasında ise 1000 m demir ve karayollarının kıyı dağlarını aştığı KAVAK

kasabası civarında 800 m yuumlksekliktedir

Jeolojik yapı olarak III Zaman kalker ve flişleri ile II Zamana ait dış puumlskuumlruumlk kuumlltelerden

oluşan bu dağlarccedilok yerde Eosen yaşlı tortullarla kaplanmıştır Bunlar daha sonra ccedilok yerde akarsular

tarafından aşındırılmıştır Bu yapıya bakarak Canik Dağlarının hem genelde buumlyuumlk bir antiklinal hem

de kendi iccedilinde ccedilok sayıda antiklinal demeti halinde bir manzara goumlsterir Tektonik hatlarla sınırlanan

havzalara ve goumlllere (ZİNAV GOumlLUuml) yer veren Canik Dağları aynı zamanda geniş alanlı duumlzluumlklerin

de yer tuttuğu bir sahadır

24

ilccedileye oumlnemli para bırakmaktadır Aynı zamanda bir Japon şehri olan Kushimotonun kardeş

kentidir

CANİK DAĞLARI

Bafra Ccedilarşamba Ovaları ile Perşembe yarımadasının guumlneyinde Kızılırmak-Melet Ccedilayı

arasında uzanan dağ sırası Canik Dağlarırsquodır Bu sahaya ilk yerleşen ve hayvancılıkla meşgul olan

insanların kış mevsiminde konakladıkları sıcak korunaklı yerlere ldquosıcak yerrdquo anlamında ldquocenikrdquo adını

vermiş olmaları nedeniyle CENİK DAĞLARI adını almıştır Daha sonra cenik soumlzcuumlğuuml Canik olarak

değişikliğe uğramıştır Canik Dağları bir taraftan Kuumlre Dağlarının diğer taraftan da Ilgaz dağlarının

devamı durumundadır Genel olarak 800-900 mlik bir peneplen yuumlzeyi uumlzerinde nispi yuumlkseltileri

500-1000 m arasında değişen sertgenlerin yer kapladığı Canik Dağları Melet ırmağı civarında

1500m Yeşilırmak yarmasında ise 1000 m demir ve karayollarının kıyı dağlarını aştığı KAVAK

kasabası civarında 800 m yuumlksekliktedir

Jeolojik yapı olarak III Zaman kalker ve flişleri ile II Zamana ait dış puumlskuumlruumlk kuumlltelerden

oluşan bu dağlarccedilok yerde Eosen yaşlı tortullarla kaplanmıştır Bunlar daha sonra ccedilok yerde akarsular

tarafından aşındırılmıştır Bu yapıya bakarak Canik Dağlarının hem genelde buumlyuumlk bir antiklinal hem

de kendi iccedilinde ccedilok sayıda antiklinal demeti halinde bir manzara goumlsterir Tektonik hatlarla sınırlanan

havzalara ve goumlllere (ZİNAV GOumlLUuml) yer veren Canik Dağları aynı zamanda geniş alanlı duumlzluumlklerin

de yer tuttuğu bir sahadır

25

Reşadiye kuzeyinde Zinav Goumlluuml

Canik Dağlarını kendi iccedilinde iki boumlluumlme ayırarak ele almak muumlmkuumln olmaktadır Birinci

boumlluumlm Kızılıramak-Yeşilırmak arasında ikinci boumlluumlmuuml ise Yeşilırmak-Melet Ccedilayı arasında

kalmaktadır

26

Samsun gerisinde Kızılırmak-Yeşilırmak arasında kalan sahada Canik Dağları en fazla

Kocadağ ve Sıralıdağrsquoda 1300-1350 m ye yuumlkselmekte en az ise 800 m ye kadar alccedilalmaktadır

Havza Kavak arasındaki KARADAĞ GECcedilİDİ bu boumlluumlmde yer almaktadır Bu boumlluumlmde Canik

Dağlarını guumlneyden KUZ DERESİ ile MERT IRMAĞIrsquonın yukarı ccedilığırları Taşova- Ladik-

Vezirkoumlpruuml depresyonu ve tarafından sınırlandırılmaktadır

Bu boumlluumlmuumln başlıca yerleşmesi 7900 nuumlfuslu KAVAK kasabasıdır Kavak Orta Karadenizrsquoi

İccedil Anadolursquoya bağlayan yol uumlzerinde kurulmuş Samsunrsquoa 50 km uzaklıkta bir ilccedile merkezidir En

oumlnemli sanayi kuruluşlarını taş kireccedil ve toprak ocakları ile tuğla fabrikaları oluşturmaktadır Yapımı

tamamlanan ve faaliyete geccediliş aşamasında olan Kavak Organize Sanayinin yatırımcıların faaliyete

başlamasıyla oumlnemli sanayi merkezi olacağı beklenmektedir Kasabanın Samsun-Ankara Devlet

Karayolu uumlzerinde bulunması lokanta dinlenme tesisleri vb tesislerin yol kenarlarında sayılarının

artmasına neden olmuştur Civardaki koumlylerde temel ccedilalışma alanı hayvancılık ve tarımdır

Tavukccediluluk işletmeleri ilccedilede kuumlmes hayvancılığını geliştirmiştir

Canik Dağlarının ikinci boumlluumlmuuml Yeşilırmak-Melet Ccedilayı arasında yer almaktadır Ccedilarşamba

ovası ile Uumlnye-Fatsa youmlresinin ve Perşembe yarımadasının guumlneyinde yer alan bu boumlluumlm guumlneyden

KELKİT oluğu tarafından sınırlandırılmaktadır Canik dağları bu boumlluumlmde 2000 mye yuumlkselmekte ve

Akkuş-Kabataş arasında 2098 mye erişmektedir Daha ccedilok Ordu iline bağlı ilccedile merkezi durumundaki

kasabaların ve koumlylerin yer aldığı bu sahada Canik Dağları guumlr bir bitki oumlrtuumlsuumlyle kaplıdır Bu

boumlluumlmdeki başlıca oumlnemli yerleşmeleri kuzeyden-guumlneye doğru şu şekilde sıralamak muumlmkuumlnduumlr

27

Ccedilarşamba ovası guumlneyinde Salıpazarı ve Ayvacık

Uumlnye-Fatsa guumlneyinde İkizce Ccedilaybaşı Kumru Korgan Ccedilatalpınar Kabataş Akkuş

Aybastı

Perşembe Yarımadası guumlneyinde Ccedilamaş Ulubey Guumlrgentepe Goumllkoumly

Kelkit oluğuna yakın tarafta Başccediliftlik (Tokat) ve Mesudiye (Ordu)

SALIPAZARI

Ccedilarşamba ovası guumlneyinde Canik Dağları eteğinde Terme Ccedilayının yukarı ccedilığırında yer alan bir

6300 nuumlfuslu kasabadır 1960rsquolı yıllarda Salı guumlnleri burada kurulan pazardan oumltuumlruuml Salıpazarı ismini

almıştır Ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayalıdır Yetiştirilen başlıca tarımsal uumlruumlnler fındık ccedililek

ve ccedileltik olmak uumlzere armut ceviz kiraz ve ccedileşitli sebzedir Hayvancılıkta buumlyuumlk ve kuumlccediluumlkbaş hayvan

besiciliği yapılmaktadır Oumlzellikle ilccediledeki hayvan eti lezzeti ile uumln kazanmıştır Dağ koumlylerinde sepet

kaşık ve ccedileyiz sandığı gibi el sanatlarına youmlnelik uğraşlar olup ilccedile ekonomisine katkısı

bulunmaktadır

Salıpazarı

AYVACIK

Hasanuğurlu Baraj Goumlluumlnuumln batı kıyısında yer alan Ayvacık 5650 nuumlfuslu şirin goumlruumlnuumlmluuml bir

kasabadır Osmanlı İmparatorluğu zamanında bir Rum koumlyuuml olan Ayvacık Cumhuriyet kurulduktan

sonra Rumlar tarafından terkedilmiştir Buguumlnkuuml halk ilccedileye Cumhuriyetten sonra yerleşmiştir 20

Mayıs 1990 tarihinde Ayvacık koumlyuuml Keskinoğlu koumlyuuml ile birleştirilerek Ayvacık kasabası oluşmuştur

28

Hasan Uğurlu Barajı ve Ayvacık Kasabası

Aybastı

Uumlnye-Fatsa guumlneyinde yer alan İkizce Ccedilaybaşı Kumru Korgan Ccedilatalpınar Kabataş

Akkuş Aybastı kasabaları Ordu iline bağlı ilccedile merkezleri olup orman iccedilinde yer almaktadırlar

Başlıca ekonomik faaliyetin ormancılık ve hayvancılık olduğu bu sahada kuumlccediluumlk ccedilaplı fındık tarımı da

yapılmaktadır Aybastı guumlneyinde yer alan PERŞEMBE YAYLASI bu sahanın en geniş orman iccedili

yayla alanıdır Perşembe Yaylası ilccedile merkezine 17 km uzaklıktadır İlkbaharda karların erimeye

başlamasıyla hayatın ve canlılığın başladığı Perşembe Yaylasında mevsimin ilk karının yağmasına

kadar hayat devam eder Yeşil ccedilimlerle kaplı olan yaylanın merkezinde şehir tuumlruuml bir yapılanma vardır

Perşembe Yaylasında yerleşim ve yaşamanın Tuumlrklerin Anadoluya ayak basmalarından bu yana

devam ettiğini kabul edebiliriz Ccediluumlnkuuml uumlnluuml seyyah Evliya CcedilELEBİ seyahatnamesinde Perşembe

29

Yaylasından ve Perşembe Panayırından bahsetmektedir Yine 1876 Trabzon Salnamesinde Perşembe

Yaylası ve panayırından soumlz edilmektedir Perşembe Yaylası Şenlikleri her yıl Temmuz ayının 3

haftasında yapılmaktadır 1 hafta suumlren şenliklerin asıl boumlluumlmuuml son guumlnduumlr

Aybastı-Perşembe Yaylası

Perşembe Yarımadası guumlneyinde yer alan Ccedilamaş Ulubey Guumlrgentepe Goumllkoumly kasbaları da

Ordu iline bağlı ilccedile merkezleridir Bu yerleşmelerin bulunduğu sahada fındık tarımı oumlne ccedilıkmaktadır

Kelkit oluğuna yakın tarafta batıda yer alan BAŞCcedilİFTLİK Tokat iline bağlı bir ilccedile merkezi

olup halı kilim dokumacılığının oumlnem kazandığı 6000 nuumlfuslu bir kasabadır Reşadiye ile Başccediliftlik

arasında yer alan BEREKETLİ kasabası civarında tarım alanlarına yer veren duumlzluumlkler

bulunmaktadır

Bereketli civarında Canik Dağlarırsquonın goumlruumlnuumlmuuml

30

Mesudiye

Ordu iline bağlı olan MESUDİYE kasabası Kelkit oluğuna yakın bir yerde Melet Irmağının

kaynak kısmında yer almaktadır 5700 nuumlfuslu Mesudiyersquode tarım arazileri genellikle verimsiz ve

oldukccedila engebeli olduğundan bitkisel uumlretim azdır Zengin mera ve ccedilayır alanları olan ilccedilede en

oumlnemli geccedilim kaynağı hayvancılıktır

Kırsal kalkınma projeleri kapsamında yuumlruumltuumllen ldquokoumly-kentrdquo veya ldquomerkez koumlyrdquo

uygulamaları Mesudiye ilccedilesinin Ccedilavdar koumlyuumlnde başlatılmış ancak başarısızlıkla sonuccedillanmıştır

Mesudiye İlccedilesinde Topccedilam ve Yeşilce yaylaları Keyfalan yaylası Ulugoumll yaylası ve Cuumlle yaylası

doğa yuumlruumlyuumlşuuml ve bisiklet turları iccedilin uygundur Topccedilam ve Iğdır ormanları iccedilerisinde av koruma

alanları mevcuttur Orman Bakanlığırsquonca Koumlykent projesi kapsamında Ccedilavdar Savahccedilimeni mevkii ile

Taştekne Yaylası Ortadağ mevkiine ldquoOrman iccedili Dinlenme Yerlerirdquo yapılmıştır Ayrıca Taştekne

Yaylası uluslararası ldquoAv Turizm Sahasırdquo olarak tescil ve ilan edilmiş olup yaban domuzu avına

muumlsaade edilmiştir

31

CANİK DAĞLARI GUumlNEYİNDEKİ TEKTONİK

DEPRESYONLAR

Canik Dağlarının guumlneyindeki tektonik depresyonları kuzeyden guumlneye şu şekilde sıralamak

muumlmkuumlnduumlr

1 Kelkit ndashTaşova Ladik-Havza-Vezirkoumlpruuml depresyonları

2 Amasya- Suluova-Merzifon-Guumlmuumlşhacıkoumly-Osmancık depresyonları

3 Ezinepazar- Mecitoumlzuuml-Ccedilorum depresyonları

4 Samurccedilay-Kızoğlu Goumlynuumlcek-Ortakoumly depresyonları

5 Tozanlı-Almus Goumlkdere-Tokat Kazova-Turhal-Zile Depresyonları

6 Ccedilamlıbel-Artova-Yeşilyurt-Sulusaray-Ccedilekerek depresyonu

1 KELKİTndashTAŞOVA LADİK-HAVZA-VEZİRKOumlPRUuml DEPRESYONLARI

Yukarıdaki haritada goumlruumllduumlğuuml uumlzere bu depresyonlar zinciri KB-GD doğrultulu olarak Orta

Karadeniz boumllgesinin doğu kesiminde Şuşehrirsquonden başlayıp Vezirkoumlpruuml batısında Kızılırmakrsquota

sona ermektedir

11 KELKİT-TAŞOVA DEPRESYONU

Bu depresyonlar zinciri iccedilinde Kelkit-Taşova depresyonunu Suşehrinden başlayıp Taşova

batısında son bulmaktadır Kuzey Anadolu Fay Zonu iccedilinde yer alan bu depresyonda 1939 yılında

yıkıcı depremler yaşanmış olup buumlyuumlk oranda can ve kaybı meydana gelmiştir Yağışın hissedilir

oranda azaldığı Kelkit depresyonunun yağış duldasında kalan kuzey yamaccedilları ile yağış alan guumlney

yamaccedillarında tipik bir bitki oumlrtuumlsuuml asimetrisi goumlruumllmektedir Korunaklı yerlerde kızılccedilamlar ve

ardıccedillar soğuk etkilere accedilık yerlerde ise meşeler ve karaccedilamlar hakim bitki oumlrtuumlsuumlnuuml oluşturur

Jeolojik yapının kolay ayrışabilen killi formasyonlardan oluşması heyelan olaylarının yoğunlaşmasına

32

yol accedilmaktadır Bu durum ise oluk iccedilinden geccedilen karayolunun sık aralıklarla kapanmasına sebep

olmaktadır Bol su taşıyan hızlı akışlı Kelkitrsquoin hala yatağını derine kazması sonucu oluk iccedilinde derin

ve dar kanyonlar oluşmuştur Şuşehri ile Erbaa kuzeybatısındaki Yeşilırmak ile kavuşum alanı

arasında uzanan Kelkit depresyonunu Orta Kelkit ve Aşağı Kelkit olmak uumlzere iki boumlluumlm halinde ele

almak muumlmkuumlnduumlr

YUKARI KELKİT DEPRESYONU Suşehri ile Niksar arasındaki kesim olup kuzeyden

Canik Dağları guumlneyden ise Koumlse Dağları ile Doumlnek Dağı tarafından sınırlandırılmıştır Bu kesimin en

oumlnemli yerleşim merkezleri SUŞEHRİ KOYULHİSAR ve REŞADİYErsquodir Suşehri civarında

genişleyen depresyon tabanı kuumlccediluumlk bir ova goumlruumlnuumlmuuml kazanır

Suşehri

SUŞEHRİ

Kelkit ccedilayının guumlneyinde yer alan 26000 nuumlfuslu SUŞEHRİrsquonin ilk yerleşim yeri şimdiki

merkezin iki kilometre doğusunda Ccedilayırbaşı mevkiinde bulunmaktadır Bulahiye adını taşıyan bu

yerleşim yeri depremler sonucu yıkılınca ilccedile Andıryas adı ile şimdiki bulunduğu yerde gelişmeye

başlamıştır 1933 yılında ccedilıkarılan bir kanunla Suşehrirsquonin bağlı bulunduğu Şebinkarahisar ili ilccedile

merkezi yapılarak Giresunrsquoa bağlanınca Suşehri Sivas ilinde kalmıştır

33

Bu youmlrenin iklimi Karadeniz Boumllgesinin ılıman İccedil Anadolu Boumllgesinin karasal iklimi arasında

geccediliş ccedilizgisindedir Bu nedenle yazları kurak kışları İccedil Anadolursquoya goumlre ılık geccedilmektedir Kışın

yağışlar genellikle kar şeklindedir En bol yağmur ilkbaharda yağmakta sonbahar ise kısa

geccedilmektedir

Kılıccedilkaya ve Ccedilamlıgoumlze baraj goumlllerinin bir kısmı ilccedile sınırları iccedilinde yer almaktadır

Suşehri ovasında buumlyuumlk oumllccediluumlde makineli ve sulu tarım yapılmaktadır Buğday şeker pancarı fasulye

patates kavun karpuz ccedileşitli sebze ve meyveler başlıca uumlruumlnlerdirTarımsal Kalkınma Kooperatifleri

gerek besicilik gerekse suumlt inekccedililiği alanında faaliyet goumlstermektedir Modern ahırlarda yapılan canlı

hayvan besiciliği ilccedile ekonomisine oumlnemli katkı sağlamaktadır 8000 civarındaki arı kovanından

yaklaşık 25000 ton bal uumlretilmektedir Suşehrinde yem fabrikası Un Fabrikası Tekstil fabrikası ile

birer adet suumlt uumlruumlnleri mermer ve peccedilete imal atoumllyesi ve Kuumlccediluumlk Sanayi sitesinde 100rsquouumln uumlzerinde

ccedileşitli kuumlccediluumlk oumllccedilekli tamir atoumllyeleri bulunmakta ve yaklaşık 450 kişi bu işyerinde istihdam

edilmektedir Bu youmlrede yeni bir il oluşumu durumunda Suşehrirsquonin sahip olduğu fonksiyonları

nedeniyle il merkezi olabilecek tek yerleşme olduğunu belirtmek isteriz

KOYULHİSAR

Kelkit ccedilayı vadisinin kuzey yamacında kolayca ccediloumlzuumlnebilen killi formasyonlar uumlzerinde yer

alan Koyulhisarrsquoın 6000 nuumlfusu barındırmaktadır Eski adı KUYULUHİSAR olan bu kasabada sanayi

tesisi olarak bir tane un fabrikası vardır Halkın geccedilim kaynağı orman işccedililiği ile orman uumlruumlnlerine

dayalı aile işletmeciliği şeklinde hızar ve marangoz atoumllyelerinde kapı pencere arı kovanı konutlarda

taban ve tavan ahşap doumlşemeleri uumlretilmekte ccedilevre ilccedilelerin de ihtiyacına cevap vermektedir Tarım ve

hayvancılık ilccedile halkının temel geccedilim kaynağıdır Kelkit Vadisi boyunca sebze ve meyvecilik

yapılmaktadır Son zamanlarda ilccedile Kaymakamlığının geliştirdiği seracılık suumlt inekccedililiği arıcılık

projeleri yapılan teşviklerle oumlnemli boyutlara ulaşmıştır Diğer boumllgelerde ise kuru ziraat

yapılmaktadır Hububatlardan buğday arpa ve hayvan yemi bitkisi olarak fiğ ekimi yapılmaktadır

Koyulhisar ilccedilesi yayla ve meralarıyla hayvancılığa da elverişli bir yapıya sahiptir Koyulhisarrsquoda

34

yetiştirilen tarım uumlruumlnlerinden ceviz ve domates yurt genelinde ayrı bir yere sahiptir Ayrıca arıcılık

oumlnemli bir geccedilim kaynağıdır İlccedilede 15600 arı kovanı mevcut olup yaklaşık 750 ton bal

uumlretilmektedir

REŞADİYE

Kelkit oluğu iccedilinde kaplıcalarıyla uumln salmış 16500 nuumlfuslu Reşadiyersquonin eski ismi İskefsirrsquodir

Karadeniz Boumllgesinin iccedil kuşağında doğu ile batı arasında kara ulaşımının yapıldığı ldquoŞark Yolurdquo diye

adlandırılan yolun Reşadiyersquoden geccediltiği Evliya Ccedilelebi Seyahatnamesirsquonde de belirtilmektedir

Ccedilevresinin ccedilam ormanlarıyla kaplı olması guumlzel ve şirin bir yer olması kışın sert geccedilen iklim

koşullarından fazla etkilenmemesi koumlylerin konumuna goumlre merkezi bir yerde olması sağlığa yararlı

kaplıcalarının bulunması Şark Yolunun buradan geccedilmesi REŞADİYErsquonin ilccedile merkezi olarak

seccedililmesinde etkili olmuştur

1939 yılında 26 Aralıkrsquoı 27 Aralıkrsquoa bağlayan gece sabaha karşı tarihte Erzincan Depremi

olarak da bilinen deprem Reşadiye ve koumlylerinde etkili olmuş ve bu depremde Reşadiyersquode ayakta tek

bir bina kalmamıştır Bu haliyle ilccedile merkezi ve koumlyleri uzun bir suumlre kendi kaderine terk edilmiştir

Koumlylerle birlikte toplam 2100 kişinin oumllduumlğuuml resmi kayıtlarda mevcuttur Depremden sonra

Reşadiyersquonin yerleşim yeri eski yerleşim yerinin kuzeyine dağ eteğine kaydırılmıştır

Uzun yıllar deprem yarasını sarmaya ccedilalışan Reşadiyersquode 1966 yılından sonra zamanın

idarecilerinin yoğun ccedilalışmaları ve Reşadiye halkının da katkılarıyla yeni bir atılım ve yapılanma

ortaya ccedilıkmış oumlnce maddi sorunlar aşılıp guumlnuumln şartları iccedilinde son derece oumlnemli yatırımlar

gerccedilekleşmiştir 1970rsquoli yıllarda tuumlm Tuumlrkiyersquode olduğu gibi Reşadiye de yurt dışına ccedilok sayıda işccedili

goumlndermiştir Bu işccedililer kazanccedillarını ilccedilelerine aktarmışlar boumlylece ilccedile merkezi hızlı bir kentleşme

suumlrecine girmiştir

Reşadiyersquoden Canik dağlarındaki yaylalara giderken nefis goumlllerle karşılaşılır Reşadiye

ccedilevresinde 7 goumll bulunmaktadır Zınav Goumllluumlkoumly Goumlduumlluumlş Kurt Gındıralı Mehmet Bey ve Suumlluumlk

26

Samsun gerisinde Kızılırmak-Yeşilırmak arasında kalan sahada Canik Dağları en fazla

Kocadağ ve Sıralıdağrsquoda 1300-1350 m ye yuumlkselmekte en az ise 800 m ye kadar alccedilalmaktadır

Havza Kavak arasındaki KARADAĞ GECcedilİDİ bu boumlluumlmde yer almaktadır Bu boumlluumlmde Canik

Dağlarını guumlneyden KUZ DERESİ ile MERT IRMAĞIrsquonın yukarı ccedilığırları Taşova- Ladik-

Vezirkoumlpruuml depresyonu ve tarafından sınırlandırılmaktadır

Bu boumlluumlmuumln başlıca yerleşmesi 7900 nuumlfuslu KAVAK kasabasıdır Kavak Orta Karadenizrsquoi

İccedil Anadolursquoya bağlayan yol uumlzerinde kurulmuş Samsunrsquoa 50 km uzaklıkta bir ilccedile merkezidir En

oumlnemli sanayi kuruluşlarını taş kireccedil ve toprak ocakları ile tuğla fabrikaları oluşturmaktadır Yapımı

tamamlanan ve faaliyete geccediliş aşamasında olan Kavak Organize Sanayinin yatırımcıların faaliyete

başlamasıyla oumlnemli sanayi merkezi olacağı beklenmektedir Kasabanın Samsun-Ankara Devlet

Karayolu uumlzerinde bulunması lokanta dinlenme tesisleri vb tesislerin yol kenarlarında sayılarının

artmasına neden olmuştur Civardaki koumlylerde temel ccedilalışma alanı hayvancılık ve tarımdır

Tavukccediluluk işletmeleri ilccedilede kuumlmes hayvancılığını geliştirmiştir

Canik Dağlarının ikinci boumlluumlmuuml Yeşilırmak-Melet Ccedilayı arasında yer almaktadır Ccedilarşamba

ovası ile Uumlnye-Fatsa youmlresinin ve Perşembe yarımadasının guumlneyinde yer alan bu boumlluumlm guumlneyden

KELKİT oluğu tarafından sınırlandırılmaktadır Canik dağları bu boumlluumlmde 2000 mye yuumlkselmekte ve

Akkuş-Kabataş arasında 2098 mye erişmektedir Daha ccedilok Ordu iline bağlı ilccedile merkezi durumundaki

kasabaların ve koumlylerin yer aldığı bu sahada Canik Dağları guumlr bir bitki oumlrtuumlsuumlyle kaplıdır Bu

boumlluumlmdeki başlıca oumlnemli yerleşmeleri kuzeyden-guumlneye doğru şu şekilde sıralamak muumlmkuumlnduumlr

27

Ccedilarşamba ovası guumlneyinde Salıpazarı ve Ayvacık

Uumlnye-Fatsa guumlneyinde İkizce Ccedilaybaşı Kumru Korgan Ccedilatalpınar Kabataş Akkuş

Aybastı

Perşembe Yarımadası guumlneyinde Ccedilamaş Ulubey Guumlrgentepe Goumllkoumly

Kelkit oluğuna yakın tarafta Başccediliftlik (Tokat) ve Mesudiye (Ordu)

SALIPAZARI

Ccedilarşamba ovası guumlneyinde Canik Dağları eteğinde Terme Ccedilayının yukarı ccedilığırında yer alan bir

6300 nuumlfuslu kasabadır 1960rsquolı yıllarda Salı guumlnleri burada kurulan pazardan oumltuumlruuml Salıpazarı ismini

almıştır Ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayalıdır Yetiştirilen başlıca tarımsal uumlruumlnler fındık ccedililek

ve ccedileltik olmak uumlzere armut ceviz kiraz ve ccedileşitli sebzedir Hayvancılıkta buumlyuumlk ve kuumlccediluumlkbaş hayvan

besiciliği yapılmaktadır Oumlzellikle ilccediledeki hayvan eti lezzeti ile uumln kazanmıştır Dağ koumlylerinde sepet

kaşık ve ccedileyiz sandığı gibi el sanatlarına youmlnelik uğraşlar olup ilccedile ekonomisine katkısı

bulunmaktadır

Salıpazarı

AYVACIK

Hasanuğurlu Baraj Goumlluumlnuumln batı kıyısında yer alan Ayvacık 5650 nuumlfuslu şirin goumlruumlnuumlmluuml bir

kasabadır Osmanlı İmparatorluğu zamanında bir Rum koumlyuuml olan Ayvacık Cumhuriyet kurulduktan

sonra Rumlar tarafından terkedilmiştir Buguumlnkuuml halk ilccedileye Cumhuriyetten sonra yerleşmiştir 20

Mayıs 1990 tarihinde Ayvacık koumlyuuml Keskinoğlu koumlyuuml ile birleştirilerek Ayvacık kasabası oluşmuştur

28

Hasan Uğurlu Barajı ve Ayvacık Kasabası

Aybastı

Uumlnye-Fatsa guumlneyinde yer alan İkizce Ccedilaybaşı Kumru Korgan Ccedilatalpınar Kabataş

Akkuş Aybastı kasabaları Ordu iline bağlı ilccedile merkezleri olup orman iccedilinde yer almaktadırlar

Başlıca ekonomik faaliyetin ormancılık ve hayvancılık olduğu bu sahada kuumlccediluumlk ccedilaplı fındık tarımı da

yapılmaktadır Aybastı guumlneyinde yer alan PERŞEMBE YAYLASI bu sahanın en geniş orman iccedili

yayla alanıdır Perşembe Yaylası ilccedile merkezine 17 km uzaklıktadır İlkbaharda karların erimeye

başlamasıyla hayatın ve canlılığın başladığı Perşembe Yaylasında mevsimin ilk karının yağmasına

kadar hayat devam eder Yeşil ccedilimlerle kaplı olan yaylanın merkezinde şehir tuumlruuml bir yapılanma vardır

Perşembe Yaylasında yerleşim ve yaşamanın Tuumlrklerin Anadoluya ayak basmalarından bu yana

devam ettiğini kabul edebiliriz Ccediluumlnkuuml uumlnluuml seyyah Evliya CcedilELEBİ seyahatnamesinde Perşembe

29

Yaylasından ve Perşembe Panayırından bahsetmektedir Yine 1876 Trabzon Salnamesinde Perşembe

Yaylası ve panayırından soumlz edilmektedir Perşembe Yaylası Şenlikleri her yıl Temmuz ayının 3

haftasında yapılmaktadır 1 hafta suumlren şenliklerin asıl boumlluumlmuuml son guumlnduumlr

Aybastı-Perşembe Yaylası

Perşembe Yarımadası guumlneyinde yer alan Ccedilamaş Ulubey Guumlrgentepe Goumllkoumly kasbaları da

Ordu iline bağlı ilccedile merkezleridir Bu yerleşmelerin bulunduğu sahada fındık tarımı oumlne ccedilıkmaktadır

Kelkit oluğuna yakın tarafta batıda yer alan BAŞCcedilİFTLİK Tokat iline bağlı bir ilccedile merkezi

olup halı kilim dokumacılığının oumlnem kazandığı 6000 nuumlfuslu bir kasabadır Reşadiye ile Başccediliftlik

arasında yer alan BEREKETLİ kasabası civarında tarım alanlarına yer veren duumlzluumlkler

bulunmaktadır

Bereketli civarında Canik Dağlarırsquonın goumlruumlnuumlmuuml

30

Mesudiye

Ordu iline bağlı olan MESUDİYE kasabası Kelkit oluğuna yakın bir yerde Melet Irmağının

kaynak kısmında yer almaktadır 5700 nuumlfuslu Mesudiyersquode tarım arazileri genellikle verimsiz ve

oldukccedila engebeli olduğundan bitkisel uumlretim azdır Zengin mera ve ccedilayır alanları olan ilccedilede en

oumlnemli geccedilim kaynağı hayvancılıktır

Kırsal kalkınma projeleri kapsamında yuumlruumltuumllen ldquokoumly-kentrdquo veya ldquomerkez koumlyrdquo

uygulamaları Mesudiye ilccedilesinin Ccedilavdar koumlyuumlnde başlatılmış ancak başarısızlıkla sonuccedillanmıştır

Mesudiye İlccedilesinde Topccedilam ve Yeşilce yaylaları Keyfalan yaylası Ulugoumll yaylası ve Cuumlle yaylası

doğa yuumlruumlyuumlşuuml ve bisiklet turları iccedilin uygundur Topccedilam ve Iğdır ormanları iccedilerisinde av koruma

alanları mevcuttur Orman Bakanlığırsquonca Koumlykent projesi kapsamında Ccedilavdar Savahccedilimeni mevkii ile

Taştekne Yaylası Ortadağ mevkiine ldquoOrman iccedili Dinlenme Yerlerirdquo yapılmıştır Ayrıca Taştekne

Yaylası uluslararası ldquoAv Turizm Sahasırdquo olarak tescil ve ilan edilmiş olup yaban domuzu avına

muumlsaade edilmiştir

31

CANİK DAĞLARI GUumlNEYİNDEKİ TEKTONİK

DEPRESYONLAR

Canik Dağlarının guumlneyindeki tektonik depresyonları kuzeyden guumlneye şu şekilde sıralamak

muumlmkuumlnduumlr

1 Kelkit ndashTaşova Ladik-Havza-Vezirkoumlpruuml depresyonları

2 Amasya- Suluova-Merzifon-Guumlmuumlşhacıkoumly-Osmancık depresyonları

3 Ezinepazar- Mecitoumlzuuml-Ccedilorum depresyonları

4 Samurccedilay-Kızoğlu Goumlynuumlcek-Ortakoumly depresyonları

5 Tozanlı-Almus Goumlkdere-Tokat Kazova-Turhal-Zile Depresyonları

6 Ccedilamlıbel-Artova-Yeşilyurt-Sulusaray-Ccedilekerek depresyonu

1 KELKİTndashTAŞOVA LADİK-HAVZA-VEZİRKOumlPRUuml DEPRESYONLARI

Yukarıdaki haritada goumlruumllduumlğuuml uumlzere bu depresyonlar zinciri KB-GD doğrultulu olarak Orta

Karadeniz boumllgesinin doğu kesiminde Şuşehrirsquonden başlayıp Vezirkoumlpruuml batısında Kızılırmakrsquota

sona ermektedir

11 KELKİT-TAŞOVA DEPRESYONU

Bu depresyonlar zinciri iccedilinde Kelkit-Taşova depresyonunu Suşehrinden başlayıp Taşova

batısında son bulmaktadır Kuzey Anadolu Fay Zonu iccedilinde yer alan bu depresyonda 1939 yılında

yıkıcı depremler yaşanmış olup buumlyuumlk oranda can ve kaybı meydana gelmiştir Yağışın hissedilir

oranda azaldığı Kelkit depresyonunun yağış duldasında kalan kuzey yamaccedilları ile yağış alan guumlney

yamaccedillarında tipik bir bitki oumlrtuumlsuuml asimetrisi goumlruumllmektedir Korunaklı yerlerde kızılccedilamlar ve

ardıccedillar soğuk etkilere accedilık yerlerde ise meşeler ve karaccedilamlar hakim bitki oumlrtuumlsuumlnuuml oluşturur

Jeolojik yapının kolay ayrışabilen killi formasyonlardan oluşması heyelan olaylarının yoğunlaşmasına

32

yol accedilmaktadır Bu durum ise oluk iccedilinden geccedilen karayolunun sık aralıklarla kapanmasına sebep

olmaktadır Bol su taşıyan hızlı akışlı Kelkitrsquoin hala yatağını derine kazması sonucu oluk iccedilinde derin

ve dar kanyonlar oluşmuştur Şuşehri ile Erbaa kuzeybatısındaki Yeşilırmak ile kavuşum alanı

arasında uzanan Kelkit depresyonunu Orta Kelkit ve Aşağı Kelkit olmak uumlzere iki boumlluumlm halinde ele

almak muumlmkuumlnduumlr

YUKARI KELKİT DEPRESYONU Suşehri ile Niksar arasındaki kesim olup kuzeyden

Canik Dağları guumlneyden ise Koumlse Dağları ile Doumlnek Dağı tarafından sınırlandırılmıştır Bu kesimin en

oumlnemli yerleşim merkezleri SUŞEHRİ KOYULHİSAR ve REŞADİYErsquodir Suşehri civarında

genişleyen depresyon tabanı kuumlccediluumlk bir ova goumlruumlnuumlmuuml kazanır

Suşehri

SUŞEHRİ

Kelkit ccedilayının guumlneyinde yer alan 26000 nuumlfuslu SUŞEHRİrsquonin ilk yerleşim yeri şimdiki

merkezin iki kilometre doğusunda Ccedilayırbaşı mevkiinde bulunmaktadır Bulahiye adını taşıyan bu

yerleşim yeri depremler sonucu yıkılınca ilccedile Andıryas adı ile şimdiki bulunduğu yerde gelişmeye

başlamıştır 1933 yılında ccedilıkarılan bir kanunla Suşehrirsquonin bağlı bulunduğu Şebinkarahisar ili ilccedile

merkezi yapılarak Giresunrsquoa bağlanınca Suşehri Sivas ilinde kalmıştır

33

Bu youmlrenin iklimi Karadeniz Boumllgesinin ılıman İccedil Anadolu Boumllgesinin karasal iklimi arasında

geccediliş ccedilizgisindedir Bu nedenle yazları kurak kışları İccedil Anadolursquoya goumlre ılık geccedilmektedir Kışın

yağışlar genellikle kar şeklindedir En bol yağmur ilkbaharda yağmakta sonbahar ise kısa

geccedilmektedir

Kılıccedilkaya ve Ccedilamlıgoumlze baraj goumlllerinin bir kısmı ilccedile sınırları iccedilinde yer almaktadır

Suşehri ovasında buumlyuumlk oumllccediluumlde makineli ve sulu tarım yapılmaktadır Buğday şeker pancarı fasulye

patates kavun karpuz ccedileşitli sebze ve meyveler başlıca uumlruumlnlerdirTarımsal Kalkınma Kooperatifleri

gerek besicilik gerekse suumlt inekccedililiği alanında faaliyet goumlstermektedir Modern ahırlarda yapılan canlı

hayvan besiciliği ilccedile ekonomisine oumlnemli katkı sağlamaktadır 8000 civarındaki arı kovanından

yaklaşık 25000 ton bal uumlretilmektedir Suşehrinde yem fabrikası Un Fabrikası Tekstil fabrikası ile

birer adet suumlt uumlruumlnleri mermer ve peccedilete imal atoumllyesi ve Kuumlccediluumlk Sanayi sitesinde 100rsquouumln uumlzerinde

ccedileşitli kuumlccediluumlk oumllccedilekli tamir atoumllyeleri bulunmakta ve yaklaşık 450 kişi bu işyerinde istihdam

edilmektedir Bu youmlrede yeni bir il oluşumu durumunda Suşehrirsquonin sahip olduğu fonksiyonları

nedeniyle il merkezi olabilecek tek yerleşme olduğunu belirtmek isteriz

KOYULHİSAR

Kelkit ccedilayı vadisinin kuzey yamacında kolayca ccediloumlzuumlnebilen killi formasyonlar uumlzerinde yer

alan Koyulhisarrsquoın 6000 nuumlfusu barındırmaktadır Eski adı KUYULUHİSAR olan bu kasabada sanayi

tesisi olarak bir tane un fabrikası vardır Halkın geccedilim kaynağı orman işccedililiği ile orman uumlruumlnlerine

dayalı aile işletmeciliği şeklinde hızar ve marangoz atoumllyelerinde kapı pencere arı kovanı konutlarda

taban ve tavan ahşap doumlşemeleri uumlretilmekte ccedilevre ilccedilelerin de ihtiyacına cevap vermektedir Tarım ve

hayvancılık ilccedile halkının temel geccedilim kaynağıdır Kelkit Vadisi boyunca sebze ve meyvecilik

yapılmaktadır Son zamanlarda ilccedile Kaymakamlığının geliştirdiği seracılık suumlt inekccedililiği arıcılık

projeleri yapılan teşviklerle oumlnemli boyutlara ulaşmıştır Diğer boumllgelerde ise kuru ziraat

yapılmaktadır Hububatlardan buğday arpa ve hayvan yemi bitkisi olarak fiğ ekimi yapılmaktadır

Koyulhisar ilccedilesi yayla ve meralarıyla hayvancılığa da elverişli bir yapıya sahiptir Koyulhisarrsquoda

34

yetiştirilen tarım uumlruumlnlerinden ceviz ve domates yurt genelinde ayrı bir yere sahiptir Ayrıca arıcılık

oumlnemli bir geccedilim kaynağıdır İlccedilede 15600 arı kovanı mevcut olup yaklaşık 750 ton bal

uumlretilmektedir

REŞADİYE

Kelkit oluğu iccedilinde kaplıcalarıyla uumln salmış 16500 nuumlfuslu Reşadiyersquonin eski ismi İskefsirrsquodir

Karadeniz Boumllgesinin iccedil kuşağında doğu ile batı arasında kara ulaşımının yapıldığı ldquoŞark Yolurdquo diye

adlandırılan yolun Reşadiyersquoden geccediltiği Evliya Ccedilelebi Seyahatnamesirsquonde de belirtilmektedir

Ccedilevresinin ccedilam ormanlarıyla kaplı olması guumlzel ve şirin bir yer olması kışın sert geccedilen iklim

koşullarından fazla etkilenmemesi koumlylerin konumuna goumlre merkezi bir yerde olması sağlığa yararlı

kaplıcalarının bulunması Şark Yolunun buradan geccedilmesi REŞADİYErsquonin ilccedile merkezi olarak

seccedililmesinde etkili olmuştur

1939 yılında 26 Aralıkrsquoı 27 Aralıkrsquoa bağlayan gece sabaha karşı tarihte Erzincan Depremi

olarak da bilinen deprem Reşadiye ve koumlylerinde etkili olmuş ve bu depremde Reşadiyersquode ayakta tek

bir bina kalmamıştır Bu haliyle ilccedile merkezi ve koumlyleri uzun bir suumlre kendi kaderine terk edilmiştir

Koumlylerle birlikte toplam 2100 kişinin oumllduumlğuuml resmi kayıtlarda mevcuttur Depremden sonra

Reşadiyersquonin yerleşim yeri eski yerleşim yerinin kuzeyine dağ eteğine kaydırılmıştır

Uzun yıllar deprem yarasını sarmaya ccedilalışan Reşadiyersquode 1966 yılından sonra zamanın

idarecilerinin yoğun ccedilalışmaları ve Reşadiye halkının da katkılarıyla yeni bir atılım ve yapılanma

ortaya ccedilıkmış oumlnce maddi sorunlar aşılıp guumlnuumln şartları iccedilinde son derece oumlnemli yatırımlar

gerccedilekleşmiştir 1970rsquoli yıllarda tuumlm Tuumlrkiyersquode olduğu gibi Reşadiye de yurt dışına ccedilok sayıda işccedili

goumlndermiştir Bu işccedililer kazanccedillarını ilccedilelerine aktarmışlar boumlylece ilccedile merkezi hızlı bir kentleşme

suumlrecine girmiştir

Reşadiyersquoden Canik dağlarındaki yaylalara giderken nefis goumlllerle karşılaşılır Reşadiye

ccedilevresinde 7 goumll bulunmaktadır Zınav Goumllluumlkoumly Goumlduumlluumlş Kurt Gındıralı Mehmet Bey ve Suumlluumlk

27

Ccedilarşamba ovası guumlneyinde Salıpazarı ve Ayvacık

Uumlnye-Fatsa guumlneyinde İkizce Ccedilaybaşı Kumru Korgan Ccedilatalpınar Kabataş Akkuş

Aybastı

Perşembe Yarımadası guumlneyinde Ccedilamaş Ulubey Guumlrgentepe Goumllkoumly

Kelkit oluğuna yakın tarafta Başccediliftlik (Tokat) ve Mesudiye (Ordu)

SALIPAZARI

Ccedilarşamba ovası guumlneyinde Canik Dağları eteğinde Terme Ccedilayının yukarı ccedilığırında yer alan bir

6300 nuumlfuslu kasabadır 1960rsquolı yıllarda Salı guumlnleri burada kurulan pazardan oumltuumlruuml Salıpazarı ismini

almıştır Ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayalıdır Yetiştirilen başlıca tarımsal uumlruumlnler fındık ccedililek

ve ccedileltik olmak uumlzere armut ceviz kiraz ve ccedileşitli sebzedir Hayvancılıkta buumlyuumlk ve kuumlccediluumlkbaş hayvan

besiciliği yapılmaktadır Oumlzellikle ilccediledeki hayvan eti lezzeti ile uumln kazanmıştır Dağ koumlylerinde sepet

kaşık ve ccedileyiz sandığı gibi el sanatlarına youmlnelik uğraşlar olup ilccedile ekonomisine katkısı

bulunmaktadır

Salıpazarı

AYVACIK

Hasanuğurlu Baraj Goumlluumlnuumln batı kıyısında yer alan Ayvacık 5650 nuumlfuslu şirin goumlruumlnuumlmluuml bir

kasabadır Osmanlı İmparatorluğu zamanında bir Rum koumlyuuml olan Ayvacık Cumhuriyet kurulduktan

sonra Rumlar tarafından terkedilmiştir Buguumlnkuuml halk ilccedileye Cumhuriyetten sonra yerleşmiştir 20

Mayıs 1990 tarihinde Ayvacık koumlyuuml Keskinoğlu koumlyuuml ile birleştirilerek Ayvacık kasabası oluşmuştur

28

Hasan Uğurlu Barajı ve Ayvacık Kasabası

Aybastı

Uumlnye-Fatsa guumlneyinde yer alan İkizce Ccedilaybaşı Kumru Korgan Ccedilatalpınar Kabataş

Akkuş Aybastı kasabaları Ordu iline bağlı ilccedile merkezleri olup orman iccedilinde yer almaktadırlar

Başlıca ekonomik faaliyetin ormancılık ve hayvancılık olduğu bu sahada kuumlccediluumlk ccedilaplı fındık tarımı da

yapılmaktadır Aybastı guumlneyinde yer alan PERŞEMBE YAYLASI bu sahanın en geniş orman iccedili

yayla alanıdır Perşembe Yaylası ilccedile merkezine 17 km uzaklıktadır İlkbaharda karların erimeye

başlamasıyla hayatın ve canlılığın başladığı Perşembe Yaylasında mevsimin ilk karının yağmasına

kadar hayat devam eder Yeşil ccedilimlerle kaplı olan yaylanın merkezinde şehir tuumlruuml bir yapılanma vardır

Perşembe Yaylasında yerleşim ve yaşamanın Tuumlrklerin Anadoluya ayak basmalarından bu yana

devam ettiğini kabul edebiliriz Ccediluumlnkuuml uumlnluuml seyyah Evliya CcedilELEBİ seyahatnamesinde Perşembe

29

Yaylasından ve Perşembe Panayırından bahsetmektedir Yine 1876 Trabzon Salnamesinde Perşembe

Yaylası ve panayırından soumlz edilmektedir Perşembe Yaylası Şenlikleri her yıl Temmuz ayının 3

haftasında yapılmaktadır 1 hafta suumlren şenliklerin asıl boumlluumlmuuml son guumlnduumlr

Aybastı-Perşembe Yaylası

Perşembe Yarımadası guumlneyinde yer alan Ccedilamaş Ulubey Guumlrgentepe Goumllkoumly kasbaları da

Ordu iline bağlı ilccedile merkezleridir Bu yerleşmelerin bulunduğu sahada fındık tarımı oumlne ccedilıkmaktadır

Kelkit oluğuna yakın tarafta batıda yer alan BAŞCcedilİFTLİK Tokat iline bağlı bir ilccedile merkezi

olup halı kilim dokumacılığının oumlnem kazandığı 6000 nuumlfuslu bir kasabadır Reşadiye ile Başccediliftlik

arasında yer alan BEREKETLİ kasabası civarında tarım alanlarına yer veren duumlzluumlkler

bulunmaktadır

Bereketli civarında Canik Dağlarırsquonın goumlruumlnuumlmuuml

30

Mesudiye

Ordu iline bağlı olan MESUDİYE kasabası Kelkit oluğuna yakın bir yerde Melet Irmağının

kaynak kısmında yer almaktadır 5700 nuumlfuslu Mesudiyersquode tarım arazileri genellikle verimsiz ve

oldukccedila engebeli olduğundan bitkisel uumlretim azdır Zengin mera ve ccedilayır alanları olan ilccedilede en

oumlnemli geccedilim kaynağı hayvancılıktır

Kırsal kalkınma projeleri kapsamında yuumlruumltuumllen ldquokoumly-kentrdquo veya ldquomerkez koumlyrdquo

uygulamaları Mesudiye ilccedilesinin Ccedilavdar koumlyuumlnde başlatılmış ancak başarısızlıkla sonuccedillanmıştır

Mesudiye İlccedilesinde Topccedilam ve Yeşilce yaylaları Keyfalan yaylası Ulugoumll yaylası ve Cuumlle yaylası

doğa yuumlruumlyuumlşuuml ve bisiklet turları iccedilin uygundur Topccedilam ve Iğdır ormanları iccedilerisinde av koruma

alanları mevcuttur Orman Bakanlığırsquonca Koumlykent projesi kapsamında Ccedilavdar Savahccedilimeni mevkii ile

Taştekne Yaylası Ortadağ mevkiine ldquoOrman iccedili Dinlenme Yerlerirdquo yapılmıştır Ayrıca Taştekne

Yaylası uluslararası ldquoAv Turizm Sahasırdquo olarak tescil ve ilan edilmiş olup yaban domuzu avına

muumlsaade edilmiştir

31

CANİK DAĞLARI GUumlNEYİNDEKİ TEKTONİK

DEPRESYONLAR

Canik Dağlarının guumlneyindeki tektonik depresyonları kuzeyden guumlneye şu şekilde sıralamak

muumlmkuumlnduumlr

1 Kelkit ndashTaşova Ladik-Havza-Vezirkoumlpruuml depresyonları

2 Amasya- Suluova-Merzifon-Guumlmuumlşhacıkoumly-Osmancık depresyonları

3 Ezinepazar- Mecitoumlzuuml-Ccedilorum depresyonları

4 Samurccedilay-Kızoğlu Goumlynuumlcek-Ortakoumly depresyonları

5 Tozanlı-Almus Goumlkdere-Tokat Kazova-Turhal-Zile Depresyonları

6 Ccedilamlıbel-Artova-Yeşilyurt-Sulusaray-Ccedilekerek depresyonu

1 KELKİTndashTAŞOVA LADİK-HAVZA-VEZİRKOumlPRUuml DEPRESYONLARI

Yukarıdaki haritada goumlruumllduumlğuuml uumlzere bu depresyonlar zinciri KB-GD doğrultulu olarak Orta

Karadeniz boumllgesinin doğu kesiminde Şuşehrirsquonden başlayıp Vezirkoumlpruuml batısında Kızılırmakrsquota

sona ermektedir

11 KELKİT-TAŞOVA DEPRESYONU

Bu depresyonlar zinciri iccedilinde Kelkit-Taşova depresyonunu Suşehrinden başlayıp Taşova

batısında son bulmaktadır Kuzey Anadolu Fay Zonu iccedilinde yer alan bu depresyonda 1939 yılında

yıkıcı depremler yaşanmış olup buumlyuumlk oranda can ve kaybı meydana gelmiştir Yağışın hissedilir

oranda azaldığı Kelkit depresyonunun yağış duldasında kalan kuzey yamaccedilları ile yağış alan guumlney

yamaccedillarında tipik bir bitki oumlrtuumlsuuml asimetrisi goumlruumllmektedir Korunaklı yerlerde kızılccedilamlar ve

ardıccedillar soğuk etkilere accedilık yerlerde ise meşeler ve karaccedilamlar hakim bitki oumlrtuumlsuumlnuuml oluşturur

Jeolojik yapının kolay ayrışabilen killi formasyonlardan oluşması heyelan olaylarının yoğunlaşmasına

32

yol accedilmaktadır Bu durum ise oluk iccedilinden geccedilen karayolunun sık aralıklarla kapanmasına sebep

olmaktadır Bol su taşıyan hızlı akışlı Kelkitrsquoin hala yatağını derine kazması sonucu oluk iccedilinde derin

ve dar kanyonlar oluşmuştur Şuşehri ile Erbaa kuzeybatısındaki Yeşilırmak ile kavuşum alanı

arasında uzanan Kelkit depresyonunu Orta Kelkit ve Aşağı Kelkit olmak uumlzere iki boumlluumlm halinde ele

almak muumlmkuumlnduumlr

YUKARI KELKİT DEPRESYONU Suşehri ile Niksar arasındaki kesim olup kuzeyden

Canik Dağları guumlneyden ise Koumlse Dağları ile Doumlnek Dağı tarafından sınırlandırılmıştır Bu kesimin en

oumlnemli yerleşim merkezleri SUŞEHRİ KOYULHİSAR ve REŞADİYErsquodir Suşehri civarında

genişleyen depresyon tabanı kuumlccediluumlk bir ova goumlruumlnuumlmuuml kazanır

Suşehri

SUŞEHRİ

Kelkit ccedilayının guumlneyinde yer alan 26000 nuumlfuslu SUŞEHRİrsquonin ilk yerleşim yeri şimdiki

merkezin iki kilometre doğusunda Ccedilayırbaşı mevkiinde bulunmaktadır Bulahiye adını taşıyan bu

yerleşim yeri depremler sonucu yıkılınca ilccedile Andıryas adı ile şimdiki bulunduğu yerde gelişmeye

başlamıştır 1933 yılında ccedilıkarılan bir kanunla Suşehrirsquonin bağlı bulunduğu Şebinkarahisar ili ilccedile

merkezi yapılarak Giresunrsquoa bağlanınca Suşehri Sivas ilinde kalmıştır

33

Bu youmlrenin iklimi Karadeniz Boumllgesinin ılıman İccedil Anadolu Boumllgesinin karasal iklimi arasında

geccediliş ccedilizgisindedir Bu nedenle yazları kurak kışları İccedil Anadolursquoya goumlre ılık geccedilmektedir Kışın

yağışlar genellikle kar şeklindedir En bol yağmur ilkbaharda yağmakta sonbahar ise kısa

geccedilmektedir

Kılıccedilkaya ve Ccedilamlıgoumlze baraj goumlllerinin bir kısmı ilccedile sınırları iccedilinde yer almaktadır

Suşehri ovasında buumlyuumlk oumllccediluumlde makineli ve sulu tarım yapılmaktadır Buğday şeker pancarı fasulye

patates kavun karpuz ccedileşitli sebze ve meyveler başlıca uumlruumlnlerdirTarımsal Kalkınma Kooperatifleri

gerek besicilik gerekse suumlt inekccedililiği alanında faaliyet goumlstermektedir Modern ahırlarda yapılan canlı

hayvan besiciliği ilccedile ekonomisine oumlnemli katkı sağlamaktadır 8000 civarındaki arı kovanından

yaklaşık 25000 ton bal uumlretilmektedir Suşehrinde yem fabrikası Un Fabrikası Tekstil fabrikası ile

birer adet suumlt uumlruumlnleri mermer ve peccedilete imal atoumllyesi ve Kuumlccediluumlk Sanayi sitesinde 100rsquouumln uumlzerinde

ccedileşitli kuumlccediluumlk oumllccedilekli tamir atoumllyeleri bulunmakta ve yaklaşık 450 kişi bu işyerinde istihdam

edilmektedir Bu youmlrede yeni bir il oluşumu durumunda Suşehrirsquonin sahip olduğu fonksiyonları

nedeniyle il merkezi olabilecek tek yerleşme olduğunu belirtmek isteriz

KOYULHİSAR

Kelkit ccedilayı vadisinin kuzey yamacında kolayca ccediloumlzuumlnebilen killi formasyonlar uumlzerinde yer

alan Koyulhisarrsquoın 6000 nuumlfusu barındırmaktadır Eski adı KUYULUHİSAR olan bu kasabada sanayi

tesisi olarak bir tane un fabrikası vardır Halkın geccedilim kaynağı orman işccedililiği ile orman uumlruumlnlerine

dayalı aile işletmeciliği şeklinde hızar ve marangoz atoumllyelerinde kapı pencere arı kovanı konutlarda

taban ve tavan ahşap doumlşemeleri uumlretilmekte ccedilevre ilccedilelerin de ihtiyacına cevap vermektedir Tarım ve

hayvancılık ilccedile halkının temel geccedilim kaynağıdır Kelkit Vadisi boyunca sebze ve meyvecilik

yapılmaktadır Son zamanlarda ilccedile Kaymakamlığının geliştirdiği seracılık suumlt inekccedililiği arıcılık

projeleri yapılan teşviklerle oumlnemli boyutlara ulaşmıştır Diğer boumllgelerde ise kuru ziraat

yapılmaktadır Hububatlardan buğday arpa ve hayvan yemi bitkisi olarak fiğ ekimi yapılmaktadır

Koyulhisar ilccedilesi yayla ve meralarıyla hayvancılığa da elverişli bir yapıya sahiptir Koyulhisarrsquoda

34

yetiştirilen tarım uumlruumlnlerinden ceviz ve domates yurt genelinde ayrı bir yere sahiptir Ayrıca arıcılık

oumlnemli bir geccedilim kaynağıdır İlccedilede 15600 arı kovanı mevcut olup yaklaşık 750 ton bal

uumlretilmektedir

REŞADİYE

Kelkit oluğu iccedilinde kaplıcalarıyla uumln salmış 16500 nuumlfuslu Reşadiyersquonin eski ismi İskefsirrsquodir

Karadeniz Boumllgesinin iccedil kuşağında doğu ile batı arasında kara ulaşımının yapıldığı ldquoŞark Yolurdquo diye

adlandırılan yolun Reşadiyersquoden geccediltiği Evliya Ccedilelebi Seyahatnamesirsquonde de belirtilmektedir

Ccedilevresinin ccedilam ormanlarıyla kaplı olması guumlzel ve şirin bir yer olması kışın sert geccedilen iklim

koşullarından fazla etkilenmemesi koumlylerin konumuna goumlre merkezi bir yerde olması sağlığa yararlı

kaplıcalarının bulunması Şark Yolunun buradan geccedilmesi REŞADİYErsquonin ilccedile merkezi olarak

seccedililmesinde etkili olmuştur

1939 yılında 26 Aralıkrsquoı 27 Aralıkrsquoa bağlayan gece sabaha karşı tarihte Erzincan Depremi

olarak da bilinen deprem Reşadiye ve koumlylerinde etkili olmuş ve bu depremde Reşadiyersquode ayakta tek

bir bina kalmamıştır Bu haliyle ilccedile merkezi ve koumlyleri uzun bir suumlre kendi kaderine terk edilmiştir

Koumlylerle birlikte toplam 2100 kişinin oumllduumlğuuml resmi kayıtlarda mevcuttur Depremden sonra

Reşadiyersquonin yerleşim yeri eski yerleşim yerinin kuzeyine dağ eteğine kaydırılmıştır

Uzun yıllar deprem yarasını sarmaya ccedilalışan Reşadiyersquode 1966 yılından sonra zamanın

idarecilerinin yoğun ccedilalışmaları ve Reşadiye halkının da katkılarıyla yeni bir atılım ve yapılanma

ortaya ccedilıkmış oumlnce maddi sorunlar aşılıp guumlnuumln şartları iccedilinde son derece oumlnemli yatırımlar

gerccedilekleşmiştir 1970rsquoli yıllarda tuumlm Tuumlrkiyersquode olduğu gibi Reşadiye de yurt dışına ccedilok sayıda işccedili

goumlndermiştir Bu işccedililer kazanccedillarını ilccedilelerine aktarmışlar boumlylece ilccedile merkezi hızlı bir kentleşme

suumlrecine girmiştir

Reşadiyersquoden Canik dağlarındaki yaylalara giderken nefis goumlllerle karşılaşılır Reşadiye

ccedilevresinde 7 goumll bulunmaktadır Zınav Goumllluumlkoumly Goumlduumlluumlş Kurt Gındıralı Mehmet Bey ve Suumlluumlk

28

Hasan Uğurlu Barajı ve Ayvacık Kasabası

Aybastı

Uumlnye-Fatsa guumlneyinde yer alan İkizce Ccedilaybaşı Kumru Korgan Ccedilatalpınar Kabataş

Akkuş Aybastı kasabaları Ordu iline bağlı ilccedile merkezleri olup orman iccedilinde yer almaktadırlar

Başlıca ekonomik faaliyetin ormancılık ve hayvancılık olduğu bu sahada kuumlccediluumlk ccedilaplı fındık tarımı da

yapılmaktadır Aybastı guumlneyinde yer alan PERŞEMBE YAYLASI bu sahanın en geniş orman iccedili

yayla alanıdır Perşembe Yaylası ilccedile merkezine 17 km uzaklıktadır İlkbaharda karların erimeye

başlamasıyla hayatın ve canlılığın başladığı Perşembe Yaylasında mevsimin ilk karının yağmasına

kadar hayat devam eder Yeşil ccedilimlerle kaplı olan yaylanın merkezinde şehir tuumlruuml bir yapılanma vardır

Perşembe Yaylasında yerleşim ve yaşamanın Tuumlrklerin Anadoluya ayak basmalarından bu yana

devam ettiğini kabul edebiliriz Ccediluumlnkuuml uumlnluuml seyyah Evliya CcedilELEBİ seyahatnamesinde Perşembe

29

Yaylasından ve Perşembe Panayırından bahsetmektedir Yine 1876 Trabzon Salnamesinde Perşembe

Yaylası ve panayırından soumlz edilmektedir Perşembe Yaylası Şenlikleri her yıl Temmuz ayının 3

haftasında yapılmaktadır 1 hafta suumlren şenliklerin asıl boumlluumlmuuml son guumlnduumlr

Aybastı-Perşembe Yaylası

Perşembe Yarımadası guumlneyinde yer alan Ccedilamaş Ulubey Guumlrgentepe Goumllkoumly kasbaları da

Ordu iline bağlı ilccedile merkezleridir Bu yerleşmelerin bulunduğu sahada fındık tarımı oumlne ccedilıkmaktadır

Kelkit oluğuna yakın tarafta batıda yer alan BAŞCcedilİFTLİK Tokat iline bağlı bir ilccedile merkezi

olup halı kilim dokumacılığının oumlnem kazandığı 6000 nuumlfuslu bir kasabadır Reşadiye ile Başccediliftlik

arasında yer alan BEREKETLİ kasabası civarında tarım alanlarına yer veren duumlzluumlkler

bulunmaktadır

Bereketli civarında Canik Dağlarırsquonın goumlruumlnuumlmuuml

30

Mesudiye

Ordu iline bağlı olan MESUDİYE kasabası Kelkit oluğuna yakın bir yerde Melet Irmağının

kaynak kısmında yer almaktadır 5700 nuumlfuslu Mesudiyersquode tarım arazileri genellikle verimsiz ve

oldukccedila engebeli olduğundan bitkisel uumlretim azdır Zengin mera ve ccedilayır alanları olan ilccedilede en

oumlnemli geccedilim kaynağı hayvancılıktır

Kırsal kalkınma projeleri kapsamında yuumlruumltuumllen ldquokoumly-kentrdquo veya ldquomerkez koumlyrdquo

uygulamaları Mesudiye ilccedilesinin Ccedilavdar koumlyuumlnde başlatılmış ancak başarısızlıkla sonuccedillanmıştır

Mesudiye İlccedilesinde Topccedilam ve Yeşilce yaylaları Keyfalan yaylası Ulugoumll yaylası ve Cuumlle yaylası

doğa yuumlruumlyuumlşuuml ve bisiklet turları iccedilin uygundur Topccedilam ve Iğdır ormanları iccedilerisinde av koruma

alanları mevcuttur Orman Bakanlığırsquonca Koumlykent projesi kapsamında Ccedilavdar Savahccedilimeni mevkii ile

Taştekne Yaylası Ortadağ mevkiine ldquoOrman iccedili Dinlenme Yerlerirdquo yapılmıştır Ayrıca Taştekne

Yaylası uluslararası ldquoAv Turizm Sahasırdquo olarak tescil ve ilan edilmiş olup yaban domuzu avına

muumlsaade edilmiştir

31

CANİK DAĞLARI GUumlNEYİNDEKİ TEKTONİK

DEPRESYONLAR

Canik Dağlarının guumlneyindeki tektonik depresyonları kuzeyden guumlneye şu şekilde sıralamak

muumlmkuumlnduumlr

1 Kelkit ndashTaşova Ladik-Havza-Vezirkoumlpruuml depresyonları

2 Amasya- Suluova-Merzifon-Guumlmuumlşhacıkoumly-Osmancık depresyonları

3 Ezinepazar- Mecitoumlzuuml-Ccedilorum depresyonları

4 Samurccedilay-Kızoğlu Goumlynuumlcek-Ortakoumly depresyonları

5 Tozanlı-Almus Goumlkdere-Tokat Kazova-Turhal-Zile Depresyonları

6 Ccedilamlıbel-Artova-Yeşilyurt-Sulusaray-Ccedilekerek depresyonu

1 KELKİTndashTAŞOVA LADİK-HAVZA-VEZİRKOumlPRUuml DEPRESYONLARI

Yukarıdaki haritada goumlruumllduumlğuuml uumlzere bu depresyonlar zinciri KB-GD doğrultulu olarak Orta

Karadeniz boumllgesinin doğu kesiminde Şuşehrirsquonden başlayıp Vezirkoumlpruuml batısında Kızılırmakrsquota

sona ermektedir

11 KELKİT-TAŞOVA DEPRESYONU

Bu depresyonlar zinciri iccedilinde Kelkit-Taşova depresyonunu Suşehrinden başlayıp Taşova

batısında son bulmaktadır Kuzey Anadolu Fay Zonu iccedilinde yer alan bu depresyonda 1939 yılında

yıkıcı depremler yaşanmış olup buumlyuumlk oranda can ve kaybı meydana gelmiştir Yağışın hissedilir

oranda azaldığı Kelkit depresyonunun yağış duldasında kalan kuzey yamaccedilları ile yağış alan guumlney

yamaccedillarında tipik bir bitki oumlrtuumlsuuml asimetrisi goumlruumllmektedir Korunaklı yerlerde kızılccedilamlar ve

ardıccedillar soğuk etkilere accedilık yerlerde ise meşeler ve karaccedilamlar hakim bitki oumlrtuumlsuumlnuuml oluşturur

Jeolojik yapının kolay ayrışabilen killi formasyonlardan oluşması heyelan olaylarının yoğunlaşmasına

32

yol accedilmaktadır Bu durum ise oluk iccedilinden geccedilen karayolunun sık aralıklarla kapanmasına sebep

olmaktadır Bol su taşıyan hızlı akışlı Kelkitrsquoin hala yatağını derine kazması sonucu oluk iccedilinde derin

ve dar kanyonlar oluşmuştur Şuşehri ile Erbaa kuzeybatısındaki Yeşilırmak ile kavuşum alanı

arasında uzanan Kelkit depresyonunu Orta Kelkit ve Aşağı Kelkit olmak uumlzere iki boumlluumlm halinde ele

almak muumlmkuumlnduumlr

YUKARI KELKİT DEPRESYONU Suşehri ile Niksar arasındaki kesim olup kuzeyden

Canik Dağları guumlneyden ise Koumlse Dağları ile Doumlnek Dağı tarafından sınırlandırılmıştır Bu kesimin en

oumlnemli yerleşim merkezleri SUŞEHRİ KOYULHİSAR ve REŞADİYErsquodir Suşehri civarında

genişleyen depresyon tabanı kuumlccediluumlk bir ova goumlruumlnuumlmuuml kazanır

Suşehri

SUŞEHRİ

Kelkit ccedilayının guumlneyinde yer alan 26000 nuumlfuslu SUŞEHRİrsquonin ilk yerleşim yeri şimdiki

merkezin iki kilometre doğusunda Ccedilayırbaşı mevkiinde bulunmaktadır Bulahiye adını taşıyan bu

yerleşim yeri depremler sonucu yıkılınca ilccedile Andıryas adı ile şimdiki bulunduğu yerde gelişmeye

başlamıştır 1933 yılında ccedilıkarılan bir kanunla Suşehrirsquonin bağlı bulunduğu Şebinkarahisar ili ilccedile

merkezi yapılarak Giresunrsquoa bağlanınca Suşehri Sivas ilinde kalmıştır

33

Bu youmlrenin iklimi Karadeniz Boumllgesinin ılıman İccedil Anadolu Boumllgesinin karasal iklimi arasında

geccediliş ccedilizgisindedir Bu nedenle yazları kurak kışları İccedil Anadolursquoya goumlre ılık geccedilmektedir Kışın

yağışlar genellikle kar şeklindedir En bol yağmur ilkbaharda yağmakta sonbahar ise kısa

geccedilmektedir

Kılıccedilkaya ve Ccedilamlıgoumlze baraj goumlllerinin bir kısmı ilccedile sınırları iccedilinde yer almaktadır

Suşehri ovasında buumlyuumlk oumllccediluumlde makineli ve sulu tarım yapılmaktadır Buğday şeker pancarı fasulye

patates kavun karpuz ccedileşitli sebze ve meyveler başlıca uumlruumlnlerdirTarımsal Kalkınma Kooperatifleri

gerek besicilik gerekse suumlt inekccedililiği alanında faaliyet goumlstermektedir Modern ahırlarda yapılan canlı

hayvan besiciliği ilccedile ekonomisine oumlnemli katkı sağlamaktadır 8000 civarındaki arı kovanından

yaklaşık 25000 ton bal uumlretilmektedir Suşehrinde yem fabrikası Un Fabrikası Tekstil fabrikası ile

birer adet suumlt uumlruumlnleri mermer ve peccedilete imal atoumllyesi ve Kuumlccediluumlk Sanayi sitesinde 100rsquouumln uumlzerinde

ccedileşitli kuumlccediluumlk oumllccedilekli tamir atoumllyeleri bulunmakta ve yaklaşık 450 kişi bu işyerinde istihdam

edilmektedir Bu youmlrede yeni bir il oluşumu durumunda Suşehrirsquonin sahip olduğu fonksiyonları

nedeniyle il merkezi olabilecek tek yerleşme olduğunu belirtmek isteriz

KOYULHİSAR

Kelkit ccedilayı vadisinin kuzey yamacında kolayca ccediloumlzuumlnebilen killi formasyonlar uumlzerinde yer

alan Koyulhisarrsquoın 6000 nuumlfusu barındırmaktadır Eski adı KUYULUHİSAR olan bu kasabada sanayi

tesisi olarak bir tane un fabrikası vardır Halkın geccedilim kaynağı orman işccedililiği ile orman uumlruumlnlerine

dayalı aile işletmeciliği şeklinde hızar ve marangoz atoumllyelerinde kapı pencere arı kovanı konutlarda

taban ve tavan ahşap doumlşemeleri uumlretilmekte ccedilevre ilccedilelerin de ihtiyacına cevap vermektedir Tarım ve

hayvancılık ilccedile halkının temel geccedilim kaynağıdır Kelkit Vadisi boyunca sebze ve meyvecilik

yapılmaktadır Son zamanlarda ilccedile Kaymakamlığının geliştirdiği seracılık suumlt inekccedililiği arıcılık

projeleri yapılan teşviklerle oumlnemli boyutlara ulaşmıştır Diğer boumllgelerde ise kuru ziraat

yapılmaktadır Hububatlardan buğday arpa ve hayvan yemi bitkisi olarak fiğ ekimi yapılmaktadır

Koyulhisar ilccedilesi yayla ve meralarıyla hayvancılığa da elverişli bir yapıya sahiptir Koyulhisarrsquoda

34

yetiştirilen tarım uumlruumlnlerinden ceviz ve domates yurt genelinde ayrı bir yere sahiptir Ayrıca arıcılık

oumlnemli bir geccedilim kaynağıdır İlccedilede 15600 arı kovanı mevcut olup yaklaşık 750 ton bal

uumlretilmektedir

REŞADİYE

Kelkit oluğu iccedilinde kaplıcalarıyla uumln salmış 16500 nuumlfuslu Reşadiyersquonin eski ismi İskefsirrsquodir

Karadeniz Boumllgesinin iccedil kuşağında doğu ile batı arasında kara ulaşımının yapıldığı ldquoŞark Yolurdquo diye

adlandırılan yolun Reşadiyersquoden geccediltiği Evliya Ccedilelebi Seyahatnamesirsquonde de belirtilmektedir

Ccedilevresinin ccedilam ormanlarıyla kaplı olması guumlzel ve şirin bir yer olması kışın sert geccedilen iklim

koşullarından fazla etkilenmemesi koumlylerin konumuna goumlre merkezi bir yerde olması sağlığa yararlı

kaplıcalarının bulunması Şark Yolunun buradan geccedilmesi REŞADİYErsquonin ilccedile merkezi olarak

seccedililmesinde etkili olmuştur

1939 yılında 26 Aralıkrsquoı 27 Aralıkrsquoa bağlayan gece sabaha karşı tarihte Erzincan Depremi

olarak da bilinen deprem Reşadiye ve koumlylerinde etkili olmuş ve bu depremde Reşadiyersquode ayakta tek

bir bina kalmamıştır Bu haliyle ilccedile merkezi ve koumlyleri uzun bir suumlre kendi kaderine terk edilmiştir

Koumlylerle birlikte toplam 2100 kişinin oumllduumlğuuml resmi kayıtlarda mevcuttur Depremden sonra

Reşadiyersquonin yerleşim yeri eski yerleşim yerinin kuzeyine dağ eteğine kaydırılmıştır

Uzun yıllar deprem yarasını sarmaya ccedilalışan Reşadiyersquode 1966 yılından sonra zamanın

idarecilerinin yoğun ccedilalışmaları ve Reşadiye halkının da katkılarıyla yeni bir atılım ve yapılanma

ortaya ccedilıkmış oumlnce maddi sorunlar aşılıp guumlnuumln şartları iccedilinde son derece oumlnemli yatırımlar

gerccedilekleşmiştir 1970rsquoli yıllarda tuumlm Tuumlrkiyersquode olduğu gibi Reşadiye de yurt dışına ccedilok sayıda işccedili

goumlndermiştir Bu işccedililer kazanccedillarını ilccedilelerine aktarmışlar boumlylece ilccedile merkezi hızlı bir kentleşme

suumlrecine girmiştir

Reşadiyersquoden Canik dağlarındaki yaylalara giderken nefis goumlllerle karşılaşılır Reşadiye

ccedilevresinde 7 goumll bulunmaktadır Zınav Goumllluumlkoumly Goumlduumlluumlş Kurt Gındıralı Mehmet Bey ve Suumlluumlk

29

Yaylasından ve Perşembe Panayırından bahsetmektedir Yine 1876 Trabzon Salnamesinde Perşembe

Yaylası ve panayırından soumlz edilmektedir Perşembe Yaylası Şenlikleri her yıl Temmuz ayının 3

haftasında yapılmaktadır 1 hafta suumlren şenliklerin asıl boumlluumlmuuml son guumlnduumlr

Aybastı-Perşembe Yaylası

Perşembe Yarımadası guumlneyinde yer alan Ccedilamaş Ulubey Guumlrgentepe Goumllkoumly kasbaları da

Ordu iline bağlı ilccedile merkezleridir Bu yerleşmelerin bulunduğu sahada fındık tarımı oumlne ccedilıkmaktadır

Kelkit oluğuna yakın tarafta batıda yer alan BAŞCcedilİFTLİK Tokat iline bağlı bir ilccedile merkezi

olup halı kilim dokumacılığının oumlnem kazandığı 6000 nuumlfuslu bir kasabadır Reşadiye ile Başccediliftlik

arasında yer alan BEREKETLİ kasabası civarında tarım alanlarına yer veren duumlzluumlkler

bulunmaktadır

Bereketli civarında Canik Dağlarırsquonın goumlruumlnuumlmuuml

30

Mesudiye

Ordu iline bağlı olan MESUDİYE kasabası Kelkit oluğuna yakın bir yerde Melet Irmağının

kaynak kısmında yer almaktadır 5700 nuumlfuslu Mesudiyersquode tarım arazileri genellikle verimsiz ve

oldukccedila engebeli olduğundan bitkisel uumlretim azdır Zengin mera ve ccedilayır alanları olan ilccedilede en

oumlnemli geccedilim kaynağı hayvancılıktır

Kırsal kalkınma projeleri kapsamında yuumlruumltuumllen ldquokoumly-kentrdquo veya ldquomerkez koumlyrdquo

uygulamaları Mesudiye ilccedilesinin Ccedilavdar koumlyuumlnde başlatılmış ancak başarısızlıkla sonuccedillanmıştır

Mesudiye İlccedilesinde Topccedilam ve Yeşilce yaylaları Keyfalan yaylası Ulugoumll yaylası ve Cuumlle yaylası

doğa yuumlruumlyuumlşuuml ve bisiklet turları iccedilin uygundur Topccedilam ve Iğdır ormanları iccedilerisinde av koruma

alanları mevcuttur Orman Bakanlığırsquonca Koumlykent projesi kapsamında Ccedilavdar Savahccedilimeni mevkii ile

Taştekne Yaylası Ortadağ mevkiine ldquoOrman iccedili Dinlenme Yerlerirdquo yapılmıştır Ayrıca Taştekne

Yaylası uluslararası ldquoAv Turizm Sahasırdquo olarak tescil ve ilan edilmiş olup yaban domuzu avına

muumlsaade edilmiştir

31

CANİK DAĞLARI GUumlNEYİNDEKİ TEKTONİK

DEPRESYONLAR

Canik Dağlarının guumlneyindeki tektonik depresyonları kuzeyden guumlneye şu şekilde sıralamak

muumlmkuumlnduumlr

1 Kelkit ndashTaşova Ladik-Havza-Vezirkoumlpruuml depresyonları

2 Amasya- Suluova-Merzifon-Guumlmuumlşhacıkoumly-Osmancık depresyonları

3 Ezinepazar- Mecitoumlzuuml-Ccedilorum depresyonları

4 Samurccedilay-Kızoğlu Goumlynuumlcek-Ortakoumly depresyonları

5 Tozanlı-Almus Goumlkdere-Tokat Kazova-Turhal-Zile Depresyonları

6 Ccedilamlıbel-Artova-Yeşilyurt-Sulusaray-Ccedilekerek depresyonu

1 KELKİTndashTAŞOVA LADİK-HAVZA-VEZİRKOumlPRUuml DEPRESYONLARI

Yukarıdaki haritada goumlruumllduumlğuuml uumlzere bu depresyonlar zinciri KB-GD doğrultulu olarak Orta

Karadeniz boumllgesinin doğu kesiminde Şuşehrirsquonden başlayıp Vezirkoumlpruuml batısında Kızılırmakrsquota

sona ermektedir

11 KELKİT-TAŞOVA DEPRESYONU

Bu depresyonlar zinciri iccedilinde Kelkit-Taşova depresyonunu Suşehrinden başlayıp Taşova

batısında son bulmaktadır Kuzey Anadolu Fay Zonu iccedilinde yer alan bu depresyonda 1939 yılında

yıkıcı depremler yaşanmış olup buumlyuumlk oranda can ve kaybı meydana gelmiştir Yağışın hissedilir

oranda azaldığı Kelkit depresyonunun yağış duldasında kalan kuzey yamaccedilları ile yağış alan guumlney

yamaccedillarında tipik bir bitki oumlrtuumlsuuml asimetrisi goumlruumllmektedir Korunaklı yerlerde kızılccedilamlar ve

ardıccedillar soğuk etkilere accedilık yerlerde ise meşeler ve karaccedilamlar hakim bitki oumlrtuumlsuumlnuuml oluşturur

Jeolojik yapının kolay ayrışabilen killi formasyonlardan oluşması heyelan olaylarının yoğunlaşmasına

32

yol accedilmaktadır Bu durum ise oluk iccedilinden geccedilen karayolunun sık aralıklarla kapanmasına sebep

olmaktadır Bol su taşıyan hızlı akışlı Kelkitrsquoin hala yatağını derine kazması sonucu oluk iccedilinde derin

ve dar kanyonlar oluşmuştur Şuşehri ile Erbaa kuzeybatısındaki Yeşilırmak ile kavuşum alanı

arasında uzanan Kelkit depresyonunu Orta Kelkit ve Aşağı Kelkit olmak uumlzere iki boumlluumlm halinde ele

almak muumlmkuumlnduumlr

YUKARI KELKİT DEPRESYONU Suşehri ile Niksar arasındaki kesim olup kuzeyden

Canik Dağları guumlneyden ise Koumlse Dağları ile Doumlnek Dağı tarafından sınırlandırılmıştır Bu kesimin en

oumlnemli yerleşim merkezleri SUŞEHRİ KOYULHİSAR ve REŞADİYErsquodir Suşehri civarında

genişleyen depresyon tabanı kuumlccediluumlk bir ova goumlruumlnuumlmuuml kazanır

Suşehri

SUŞEHRİ

Kelkit ccedilayının guumlneyinde yer alan 26000 nuumlfuslu SUŞEHRİrsquonin ilk yerleşim yeri şimdiki

merkezin iki kilometre doğusunda Ccedilayırbaşı mevkiinde bulunmaktadır Bulahiye adını taşıyan bu

yerleşim yeri depremler sonucu yıkılınca ilccedile Andıryas adı ile şimdiki bulunduğu yerde gelişmeye

başlamıştır 1933 yılında ccedilıkarılan bir kanunla Suşehrirsquonin bağlı bulunduğu Şebinkarahisar ili ilccedile

merkezi yapılarak Giresunrsquoa bağlanınca Suşehri Sivas ilinde kalmıştır

33

Bu youmlrenin iklimi Karadeniz Boumllgesinin ılıman İccedil Anadolu Boumllgesinin karasal iklimi arasında

geccediliş ccedilizgisindedir Bu nedenle yazları kurak kışları İccedil Anadolursquoya goumlre ılık geccedilmektedir Kışın

yağışlar genellikle kar şeklindedir En bol yağmur ilkbaharda yağmakta sonbahar ise kısa

geccedilmektedir

Kılıccedilkaya ve Ccedilamlıgoumlze baraj goumlllerinin bir kısmı ilccedile sınırları iccedilinde yer almaktadır

Suşehri ovasında buumlyuumlk oumllccediluumlde makineli ve sulu tarım yapılmaktadır Buğday şeker pancarı fasulye

patates kavun karpuz ccedileşitli sebze ve meyveler başlıca uumlruumlnlerdirTarımsal Kalkınma Kooperatifleri

gerek besicilik gerekse suumlt inekccedililiği alanında faaliyet goumlstermektedir Modern ahırlarda yapılan canlı

hayvan besiciliği ilccedile ekonomisine oumlnemli katkı sağlamaktadır 8000 civarındaki arı kovanından

yaklaşık 25000 ton bal uumlretilmektedir Suşehrinde yem fabrikası Un Fabrikası Tekstil fabrikası ile

birer adet suumlt uumlruumlnleri mermer ve peccedilete imal atoumllyesi ve Kuumlccediluumlk Sanayi sitesinde 100rsquouumln uumlzerinde

ccedileşitli kuumlccediluumlk oumllccedilekli tamir atoumllyeleri bulunmakta ve yaklaşık 450 kişi bu işyerinde istihdam

edilmektedir Bu youmlrede yeni bir il oluşumu durumunda Suşehrirsquonin sahip olduğu fonksiyonları

nedeniyle il merkezi olabilecek tek yerleşme olduğunu belirtmek isteriz

KOYULHİSAR

Kelkit ccedilayı vadisinin kuzey yamacında kolayca ccediloumlzuumlnebilen killi formasyonlar uumlzerinde yer

alan Koyulhisarrsquoın 6000 nuumlfusu barındırmaktadır Eski adı KUYULUHİSAR olan bu kasabada sanayi

tesisi olarak bir tane un fabrikası vardır Halkın geccedilim kaynağı orman işccedililiği ile orman uumlruumlnlerine

dayalı aile işletmeciliği şeklinde hızar ve marangoz atoumllyelerinde kapı pencere arı kovanı konutlarda

taban ve tavan ahşap doumlşemeleri uumlretilmekte ccedilevre ilccedilelerin de ihtiyacına cevap vermektedir Tarım ve

hayvancılık ilccedile halkının temel geccedilim kaynağıdır Kelkit Vadisi boyunca sebze ve meyvecilik

yapılmaktadır Son zamanlarda ilccedile Kaymakamlığının geliştirdiği seracılık suumlt inekccedililiği arıcılık

projeleri yapılan teşviklerle oumlnemli boyutlara ulaşmıştır Diğer boumllgelerde ise kuru ziraat

yapılmaktadır Hububatlardan buğday arpa ve hayvan yemi bitkisi olarak fiğ ekimi yapılmaktadır

Koyulhisar ilccedilesi yayla ve meralarıyla hayvancılığa da elverişli bir yapıya sahiptir Koyulhisarrsquoda

34

yetiştirilen tarım uumlruumlnlerinden ceviz ve domates yurt genelinde ayrı bir yere sahiptir Ayrıca arıcılık

oumlnemli bir geccedilim kaynağıdır İlccedilede 15600 arı kovanı mevcut olup yaklaşık 750 ton bal

uumlretilmektedir

REŞADİYE

Kelkit oluğu iccedilinde kaplıcalarıyla uumln salmış 16500 nuumlfuslu Reşadiyersquonin eski ismi İskefsirrsquodir

Karadeniz Boumllgesinin iccedil kuşağında doğu ile batı arasında kara ulaşımının yapıldığı ldquoŞark Yolurdquo diye

adlandırılan yolun Reşadiyersquoden geccediltiği Evliya Ccedilelebi Seyahatnamesirsquonde de belirtilmektedir

Ccedilevresinin ccedilam ormanlarıyla kaplı olması guumlzel ve şirin bir yer olması kışın sert geccedilen iklim

koşullarından fazla etkilenmemesi koumlylerin konumuna goumlre merkezi bir yerde olması sağlığa yararlı

kaplıcalarının bulunması Şark Yolunun buradan geccedilmesi REŞADİYErsquonin ilccedile merkezi olarak

seccedililmesinde etkili olmuştur

1939 yılında 26 Aralıkrsquoı 27 Aralıkrsquoa bağlayan gece sabaha karşı tarihte Erzincan Depremi

olarak da bilinen deprem Reşadiye ve koumlylerinde etkili olmuş ve bu depremde Reşadiyersquode ayakta tek

bir bina kalmamıştır Bu haliyle ilccedile merkezi ve koumlyleri uzun bir suumlre kendi kaderine terk edilmiştir

Koumlylerle birlikte toplam 2100 kişinin oumllduumlğuuml resmi kayıtlarda mevcuttur Depremden sonra

Reşadiyersquonin yerleşim yeri eski yerleşim yerinin kuzeyine dağ eteğine kaydırılmıştır

Uzun yıllar deprem yarasını sarmaya ccedilalışan Reşadiyersquode 1966 yılından sonra zamanın

idarecilerinin yoğun ccedilalışmaları ve Reşadiye halkının da katkılarıyla yeni bir atılım ve yapılanma

ortaya ccedilıkmış oumlnce maddi sorunlar aşılıp guumlnuumln şartları iccedilinde son derece oumlnemli yatırımlar

gerccedilekleşmiştir 1970rsquoli yıllarda tuumlm Tuumlrkiyersquode olduğu gibi Reşadiye de yurt dışına ccedilok sayıda işccedili

goumlndermiştir Bu işccedililer kazanccedillarını ilccedilelerine aktarmışlar boumlylece ilccedile merkezi hızlı bir kentleşme

suumlrecine girmiştir

Reşadiyersquoden Canik dağlarındaki yaylalara giderken nefis goumlllerle karşılaşılır Reşadiye

ccedilevresinde 7 goumll bulunmaktadır Zınav Goumllluumlkoumly Goumlduumlluumlş Kurt Gındıralı Mehmet Bey ve Suumlluumlk

30

Mesudiye

Ordu iline bağlı olan MESUDİYE kasabası Kelkit oluğuna yakın bir yerde Melet Irmağının

kaynak kısmında yer almaktadır 5700 nuumlfuslu Mesudiyersquode tarım arazileri genellikle verimsiz ve

oldukccedila engebeli olduğundan bitkisel uumlretim azdır Zengin mera ve ccedilayır alanları olan ilccedilede en

oumlnemli geccedilim kaynağı hayvancılıktır

Kırsal kalkınma projeleri kapsamında yuumlruumltuumllen ldquokoumly-kentrdquo veya ldquomerkez koumlyrdquo

uygulamaları Mesudiye ilccedilesinin Ccedilavdar koumlyuumlnde başlatılmış ancak başarısızlıkla sonuccedillanmıştır

Mesudiye İlccedilesinde Topccedilam ve Yeşilce yaylaları Keyfalan yaylası Ulugoumll yaylası ve Cuumlle yaylası

doğa yuumlruumlyuumlşuuml ve bisiklet turları iccedilin uygundur Topccedilam ve Iğdır ormanları iccedilerisinde av koruma

alanları mevcuttur Orman Bakanlığırsquonca Koumlykent projesi kapsamında Ccedilavdar Savahccedilimeni mevkii ile

Taştekne Yaylası Ortadağ mevkiine ldquoOrman iccedili Dinlenme Yerlerirdquo yapılmıştır Ayrıca Taştekne

Yaylası uluslararası ldquoAv Turizm Sahasırdquo olarak tescil ve ilan edilmiş olup yaban domuzu avına

muumlsaade edilmiştir

31

CANİK DAĞLARI GUumlNEYİNDEKİ TEKTONİK

DEPRESYONLAR

Canik Dağlarının guumlneyindeki tektonik depresyonları kuzeyden guumlneye şu şekilde sıralamak

muumlmkuumlnduumlr

1 Kelkit ndashTaşova Ladik-Havza-Vezirkoumlpruuml depresyonları

2 Amasya- Suluova-Merzifon-Guumlmuumlşhacıkoumly-Osmancık depresyonları

3 Ezinepazar- Mecitoumlzuuml-Ccedilorum depresyonları

4 Samurccedilay-Kızoğlu Goumlynuumlcek-Ortakoumly depresyonları

5 Tozanlı-Almus Goumlkdere-Tokat Kazova-Turhal-Zile Depresyonları

6 Ccedilamlıbel-Artova-Yeşilyurt-Sulusaray-Ccedilekerek depresyonu

1 KELKİTndashTAŞOVA LADİK-HAVZA-VEZİRKOumlPRUuml DEPRESYONLARI

Yukarıdaki haritada goumlruumllduumlğuuml uumlzere bu depresyonlar zinciri KB-GD doğrultulu olarak Orta

Karadeniz boumllgesinin doğu kesiminde Şuşehrirsquonden başlayıp Vezirkoumlpruuml batısında Kızılırmakrsquota

sona ermektedir

11 KELKİT-TAŞOVA DEPRESYONU

Bu depresyonlar zinciri iccedilinde Kelkit-Taşova depresyonunu Suşehrinden başlayıp Taşova

batısında son bulmaktadır Kuzey Anadolu Fay Zonu iccedilinde yer alan bu depresyonda 1939 yılında

yıkıcı depremler yaşanmış olup buumlyuumlk oranda can ve kaybı meydana gelmiştir Yağışın hissedilir

oranda azaldığı Kelkit depresyonunun yağış duldasında kalan kuzey yamaccedilları ile yağış alan guumlney

yamaccedillarında tipik bir bitki oumlrtuumlsuuml asimetrisi goumlruumllmektedir Korunaklı yerlerde kızılccedilamlar ve

ardıccedillar soğuk etkilere accedilık yerlerde ise meşeler ve karaccedilamlar hakim bitki oumlrtuumlsuumlnuuml oluşturur

Jeolojik yapının kolay ayrışabilen killi formasyonlardan oluşması heyelan olaylarının yoğunlaşmasına

32

yol accedilmaktadır Bu durum ise oluk iccedilinden geccedilen karayolunun sık aralıklarla kapanmasına sebep

olmaktadır Bol su taşıyan hızlı akışlı Kelkitrsquoin hala yatağını derine kazması sonucu oluk iccedilinde derin

ve dar kanyonlar oluşmuştur Şuşehri ile Erbaa kuzeybatısındaki Yeşilırmak ile kavuşum alanı

arasında uzanan Kelkit depresyonunu Orta Kelkit ve Aşağı Kelkit olmak uumlzere iki boumlluumlm halinde ele

almak muumlmkuumlnduumlr

YUKARI KELKİT DEPRESYONU Suşehri ile Niksar arasındaki kesim olup kuzeyden

Canik Dağları guumlneyden ise Koumlse Dağları ile Doumlnek Dağı tarafından sınırlandırılmıştır Bu kesimin en

oumlnemli yerleşim merkezleri SUŞEHRİ KOYULHİSAR ve REŞADİYErsquodir Suşehri civarında

genişleyen depresyon tabanı kuumlccediluumlk bir ova goumlruumlnuumlmuuml kazanır

Suşehri

SUŞEHRİ

Kelkit ccedilayının guumlneyinde yer alan 26000 nuumlfuslu SUŞEHRİrsquonin ilk yerleşim yeri şimdiki

merkezin iki kilometre doğusunda Ccedilayırbaşı mevkiinde bulunmaktadır Bulahiye adını taşıyan bu

yerleşim yeri depremler sonucu yıkılınca ilccedile Andıryas adı ile şimdiki bulunduğu yerde gelişmeye

başlamıştır 1933 yılında ccedilıkarılan bir kanunla Suşehrirsquonin bağlı bulunduğu Şebinkarahisar ili ilccedile

merkezi yapılarak Giresunrsquoa bağlanınca Suşehri Sivas ilinde kalmıştır

33

Bu youmlrenin iklimi Karadeniz Boumllgesinin ılıman İccedil Anadolu Boumllgesinin karasal iklimi arasında

geccediliş ccedilizgisindedir Bu nedenle yazları kurak kışları İccedil Anadolursquoya goumlre ılık geccedilmektedir Kışın

yağışlar genellikle kar şeklindedir En bol yağmur ilkbaharda yağmakta sonbahar ise kısa

geccedilmektedir

Kılıccedilkaya ve Ccedilamlıgoumlze baraj goumlllerinin bir kısmı ilccedile sınırları iccedilinde yer almaktadır

Suşehri ovasında buumlyuumlk oumllccediluumlde makineli ve sulu tarım yapılmaktadır Buğday şeker pancarı fasulye

patates kavun karpuz ccedileşitli sebze ve meyveler başlıca uumlruumlnlerdirTarımsal Kalkınma Kooperatifleri

gerek besicilik gerekse suumlt inekccedililiği alanında faaliyet goumlstermektedir Modern ahırlarda yapılan canlı

hayvan besiciliği ilccedile ekonomisine oumlnemli katkı sağlamaktadır 8000 civarındaki arı kovanından

yaklaşık 25000 ton bal uumlretilmektedir Suşehrinde yem fabrikası Un Fabrikası Tekstil fabrikası ile

birer adet suumlt uumlruumlnleri mermer ve peccedilete imal atoumllyesi ve Kuumlccediluumlk Sanayi sitesinde 100rsquouumln uumlzerinde

ccedileşitli kuumlccediluumlk oumllccedilekli tamir atoumllyeleri bulunmakta ve yaklaşık 450 kişi bu işyerinde istihdam

edilmektedir Bu youmlrede yeni bir il oluşumu durumunda Suşehrirsquonin sahip olduğu fonksiyonları

nedeniyle il merkezi olabilecek tek yerleşme olduğunu belirtmek isteriz

KOYULHİSAR

Kelkit ccedilayı vadisinin kuzey yamacında kolayca ccediloumlzuumlnebilen killi formasyonlar uumlzerinde yer

alan Koyulhisarrsquoın 6000 nuumlfusu barındırmaktadır Eski adı KUYULUHİSAR olan bu kasabada sanayi

tesisi olarak bir tane un fabrikası vardır Halkın geccedilim kaynağı orman işccedililiği ile orman uumlruumlnlerine

dayalı aile işletmeciliği şeklinde hızar ve marangoz atoumllyelerinde kapı pencere arı kovanı konutlarda

taban ve tavan ahşap doumlşemeleri uumlretilmekte ccedilevre ilccedilelerin de ihtiyacına cevap vermektedir Tarım ve

hayvancılık ilccedile halkının temel geccedilim kaynağıdır Kelkit Vadisi boyunca sebze ve meyvecilik

yapılmaktadır Son zamanlarda ilccedile Kaymakamlığının geliştirdiği seracılık suumlt inekccedililiği arıcılık

projeleri yapılan teşviklerle oumlnemli boyutlara ulaşmıştır Diğer boumllgelerde ise kuru ziraat

yapılmaktadır Hububatlardan buğday arpa ve hayvan yemi bitkisi olarak fiğ ekimi yapılmaktadır

Koyulhisar ilccedilesi yayla ve meralarıyla hayvancılığa da elverişli bir yapıya sahiptir Koyulhisarrsquoda

34

yetiştirilen tarım uumlruumlnlerinden ceviz ve domates yurt genelinde ayrı bir yere sahiptir Ayrıca arıcılık

oumlnemli bir geccedilim kaynağıdır İlccedilede 15600 arı kovanı mevcut olup yaklaşık 750 ton bal

uumlretilmektedir

REŞADİYE

Kelkit oluğu iccedilinde kaplıcalarıyla uumln salmış 16500 nuumlfuslu Reşadiyersquonin eski ismi İskefsirrsquodir

Karadeniz Boumllgesinin iccedil kuşağında doğu ile batı arasında kara ulaşımının yapıldığı ldquoŞark Yolurdquo diye

adlandırılan yolun Reşadiyersquoden geccediltiği Evliya Ccedilelebi Seyahatnamesirsquonde de belirtilmektedir

Ccedilevresinin ccedilam ormanlarıyla kaplı olması guumlzel ve şirin bir yer olması kışın sert geccedilen iklim

koşullarından fazla etkilenmemesi koumlylerin konumuna goumlre merkezi bir yerde olması sağlığa yararlı

kaplıcalarının bulunması Şark Yolunun buradan geccedilmesi REŞADİYErsquonin ilccedile merkezi olarak

seccedililmesinde etkili olmuştur

1939 yılında 26 Aralıkrsquoı 27 Aralıkrsquoa bağlayan gece sabaha karşı tarihte Erzincan Depremi

olarak da bilinen deprem Reşadiye ve koumlylerinde etkili olmuş ve bu depremde Reşadiyersquode ayakta tek

bir bina kalmamıştır Bu haliyle ilccedile merkezi ve koumlyleri uzun bir suumlre kendi kaderine terk edilmiştir

Koumlylerle birlikte toplam 2100 kişinin oumllduumlğuuml resmi kayıtlarda mevcuttur Depremden sonra

Reşadiyersquonin yerleşim yeri eski yerleşim yerinin kuzeyine dağ eteğine kaydırılmıştır

Uzun yıllar deprem yarasını sarmaya ccedilalışan Reşadiyersquode 1966 yılından sonra zamanın

idarecilerinin yoğun ccedilalışmaları ve Reşadiye halkının da katkılarıyla yeni bir atılım ve yapılanma

ortaya ccedilıkmış oumlnce maddi sorunlar aşılıp guumlnuumln şartları iccedilinde son derece oumlnemli yatırımlar

gerccedilekleşmiştir 1970rsquoli yıllarda tuumlm Tuumlrkiyersquode olduğu gibi Reşadiye de yurt dışına ccedilok sayıda işccedili

goumlndermiştir Bu işccedililer kazanccedillarını ilccedilelerine aktarmışlar boumlylece ilccedile merkezi hızlı bir kentleşme

suumlrecine girmiştir

Reşadiyersquoden Canik dağlarındaki yaylalara giderken nefis goumlllerle karşılaşılır Reşadiye

ccedilevresinde 7 goumll bulunmaktadır Zınav Goumllluumlkoumly Goumlduumlluumlş Kurt Gındıralı Mehmet Bey ve Suumlluumlk

31

CANİK DAĞLARI GUumlNEYİNDEKİ TEKTONİK

DEPRESYONLAR

Canik Dağlarının guumlneyindeki tektonik depresyonları kuzeyden guumlneye şu şekilde sıralamak

muumlmkuumlnduumlr

1 Kelkit ndashTaşova Ladik-Havza-Vezirkoumlpruuml depresyonları

2 Amasya- Suluova-Merzifon-Guumlmuumlşhacıkoumly-Osmancık depresyonları

3 Ezinepazar- Mecitoumlzuuml-Ccedilorum depresyonları

4 Samurccedilay-Kızoğlu Goumlynuumlcek-Ortakoumly depresyonları

5 Tozanlı-Almus Goumlkdere-Tokat Kazova-Turhal-Zile Depresyonları

6 Ccedilamlıbel-Artova-Yeşilyurt-Sulusaray-Ccedilekerek depresyonu

1 KELKİTndashTAŞOVA LADİK-HAVZA-VEZİRKOumlPRUuml DEPRESYONLARI

Yukarıdaki haritada goumlruumllduumlğuuml uumlzere bu depresyonlar zinciri KB-GD doğrultulu olarak Orta

Karadeniz boumllgesinin doğu kesiminde Şuşehrirsquonden başlayıp Vezirkoumlpruuml batısında Kızılırmakrsquota

sona ermektedir

11 KELKİT-TAŞOVA DEPRESYONU

Bu depresyonlar zinciri iccedilinde Kelkit-Taşova depresyonunu Suşehrinden başlayıp Taşova

batısında son bulmaktadır Kuzey Anadolu Fay Zonu iccedilinde yer alan bu depresyonda 1939 yılında

yıkıcı depremler yaşanmış olup buumlyuumlk oranda can ve kaybı meydana gelmiştir Yağışın hissedilir

oranda azaldığı Kelkit depresyonunun yağış duldasında kalan kuzey yamaccedilları ile yağış alan guumlney

yamaccedillarında tipik bir bitki oumlrtuumlsuuml asimetrisi goumlruumllmektedir Korunaklı yerlerde kızılccedilamlar ve

ardıccedillar soğuk etkilere accedilık yerlerde ise meşeler ve karaccedilamlar hakim bitki oumlrtuumlsuumlnuuml oluşturur

Jeolojik yapının kolay ayrışabilen killi formasyonlardan oluşması heyelan olaylarının yoğunlaşmasına

32

yol accedilmaktadır Bu durum ise oluk iccedilinden geccedilen karayolunun sık aralıklarla kapanmasına sebep

olmaktadır Bol su taşıyan hızlı akışlı Kelkitrsquoin hala yatağını derine kazması sonucu oluk iccedilinde derin

ve dar kanyonlar oluşmuştur Şuşehri ile Erbaa kuzeybatısındaki Yeşilırmak ile kavuşum alanı

arasında uzanan Kelkit depresyonunu Orta Kelkit ve Aşağı Kelkit olmak uumlzere iki boumlluumlm halinde ele

almak muumlmkuumlnduumlr

YUKARI KELKİT DEPRESYONU Suşehri ile Niksar arasındaki kesim olup kuzeyden

Canik Dağları guumlneyden ise Koumlse Dağları ile Doumlnek Dağı tarafından sınırlandırılmıştır Bu kesimin en

oumlnemli yerleşim merkezleri SUŞEHRİ KOYULHİSAR ve REŞADİYErsquodir Suşehri civarında

genişleyen depresyon tabanı kuumlccediluumlk bir ova goumlruumlnuumlmuuml kazanır

Suşehri

SUŞEHRİ

Kelkit ccedilayının guumlneyinde yer alan 26000 nuumlfuslu SUŞEHRİrsquonin ilk yerleşim yeri şimdiki

merkezin iki kilometre doğusunda Ccedilayırbaşı mevkiinde bulunmaktadır Bulahiye adını taşıyan bu

yerleşim yeri depremler sonucu yıkılınca ilccedile Andıryas adı ile şimdiki bulunduğu yerde gelişmeye

başlamıştır 1933 yılında ccedilıkarılan bir kanunla Suşehrirsquonin bağlı bulunduğu Şebinkarahisar ili ilccedile

merkezi yapılarak Giresunrsquoa bağlanınca Suşehri Sivas ilinde kalmıştır

33

Bu youmlrenin iklimi Karadeniz Boumllgesinin ılıman İccedil Anadolu Boumllgesinin karasal iklimi arasında

geccediliş ccedilizgisindedir Bu nedenle yazları kurak kışları İccedil Anadolursquoya goumlre ılık geccedilmektedir Kışın

yağışlar genellikle kar şeklindedir En bol yağmur ilkbaharda yağmakta sonbahar ise kısa

geccedilmektedir

Kılıccedilkaya ve Ccedilamlıgoumlze baraj goumlllerinin bir kısmı ilccedile sınırları iccedilinde yer almaktadır

Suşehri ovasında buumlyuumlk oumllccediluumlde makineli ve sulu tarım yapılmaktadır Buğday şeker pancarı fasulye

patates kavun karpuz ccedileşitli sebze ve meyveler başlıca uumlruumlnlerdirTarımsal Kalkınma Kooperatifleri

gerek besicilik gerekse suumlt inekccedililiği alanında faaliyet goumlstermektedir Modern ahırlarda yapılan canlı

hayvan besiciliği ilccedile ekonomisine oumlnemli katkı sağlamaktadır 8000 civarındaki arı kovanından

yaklaşık 25000 ton bal uumlretilmektedir Suşehrinde yem fabrikası Un Fabrikası Tekstil fabrikası ile

birer adet suumlt uumlruumlnleri mermer ve peccedilete imal atoumllyesi ve Kuumlccediluumlk Sanayi sitesinde 100rsquouumln uumlzerinde

ccedileşitli kuumlccediluumlk oumllccedilekli tamir atoumllyeleri bulunmakta ve yaklaşık 450 kişi bu işyerinde istihdam

edilmektedir Bu youmlrede yeni bir il oluşumu durumunda Suşehrirsquonin sahip olduğu fonksiyonları

nedeniyle il merkezi olabilecek tek yerleşme olduğunu belirtmek isteriz

KOYULHİSAR

Kelkit ccedilayı vadisinin kuzey yamacında kolayca ccediloumlzuumlnebilen killi formasyonlar uumlzerinde yer

alan Koyulhisarrsquoın 6000 nuumlfusu barındırmaktadır Eski adı KUYULUHİSAR olan bu kasabada sanayi

tesisi olarak bir tane un fabrikası vardır Halkın geccedilim kaynağı orman işccedililiği ile orman uumlruumlnlerine

dayalı aile işletmeciliği şeklinde hızar ve marangoz atoumllyelerinde kapı pencere arı kovanı konutlarda

taban ve tavan ahşap doumlşemeleri uumlretilmekte ccedilevre ilccedilelerin de ihtiyacına cevap vermektedir Tarım ve

hayvancılık ilccedile halkının temel geccedilim kaynağıdır Kelkit Vadisi boyunca sebze ve meyvecilik

yapılmaktadır Son zamanlarda ilccedile Kaymakamlığının geliştirdiği seracılık suumlt inekccedililiği arıcılık

projeleri yapılan teşviklerle oumlnemli boyutlara ulaşmıştır Diğer boumllgelerde ise kuru ziraat

yapılmaktadır Hububatlardan buğday arpa ve hayvan yemi bitkisi olarak fiğ ekimi yapılmaktadır

Koyulhisar ilccedilesi yayla ve meralarıyla hayvancılığa da elverişli bir yapıya sahiptir Koyulhisarrsquoda

34

yetiştirilen tarım uumlruumlnlerinden ceviz ve domates yurt genelinde ayrı bir yere sahiptir Ayrıca arıcılık

oumlnemli bir geccedilim kaynağıdır İlccedilede 15600 arı kovanı mevcut olup yaklaşık 750 ton bal

uumlretilmektedir

REŞADİYE

Kelkit oluğu iccedilinde kaplıcalarıyla uumln salmış 16500 nuumlfuslu Reşadiyersquonin eski ismi İskefsirrsquodir

Karadeniz Boumllgesinin iccedil kuşağında doğu ile batı arasında kara ulaşımının yapıldığı ldquoŞark Yolurdquo diye

adlandırılan yolun Reşadiyersquoden geccediltiği Evliya Ccedilelebi Seyahatnamesirsquonde de belirtilmektedir

Ccedilevresinin ccedilam ormanlarıyla kaplı olması guumlzel ve şirin bir yer olması kışın sert geccedilen iklim

koşullarından fazla etkilenmemesi koumlylerin konumuna goumlre merkezi bir yerde olması sağlığa yararlı

kaplıcalarının bulunması Şark Yolunun buradan geccedilmesi REŞADİYErsquonin ilccedile merkezi olarak

seccedililmesinde etkili olmuştur

1939 yılında 26 Aralıkrsquoı 27 Aralıkrsquoa bağlayan gece sabaha karşı tarihte Erzincan Depremi

olarak da bilinen deprem Reşadiye ve koumlylerinde etkili olmuş ve bu depremde Reşadiyersquode ayakta tek

bir bina kalmamıştır Bu haliyle ilccedile merkezi ve koumlyleri uzun bir suumlre kendi kaderine terk edilmiştir

Koumlylerle birlikte toplam 2100 kişinin oumllduumlğuuml resmi kayıtlarda mevcuttur Depremden sonra

Reşadiyersquonin yerleşim yeri eski yerleşim yerinin kuzeyine dağ eteğine kaydırılmıştır

Uzun yıllar deprem yarasını sarmaya ccedilalışan Reşadiyersquode 1966 yılından sonra zamanın

idarecilerinin yoğun ccedilalışmaları ve Reşadiye halkının da katkılarıyla yeni bir atılım ve yapılanma

ortaya ccedilıkmış oumlnce maddi sorunlar aşılıp guumlnuumln şartları iccedilinde son derece oumlnemli yatırımlar

gerccedilekleşmiştir 1970rsquoli yıllarda tuumlm Tuumlrkiyersquode olduğu gibi Reşadiye de yurt dışına ccedilok sayıda işccedili

goumlndermiştir Bu işccedililer kazanccedillarını ilccedilelerine aktarmışlar boumlylece ilccedile merkezi hızlı bir kentleşme

suumlrecine girmiştir

Reşadiyersquoden Canik dağlarındaki yaylalara giderken nefis goumlllerle karşılaşılır Reşadiye

ccedilevresinde 7 goumll bulunmaktadır Zınav Goumllluumlkoumly Goumlduumlluumlş Kurt Gındıralı Mehmet Bey ve Suumlluumlk

32

yol accedilmaktadır Bu durum ise oluk iccedilinden geccedilen karayolunun sık aralıklarla kapanmasına sebep

olmaktadır Bol su taşıyan hızlı akışlı Kelkitrsquoin hala yatağını derine kazması sonucu oluk iccedilinde derin

ve dar kanyonlar oluşmuştur Şuşehri ile Erbaa kuzeybatısındaki Yeşilırmak ile kavuşum alanı

arasında uzanan Kelkit depresyonunu Orta Kelkit ve Aşağı Kelkit olmak uumlzere iki boumlluumlm halinde ele

almak muumlmkuumlnduumlr

YUKARI KELKİT DEPRESYONU Suşehri ile Niksar arasındaki kesim olup kuzeyden

Canik Dağları guumlneyden ise Koumlse Dağları ile Doumlnek Dağı tarafından sınırlandırılmıştır Bu kesimin en

oumlnemli yerleşim merkezleri SUŞEHRİ KOYULHİSAR ve REŞADİYErsquodir Suşehri civarında

genişleyen depresyon tabanı kuumlccediluumlk bir ova goumlruumlnuumlmuuml kazanır

Suşehri

SUŞEHRİ

Kelkit ccedilayının guumlneyinde yer alan 26000 nuumlfuslu SUŞEHRİrsquonin ilk yerleşim yeri şimdiki

merkezin iki kilometre doğusunda Ccedilayırbaşı mevkiinde bulunmaktadır Bulahiye adını taşıyan bu

yerleşim yeri depremler sonucu yıkılınca ilccedile Andıryas adı ile şimdiki bulunduğu yerde gelişmeye

başlamıştır 1933 yılında ccedilıkarılan bir kanunla Suşehrirsquonin bağlı bulunduğu Şebinkarahisar ili ilccedile

merkezi yapılarak Giresunrsquoa bağlanınca Suşehri Sivas ilinde kalmıştır

33

Bu youmlrenin iklimi Karadeniz Boumllgesinin ılıman İccedil Anadolu Boumllgesinin karasal iklimi arasında

geccediliş ccedilizgisindedir Bu nedenle yazları kurak kışları İccedil Anadolursquoya goumlre ılık geccedilmektedir Kışın

yağışlar genellikle kar şeklindedir En bol yağmur ilkbaharda yağmakta sonbahar ise kısa

geccedilmektedir

Kılıccedilkaya ve Ccedilamlıgoumlze baraj goumlllerinin bir kısmı ilccedile sınırları iccedilinde yer almaktadır

Suşehri ovasında buumlyuumlk oumllccediluumlde makineli ve sulu tarım yapılmaktadır Buğday şeker pancarı fasulye

patates kavun karpuz ccedileşitli sebze ve meyveler başlıca uumlruumlnlerdirTarımsal Kalkınma Kooperatifleri

gerek besicilik gerekse suumlt inekccedililiği alanında faaliyet goumlstermektedir Modern ahırlarda yapılan canlı

hayvan besiciliği ilccedile ekonomisine oumlnemli katkı sağlamaktadır 8000 civarındaki arı kovanından

yaklaşık 25000 ton bal uumlretilmektedir Suşehrinde yem fabrikası Un Fabrikası Tekstil fabrikası ile

birer adet suumlt uumlruumlnleri mermer ve peccedilete imal atoumllyesi ve Kuumlccediluumlk Sanayi sitesinde 100rsquouumln uumlzerinde

ccedileşitli kuumlccediluumlk oumllccedilekli tamir atoumllyeleri bulunmakta ve yaklaşık 450 kişi bu işyerinde istihdam

edilmektedir Bu youmlrede yeni bir il oluşumu durumunda Suşehrirsquonin sahip olduğu fonksiyonları

nedeniyle il merkezi olabilecek tek yerleşme olduğunu belirtmek isteriz

KOYULHİSAR

Kelkit ccedilayı vadisinin kuzey yamacında kolayca ccediloumlzuumlnebilen killi formasyonlar uumlzerinde yer

alan Koyulhisarrsquoın 6000 nuumlfusu barındırmaktadır Eski adı KUYULUHİSAR olan bu kasabada sanayi

tesisi olarak bir tane un fabrikası vardır Halkın geccedilim kaynağı orman işccedililiği ile orman uumlruumlnlerine

dayalı aile işletmeciliği şeklinde hızar ve marangoz atoumllyelerinde kapı pencere arı kovanı konutlarda

taban ve tavan ahşap doumlşemeleri uumlretilmekte ccedilevre ilccedilelerin de ihtiyacına cevap vermektedir Tarım ve

hayvancılık ilccedile halkının temel geccedilim kaynağıdır Kelkit Vadisi boyunca sebze ve meyvecilik

yapılmaktadır Son zamanlarda ilccedile Kaymakamlığının geliştirdiği seracılık suumlt inekccedililiği arıcılık

projeleri yapılan teşviklerle oumlnemli boyutlara ulaşmıştır Diğer boumllgelerde ise kuru ziraat

yapılmaktadır Hububatlardan buğday arpa ve hayvan yemi bitkisi olarak fiğ ekimi yapılmaktadır

Koyulhisar ilccedilesi yayla ve meralarıyla hayvancılığa da elverişli bir yapıya sahiptir Koyulhisarrsquoda

34

yetiştirilen tarım uumlruumlnlerinden ceviz ve domates yurt genelinde ayrı bir yere sahiptir Ayrıca arıcılık

oumlnemli bir geccedilim kaynağıdır İlccedilede 15600 arı kovanı mevcut olup yaklaşık 750 ton bal

uumlretilmektedir

REŞADİYE

Kelkit oluğu iccedilinde kaplıcalarıyla uumln salmış 16500 nuumlfuslu Reşadiyersquonin eski ismi İskefsirrsquodir

Karadeniz Boumllgesinin iccedil kuşağında doğu ile batı arasında kara ulaşımının yapıldığı ldquoŞark Yolurdquo diye

adlandırılan yolun Reşadiyersquoden geccediltiği Evliya Ccedilelebi Seyahatnamesirsquonde de belirtilmektedir

Ccedilevresinin ccedilam ormanlarıyla kaplı olması guumlzel ve şirin bir yer olması kışın sert geccedilen iklim

koşullarından fazla etkilenmemesi koumlylerin konumuna goumlre merkezi bir yerde olması sağlığa yararlı

kaplıcalarının bulunması Şark Yolunun buradan geccedilmesi REŞADİYErsquonin ilccedile merkezi olarak

seccedililmesinde etkili olmuştur

1939 yılında 26 Aralıkrsquoı 27 Aralıkrsquoa bağlayan gece sabaha karşı tarihte Erzincan Depremi

olarak da bilinen deprem Reşadiye ve koumlylerinde etkili olmuş ve bu depremde Reşadiyersquode ayakta tek

bir bina kalmamıştır Bu haliyle ilccedile merkezi ve koumlyleri uzun bir suumlre kendi kaderine terk edilmiştir

Koumlylerle birlikte toplam 2100 kişinin oumllduumlğuuml resmi kayıtlarda mevcuttur Depremden sonra

Reşadiyersquonin yerleşim yeri eski yerleşim yerinin kuzeyine dağ eteğine kaydırılmıştır

Uzun yıllar deprem yarasını sarmaya ccedilalışan Reşadiyersquode 1966 yılından sonra zamanın

idarecilerinin yoğun ccedilalışmaları ve Reşadiye halkının da katkılarıyla yeni bir atılım ve yapılanma

ortaya ccedilıkmış oumlnce maddi sorunlar aşılıp guumlnuumln şartları iccedilinde son derece oumlnemli yatırımlar

gerccedilekleşmiştir 1970rsquoli yıllarda tuumlm Tuumlrkiyersquode olduğu gibi Reşadiye de yurt dışına ccedilok sayıda işccedili

goumlndermiştir Bu işccedililer kazanccedillarını ilccedilelerine aktarmışlar boumlylece ilccedile merkezi hızlı bir kentleşme

suumlrecine girmiştir

Reşadiyersquoden Canik dağlarındaki yaylalara giderken nefis goumlllerle karşılaşılır Reşadiye

ccedilevresinde 7 goumll bulunmaktadır Zınav Goumllluumlkoumly Goumlduumlluumlş Kurt Gındıralı Mehmet Bey ve Suumlluumlk

33

Bu youmlrenin iklimi Karadeniz Boumllgesinin ılıman İccedil Anadolu Boumllgesinin karasal iklimi arasında

geccediliş ccedilizgisindedir Bu nedenle yazları kurak kışları İccedil Anadolursquoya goumlre ılık geccedilmektedir Kışın

yağışlar genellikle kar şeklindedir En bol yağmur ilkbaharda yağmakta sonbahar ise kısa

geccedilmektedir

Kılıccedilkaya ve Ccedilamlıgoumlze baraj goumlllerinin bir kısmı ilccedile sınırları iccedilinde yer almaktadır

Suşehri ovasında buumlyuumlk oumllccediluumlde makineli ve sulu tarım yapılmaktadır Buğday şeker pancarı fasulye

patates kavun karpuz ccedileşitli sebze ve meyveler başlıca uumlruumlnlerdirTarımsal Kalkınma Kooperatifleri

gerek besicilik gerekse suumlt inekccedililiği alanında faaliyet goumlstermektedir Modern ahırlarda yapılan canlı

hayvan besiciliği ilccedile ekonomisine oumlnemli katkı sağlamaktadır 8000 civarındaki arı kovanından

yaklaşık 25000 ton bal uumlretilmektedir Suşehrinde yem fabrikası Un Fabrikası Tekstil fabrikası ile

birer adet suumlt uumlruumlnleri mermer ve peccedilete imal atoumllyesi ve Kuumlccediluumlk Sanayi sitesinde 100rsquouumln uumlzerinde

ccedileşitli kuumlccediluumlk oumllccedilekli tamir atoumllyeleri bulunmakta ve yaklaşık 450 kişi bu işyerinde istihdam

edilmektedir Bu youmlrede yeni bir il oluşumu durumunda Suşehrirsquonin sahip olduğu fonksiyonları

nedeniyle il merkezi olabilecek tek yerleşme olduğunu belirtmek isteriz

KOYULHİSAR

Kelkit ccedilayı vadisinin kuzey yamacında kolayca ccediloumlzuumlnebilen killi formasyonlar uumlzerinde yer

alan Koyulhisarrsquoın 6000 nuumlfusu barındırmaktadır Eski adı KUYULUHİSAR olan bu kasabada sanayi

tesisi olarak bir tane un fabrikası vardır Halkın geccedilim kaynağı orman işccedililiği ile orman uumlruumlnlerine

dayalı aile işletmeciliği şeklinde hızar ve marangoz atoumllyelerinde kapı pencere arı kovanı konutlarda

taban ve tavan ahşap doumlşemeleri uumlretilmekte ccedilevre ilccedilelerin de ihtiyacına cevap vermektedir Tarım ve

hayvancılık ilccedile halkının temel geccedilim kaynağıdır Kelkit Vadisi boyunca sebze ve meyvecilik

yapılmaktadır Son zamanlarda ilccedile Kaymakamlığının geliştirdiği seracılık suumlt inekccedililiği arıcılık

projeleri yapılan teşviklerle oumlnemli boyutlara ulaşmıştır Diğer boumllgelerde ise kuru ziraat

yapılmaktadır Hububatlardan buğday arpa ve hayvan yemi bitkisi olarak fiğ ekimi yapılmaktadır

Koyulhisar ilccedilesi yayla ve meralarıyla hayvancılığa da elverişli bir yapıya sahiptir Koyulhisarrsquoda

34

yetiştirilen tarım uumlruumlnlerinden ceviz ve domates yurt genelinde ayrı bir yere sahiptir Ayrıca arıcılık

oumlnemli bir geccedilim kaynağıdır İlccedilede 15600 arı kovanı mevcut olup yaklaşık 750 ton bal

uumlretilmektedir

REŞADİYE

Kelkit oluğu iccedilinde kaplıcalarıyla uumln salmış 16500 nuumlfuslu Reşadiyersquonin eski ismi İskefsirrsquodir

Karadeniz Boumllgesinin iccedil kuşağında doğu ile batı arasında kara ulaşımının yapıldığı ldquoŞark Yolurdquo diye

adlandırılan yolun Reşadiyersquoden geccediltiği Evliya Ccedilelebi Seyahatnamesirsquonde de belirtilmektedir

Ccedilevresinin ccedilam ormanlarıyla kaplı olması guumlzel ve şirin bir yer olması kışın sert geccedilen iklim

koşullarından fazla etkilenmemesi koumlylerin konumuna goumlre merkezi bir yerde olması sağlığa yararlı

kaplıcalarının bulunması Şark Yolunun buradan geccedilmesi REŞADİYErsquonin ilccedile merkezi olarak

seccedililmesinde etkili olmuştur

1939 yılında 26 Aralıkrsquoı 27 Aralıkrsquoa bağlayan gece sabaha karşı tarihte Erzincan Depremi

olarak da bilinen deprem Reşadiye ve koumlylerinde etkili olmuş ve bu depremde Reşadiyersquode ayakta tek

bir bina kalmamıştır Bu haliyle ilccedile merkezi ve koumlyleri uzun bir suumlre kendi kaderine terk edilmiştir

Koumlylerle birlikte toplam 2100 kişinin oumllduumlğuuml resmi kayıtlarda mevcuttur Depremden sonra

Reşadiyersquonin yerleşim yeri eski yerleşim yerinin kuzeyine dağ eteğine kaydırılmıştır

Uzun yıllar deprem yarasını sarmaya ccedilalışan Reşadiyersquode 1966 yılından sonra zamanın

idarecilerinin yoğun ccedilalışmaları ve Reşadiye halkının da katkılarıyla yeni bir atılım ve yapılanma

ortaya ccedilıkmış oumlnce maddi sorunlar aşılıp guumlnuumln şartları iccedilinde son derece oumlnemli yatırımlar

gerccedilekleşmiştir 1970rsquoli yıllarda tuumlm Tuumlrkiyersquode olduğu gibi Reşadiye de yurt dışına ccedilok sayıda işccedili

goumlndermiştir Bu işccedililer kazanccedillarını ilccedilelerine aktarmışlar boumlylece ilccedile merkezi hızlı bir kentleşme

suumlrecine girmiştir

Reşadiyersquoden Canik dağlarındaki yaylalara giderken nefis goumlllerle karşılaşılır Reşadiye

ccedilevresinde 7 goumll bulunmaktadır Zınav Goumllluumlkoumly Goumlduumlluumlş Kurt Gındıralı Mehmet Bey ve Suumlluumlk

34

yetiştirilen tarım uumlruumlnlerinden ceviz ve domates yurt genelinde ayrı bir yere sahiptir Ayrıca arıcılık

oumlnemli bir geccedilim kaynağıdır İlccedilede 15600 arı kovanı mevcut olup yaklaşık 750 ton bal

uumlretilmektedir

REŞADİYE

Kelkit oluğu iccedilinde kaplıcalarıyla uumln salmış 16500 nuumlfuslu Reşadiyersquonin eski ismi İskefsirrsquodir

Karadeniz Boumllgesinin iccedil kuşağında doğu ile batı arasında kara ulaşımının yapıldığı ldquoŞark Yolurdquo diye

adlandırılan yolun Reşadiyersquoden geccediltiği Evliya Ccedilelebi Seyahatnamesirsquonde de belirtilmektedir

Ccedilevresinin ccedilam ormanlarıyla kaplı olması guumlzel ve şirin bir yer olması kışın sert geccedilen iklim

koşullarından fazla etkilenmemesi koumlylerin konumuna goumlre merkezi bir yerde olması sağlığa yararlı

kaplıcalarının bulunması Şark Yolunun buradan geccedilmesi REŞADİYErsquonin ilccedile merkezi olarak

seccedililmesinde etkili olmuştur

1939 yılında 26 Aralıkrsquoı 27 Aralıkrsquoa bağlayan gece sabaha karşı tarihte Erzincan Depremi

olarak da bilinen deprem Reşadiye ve koumlylerinde etkili olmuş ve bu depremde Reşadiyersquode ayakta tek

bir bina kalmamıştır Bu haliyle ilccedile merkezi ve koumlyleri uzun bir suumlre kendi kaderine terk edilmiştir

Koumlylerle birlikte toplam 2100 kişinin oumllduumlğuuml resmi kayıtlarda mevcuttur Depremden sonra

Reşadiyersquonin yerleşim yeri eski yerleşim yerinin kuzeyine dağ eteğine kaydırılmıştır

Uzun yıllar deprem yarasını sarmaya ccedilalışan Reşadiyersquode 1966 yılından sonra zamanın

idarecilerinin yoğun ccedilalışmaları ve Reşadiye halkının da katkılarıyla yeni bir atılım ve yapılanma

ortaya ccedilıkmış oumlnce maddi sorunlar aşılıp guumlnuumln şartları iccedilinde son derece oumlnemli yatırımlar

gerccedilekleşmiştir 1970rsquoli yıllarda tuumlm Tuumlrkiyersquode olduğu gibi Reşadiye de yurt dışına ccedilok sayıda işccedili

goumlndermiştir Bu işccedililer kazanccedillarını ilccedilelerine aktarmışlar boumlylece ilccedile merkezi hızlı bir kentleşme

suumlrecine girmiştir

Reşadiyersquoden Canik dağlarındaki yaylalara giderken nefis goumlllerle karşılaşılır Reşadiye

ccedilevresinde 7 goumll bulunmaktadır Zınav Goumllluumlkoumly Goumlduumlluumlş Kurt Gındıralı Mehmet Bey ve Suumlluumlk

35

goumllleri Bu goumlllerden en dikkat ccedilekeni Reşadiyenin kuzeybatısında Yoluumlstuuml (Meğduumln) koumlyuuml sınırları

iccedilindeki Zınav Goumlluumlrsquoduumlr

Reşadiye

36

Reşadiye kaplıcası ve termal oteli

Reşadiye kaplıcaları ve uumlstteki kırıklardan ccedilıkan sıcak suların yamaccedilta oluşturduğu renkli travertenler

37

AŞAĞI KELKİT DEPRESYONU Niksarrsquodan başlayıp Kelkit Ccedilayının Yeşilırmakla

buluştuğu noktanın batısında TAŞOVA arasında uzanır Kuzeyden Canik Dağları guumlneyden Sakarat

Dağlarının doğu kesimi arasında GD-KB doğrultusunda uzanan Kelkit oluğunun aşağı kesimi doğuda

Niksar batıda Erbaa ovalarına yer verir Bu iki ova arasında guumlccedilluuml bir akış goumlsteren Kelkit ccedilayı Erbaa

ovasına gelmeden oumlnce Hayati civarında Uumlst Kretase doumlnemine ait marnlar ve volkanik kayaccedillar

iccedilinde goumlmuumlk menderesler iccedilinde akar Burada depresyon tabanı bir boğaz goumlruumlnuumlmuuml almakta ve ova

goumlruumlnuumlmuuml kaybolmaktadır

38

NİKSAR

Kelkit depresyonu Niksar civarında genişleyerek ova goumlruumlnuumlmuuml kazanmaktadır Niksar

ovasını guumlneyden kuşatan Doumlnekse adı verilen yuumlksek sahadan bu ovaya iniş dik meyillerle

olmaktadır Bu alanda volkanizma sonucu oluşan volkan konilerini ve volkan cuumlruflarını yamaccedilta

goumlrmek muumlmkuumln olmaktadır Bu durum Kelkit oluğunun oluşumunda şiddetli kırılmalar sonucu

oluştuğunu ve bu kırılmalar sırasında lokal volkanik patlamalar olduğunu accedilıkccedila ortaya koymaktadır

Canik dağlarının Kelkit vadisine inen eteklerinde kurulan ve Yeşilırmağın en buumlyuumlk kolu

olan Kelkit ccedilayı vadisi boyunca doğu-batı doğrultusunda uzanan Niksar İccedil Anadoluyu (Erzincan-

Reşadiye-Niksar-Erbaa-Amasya yoluyla ) batıya bağlayan yol kavşakları uumlzerinde bulunmaktadır

Bağlı olduğu Tokat il merkezine 60 km mesafede yer almaktadır Niksar Romalılar doumlneminde

Diospolis Sebaste ve Neocaeserea gibi isimlerle anılmıştır Buguumln kullanılan Niksar adının

Neocaeserearsquodan kısaltıldığı goumlruumlşuuml ağır basmaktadır

Denizden yuumlksekliği 370 m olan Niksar ovasında her tuumlrluuml tarıma elverişli bir iklim

huumlkuumlm suumlrmektedir Nemli Karadeniz iklimi ile kurak İccedil Anadolu iklimi arasında geccediliş sağlayan

bir oumlzelliğe sahiptir Kışlar yağışlı ve ılık yazları ise sıcak geccediler Yağışlar daha ccedilok ilkbahar ve

kış aylarında goumlruumlluumlr Akarsular bakımından oldukccedila zengin olan Niksar topraklarını Kelkit Ccedilayı ve

bu ccedilayın irili ufaklı kolları sular Kelkit Ccedilayırsquonın suladığı ve taşıdığı aluumlvyonlarla bereketine bereket

kattığı Niksar Ovası Karadeniz Boumllgesirsquonin en oumlnemli ovalarından birisidir Tarım arazisi bakımından

elverişli bir ovaya sahip olan ilccedilenin 53rsquouuml orman ve fundalıklarla 12rsquosi ccedilayır ve meralarla kaplıdır

İlccedile topraklarının 32rsquosi ekilip dikilirken yalnızca 3rsquouuml tarıma elverişli değildir Niksar ovasında

yetiştirilen başlıca tahıllar buğday arpa ve mısırdır Bunun yanında şekerpancarı tuumltuumln ayccediliccedileği

patates ve mahlep gibi sanayiye hammadde olan uumlruumlnlerde uumlretilmektedir İlccedilede en ccedilok yetiştirilen

meyveler uumlzuumlm elma kiraz şeftali ve cevizdir Cevizin Niksarrsquoda oumlnemli bir yeri vardır İlccedile

ekonomisine buumlyuumlk bir katkı sağlayan ceviz kırım atoumllyelerinde iccedilleri ccedilıkarıldıktan sonra genellikle

yurtdışına satılmaktadır

36

Reşadiye kaplıcası ve termal oteli

Reşadiye kaplıcaları ve uumlstteki kırıklardan ccedilıkan sıcak suların yamaccedilta oluşturduğu renkli travertenler

37

AŞAĞI KELKİT DEPRESYONU Niksarrsquodan başlayıp Kelkit Ccedilayının Yeşilırmakla

buluştuğu noktanın batısında TAŞOVA arasında uzanır Kuzeyden Canik Dağları guumlneyden Sakarat

Dağlarının doğu kesimi arasında GD-KB doğrultusunda uzanan Kelkit oluğunun aşağı kesimi doğuda

Niksar batıda Erbaa ovalarına yer verir Bu iki ova arasında guumlccedilluuml bir akış goumlsteren Kelkit ccedilayı Erbaa

ovasına gelmeden oumlnce Hayati civarında Uumlst Kretase doumlnemine ait marnlar ve volkanik kayaccedillar

iccedilinde goumlmuumlk menderesler iccedilinde akar Burada depresyon tabanı bir boğaz goumlruumlnuumlmuuml almakta ve ova

goumlruumlnuumlmuuml kaybolmaktadır

38

NİKSAR

Kelkit depresyonu Niksar civarında genişleyerek ova goumlruumlnuumlmuuml kazanmaktadır Niksar

ovasını guumlneyden kuşatan Doumlnekse adı verilen yuumlksek sahadan bu ovaya iniş dik meyillerle

olmaktadır Bu alanda volkanizma sonucu oluşan volkan konilerini ve volkan cuumlruflarını yamaccedilta

goumlrmek muumlmkuumln olmaktadır Bu durum Kelkit oluğunun oluşumunda şiddetli kırılmalar sonucu

oluştuğunu ve bu kırılmalar sırasında lokal volkanik patlamalar olduğunu accedilıkccedila ortaya koymaktadır

Canik dağlarının Kelkit vadisine inen eteklerinde kurulan ve Yeşilırmağın en buumlyuumlk kolu

olan Kelkit ccedilayı vadisi boyunca doğu-batı doğrultusunda uzanan Niksar İccedil Anadoluyu (Erzincan-

Reşadiye-Niksar-Erbaa-Amasya yoluyla ) batıya bağlayan yol kavşakları uumlzerinde bulunmaktadır

Bağlı olduğu Tokat il merkezine 60 km mesafede yer almaktadır Niksar Romalılar doumlneminde

Diospolis Sebaste ve Neocaeserea gibi isimlerle anılmıştır Buguumln kullanılan Niksar adının

Neocaeserearsquodan kısaltıldığı goumlruumlşuuml ağır basmaktadır

Denizden yuumlksekliği 370 m olan Niksar ovasında her tuumlrluuml tarıma elverişli bir iklim

huumlkuumlm suumlrmektedir Nemli Karadeniz iklimi ile kurak İccedil Anadolu iklimi arasında geccediliş sağlayan

bir oumlzelliğe sahiptir Kışlar yağışlı ve ılık yazları ise sıcak geccediler Yağışlar daha ccedilok ilkbahar ve

kış aylarında goumlruumlluumlr Akarsular bakımından oldukccedila zengin olan Niksar topraklarını Kelkit Ccedilayı ve

bu ccedilayın irili ufaklı kolları sular Kelkit Ccedilayırsquonın suladığı ve taşıdığı aluumlvyonlarla bereketine bereket

kattığı Niksar Ovası Karadeniz Boumllgesirsquonin en oumlnemli ovalarından birisidir Tarım arazisi bakımından

elverişli bir ovaya sahip olan ilccedilenin 53rsquouuml orman ve fundalıklarla 12rsquosi ccedilayır ve meralarla kaplıdır

İlccedile topraklarının 32rsquosi ekilip dikilirken yalnızca 3rsquouuml tarıma elverişli değildir Niksar ovasında

yetiştirilen başlıca tahıllar buğday arpa ve mısırdır Bunun yanında şekerpancarı tuumltuumln ayccediliccedileği

patates ve mahlep gibi sanayiye hammadde olan uumlruumlnlerde uumlretilmektedir İlccedilede en ccedilok yetiştirilen

meyveler uumlzuumlm elma kiraz şeftali ve cevizdir Cevizin Niksarrsquoda oumlnemli bir yeri vardır İlccedile

ekonomisine buumlyuumlk bir katkı sağlayan ceviz kırım atoumllyelerinde iccedilleri ccedilıkarıldıktan sonra genellikle

yurtdışına satılmaktadır

37

AŞAĞI KELKİT DEPRESYONU Niksarrsquodan başlayıp Kelkit Ccedilayının Yeşilırmakla

buluştuğu noktanın batısında TAŞOVA arasında uzanır Kuzeyden Canik Dağları guumlneyden Sakarat

Dağlarının doğu kesimi arasında GD-KB doğrultusunda uzanan Kelkit oluğunun aşağı kesimi doğuda

Niksar batıda Erbaa ovalarına yer verir Bu iki ova arasında guumlccedilluuml bir akış goumlsteren Kelkit ccedilayı Erbaa

ovasına gelmeden oumlnce Hayati civarında Uumlst Kretase doumlnemine ait marnlar ve volkanik kayaccedillar

iccedilinde goumlmuumlk menderesler iccedilinde akar Burada depresyon tabanı bir boğaz goumlruumlnuumlmuuml almakta ve ova

goumlruumlnuumlmuuml kaybolmaktadır

38

NİKSAR

Kelkit depresyonu Niksar civarında genişleyerek ova goumlruumlnuumlmuuml kazanmaktadır Niksar

ovasını guumlneyden kuşatan Doumlnekse adı verilen yuumlksek sahadan bu ovaya iniş dik meyillerle

olmaktadır Bu alanda volkanizma sonucu oluşan volkan konilerini ve volkan cuumlruflarını yamaccedilta

goumlrmek muumlmkuumln olmaktadır Bu durum Kelkit oluğunun oluşumunda şiddetli kırılmalar sonucu

oluştuğunu ve bu kırılmalar sırasında lokal volkanik patlamalar olduğunu accedilıkccedila ortaya koymaktadır

Canik dağlarının Kelkit vadisine inen eteklerinde kurulan ve Yeşilırmağın en buumlyuumlk kolu

olan Kelkit ccedilayı vadisi boyunca doğu-batı doğrultusunda uzanan Niksar İccedil Anadoluyu (Erzincan-

Reşadiye-Niksar-Erbaa-Amasya yoluyla ) batıya bağlayan yol kavşakları uumlzerinde bulunmaktadır

Bağlı olduğu Tokat il merkezine 60 km mesafede yer almaktadır Niksar Romalılar doumlneminde

Diospolis Sebaste ve Neocaeserea gibi isimlerle anılmıştır Buguumln kullanılan Niksar adının

Neocaeserearsquodan kısaltıldığı goumlruumlşuuml ağır basmaktadır

Denizden yuumlksekliği 370 m olan Niksar ovasında her tuumlrluuml tarıma elverişli bir iklim

huumlkuumlm suumlrmektedir Nemli Karadeniz iklimi ile kurak İccedil Anadolu iklimi arasında geccediliş sağlayan

bir oumlzelliğe sahiptir Kışlar yağışlı ve ılık yazları ise sıcak geccediler Yağışlar daha ccedilok ilkbahar ve

kış aylarında goumlruumlluumlr Akarsular bakımından oldukccedila zengin olan Niksar topraklarını Kelkit Ccedilayı ve

bu ccedilayın irili ufaklı kolları sular Kelkit Ccedilayırsquonın suladığı ve taşıdığı aluumlvyonlarla bereketine bereket

kattığı Niksar Ovası Karadeniz Boumllgesirsquonin en oumlnemli ovalarından birisidir Tarım arazisi bakımından

elverişli bir ovaya sahip olan ilccedilenin 53rsquouuml orman ve fundalıklarla 12rsquosi ccedilayır ve meralarla kaplıdır

İlccedile topraklarının 32rsquosi ekilip dikilirken yalnızca 3rsquouuml tarıma elverişli değildir Niksar ovasında

yetiştirilen başlıca tahıllar buğday arpa ve mısırdır Bunun yanında şekerpancarı tuumltuumln ayccediliccedileği

patates ve mahlep gibi sanayiye hammadde olan uumlruumlnlerde uumlretilmektedir İlccedilede en ccedilok yetiştirilen

meyveler uumlzuumlm elma kiraz şeftali ve cevizdir Cevizin Niksarrsquoda oumlnemli bir yeri vardır İlccedile

ekonomisine buumlyuumlk bir katkı sağlayan ceviz kırım atoumllyelerinde iccedilleri ccedilıkarıldıktan sonra genellikle

yurtdışına satılmaktadır

38

NİKSAR

Kelkit depresyonu Niksar civarında genişleyerek ova goumlruumlnuumlmuuml kazanmaktadır Niksar

ovasını guumlneyden kuşatan Doumlnekse adı verilen yuumlksek sahadan bu ovaya iniş dik meyillerle

olmaktadır Bu alanda volkanizma sonucu oluşan volkan konilerini ve volkan cuumlruflarını yamaccedilta

goumlrmek muumlmkuumln olmaktadır Bu durum Kelkit oluğunun oluşumunda şiddetli kırılmalar sonucu

oluştuğunu ve bu kırılmalar sırasında lokal volkanik patlamalar olduğunu accedilıkccedila ortaya koymaktadır

Canik dağlarının Kelkit vadisine inen eteklerinde kurulan ve Yeşilırmağın en buumlyuumlk kolu

olan Kelkit ccedilayı vadisi boyunca doğu-batı doğrultusunda uzanan Niksar İccedil Anadoluyu (Erzincan-

Reşadiye-Niksar-Erbaa-Amasya yoluyla ) batıya bağlayan yol kavşakları uumlzerinde bulunmaktadır

Bağlı olduğu Tokat il merkezine 60 km mesafede yer almaktadır Niksar Romalılar doumlneminde

Diospolis Sebaste ve Neocaeserea gibi isimlerle anılmıştır Buguumln kullanılan Niksar adının

Neocaeserearsquodan kısaltıldığı goumlruumlşuuml ağır basmaktadır

Denizden yuumlksekliği 370 m olan Niksar ovasında her tuumlrluuml tarıma elverişli bir iklim

huumlkuumlm suumlrmektedir Nemli Karadeniz iklimi ile kurak İccedil Anadolu iklimi arasında geccediliş sağlayan

bir oumlzelliğe sahiptir Kışlar yağışlı ve ılık yazları ise sıcak geccediler Yağışlar daha ccedilok ilkbahar ve

kış aylarında goumlruumlluumlr Akarsular bakımından oldukccedila zengin olan Niksar topraklarını Kelkit Ccedilayı ve

bu ccedilayın irili ufaklı kolları sular Kelkit Ccedilayırsquonın suladığı ve taşıdığı aluumlvyonlarla bereketine bereket

kattığı Niksar Ovası Karadeniz Boumllgesirsquonin en oumlnemli ovalarından birisidir Tarım arazisi bakımından

elverişli bir ovaya sahip olan ilccedilenin 53rsquouuml orman ve fundalıklarla 12rsquosi ccedilayır ve meralarla kaplıdır

İlccedile topraklarının 32rsquosi ekilip dikilirken yalnızca 3rsquouuml tarıma elverişli değildir Niksar ovasında

yetiştirilen başlıca tahıllar buğday arpa ve mısırdır Bunun yanında şekerpancarı tuumltuumln ayccediliccedileği

patates ve mahlep gibi sanayiye hammadde olan uumlruumlnlerde uumlretilmektedir İlccedilede en ccedilok yetiştirilen

meyveler uumlzuumlm elma kiraz şeftali ve cevizdir Cevizin Niksarrsquoda oumlnemli bir yeri vardır İlccedile

ekonomisine buumlyuumlk bir katkı sağlayan ceviz kırım atoumllyelerinde iccedilleri ccedilıkarıldıktan sonra genellikle

yurtdışına satılmaktadır

39

Niksarrsquoda 4 un fabrikası 1 yem fabrikası 1 salccedila fabrikası (OLCA) 2 kereste fabrikası 1

modern kireccedil fabrikası 2 tuğla fabrikası 2 kolonya imalathanesi 2 naylon bidon fabrikası 1 otoklav

tipi lastik ayakkabı fabrikası 1 naylon branda ve poşet fabrikası 2 membaa suyu dolum tesisi 1 avize

imalatı atoumllyesi 2 akuuml imalat atoumllyesi gibi sanayi kuruluşları ile belediyeye ait 750 tonluk soğuk hava

deposu ve modern et entegre tesisi bulunmaktadır

45000 nuumlfuslu Niksarrsquoın kuzeyindeki yuumlksek kesimlerde kayın ccedilam guumlrgen ladin

alccedilak kesimlerdeki duumlzluumlklerde kavak ve soumlğuumlt ovada otsu bitkiler vadilerde ise meyvelikler

bitki oumlrtuumlsuumlnuuml oluşturur Niksarrsquoı Akkuş uumlzerinden kıyıdaki Uumlnyersquoye bağlayan yol Canik

Dağlarından geccedilmektedir Bu yol uumlzerine Niksarrsquoa yakın mesafede bulunan Ccedilamiccedili Yaylası

tamamen sayfiye yerleşmesi haline doumlnuumlşmuumlştuumlr Ccedilamiccedili Yaylası ile yayla turizminin oumlnemli

merkezlerinden biri olma yolunda ilerleyen Niksar geccedilimişte duumlzenlemiş olduğu Yayla

Şenlikleriyle bu konuda oumlnemli adımlar atmıştır Oumlnceleri daha ccedilok tarıma ve kuumlccediluumlk sanayiye

dayanan sanayi yapısı guumlnuumlmuumlzde buumlyuumlk oumllccediluumlde gelişme goumlstermiş başta gıda konfeksiyon

dokuma ve ağaccedil işleme sanayiinde birccedilok işyeri kurularak oumlnemli oumllccediluumlde istihdam sağlayan

teşebbuumlsler haline gelmiştir

Duumlnyanın en yumuşak ve iccedilimi en leziz olan NİKSAR AYVAZ SUYUrsquonunda Niksarrsquoın

ekonomisine buumlyuumlk bir katkısı vardır Dolum tesislerinde şişelenen sular yurdun her boumllgesine

dağıtılmaktadır Duumlnyaca uumlnluuml Niksar Ayvaz Suyu Niksarın Guumlneydoğusunda kente 2 kilometre

uzakta bulunan Kuumlltuumlr Mahallesindeki Ayvaz Parkında doğdu Ayvaz Suyunun ccedilok eski tarihlerden

beri bilindiği sanılıyor Araştırmalar sonucu en eski tarih MS4 yuumlzyıl olduğu belirtiliyor Ayvaz

Suyunun oumlnemli tanıklarından olan Evliya Ccedilelebinin Seyahatnamesinden alınan bazı boumlluumlmler bu

suyun oumlnemini şoumlyle dile getiriyor ldquoŞehrin Kıble tarafı dışında haylice mesafede guumlzel ve kuumlccediluumlk

binalı bir ılıca var Suyu ccedilok faydalıdır Gayet guumlzel ve lezzetli bir hayat suyudur Meşhur ve guumlzel

bir ılıcadırrdquo

40

Niksarın artık semboluuml durumuna gelen Niksar Ayvaz Suyunun şişelemesi 1960lı yıllarda

elle doldurularak yapılıyordu 1980li yıllarda ilk otomatik doluma geccedilildi 2004 yılında modern

youmlntemlerle uumlretim yapan Niksar Ayvaz Su fabrikası 43616 m arazi uumlzerindedir Niksar Ayvaz Suyu

kaptaj alanı fabrikaya 100 metre mesafede olup geniş bir alanın betonlanmasıyla emniyet altına

alınmıştır Fabrikada uluslar arası sağlık standartlarına uygun olarak uumlretim yapılmaktadır

Karadenizin incisi Yeşil Niksar ovasının tarım potansiyelini işlemek uumlzere 1972 yılında

12000 metrekare kapalı 110000 metrekare deneme uumlretim arazisi uumlzerine kurulmuş olan salccedila

konserve ve kuşburnu fabrikası Niksar lı işadamları tarafından işletilmektedir Niksar ovasında oumlzenle

yetiştirilen domateslerden yıllık 6000 ton domates salccedilası yapma kapasitesine sahip fabrikası

kuşburnu pulpu marmelatı biber salccedilası uumlretimi ile koumlyluumlnuumln emeğini paraya ccedilevirerek youmlre ve uumllke

ekonomisine de buumlyuumlk katkı sağlamaktadır

ERBAA OVASI

Aşağı Kelkit depresyonunun ikinci buumlyuumlk yerleşim merkezi 45600 nuumlfuslu Erbaarsquodır

ERBAA kelimesi Arapccedila olup doumlrt anlamına gelmektedir Osmanlı arşivlerinde bulunan tarihi

vesikalara goumlre daha 18 Yuumlzyılın başlarından itibaren KAZA-İ ERBAA dan soumlz edilmektedir Ancak

soumlzuuml edilen Kaza-i Erbaa Sonusa Karayaka Taşabat ve Erek adlı doumlrt nahiyenin meydana getirdiği

bir idari yapılanmadır Bu doumlrt nahiyeden biri olan Erek nahiyesinin zamanla buumlyuumlyerek gelişmesi

diğer nahiyelerin yanında kendisine muumlstesna bir yer kazandırmıştır Nitekim Erek nahiyesi zamanın

devlet idaresinde 1872 yılında Amasya sancağına bağlı bir kaza (ilccedile) olarak teşkilatlandırılmış daha

oumlnce nahiyenin genel adı olan Erbaa adı da yeni ilccedilenin adı olmuştur Boumlylece 1872 yılında tesis

bulunan Erbaa Kaymakamlığı 1892 yılında Tokata bağlanmıştır 1939 yılında meydana gelen

depremde Erbaa şimdiki yerinin kuzeyinde Kelkit Ccedilayına yakın bir yerde EREK adıyla

bulunmaktaydı Depremden sonra guumlneydeki neojen depolar uumlzerine ccedilekilerek ERBAA adını almıştır

41

Erbaa Kelkit Irmağı ile Tozanlı Ccedilayının birleşerek Yeşilırmak adını aldığı Amasya ile

Niksarı birbirine bağlayan tarihi Boğazkesen (Kale) Koumlpruumlsuuml ve geniş alanda tarım arazisine sahip bir

yerleşim yeri olarak tuumlm boumllgede oumlnemli yere sahiptir

Erbaa Kalekoumlyrsquode Kelkit Ccedilayı ve Yeşilırmağın ana kolu olan Tozanlırsquonın birleşim yeri

42

1950den sonra Erbaada hızlı bir gelişim ve değişim suumlreci yaşandığı 1968lere doğru Toprak

Sanayinin yıldızı parlamaya başladığı 1973 yılında Tokat kalkınmada oumlncelikli iller arasına alınınca

bu durum boumllgede birkaccedil yatırımcının ilgisini ccedilekmiş sonuccedilta kuumlccediluumlk ccedilaplı bir takım yatırımlar

yapılmıştır Bu Yatırımlar yerel ve boumllgesel pazara youmlnelik taşa toprağa dayalı sanayi dallarında

yoğunlaşmıştır 1980den sonra Samsun Erzurum karayolunun sağı ve soluna dizi dizi kiremit ve tuğla

fabrikaları sıralanmaya başlanmıştır Toprak sanayinin yanı sıra orman uumlruumlnlerine dayalı ahşap parke

ve kereste fabrikaları da bu hızlı gelişmede yerini almıştır Erbaada toprak orman ve tekstil

sanayinden başka ccedileşitli sanayi kolları da gelişme halindedir Erbaa İlccedilesi Orta Karadeniz Boumllgesi

iklimi ile İccedil Anadolu Boumllgesi iklimi arasında bir geccediliş iklimi goumlsterirKuzey Anadolunun dağ silsilesi

burada etkisini kaybettiğinden ve Yeşilırmak havzasının batısında rutubetli ruumlzgarlara maruz

kaldığından ılıman bir iklim huumlkuumlm suumlrmektedir Bu nedenle kışlar yağışlı ve ılıktır Mikro Klima

oumlzelliğine sahip Erbaa youmlresinde iklimin uygunluğu dolayısıyla narenciye dışında hemen hemen tuumlm

uumlruumlnler yetişebilmektedir Bunlardan başlıcaları şeker pancarı tuumltuumln patates domates kuşburnu

ceviz buğday pirinccedil her tuumlrluuml sebze meyve ve diğer tahıl uumlruumlnleridir Son yıllarda bağcılık ve fındık

dikiminde gelişmeler olmaktadır

TAŞOVA DEPRESYONU

Yeşilırmağın ana kolu olan Tozanlı ırmağının Kelkitrsquole birleşmeden oumlnce oluşturduğu bir

buumlkluumlm iccedilinde yer almaktadır Bu buumlkluumlme eskiden ldquoYemişenbuumlkuumlrdquo adı verildiği iccedilin adı Taşovarsquonın

eski adının YEMİŞENBUumlKUuml olduğu bilinmektedir 15556 nuumlfuslu Taşova Cumhuriyet Doumlneminde

1923den 1944 yılına kadar Tokat İli Erbaa İlccedilesine bağlı bir bucak merkezi olarak kaldı Bu devirde

adı Yemişenbuumlkuuml idi 4 Ağustos 1944 tarihinde 4448 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile bağımsız bir

ilccedile olmuştur Tokat İline ulaşımın guumlccedil olması ve hizmetlerinin gecikmesi sonucu 1953 yılında alınan

Bakanlar Kurulu Kararı ile ilccedile Tokat İlinden ayrılarak Amasya ilinin sınırlarına dahil edilmiştir

41

Erbaa Kelkit Irmağı ile Tozanlı Ccedilayının birleşerek Yeşilırmak adını aldığı Amasya ile

Niksarı birbirine bağlayan tarihi Boğazkesen (Kale) Koumlpruumlsuuml ve geniş alanda tarım arazisine sahip bir

yerleşim yeri olarak tuumlm boumllgede oumlnemli yere sahiptir

Erbaa Kalekoumlyrsquode Kelkit Ccedilayı ve Yeşilırmağın ana kolu olan Tozanlırsquonın birleşim yeri

42

1950den sonra Erbaada hızlı bir gelişim ve değişim suumlreci yaşandığı 1968lere doğru Toprak

Sanayinin yıldızı parlamaya başladığı 1973 yılında Tokat kalkınmada oumlncelikli iller arasına alınınca

bu durum boumllgede birkaccedil yatırımcının ilgisini ccedilekmiş sonuccedilta kuumlccediluumlk ccedilaplı bir takım yatırımlar

yapılmıştır Bu Yatırımlar yerel ve boumllgesel pazara youmlnelik taşa toprağa dayalı sanayi dallarında

yoğunlaşmıştır 1980den sonra Samsun Erzurum karayolunun sağı ve soluna dizi dizi kiremit ve tuğla

fabrikaları sıralanmaya başlanmıştır Toprak sanayinin yanı sıra orman uumlruumlnlerine dayalı ahşap parke

ve kereste fabrikaları da bu hızlı gelişmede yerini almıştır Erbaada toprak orman ve tekstil

sanayinden başka ccedileşitli sanayi kolları da gelişme halindedir Erbaa İlccedilesi Orta Karadeniz Boumllgesi

iklimi ile İccedil Anadolu Boumllgesi iklimi arasında bir geccediliş iklimi goumlsterirKuzey Anadolunun dağ silsilesi

burada etkisini kaybettiğinden ve Yeşilırmak havzasının batısında rutubetli ruumlzgarlara maruz

kaldığından ılıman bir iklim huumlkuumlm suumlrmektedir Bu nedenle kışlar yağışlı ve ılıktır Mikro Klima

oumlzelliğine sahip Erbaa youmlresinde iklimin uygunluğu dolayısıyla narenciye dışında hemen hemen tuumlm

uumlruumlnler yetişebilmektedir Bunlardan başlıcaları şeker pancarı tuumltuumln patates domates kuşburnu

ceviz buğday pirinccedil her tuumlrluuml sebze meyve ve diğer tahıl uumlruumlnleridir Son yıllarda bağcılık ve fındık

dikiminde gelişmeler olmaktadır

TAŞOVA DEPRESYONU

Yeşilırmağın ana kolu olan Tozanlı ırmağının Kelkitrsquole birleşmeden oumlnce oluşturduğu bir

buumlkluumlm iccedilinde yer almaktadır Bu buumlkluumlme eskiden ldquoYemişenbuumlkuumlrdquo adı verildiği iccedilin adı Taşovarsquonın

eski adının YEMİŞENBUumlKUuml olduğu bilinmektedir 15556 nuumlfuslu Taşova Cumhuriyet Doumlneminde

1923den 1944 yılına kadar Tokat İli Erbaa İlccedilesine bağlı bir bucak merkezi olarak kaldı Bu devirde

adı Yemişenbuumlkuuml idi 4 Ağustos 1944 tarihinde 4448 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile bağımsız bir

ilccedile olmuştur Tokat İline ulaşımın guumlccedil olması ve hizmetlerinin gecikmesi sonucu 1953 yılında alınan

Bakanlar Kurulu Kararı ile ilccedile Tokat İlinden ayrılarak Amasya ilinin sınırlarına dahil edilmiştir

42

1950den sonra Erbaada hızlı bir gelişim ve değişim suumlreci yaşandığı 1968lere doğru Toprak

Sanayinin yıldızı parlamaya başladığı 1973 yılında Tokat kalkınmada oumlncelikli iller arasına alınınca

bu durum boumllgede birkaccedil yatırımcının ilgisini ccedilekmiş sonuccedilta kuumlccediluumlk ccedilaplı bir takım yatırımlar

yapılmıştır Bu Yatırımlar yerel ve boumllgesel pazara youmlnelik taşa toprağa dayalı sanayi dallarında

yoğunlaşmıştır 1980den sonra Samsun Erzurum karayolunun sağı ve soluna dizi dizi kiremit ve tuğla

fabrikaları sıralanmaya başlanmıştır Toprak sanayinin yanı sıra orman uumlruumlnlerine dayalı ahşap parke

ve kereste fabrikaları da bu hızlı gelişmede yerini almıştır Erbaada toprak orman ve tekstil

sanayinden başka ccedileşitli sanayi kolları da gelişme halindedir Erbaa İlccedilesi Orta Karadeniz Boumllgesi

iklimi ile İccedil Anadolu Boumllgesi iklimi arasında bir geccediliş iklimi goumlsterirKuzey Anadolunun dağ silsilesi

burada etkisini kaybettiğinden ve Yeşilırmak havzasının batısında rutubetli ruumlzgarlara maruz

kaldığından ılıman bir iklim huumlkuumlm suumlrmektedir Bu nedenle kışlar yağışlı ve ılıktır Mikro Klima

oumlzelliğine sahip Erbaa youmlresinde iklimin uygunluğu dolayısıyla narenciye dışında hemen hemen tuumlm

uumlruumlnler yetişebilmektedir Bunlardan başlıcaları şeker pancarı tuumltuumln patates domates kuşburnu

ceviz buğday pirinccedil her tuumlrluuml sebze meyve ve diğer tahıl uumlruumlnleridir Son yıllarda bağcılık ve fındık

dikiminde gelişmeler olmaktadır

TAŞOVA DEPRESYONU

Yeşilırmağın ana kolu olan Tozanlı ırmağının Kelkitrsquole birleşmeden oumlnce oluşturduğu bir

buumlkluumlm iccedilinde yer almaktadır Bu buumlkluumlme eskiden ldquoYemişenbuumlkuumlrdquo adı verildiği iccedilin adı Taşovarsquonın

eski adının YEMİŞENBUumlKUuml olduğu bilinmektedir 15556 nuumlfuslu Taşova Cumhuriyet Doumlneminde

1923den 1944 yılına kadar Tokat İli Erbaa İlccedilesine bağlı bir bucak merkezi olarak kaldı Bu devirde

adı Yemişenbuumlkuuml idi 4 Ağustos 1944 tarihinde 4448 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile bağımsız bir

ilccedile olmuştur Tokat İline ulaşımın guumlccedil olması ve hizmetlerinin gecikmesi sonucu 1953 yılında alınan

Bakanlar Kurulu Kararı ile ilccedile Tokat İlinden ayrılarak Amasya ilinin sınırlarına dahil edilmiştir

43

Taşova

Taşova youmlresinde yetiştirilen oumlnemli tarım uumlruumlnleri şekerpancarı ve tuumltuumlnduumlr Tuumltuumln ilccedilenin

kuruluşundan beri ekilmekte olmakla birlikte Taşova Tuumltuumlnuuml uumln salmış ve uumlnluuml şairimiz Enver

Goumlkccedilenin şiirine de konu olmuştur Şekerpancarı uumlretimine ise Amasya şeker fabrikasının kuruluşu

olan 1954 yılından sonra başlanmıştır İlccedilede yetiştirilen diğer tarım uumlruumlnlerinden en oumlnemlileri

buğday arpa haşhaş pirinccedil ccedileltik kuru soğan ve sebzedir Oumlzellikle karpuz Karadeniz sahillerinde

pazar bulmaktadır Taşovarsquoda yetiştirilen bir uumlruumln de BAMYArsquodır Taşova da yetiştirilen bamyaların

ince uzun piramit biccedilimde meyveleri yeşilken toplanır ve taze olarak yada ipe dizilip kurutulduktan

sonra pişirilerek yenir Tuumlrkiye de yetiştirilen 21000 ton bamyanın 2 trilyonluk yıllık uumlretimi Taşova

da yapılmaktadır Yeşilırmak vadisinde bulunan Umutlu Muumllkbuumlkuuml Gemibuumlkuuml koumlyleri kuumlccediluumlk

Ccedilukurova niteliğindedir Yetiştirilen her tuumlrluuml sebze ilccedile pazarlarında alıcı bulmaktadır Ayrıca

Umutlu Koumlyuumlnde sebze alıcılarının oluşturduğu pazar mevcuttur Youmlre seracılık iccedilin ccedilok muumlsaittir Son

yıllarda seracılık yaygınlaşmaktadır Ayrıca son yıllarda meyvecilik alanında da buumlyuumlk gelişmeler

vardır Oumlzellikle şeftali bahccedilesi kurulması ccediliftccedililer arasında son derece rağbet goumlrmektedir

Boraboy Goumlluuml Taşovarsquoya 15 km uzaklıkta Taşovarsquonın kuzeybatısında KB-GD doğrultulu

Karaoumlmer Dağında yer alan bu doğal heyelan set goumlluuml denizden 800 m yuumlksekte ve 25 m derinliktedir

80 m lik genişliğe sahip olan Boraboy Goumlluuml 900 x 300 metrelik bir alana yayılmış Kayın sarıccedilam

sedir ve kestane ağaccedillarından oluşan doğal ormanlık alan gezinti yolları hazırlanarak ziyaretccedililere

accedilılmıştır oumlluumln yakın ccedilevrelerinde bulunan ağaccedilların aralarına ziyaretccedililerin kullanımına sunulmak

uumlzere masalar ve oturaklarda konulmuş ve her masa yakınına musluk ile temiz iccedilme suyu

bağlanmıştır Goumllde konaklama ccedilevreye uygun biccedilimde imar edilmiş olan ahşap izci evleri ile

sağlanmaktadır

44

Boraboy Goumlluuml

Taşova-Ladik depresyonları Taşovarsquonın kuzeybatısındaki Kılıccedilaslan Beli ile birbirinden

ayrılırlar Destek Ccedilayı ile Tersakan ccedilayı Kılıccedilaslan Beli civarında doğduktan sonra zıt youmlnlerde akan

iki akarsudur Destek Ccedilayı batıdan doğuya akarak Yeşilırmağa karışmaktadır Taşova depresyonunun

hemen kuzeyinde yer alan 1900 nuumlfuslu DESTEK kasabası ve civarında armut ve elma dışında tahıl

şekerpancarı sebze yetiştirilmektedir

45

12 LADİK-HAVZA-VEZİRKOumlPRUuml DEPRESYONU

Canik Dağları ile Akdağ (2062)-Tavşan Dağı (1900) arasında KB-GD doğrultusunda

uzanan Ladik-Havza-Vezirkoumlpruuml depresyonunu uumlccedil boumlluumlm halinde ele alacağız

LADİK DEPRESYONU Canik Dağlarının depresyona bakan kısmında yer alan Karaoumlmer

Dağı ile Amasya kuzeyinde geniş alan kaplayan Akdağ arasında yer alan bu tektonik depresyonun en

ccedilukur yerinde LADİK GOumlLUuml bulunmaktadır İlccedile merkezine 10 km uzaklıkta yer alan Ladik Goumlluuml

Ladik Ovasının doğusundaki ccedilukurda oluşur Bu goumllde bol miktarda balık bulunmaktadır Elips

biccediliminde olan goumlluumln uzunluğu beş genişliği ise iki kilometredir Derinliği ise yer yer beş metreyi

bulmaktadır Goumll suyu tatlı olup Akdağdan inen akarsularla beslenir Ccedilevresi sazlık olan goumllde bol

miktarda Alabalık ve Turna balığının yanında kendine oumlzguuml bir cins (Tahta Balığı) de bulunmaktadır

262 hektarlık bir alana sahip olan goumlluumln bir kısmı sazlık ve bataklıktır Uumlzerinde yuumlzen adacıklar

bulunmaktadır Devlet Su İşleri goumll yatağının ıslahı ccedilalışmaları iccedilin 1933 yılında ccedileşitli incelemeler

yaparak 1951 yılında Kıranboğaz ve Mazlumoğlu koumlyleri arasında bir reguumllatoumlr yaptırmıştır Boumlylece

goumll suyunun seviyesi 310 metre yuumlkseltilmiş ve su toplama kapasitesi 8500000 metre kuumlpe

ccedilıkartılmıştır Daha sonra goumlluumln kenar kısmı yuumlkseltilmiş 8376 hektar alan iccedilersinde su toplama

kapasitesi 45000000 m3rsquoe ulaşmıştır Bu sayede toplanan sularla Suluova ilccedilesi Yedikır Barajırsquonı

besleyerek 88000 dekar alanı sulayacak duruma gelmiştir Yeşilırmağın kollarından olan Tersakan

Ccedilayı Ladik Goumlluumlnden kaynağını almaktadır Tersakan Ccedilayı bu depresyonda Havzarsquoya kadar doğu-batı

doğrultusunda akar ve Havza yakınında keskin bir dirsek oluşturarak guumlneye doumlner

Ladik

44

Boraboy Goumlluuml

Taşova-Ladik depresyonları Taşovarsquonın kuzeybatısındaki Kılıccedilaslan Beli ile birbirinden

ayrılırlar Destek Ccedilayı ile Tersakan ccedilayı Kılıccedilaslan Beli civarında doğduktan sonra zıt youmlnlerde akan

iki akarsudur Destek Ccedilayı batıdan doğuya akarak Yeşilırmağa karışmaktadır Taşova depresyonunun

hemen kuzeyinde yer alan 1900 nuumlfuslu DESTEK kasabası ve civarında armut ve elma dışında tahıl

şekerpancarı sebze yetiştirilmektedir

45

12 LADİK-HAVZA-VEZİRKOumlPRUuml DEPRESYONU

Canik Dağları ile Akdağ (2062)-Tavşan Dağı (1900) arasında KB-GD doğrultusunda

uzanan Ladik-Havza-Vezirkoumlpruuml depresyonunu uumlccedil boumlluumlm halinde ele alacağız

LADİK DEPRESYONU Canik Dağlarının depresyona bakan kısmında yer alan Karaoumlmer

Dağı ile Amasya kuzeyinde geniş alan kaplayan Akdağ arasında yer alan bu tektonik depresyonun en

ccedilukur yerinde LADİK GOumlLUuml bulunmaktadır İlccedile merkezine 10 km uzaklıkta yer alan Ladik Goumlluuml

Ladik Ovasının doğusundaki ccedilukurda oluşur Bu goumllde bol miktarda balık bulunmaktadır Elips

biccediliminde olan goumlluumln uzunluğu beş genişliği ise iki kilometredir Derinliği ise yer yer beş metreyi

bulmaktadır Goumll suyu tatlı olup Akdağdan inen akarsularla beslenir Ccedilevresi sazlık olan goumllde bol

miktarda Alabalık ve Turna balığının yanında kendine oumlzguuml bir cins (Tahta Balığı) de bulunmaktadır

262 hektarlık bir alana sahip olan goumlluumln bir kısmı sazlık ve bataklıktır Uumlzerinde yuumlzen adacıklar

bulunmaktadır Devlet Su İşleri goumll yatağının ıslahı ccedilalışmaları iccedilin 1933 yılında ccedileşitli incelemeler

yaparak 1951 yılında Kıranboğaz ve Mazlumoğlu koumlyleri arasında bir reguumllatoumlr yaptırmıştır Boumlylece

goumll suyunun seviyesi 310 metre yuumlkseltilmiş ve su toplama kapasitesi 8500000 metre kuumlpe

ccedilıkartılmıştır Daha sonra goumlluumln kenar kısmı yuumlkseltilmiş 8376 hektar alan iccedilersinde su toplama

kapasitesi 45000000 m3rsquoe ulaşmıştır Bu sayede toplanan sularla Suluova ilccedilesi Yedikır Barajırsquonı

besleyerek 88000 dekar alanı sulayacak duruma gelmiştir Yeşilırmağın kollarından olan Tersakan

Ccedilayı Ladik Goumlluumlnden kaynağını almaktadır Tersakan Ccedilayı bu depresyonda Havzarsquoya kadar doğu-batı

doğrultusunda akar ve Havza yakınında keskin bir dirsek oluşturarak guumlneye doumlner

Ladik

45

12 LADİK-HAVZA-VEZİRKOumlPRUuml DEPRESYONU

Canik Dağları ile Akdağ (2062)-Tavşan Dağı (1900) arasında KB-GD doğrultusunda

uzanan Ladik-Havza-Vezirkoumlpruuml depresyonunu uumlccedil boumlluumlm halinde ele alacağız

LADİK DEPRESYONU Canik Dağlarının depresyona bakan kısmında yer alan Karaoumlmer

Dağı ile Amasya kuzeyinde geniş alan kaplayan Akdağ arasında yer alan bu tektonik depresyonun en

ccedilukur yerinde LADİK GOumlLUuml bulunmaktadır İlccedile merkezine 10 km uzaklıkta yer alan Ladik Goumlluuml

Ladik Ovasının doğusundaki ccedilukurda oluşur Bu goumllde bol miktarda balık bulunmaktadır Elips

biccediliminde olan goumlluumln uzunluğu beş genişliği ise iki kilometredir Derinliği ise yer yer beş metreyi

bulmaktadır Goumll suyu tatlı olup Akdağdan inen akarsularla beslenir Ccedilevresi sazlık olan goumllde bol

miktarda Alabalık ve Turna balığının yanında kendine oumlzguuml bir cins (Tahta Balığı) de bulunmaktadır

262 hektarlık bir alana sahip olan goumlluumln bir kısmı sazlık ve bataklıktır Uumlzerinde yuumlzen adacıklar

bulunmaktadır Devlet Su İşleri goumll yatağının ıslahı ccedilalışmaları iccedilin 1933 yılında ccedileşitli incelemeler

yaparak 1951 yılında Kıranboğaz ve Mazlumoğlu koumlyleri arasında bir reguumllatoumlr yaptırmıştır Boumlylece

goumll suyunun seviyesi 310 metre yuumlkseltilmiş ve su toplama kapasitesi 8500000 metre kuumlpe

ccedilıkartılmıştır Daha sonra goumlluumln kenar kısmı yuumlkseltilmiş 8376 hektar alan iccedilersinde su toplama

kapasitesi 45000000 m3rsquoe ulaşmıştır Bu sayede toplanan sularla Suluova ilccedilesi Yedikır Barajırsquonı

besleyerek 88000 dekar alanı sulayacak duruma gelmiştir Yeşilırmağın kollarından olan Tersakan

Ccedilayı Ladik Goumlluumlnden kaynağını almaktadır Tersakan Ccedilayı bu depresyonda Havzarsquoya kadar doğu-batı

doğrultusunda akar ve Havza yakınında keskin bir dirsek oluşturarak guumlneye doumlner

Ladik

46

Depresyonun en oumlnemli yerleşim merkezi 9100 nuumlfuslu Ladik kasabasıdır İdari youmlnden

Samsun iline bağlı bir ilccedile merkezi olan Ladik ve ccedilevresinde ekonomik hayat tarım ve hayvancılığa

dayanır youmlrede goumlccediluumln olması nedeniyle koumlylerde genccedil iş guumlcuuml ccedilok azalmıştır Boumllgemizin

hayvancılığa muumlsait olması nedeniyle hayvancılığı geliştirmek amacıyla ccedilalışmalar yapılmaktadır

Kasabada en oumlnemli iş nakliyeciliktir Sanayisi Ccedilimento Tekstil Kimya Un Kağıt ve Kuumlccediluumlk

Sanayi Sitesi iş kollarından oluşmaktadır Bu iş kollarında bir Ccedilimento Fabrikası ve buumlnyesinde bir

Ccedilimento torbası kağıt fabrikası Kuumlccediluumlk Sanayi Sitesinde bir Tekstil Fabrikası Temizlik Uumlruumlnleri

uumlzerine bir Kimya Sanayi bir Un Fabrikası ve Site buumlnyesinde 99 işletmeden oluşan demir doğrama

pvc kaplama-doğrama ziraat aletleri ve marangoz esnafı faaliyet goumlstermektedir

İlccedilenin en oumlnemli turizm alanı olan Hamamayağı Kaplıcası suyu ve piknik alanları ve

dinlenme tesisleri ile guumlzide bir mekandır İlccedileye uzaklığı 10 km mesafede bulunan kaplıcanın suyu

iccedilerdiği mineraller bakımından Duumlnyanın uumlnluuml kaplıcaları arasında yer almaktadır 37 derecelik

sıcaklığa sahip olan kaplıca suyunun vuumlcut ısısına eşit olup muumlzmin romatizma nevralji nevrite gibi

cilt hastalıklarını iyileştirici oumlzelliği yanında sinir ve kas yorgunluğu eklem kireccedillenmesi sinirsel

hastalıklar ve ameliyat sonrası yorgunluklar gibi daha bir ccedilok hastalıklara da olumlu etkileri

bulunmaktadır

HAVZA

Ladik Goumlluumlnuumln sularını boşaltan Tersakan Ccedilayının başlangıccedil akış doğrultusu GB-KD iken

Tersakan Ccedilayı Havza yakınlarında ani bir dirsek yaparak guumlneye youmlnelmektedir Muhtemel bir kapma

olayının etkisiyle meydana gelen bu keskin doumlnuumlş nedeniyle Kızılırmak yerine Yeşilırmakrsquoa doğru

akması yuumlzuumlnden soumlz konusu akarsuya TERSAKAN adı verilmiştir Batıdaki Tavşan Dağı ile

doğudaki Akdağ arasında bir geriye aşındırma boğazı yer almaktadır Havza bu boğazın girişinde kara

ve demir yollarının kesiştiği bir noktada kurulmuştur Samsun-Ankara devlet karayolu Havzarsquodan

geccedilmekte olup Samsun-Amasya-Sivas demiryolunun 5 kilometresi Havza ilccedilesinin sınırları

iccedilerisindedir Tektonizmanın eseri olan kaplıcaları ile uumln salan Havza Kurtuluş Savaşı sırasında ulu

oumlnder Atatuumlrkrsquouumln dinlendiği ve ccedilalışmalarını suumlrduumlrduumlğuuml oumlnemli bir yerdir Samsunrsquoa ayak bastıktan

sonra 25 Mayıs 1919 tarihinde Havzaya gelen Mustafa Kemal Atatuumlrk 13 Haziran 1919a

kadar Havzada kalmıştır Bu nedenle Havzalılar Mustafa Kemal Paşa iccedilin Mustafa Kemal

Selanikde doğdu fakat Atatuumlrk Havzada doğdu diye bahsederler 13 Haziran 1919rsquoda

Havzarsquodan ayrılan Mustafa Kemal 24 Eyluumll 1924rsquode ikinci 18 Eyluumll 1928rsquode uumlccediluumlncuuml ve son

olarak 22 Kasım 1930rsquoda doumlrduumlncuuml kez Havzarsquoyı ve Havzalıları onurlandırmışlardır 24 Eyluumll

1924 tarihinde Havzarsquoyı ziyaretlerinde Havzalılara şu şekilde hitap ederek Havza ve

Havzalıların adını Cumhuriyet tarihimize altın harflerle yazmışlardır

ldquoHAVZALILAR Sizinle en elemli en yeisli guumlnlerde ccedilalıştım Aranızda guumlnlerce kaldım Bana mazinin hatırasını tekrarlatan şu daire iccedilinde kıymetkar mesai ve muavenetinizden pek muumlstefit oldum Eğer Havzalıların o samimi ve metin huumlsnuuml kabulleri olmasa ve Havzarsquonın nafi şifalı kaplıcaları ahval-i sıhhiyem uumlzerinde muumlspet bir tesir bırakmasaydı emin olunuz ki inkılap iccedilin ccedilalışamayacaktım Bundan dolayıdır ki Havza ve Havzalılara ccedilok şey borccedilluyum Kalbi rabıtam ebediyen saklayacak ve sizi hiccedil unutmayacağım İlk cuumlreti ve cesareti goumlsteren sizlersiniz İnkılap ve Cumhuriyet tarihinde kahraman Havzanın ve Havzalıların buumlyuumlk yeri vardırrdquo

Havzardquonın isim olarak koumlkenin Hititlerin Amasya Valisi olan Kavuzhanrsquodan

kaynaklandığı rivayet olunmakta ve bu ismin zamanla halk ağzında ve soumlyleyiş kolaylığı

sebebiyle ldquoHavzardquo haline geldiği ileri suumlruumllmektedir Havza 1071 Malazgirt Savaşırsquondan

sonra Tuumlrk hakimiyetine girmiş ise de Haccedillı Seferleri sonucu sık sık el değiştirmiştir XIII

Yuumlzyılda Selccedilukluların eline geccedilen boumllge Selccediluklu Hanedanlığının ccediloumlkuumlşuumlnden sonra Canik

47

Beyliğirsquone ve daha sonra da 1414 lsquode Osmanlı Youmlnetimine geccedilmiştir 1881rsquo e kadar kadı ve

muumlftuuml ile youmlnetilen Havza 1882rsquode kaymakam ve belediye başkanı tarafından youmlnetilen bir

ilccedile haline getirilmiş 1925 yılında Amasyarsquodan ayrılarak Samsunrsquoa bağlanmıştır

Havza

19500 nuumlfuslu Havzarsquonın ekonomisi buumlyuumlk oumllccediluumlde tarıma dayalıdır Bunun yanında

Kaplıca Turizmi Ormancılık Hayvancılık Sanayi ve kuumlccediluumlk işletmeler de ilccedile ekonomisine

katkıda bulunmaktadır Tahıl şeker pancarı ayccediliccedileği sebze ve meyve yetiştirilen Havzarsquoda

16 un fabrikası ile bir suumlt fabrikası bulunmaktadır

VEZİRKOumlPRUuml

Yeşilırmak havzası iccedilinde yer alan Ladik-Havza depresyonunu batıda Kızılırmak havzası

iccedilinde yer alan Vezirkoumlpruuml depresyonu izlemektedir Vezirkoumlpruuml depresyonu Altınkaya Baraj Goumlluumlne

yakın bir sahada Istavroz ve Kuz derelerinin birleştiği alanda aluumlvyal tabanlı bir havza goumlruumlnuumlmuuml

almaktadır

23211 nuumlfuslu VEZİRKOumlPRUuml tarih boyunca bir ccedilok olaylara sahne olmuş zaman zaman

yıkılıp yeniden kurulan kasaba Koumlpruumlluuml Mehmet Paşa zamanında imar edilmiştir Vezirkoumlpruuml

depresyonunun ekonomisi genelde tarıma dayalıdır Bunun yanında hayvancılık ve orman uumlruumlnleri de

oumlnemli yer tutar Her ccedileşit tahıl uumlretimi ile sebze ve meyvecilik gelişmiş durumdadır Ayrıca şeker

pancarı tuumltuumln kendir ayccediliccedileği ve suumlpuumlrgelik tarımı yaygındır

48

49

2 AMASYA-SULUOVA-MERZİFON-GUumlMUumlŞHACIKOumlY-OSMANCIK

DEPRESYONLARI

Bu depresyonlar zinciri Amasya şehri kuzeyinde Tersakan Ccedilayının Yeşilırmakrsquoa karıştığı

alandan başlamakta ve Kızılırmak kavsi iccedilindeki Osmancık kasabasını iccediline alarak batıda Kargı

oluğunda devam etmektedir Genel uzanış doğrultusu GD-KB olan bu depresyon zincirinin ilk halkası

guumlneydoğuda Amasya ile başlamaktadır

Amasya şehri Yeşilırmak nehrinin iki kıyısında kurulmuştur Yeşilırmağın kuzey

kıyısında kale kalıntıları kral mezarları ile Yeşilırmak arasında yerleşim alanı dar olduğundan

yerleşme ince bir şerit oluşturur MOuml 60 ve MS 19 yıllarda Amasyada doğduğu bilinen İlkccedilağ

coğrafyacılarından Strabon yazdığı uumlnluuml Geographica kitabında Amasyarsquodan Amasseia olarak soumlz

etmektedir

Şehrin asıl yerleşim ve gelişim alanı Yeşilırmağın guumlney kıyısındadır Yeşilırmak tarafından

ikiye ayrılan mahalleler nehir uumlzerindeki 7 koumlpruuml ile birbirine bağlanır Amasya şehrinin oumlnemi bu

şehrin dar bir vadide kurulmuş olmasıdır Yeşilırmak Amasyarsquoda Jura-Kretase yaşlı kalker kayalıkları

yardıktan ve Tersakan Ccedilayını aldıktan sonra Akdağ guumlneyinde batı-doğu doğrultusunda akmaktadır

Vadi tabanında dar bir kesim yerleşmeye elverişlidir Şehir geliştikccedile vadi yamaccedillarına doğru

gelişmiştir ama elverişsiz konumu nedeniyle yamaccedillardan fazla yuumlkselmeye imkan bulunmamıştır bu

da şehrin Yeşilırmak vadisi boyunca doğu-batı doğrultusunda uzunlamasına yayılma goumlstermesine

sebep olmuştur Boumlylece şehir eski ccedilekirdeğini kısmen de olsa korumayı başarmıştır Guumlnuumlmuumlzde

Amasya bir vadide saklı konumunu korumakta ve Anadolursquoda dar tabanlı bir vadide kurulmuş tek

buumlyuumlk şehir olarak varlığını devam ettirmektedir Şehrin gelişimi ekonomik nedenleri hızlı

olamamıştır Bu da şehrin guumlnuumlmuumlze kadar korunarak gelmesini sağlamıştır Bu oumlzelliği ile Amasya

turizm accedilısından ccedilekici olmakta bozulmamış kuumlltuumlrel değerleri ile ilgi ccedilekmektedir

49

2 AMASYA-SULUOVA-MERZİFON-GUumlMUumlŞHACIKOumlY-OSMANCIK

DEPRESYONLARI

Bu depresyonlar zinciri Amasya şehri kuzeyinde Tersakan Ccedilayının Yeşilırmakrsquoa karıştığı

alandan başlamakta ve Kızılırmak kavsi iccedilindeki Osmancık kasabasını iccediline alarak batıda Kargı

oluğunda devam etmektedir Genel uzanış doğrultusu GD-KB olan bu depresyon zincirinin ilk halkası

guumlneydoğuda Amasya ile başlamaktadır

Amasya şehri Yeşilırmak nehrinin iki kıyısında kurulmuştur Yeşilırmağın kuzey

kıyısında kale kalıntıları kral mezarları ile Yeşilırmak arasında yerleşim alanı dar olduğundan

yerleşme ince bir şerit oluşturur MOuml 60 ve MS 19 yıllarda Amasyada doğduğu bilinen İlkccedilağ

coğrafyacılarından Strabon yazdığı uumlnluuml Geographica kitabında Amasyarsquodan Amasseia olarak soumlz

etmektedir

Şehrin asıl yerleşim ve gelişim alanı Yeşilırmağın guumlney kıyısındadır Yeşilırmak tarafından

ikiye ayrılan mahalleler nehir uumlzerindeki 7 koumlpruuml ile birbirine bağlanır Amasya şehrinin oumlnemi bu

şehrin dar bir vadide kurulmuş olmasıdır Yeşilırmak Amasyarsquoda Jura-Kretase yaşlı kalker kayalıkları

yardıktan ve Tersakan Ccedilayını aldıktan sonra Akdağ guumlneyinde batı-doğu doğrultusunda akmaktadır

Vadi tabanında dar bir kesim yerleşmeye elverişlidir Şehir geliştikccedile vadi yamaccedillarına doğru

gelişmiştir ama elverişsiz konumu nedeniyle yamaccedillardan fazla yuumlkselmeye imkan bulunmamıştır bu

da şehrin Yeşilırmak vadisi boyunca doğu-batı doğrultusunda uzunlamasına yayılma goumlstermesine

sebep olmuştur Boumlylece şehir eski ccedilekirdeğini kısmen de olsa korumayı başarmıştır Guumlnuumlmuumlzde

Amasya bir vadide saklı konumunu korumakta ve Anadolursquoda dar tabanlı bir vadide kurulmuş tek

buumlyuumlk şehir olarak varlığını devam ettirmektedir Şehrin gelişimi ekonomik nedenleri hızlı

olamamıştır Bu da şehrin guumlnuumlmuumlze kadar korunarak gelmesini sağlamıştır Bu oumlzelliği ile Amasya

turizm accedilısından ccedilekici olmakta bozulmamış kuumlltuumlrel değerleri ile ilgi ccedilekmektedir

50

Harşena Dağı ve Amasya şehri

Amasya denilince akla ilk olarak Misket elması gelir Misketin en buumlyuumlk oumlzelliği bir yıl

meyve verirse diğer yıl vermemesidir Bir yuumlzuuml kırmızı diğer yuumlzuuml ise sarı ila yeşilimsi bir renk taşır

İnce kabuklu hoş kokuludur Sert ve dayanıklıdır Uzun suumlre saklanmaya elverişlidir Amasya

elmasının iki tuumlruuml vardır Daha kuumlccediluumlk ve tatlı olanına Misket elması denir Daha iri ve aşılı olanına ise

KABAK elması adı verilir Amasya elması meyveye geccedil yatar ve 8 - 10 yaşından oumlnce uumlruumln vermez

Amasya elması

Amasya Yeşilırmak vadi tabanında yapılan meyve ve sebze tarımı ile oumlne ccedilıkmaktadır

Meyvelerden elma kiraz vişne erik şeftali armut ayva sebzelerden soğan domates biber patlıcan

51

kabak salatalık bamya ıspanak lahana tarla uumlruumlnlerinden ise şekerpancarı tahıl pirinccedil

yetiştirilmektedir

75000 nuumlfuslu Amasyarsquoda pamuk ipliği ve tekstil konsantre meyve suyu un yem tuğla ve

kireccedil fabrikaları bulunmaktadır Yuumlksekoumlğretim kurumu olarak bir eğitim fakuumlltesinin bulunduğu

Amasyarsquoda uumlniversite kurulması iccedilin ccedilalışmalar başlamıştır

51

kabak salatalık bamya ıspanak lahana tarla uumlruumlnlerinden ise şekerpancarı tahıl pirinccedil

yetiştirilmektedir

75000 nuumlfuslu Amasyarsquoda pamuk ipliği ve tekstil konsantre meyve suyu un yem tuğla ve

kireccedil fabrikaları bulunmaktadır Yuumlksekoumlğretim kurumu olarak bir eğitim fakuumlltesinin bulunduğu

Amasyarsquoda uumlniversite kurulması iccedilin ccedilalışmalar başlamıştır

52

Amasya ve Yeşilırmak

SULUOVA

Tersakan ccedilayırsquonın aluumlvyonlarıyla oumlrtuumlluuml olan Suluova da oumlnemli bir tarım alanıdır Tersakan

Ccedilayı ve Yedikır Barajının suladığı Suluova her tuumlrluuml tarım uumlruumlnuumlnuumln yetiştirilmesine elverişlidir

Soğan ayccediliccedileği şekerpancarı tahıl nohut sebze ve meyve tarımının yapıldığı bu depresyonun başlıca

yerleşim merkezi ilccedile merkezi konumundaki Suluovarsquodır Eski adı SULUCA olan bu yerleşmede 1954

yılında Amasya Şeker Fabrikası kurulmuş ve bu sayede kısa suumlrede civardan nuumlfus ccedilekmiştir 2000

yılında 43000rsquoe yuumlkselen Suluovarsquoda 1 Traktoumlr Kabin Sanayi 4 Un ve Yem Fabrikası 1 Mermer

Fabrikası 2 Tekstil Fabrikası ve 1 plastik fabrikası bulunmaktadır

Suluova kuzeyindeki CcedilELTEK civarı linyit koumlmuumlruuml yatakları accedilısından oldukccedila zengin bir

rezerve sahiptir İlccedile sınırları iccedilerisinde Amasya İl Oumlzel İdaresi tarafından işletilmekte olan Eski

Ccedileltek Koumlmuumlr İşletmesi ile birlikte iki tane de oumlzel koumlmuumlr işletmesi faaliyetini suumlrduumlrmektedir

MERZİFON OVASI

Suluovarsquonın batısında yer alan Merzifon Ovasını kuzeyden Tavşan Dağı batıdan İnegoumll Dağı

guumlneyden Eğerli Dağı ve Ccedilakırdağ kuşatmaktadır Ortalama 750 m yuumlksekliğindeki Merzifon

Ovasırsquonın guumlney kesiminden KB-GD doğrultusunda akan Guumlmuumlşsuyu Ccedilayı geccedilmekte ve Suluova

guumlneyinde Tersakan Ccedilayına karışmaktadır Askeri hava uumlssuumlnuumln bulunduğu 46000 nuumlfuslu Merzifon

garnizon şehri olmanın avantajıyla gelişmesini suumlrduumlrmektedir

Merzifon şehrinin ekonomisi sanayi ve ticarete dayanmakla birlikte koumlylerinin ekonomisi

tarım ve hayvancılığa dayanmaktadır Belli başlı tarım uumlruumlnleri Buğday şeker pancarı ayccediliccedileği ve

53

soğandır İlccedilede son yıllarda suumlt sığırcılığı gelişmektedir Sanayi tesisi olarak ayccediliccedilek yağı fabrikası

ile un yem fabrikaları bulunmaktadır

GUumlMUumlŞHACIKOumlY

Merzifon ovasının batısında yer alan 14000 nuumlfuslu Guumlmuumlşhacıkoumly Hamamoumlzuumlrsquone goumlre

oldukccedila buumlyuumlk bir kasabadır İlccedile merkezi 1891 yılına kadar Guumlmuumlşrsquoe ait ve ldquoHACIKOumlYUumlrdquo adıyla

anılan bir bucak iken 1890 yılında belediye 1892 yılında ilccedile merkezi olmuş ve GUumlMUumlŞHACIKOumlY

adıyla anılmaya başlanmıştır Guumlmuumlşhacıkoumlyrsquouumln ekonomisi buumlyuumlk oranda tarıma dayanmaktadır

Tarım alanları 14750 hektar olup bunun 6300 ( 43rsquouuml) hektarı İlccedilede bulunan Balıklı İmirler ve

Ccedilitlibağlıca sulama goumlletleri ile sulanabilmektedir Başlıca tarım uumlruumlnleri buğday arpa yulaf ve

mercimek ile şeker pancarı tuumltuumln soğan ve haşhaşrsquotır Tuumltuumln ve şeker pancarında kota uygulaması

nedeniyle alternatif tarım olarak seracılık kuumlltuumlr boumlğuumlrtleni ahududu ve meyvecilik uumlretimi artmıştır

2004 yılı verilerine goumlre 14840 adet buumlyuumlkbaş ve 19620 adet kuumlccediluumlkbaş hayvan mevcuttur Ayrıca 164

kişinin istihdam edildiği TEKEL Yaprak Tuumltuumln İşletmesi 3 adet un fabrikası ve yeni faaliyete

başlamış 1 adet tekstil atoumllyesi bulunmaktadır

HAMAMOumlZUuml

Merzifon Ovasının batısında bu ovaya dar bir koridorla bağlanan Hamamoumlzuuml depresyonu

kuzeyden İnegoumll Dağı guumlneyden Eğerli Dağ arasında uzanmakta batıdan ise Kızılrmak vadisine

accedilılmaktadır Bu kuumlccediluumlk depresyonun idari merkezi durumunda olan 1511 nuumlfuslu Hamamoumlzuuml

kasabası 1887 yılında Guumlmuumlşhacıkoumly İlccedilesine bağlı 60 hanelik bir koumly iken 1910 yılında bucak

merkezi olmuş 1972 yılında belediye teşkilatı 05 Ağustos 1991 tarihinde de ilccedile teşkilatı

kurulmuştur İlccedilede ekonomik hayat canlı değildir İlccedile halkının geccedilim kaynağı tarım ve

hayvancılıktır İlccedile merkezinde kaplıcadan dolayı oluşan turizm geliri İlccedile ekonomisine katkıda

bulunmaktadır Genccedil nuumlfus genellikle buumlyuumlk şehirlere ccedilalışmak iccedilin gitmektedir Başlıca tarım

uumlruumlnleri buğday arpa fiğ kuru fasulye nohut tuumltuumln şeker pancarı ve haşhaştır Ayrıca bahccedile

sebzeciliği ve meyvecilik de yapılmaktadır

54

OSMANCIK

Kızılırmak vadisine sokulan Osmancık depresyonu Merzifon-Guumlmuumlşhacıkoumly depresyonuna

dar bir koridorla bağlanmaktadır Kuzeyden Adadağ guumlneyden İnegoumll Dağı arasına sıkışmış olan

depresyonunun en buumlyuumlk yerleşmesi Ccedilorum iline bağlı bir ilccedile merkezi olan 28500 nuumlfuslu

Osmancıkrsquotır Şehirleşme youmlnuumlnde oumlnemli gelişmeler kaydeden Osmancık İstanbulrsquou Samsun ve

Trabzonrsquo a bağlayan E-80 karayolu yapılıncaya kadar kuumlccediluumlk bir Anadolu kasabası olarak kalmıştır

1991 yılında yolun bitirilmesi ile birlikte ticaret canlanmış nuumlfus artmıştır Osmancıkrsquota asıl gelişme

sanayi sektoumlruumlnde goumlruumllmektedir Ccedilorum yolu kavşağının iki kıyısında yer alan beş kiremit ve yedi

tuğla fabrikasında 1500 işccedili ccedilalışmakta yılda 35000000000 adet kiremit 140000000000 adet

tuğla uumlretimi gerccedilekleştirilmektedir 2001 yılında faaliyete geccedilen 650 işccedili kapasiteli Tekstil

fabrikasından ABD ve Avrupa uumllkelerine hazır giyim mamulleri ihraccedil etmektedir Ayrıca iki adet suumlt

ve suumlt uumlruumlnleri fabrikası ve altı adet ccedileltik fabrikası faaliyet goumlstermektedir

Tarımsal faaliyetlerin de oumlnemli oluğu Osmancık depresyonunda ccedileltik uumlretimi en oumlnemli

gelir kaynağıdır Ccedileltik dışında ekimi yapılan diğer oumlnemli uumlruumlnler buğday şekerpancarı ve haşhaştır

17320 adet buumlyuumlkbaş 20000 adet kuumlccediluumlkbaş hayvan bulunmaktadır

3 EZİNEPAZAR-MECİTOumlZUuml-CcedilORUM DEPRESYONLARI

31 EZİNEPAZAR DEPRESYONU

Amasyarsquonın guumlneydoğusunda Sakarat Dağı ile Sarıtaş Dağı arasında doğu-batı doğrultusunda

uzanan ve iccedilinden Deliccedilayrsquoın aktığı tektonik ccedilukurluk Ezinepazar depresyonu olarak

adlandırılmaktadır Doğudan batıya doğru basamaklar halinde alccedilalarak uzanan depresyon Aydınca

kasabası doğusunda 900 metreden başlayıp batıda Amasya guumlneyinde 400 metreye alccedilalır Aktif

faylarla (Ezinepazar fayı) kesilmiş olan bu saha depremsellik bakımından ciddi risk taşımaktadır

Tahıl şekerpancarı ayccediliccedileği ile nadiren tuumltuumln haşhaş tarımı yapılan Ezinepazar depresyonunun batı

kesimi meyve tarımı youmlnuumlnden guumlccedilluuml bir potansiyele sahiptir Bu depresyonun başlıca yerleşmeleri

(doğudan batıya doğru) Aydınca Ezinepazar Uygur Kalekoumly Sevincer ve İlyasrsquotır Oumlzellikle

Sevincer İlyas civarında meyvecilik oumlnde gelen ekonomik uğraştır Depresyon iccedilinde tuğla kiremit

fabrikaları yer almakta ve ccedilevre kirliliğine yol accedilmaktadırlar

55

Ezinepazar depresyonunun sularını boşaltan Deliccedilayrsquoın ve Ccedilekerek ırmağının Yeşilırmakrsquola

buluştuğu GELDİKLAN (GELDİNGEN) OVASI Amasya guumlneyinde yer almaktadır Adları geccedilen

bu uumlccedil akarsuyun taşkınları sırasında ince bir aluumlvyon oumlrtuumlyle kaplanan Geldiklan Ovası youmlrenin en

elverişli tarım alanı durumunda olup tahıl şekerpancarı sebze bostan ccedileltik ve meyve ziraati

yapılmaktadır Goumlkhoumlyuumlk Tarım İşletmesinin arazisi de bu ovada yer almaktadır Bu sahada ipek

boumlcekccedililiğinin yaygın olduğu doumlnemlerde dut ağaccedilları da geniş yer tutmaktaydı Amasya guumlneyinde

eski adı Sıraboumlcekhane olan İPEKKOumlY ile KAYABAŞI koumlylerinin bir zamanlar yoğun biccedilimde ipek

boumlcekccedililiği yapıldığı yerler oluğunu soumlyleyebiliriz

56

32 MECİTOumlZUuml-CcedilORUM DEPRESYONLARI

MECİTOumlZUuml OVASI

Ezinepazar depresyonunun batıdaki devamını Geldiklan Ovasından sonra Tanoumlzuuml Deresinin

iccedilinden aktığı batı-doğu doğrultulu Mecitoumlzuuml depresyonu oluşturur Kuzeyden Ccedilakırdağ ile Avkat

Dağı batıdan ve guumlneyden ise Kırklar Dağı tarafından kuşatılan ve denizden 750 m yuumlksekte olan bu

depresyonun en oumlnemli yerleşim merkezi 5800 nuumlfuslu MECİTOumlZUumlrsquoduumlr Mecitoumlzuuml Tokat ve

Amasyarsquodan Ccedilorum-Ankara guumlzergahını izleyen araccedilların tercih ettikleri karayolu uumlzerinde yer

almaktadır İlccedile merkezi konumunda olan Mecitoumlzuuml kasabasının idari youmlnden bağlı olduğu Ccedilorumrsquoa

uzaklığı 37 km dir Bu sahada tarım ve hayvancılık halkın geccedilim kaynağıdır Tarım alanlarında en ccedilok

şeker pancarı buğday arpa kuru soğan ayccediliccedileği ve nohut yetiştirilmektedir Tarım alanının 21rsquolik

kısmında sulu tarım yapılmaktadır İlccedilede 15000 adet buumlyuumlkbaş 23000 adet kuumlccediluumlkbaş hayvan

mevcuttur Ayrıca bir adet un bir adet tuğla fabrikası bulunmaktadır

CcedilORUM OVASI

Mecitoumlzuuml batısındaki Kırklar dağı aşıldıktan sonra Ccedilorum ovasına inilmektedir Ccedilorum ovası

doğudan Kırklar Dağı kuzeyden Eğerli Dağı batıdan Uğurlu Dağ guumlneyden ise Keşlik Dağı

tarafından kuşatılmış olup ovanın doğusu ve kuzeyi faylarla kesilmiştir Kışın kar yağdığında ciddi

tehlikeler oluşturan Kırklar Dağı uumlzerinde karaccedilamlardan oluşan bir koruluk alan yer almaktadır

Aslında oumlzellikleri itibariyle İccedil Anadolu boumllgesine dahil edilmesi gereken Ccedilorum ovası bu orman

kalıntısının etkisiyle Birinci Coğrafya Kongresi tarafından Orta Karadeniz boumllgesine dahil edilmiştir Ccedilorum ovasının denizden yuumlksekliği 780-800 m arasındadır Ovada Ccedilorum şehrinden başka Bayat-

OumlmerbeyndashDeliler-Guumlrcuuml-Elemin-Sarmaşa-Buluz-Celilkırı ve Yaydiğin Koumlyleri yer almaktadır

Ccedilorum ovasında en oumlnemli faaliyet kolunu tarım ve hayvancılık oluşturur Oumlncelikli olarak

uumlretimi yapılan tarım uumlruumlnleri arasında buğday arpa ccedileltik yeşil mercimek nohut şeker pancarı ve

kuru soğan sayılabilir İl eskiden beri Ccedilorum Leblebisi ve Ccedilorum Unu ile uumlnluumlduumlr Ayrıca

yumurta tavukccediluluğu da oumlnemli bir tarımsal faaliyet dalı olup guumlnluumlk yumurta uumlretimi 1500000-

2000000 arasında değişmektedir

162000 nuumlfuslu Ccedilorumrsquoda halkın muumlteşebbis ve atılımcı kişiliği sayesinde Ccedilorum

Anadolunun sanayi merkezlerinden biri haline gelmiştirKentin ekonomik yapısını oumlnemli oumllccediluumlde

etkileyen sanayileşme ccedilabaları 1970-1980 yılları arasında toprak sanayi ile başlamıştır Aynı doumlnemde

ikinci oumlnemli sektoumlr olarak gıda sanayi gelişmiş ve 1930lu yıllarda kurulmuş olan un değirmenlerinin

yerini yuumlksek kapasiteli modern un fabrikaları almıştır Bu iki sektoumlruumln ihtiyaccedillarına paralel olarak

makina imalatı ve doumlkuumlm sanayi dalları da gelişmiş tuğla kiremit ve un fabrikalarının

makinelerini imal eden tesisler kurulmuştur Son yıllarda ise klasik sanayi dallarındaki yatırım yapma

alışkanlığı terkedilmiş ve yatırım alanları yelpazesi oldukccedila genişlemiştir

Ccedilorumda lokomotif sektoumlr olarak kabul edilen toprak sanayi dışında un irmik bulgur

makarna sıvı yağ kuumlp şeker yem yumurta kağıt ambalaj şırınga fermuar oto radyatoumlruuml-egzosu-

kaloriferi yazıcı şeritleri mobilya parke emaye doumlkuumlm ccedilivi bakır ve ccedilinko levha bakır boru ve

hortum goumlmlek iplik dokuma ccediluval strafor kemik unu tıbbi ampul lpg dolum seramik mermer

karo sıhhi tesisat ayakkabıccedilorap sektoumlrlerinde de fafaliyet goumlsteren işletmeler mevcuttur Ayrıca bu

sektoumlrlerin makina kalıp ve doumlkuumlm ihtiyaccedillarını karşılayan ve un-irmik yem ve toprak sanayi

sektoumlrlerinde anahtar teslimi faaliyet goumlsteren işletmeler mevcuttur

1957 yılında uumlretime başlayan ccedilimento fabrikası ile ilde buumlyuumlk oumllccedilekli olarak sanayi ccedilabaları

başlamıştır 1970 yılından itibaren ise imalat sanayinin toprak sanayine dayalı bir gelişme goumlsterdiği

goumlruumllmektedir Kamuya ait tek tesis olan ve 316 kişinin ccedilalıştığı şeker fabrikası yılda 314000 ton

uumlretim yapmaktadır Daha oumlnce kamuya ait olan Ccedilorum Ccedilimento Fabrikası ve Suumlt ve Suumlt Uumlruumlnleri

fabrikasının oumlzelleştirme işlemleri tamamlanmış olup oumlzel kişilere ait olarak uumlretime devam

57

etmektedirler Ccedilorumda Organize sanayi boumllgesinde 46 adet Kuumlccediluumlk sanayi sitesinde 101 adet

diğerleri de 142 adet olmak uumlzere 289 sanayi işletmesi faaliyet goumlstermektedir

4 ORTAKOumlY- GOumlYNUumlCEK DEPRESYONU

Guumlneyde Ccedilekerek ırmağı Deveci Dağları ile Dağnı dağı arasında kavisler ccedilizerek derin bir

vadi iccedilinde akmakta ve Yeşilırmağa kavuşmadan oumlnce Karadağ ile Zile Dağları arasında GB-KD

doğrultulu Ortakoumly-Goumlynuumlcek depresyonuna kavuşmaktadır Bu alanda Ccedilekerek ırmağı geniş

aluumlvyal tabanlı korunaklı bir depresyon iccedilinde akmaktadır Elverişli tarım alanlarına yer veren bu

depresyonun guumlneyi (Ortakoumly) Ccedilorum iline kuzeyi (Goumlynuumlcek) Amasya iline aittir

ORTAKOumlY

İlccedile toprakları eski devirlerden bu yana yerleşim yeri olduğu Hitit ve Roma doumlnemlerine ait

kalıntıların bulunmasından anlaşılmaktadır Hitit doumlnemindeki Şapinuva kenti burada yer almaktadır

Ortaasyarsquodan buraya gelen Tuumlrkler kabile halinde Pınarkoumly ve Asrakoumly mevkiileriyle Ortakoumlyrsquoe

yerleşmişlerdir Daha sonra Asrakoumly ile Pınarkoumly Ortakoumly ile birleşerek şimdiki Ortakoumly meydana

gelmiştir 1959 yılında ilccedile merkezi olmuştur 3400 nuumlfuslu Ortakoumly kasabası ve ccedilevresinin ekonomisi

tarım ve hayvancılığa dayanmaktadır Tarım arazisi 14560 ha dır Bunun 6 sulanabilir 94

kuraktır Belli başlı tarım uumlruumlnleri buğday arpa nohut şekerpancarı mercimek ccedileltik

haşhaşrsquotır İlccedilede buumlyuumlkbaş hayvan sayısı 5845 kuumlccediluumlkbaş hayvan sayısı ise 5230 dur Bir adet

sulama goumlleti mevcuttur İlccedile sınırları iccedilerisinden geccedilen Yeşilırmak rsquo ın bir kolu olan Ccedilekerek

Irmağından İncesu Aşdağul ve Senemoğlu koumlyleri bu akarsudan faydalanmaktadır

GOumlYNUumlCEK

Amasya iline bağlı bir ilccedile merkezi olan Goumlynuumlcek 2800 nuumlfuslu kuumlccediluumlk bir kasabadır

Ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayalı olmakla birlikte sanayisi yok denecek kadar azdır Tarım

arazisi 220200 dekardır Bunun 59200 dekarı sulu 161000 dekarı kıraccediltır Ancak Geldingen

58

(Geldiklan) Ovası Sulama Projesirsquonin faaliyete geccedilmesi ile ilccedilenin sulu tarım arazisinde artma

beklenmektedir Başlıca tarım uumlruumlnleri buğday ay ccediliccedileği şeker pancarı ve soğandır İlccedile ekonomisinin

diğer oumlnemli gelir kaynağı hayvancılık olup 8850 kuumlccediluumlkbaş 11105 buumlyuumlkbaş hayvan bulunmaktadır

İlccedilede iccedilme suyu sıkıntısı ccedilekilmemektedir Ayrıca boumlbrek taşlarını ve idrar yolları iltihabını doumlktuumlğuuml

soumlylenilen şifalı suyu bulunmaktadır Şifalı su ccedilıkış yeri dağda olmasına rağmen ilccedilenin iccedilerisine kadar

borularla getirilmiştir

5 SAMURCcedilAY-KIZOĞLU-AKSALUR-KIZILCAKOumlY DEPERSYONU

Ezinepazar depresyonunun guumlneyinde Sarıtaş Dağı ile Turhalrsquoın kuzeybatısındaki Buzluk

Dağı arasında uzanan depresyona iccedilindeki yerleşmelerden dolayı Samurccedilay-Kızoğlu-Aksalur-

Kızılcakoumly depresyonu adı verilmektedir Keskin hatlı faylarla şekillenen bu depresyon adı geccedilen

koumlyler civarında biraz genişlemekte diğer yerlerde ise daralmaktadır Sivas-Samsun demir yolu bu dar

alanlı depresyon iccedilinde Yeşilırmakrsquoı takip etmektedir Tahıl şekerpancarı meyve ve sebze yetiştirilen

bu depresyon iccedilindeki Samurccedilay ve Kızoğlu koumlyleri Turhalrsquoa bağlıdırlar Samurccedilay koumlyuuml depresyonun

batısında Kızoğlu ise orta kesimindedir Kızoğlu koumlyuumlnde tren istasyonu bulunması nedeniyle

ldquoKızoğlu İstasyonurdquo olarak da bilinmektedir Nuumlfusu 275 olan koumlyuumln ekonomisi tarım ve

hayvancılığa dayalıdır

Samurccedilay-Kızoğlu depresyonunun batı kesimi ve Samurccedilay koumlyuuml

Yeşilırmak Aksalur koumlyuumlne gelmeden oumlnce Şahinkaya yarmasında adeta bir kanyon

manzarası oluşturmaktadır Depresyonun Aksalur- Kızılcakoumly kesimi adeta Akdeniz iklimi

oumlzelliklerinin huumlkuumlm suumlrduumlğuuml bir mikrokliama alanıdır Bu iki koumlyde seracılık halinde sebze tarımı

yapılmaktadır Her mevsim taze sebze ve meyvenin uumlretildiği bu saha Amasya ilinin oumlnemli tarım

alanı durumundadır

53

soğandır İlccedilede son yıllarda suumlt sığırcılığı gelişmektedir Sanayi tesisi olarak ayccediliccedilek yağı fabrikası

ile un yem fabrikaları bulunmaktadır

GUumlMUumlŞHACIKOumlY

Merzifon ovasının batısında yer alan 14000 nuumlfuslu Guumlmuumlşhacıkoumly Hamamoumlzuumlrsquone goumlre

oldukccedila buumlyuumlk bir kasabadır İlccedile merkezi 1891 yılına kadar Guumlmuumlşrsquoe ait ve ldquoHACIKOumlYUumlrdquo adıyla

anılan bir bucak iken 1890 yılında belediye 1892 yılında ilccedile merkezi olmuş ve GUumlMUumlŞHACIKOumlY

adıyla anılmaya başlanmıştır Guumlmuumlşhacıkoumlyrsquouumln ekonomisi buumlyuumlk oranda tarıma dayanmaktadır

Tarım alanları 14750 hektar olup bunun 6300 ( 43rsquouuml) hektarı İlccedilede bulunan Balıklı İmirler ve

Ccedilitlibağlıca sulama goumlletleri ile sulanabilmektedir Başlıca tarım uumlruumlnleri buğday arpa yulaf ve

mercimek ile şeker pancarı tuumltuumln soğan ve haşhaşrsquotır Tuumltuumln ve şeker pancarında kota uygulaması

nedeniyle alternatif tarım olarak seracılık kuumlltuumlr boumlğuumlrtleni ahududu ve meyvecilik uumlretimi artmıştır

2004 yılı verilerine goumlre 14840 adet buumlyuumlkbaş ve 19620 adet kuumlccediluumlkbaş hayvan mevcuttur Ayrıca 164

kişinin istihdam edildiği TEKEL Yaprak Tuumltuumln İşletmesi 3 adet un fabrikası ve yeni faaliyete

başlamış 1 adet tekstil atoumllyesi bulunmaktadır

HAMAMOumlZUuml

Merzifon Ovasının batısında bu ovaya dar bir koridorla bağlanan Hamamoumlzuuml depresyonu

kuzeyden İnegoumll Dağı guumlneyden Eğerli Dağ arasında uzanmakta batıdan ise Kızılrmak vadisine

accedilılmaktadır Bu kuumlccediluumlk depresyonun idari merkezi durumunda olan 1511 nuumlfuslu Hamamoumlzuuml

kasabası 1887 yılında Guumlmuumlşhacıkoumly İlccedilesine bağlı 60 hanelik bir koumly iken 1910 yılında bucak

merkezi olmuş 1972 yılında belediye teşkilatı 05 Ağustos 1991 tarihinde de ilccedile teşkilatı

kurulmuştur İlccedilede ekonomik hayat canlı değildir İlccedile halkının geccedilim kaynağı tarım ve

hayvancılıktır İlccedile merkezinde kaplıcadan dolayı oluşan turizm geliri İlccedile ekonomisine katkıda

bulunmaktadır Genccedil nuumlfus genellikle buumlyuumlk şehirlere ccedilalışmak iccedilin gitmektedir Başlıca tarım

uumlruumlnleri buğday arpa fiğ kuru fasulye nohut tuumltuumln şeker pancarı ve haşhaştır Ayrıca bahccedile

sebzeciliği ve meyvecilik de yapılmaktadır

54

OSMANCIK

Kızılırmak vadisine sokulan Osmancık depresyonu Merzifon-Guumlmuumlşhacıkoumly depresyonuna

dar bir koridorla bağlanmaktadır Kuzeyden Adadağ guumlneyden İnegoumll Dağı arasına sıkışmış olan

depresyonunun en buumlyuumlk yerleşmesi Ccedilorum iline bağlı bir ilccedile merkezi olan 28500 nuumlfuslu

Osmancıkrsquotır Şehirleşme youmlnuumlnde oumlnemli gelişmeler kaydeden Osmancık İstanbulrsquou Samsun ve

Trabzonrsquo a bağlayan E-80 karayolu yapılıncaya kadar kuumlccediluumlk bir Anadolu kasabası olarak kalmıştır

1991 yılında yolun bitirilmesi ile birlikte ticaret canlanmış nuumlfus artmıştır Osmancıkrsquota asıl gelişme

sanayi sektoumlruumlnde goumlruumllmektedir Ccedilorum yolu kavşağının iki kıyısında yer alan beş kiremit ve yedi

tuğla fabrikasında 1500 işccedili ccedilalışmakta yılda 35000000000 adet kiremit 140000000000 adet

tuğla uumlretimi gerccedilekleştirilmektedir 2001 yılında faaliyete geccedilen 650 işccedili kapasiteli Tekstil

fabrikasından ABD ve Avrupa uumllkelerine hazır giyim mamulleri ihraccedil etmektedir Ayrıca iki adet suumlt

ve suumlt uumlruumlnleri fabrikası ve altı adet ccedileltik fabrikası faaliyet goumlstermektedir

Tarımsal faaliyetlerin de oumlnemli oluğu Osmancık depresyonunda ccedileltik uumlretimi en oumlnemli

gelir kaynağıdır Ccedileltik dışında ekimi yapılan diğer oumlnemli uumlruumlnler buğday şekerpancarı ve haşhaştır

17320 adet buumlyuumlkbaş 20000 adet kuumlccediluumlkbaş hayvan bulunmaktadır

3 EZİNEPAZAR-MECİTOumlZUuml-CcedilORUM DEPRESYONLARI

31 EZİNEPAZAR DEPRESYONU

Amasyarsquonın guumlneydoğusunda Sakarat Dağı ile Sarıtaş Dağı arasında doğu-batı doğrultusunda

uzanan ve iccedilinden Deliccedilayrsquoın aktığı tektonik ccedilukurluk Ezinepazar depresyonu olarak

adlandırılmaktadır Doğudan batıya doğru basamaklar halinde alccedilalarak uzanan depresyon Aydınca

kasabası doğusunda 900 metreden başlayıp batıda Amasya guumlneyinde 400 metreye alccedilalır Aktif

faylarla (Ezinepazar fayı) kesilmiş olan bu saha depremsellik bakımından ciddi risk taşımaktadır

Tahıl şekerpancarı ayccediliccedileği ile nadiren tuumltuumln haşhaş tarımı yapılan Ezinepazar depresyonunun batı

kesimi meyve tarımı youmlnuumlnden guumlccedilluuml bir potansiyele sahiptir Bu depresyonun başlıca yerleşmeleri

(doğudan batıya doğru) Aydınca Ezinepazar Uygur Kalekoumly Sevincer ve İlyasrsquotır Oumlzellikle

Sevincer İlyas civarında meyvecilik oumlnde gelen ekonomik uğraştır Depresyon iccedilinde tuğla kiremit

fabrikaları yer almakta ve ccedilevre kirliliğine yol accedilmaktadırlar

55

Ezinepazar depresyonunun sularını boşaltan Deliccedilayrsquoın ve Ccedilekerek ırmağının Yeşilırmakrsquola

buluştuğu GELDİKLAN (GELDİNGEN) OVASI Amasya guumlneyinde yer almaktadır Adları geccedilen

bu uumlccedil akarsuyun taşkınları sırasında ince bir aluumlvyon oumlrtuumlyle kaplanan Geldiklan Ovası youmlrenin en

elverişli tarım alanı durumunda olup tahıl şekerpancarı sebze bostan ccedileltik ve meyve ziraati

yapılmaktadır Goumlkhoumlyuumlk Tarım İşletmesinin arazisi de bu ovada yer almaktadır Bu sahada ipek

boumlcekccedililiğinin yaygın olduğu doumlnemlerde dut ağaccedilları da geniş yer tutmaktaydı Amasya guumlneyinde

eski adı Sıraboumlcekhane olan İPEKKOumlY ile KAYABAŞI koumlylerinin bir zamanlar yoğun biccedilimde ipek

boumlcekccedililiği yapıldığı yerler oluğunu soumlyleyebiliriz

56

32 MECİTOumlZUuml-CcedilORUM DEPRESYONLARI

MECİTOumlZUuml OVASI

Ezinepazar depresyonunun batıdaki devamını Geldiklan Ovasından sonra Tanoumlzuuml Deresinin

iccedilinden aktığı batı-doğu doğrultulu Mecitoumlzuuml depresyonu oluşturur Kuzeyden Ccedilakırdağ ile Avkat

Dağı batıdan ve guumlneyden ise Kırklar Dağı tarafından kuşatılan ve denizden 750 m yuumlksekte olan bu

depresyonun en oumlnemli yerleşim merkezi 5800 nuumlfuslu MECİTOumlZUumlrsquoduumlr Mecitoumlzuuml Tokat ve

Amasyarsquodan Ccedilorum-Ankara guumlzergahını izleyen araccedilların tercih ettikleri karayolu uumlzerinde yer

almaktadır İlccedile merkezi konumunda olan Mecitoumlzuuml kasabasının idari youmlnden bağlı olduğu Ccedilorumrsquoa

uzaklığı 37 km dir Bu sahada tarım ve hayvancılık halkın geccedilim kaynağıdır Tarım alanlarında en ccedilok

şeker pancarı buğday arpa kuru soğan ayccediliccedileği ve nohut yetiştirilmektedir Tarım alanının 21rsquolik

kısmında sulu tarım yapılmaktadır İlccedilede 15000 adet buumlyuumlkbaş 23000 adet kuumlccediluumlkbaş hayvan

mevcuttur Ayrıca bir adet un bir adet tuğla fabrikası bulunmaktadır

CcedilORUM OVASI

Mecitoumlzuuml batısındaki Kırklar dağı aşıldıktan sonra Ccedilorum ovasına inilmektedir Ccedilorum ovası

doğudan Kırklar Dağı kuzeyden Eğerli Dağı batıdan Uğurlu Dağ guumlneyden ise Keşlik Dağı

tarafından kuşatılmış olup ovanın doğusu ve kuzeyi faylarla kesilmiştir Kışın kar yağdığında ciddi

tehlikeler oluşturan Kırklar Dağı uumlzerinde karaccedilamlardan oluşan bir koruluk alan yer almaktadır

Aslında oumlzellikleri itibariyle İccedil Anadolu boumllgesine dahil edilmesi gereken Ccedilorum ovası bu orman

kalıntısının etkisiyle Birinci Coğrafya Kongresi tarafından Orta Karadeniz boumllgesine dahil edilmiştir Ccedilorum ovasının denizden yuumlksekliği 780-800 m arasındadır Ovada Ccedilorum şehrinden başka Bayat-

OumlmerbeyndashDeliler-Guumlrcuuml-Elemin-Sarmaşa-Buluz-Celilkırı ve Yaydiğin Koumlyleri yer almaktadır

Ccedilorum ovasında en oumlnemli faaliyet kolunu tarım ve hayvancılık oluşturur Oumlncelikli olarak

uumlretimi yapılan tarım uumlruumlnleri arasında buğday arpa ccedileltik yeşil mercimek nohut şeker pancarı ve

kuru soğan sayılabilir İl eskiden beri Ccedilorum Leblebisi ve Ccedilorum Unu ile uumlnluumlduumlr Ayrıca

yumurta tavukccediluluğu da oumlnemli bir tarımsal faaliyet dalı olup guumlnluumlk yumurta uumlretimi 1500000-

2000000 arasında değişmektedir

162000 nuumlfuslu Ccedilorumrsquoda halkın muumlteşebbis ve atılımcı kişiliği sayesinde Ccedilorum

Anadolunun sanayi merkezlerinden biri haline gelmiştirKentin ekonomik yapısını oumlnemli oumllccediluumlde

etkileyen sanayileşme ccedilabaları 1970-1980 yılları arasında toprak sanayi ile başlamıştır Aynı doumlnemde

ikinci oumlnemli sektoumlr olarak gıda sanayi gelişmiş ve 1930lu yıllarda kurulmuş olan un değirmenlerinin

yerini yuumlksek kapasiteli modern un fabrikaları almıştır Bu iki sektoumlruumln ihtiyaccedillarına paralel olarak

makina imalatı ve doumlkuumlm sanayi dalları da gelişmiş tuğla kiremit ve un fabrikalarının

makinelerini imal eden tesisler kurulmuştur Son yıllarda ise klasik sanayi dallarındaki yatırım yapma

alışkanlığı terkedilmiş ve yatırım alanları yelpazesi oldukccedila genişlemiştir

Ccedilorumda lokomotif sektoumlr olarak kabul edilen toprak sanayi dışında un irmik bulgur

makarna sıvı yağ kuumlp şeker yem yumurta kağıt ambalaj şırınga fermuar oto radyatoumlruuml-egzosu-

kaloriferi yazıcı şeritleri mobilya parke emaye doumlkuumlm ccedilivi bakır ve ccedilinko levha bakır boru ve

hortum goumlmlek iplik dokuma ccediluval strafor kemik unu tıbbi ampul lpg dolum seramik mermer

karo sıhhi tesisat ayakkabıccedilorap sektoumlrlerinde de fafaliyet goumlsteren işletmeler mevcuttur Ayrıca bu

sektoumlrlerin makina kalıp ve doumlkuumlm ihtiyaccedillarını karşılayan ve un-irmik yem ve toprak sanayi

sektoumlrlerinde anahtar teslimi faaliyet goumlsteren işletmeler mevcuttur

1957 yılında uumlretime başlayan ccedilimento fabrikası ile ilde buumlyuumlk oumllccedilekli olarak sanayi ccedilabaları

başlamıştır 1970 yılından itibaren ise imalat sanayinin toprak sanayine dayalı bir gelişme goumlsterdiği

goumlruumllmektedir Kamuya ait tek tesis olan ve 316 kişinin ccedilalıştığı şeker fabrikası yılda 314000 ton

uumlretim yapmaktadır Daha oumlnce kamuya ait olan Ccedilorum Ccedilimento Fabrikası ve Suumlt ve Suumlt Uumlruumlnleri

fabrikasının oumlzelleştirme işlemleri tamamlanmış olup oumlzel kişilere ait olarak uumlretime devam

57

etmektedirler Ccedilorumda Organize sanayi boumllgesinde 46 adet Kuumlccediluumlk sanayi sitesinde 101 adet

diğerleri de 142 adet olmak uumlzere 289 sanayi işletmesi faaliyet goumlstermektedir

4 ORTAKOumlY- GOumlYNUumlCEK DEPRESYONU

Guumlneyde Ccedilekerek ırmağı Deveci Dağları ile Dağnı dağı arasında kavisler ccedilizerek derin bir

vadi iccedilinde akmakta ve Yeşilırmağa kavuşmadan oumlnce Karadağ ile Zile Dağları arasında GB-KD

doğrultulu Ortakoumly-Goumlynuumlcek depresyonuna kavuşmaktadır Bu alanda Ccedilekerek ırmağı geniş

aluumlvyal tabanlı korunaklı bir depresyon iccedilinde akmaktadır Elverişli tarım alanlarına yer veren bu

depresyonun guumlneyi (Ortakoumly) Ccedilorum iline kuzeyi (Goumlynuumlcek) Amasya iline aittir

ORTAKOumlY

İlccedile toprakları eski devirlerden bu yana yerleşim yeri olduğu Hitit ve Roma doumlnemlerine ait

kalıntıların bulunmasından anlaşılmaktadır Hitit doumlnemindeki Şapinuva kenti burada yer almaktadır

Ortaasyarsquodan buraya gelen Tuumlrkler kabile halinde Pınarkoumly ve Asrakoumly mevkiileriyle Ortakoumlyrsquoe

yerleşmişlerdir Daha sonra Asrakoumly ile Pınarkoumly Ortakoumly ile birleşerek şimdiki Ortakoumly meydana

gelmiştir 1959 yılında ilccedile merkezi olmuştur 3400 nuumlfuslu Ortakoumly kasabası ve ccedilevresinin ekonomisi

tarım ve hayvancılığa dayanmaktadır Tarım arazisi 14560 ha dır Bunun 6 sulanabilir 94

kuraktır Belli başlı tarım uumlruumlnleri buğday arpa nohut şekerpancarı mercimek ccedileltik

haşhaşrsquotır İlccedilede buumlyuumlkbaş hayvan sayısı 5845 kuumlccediluumlkbaş hayvan sayısı ise 5230 dur Bir adet

sulama goumlleti mevcuttur İlccedile sınırları iccedilerisinden geccedilen Yeşilırmak rsquo ın bir kolu olan Ccedilekerek

Irmağından İncesu Aşdağul ve Senemoğlu koumlyleri bu akarsudan faydalanmaktadır

GOumlYNUumlCEK

Amasya iline bağlı bir ilccedile merkezi olan Goumlynuumlcek 2800 nuumlfuslu kuumlccediluumlk bir kasabadır

Ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayalı olmakla birlikte sanayisi yok denecek kadar azdır Tarım

arazisi 220200 dekardır Bunun 59200 dekarı sulu 161000 dekarı kıraccediltır Ancak Geldingen

58

(Geldiklan) Ovası Sulama Projesirsquonin faaliyete geccedilmesi ile ilccedilenin sulu tarım arazisinde artma

beklenmektedir Başlıca tarım uumlruumlnleri buğday ay ccediliccedileği şeker pancarı ve soğandır İlccedile ekonomisinin

diğer oumlnemli gelir kaynağı hayvancılık olup 8850 kuumlccediluumlkbaş 11105 buumlyuumlkbaş hayvan bulunmaktadır

İlccedilede iccedilme suyu sıkıntısı ccedilekilmemektedir Ayrıca boumlbrek taşlarını ve idrar yolları iltihabını doumlktuumlğuuml

soumlylenilen şifalı suyu bulunmaktadır Şifalı su ccedilıkış yeri dağda olmasına rağmen ilccedilenin iccedilerisine kadar

borularla getirilmiştir

5 SAMURCcedilAY-KIZOĞLU-AKSALUR-KIZILCAKOumlY DEPERSYONU

Ezinepazar depresyonunun guumlneyinde Sarıtaş Dağı ile Turhalrsquoın kuzeybatısındaki Buzluk

Dağı arasında uzanan depresyona iccedilindeki yerleşmelerden dolayı Samurccedilay-Kızoğlu-Aksalur-

Kızılcakoumly depresyonu adı verilmektedir Keskin hatlı faylarla şekillenen bu depresyon adı geccedilen

koumlyler civarında biraz genişlemekte diğer yerlerde ise daralmaktadır Sivas-Samsun demir yolu bu dar

alanlı depresyon iccedilinde Yeşilırmakrsquoı takip etmektedir Tahıl şekerpancarı meyve ve sebze yetiştirilen

bu depresyon iccedilindeki Samurccedilay ve Kızoğlu koumlyleri Turhalrsquoa bağlıdırlar Samurccedilay koumlyuuml depresyonun

batısında Kızoğlu ise orta kesimindedir Kızoğlu koumlyuumlnde tren istasyonu bulunması nedeniyle

ldquoKızoğlu İstasyonurdquo olarak da bilinmektedir Nuumlfusu 275 olan koumlyuumln ekonomisi tarım ve

hayvancılığa dayalıdır

Samurccedilay-Kızoğlu depresyonunun batı kesimi ve Samurccedilay koumlyuuml

Yeşilırmak Aksalur koumlyuumlne gelmeden oumlnce Şahinkaya yarmasında adeta bir kanyon

manzarası oluşturmaktadır Depresyonun Aksalur- Kızılcakoumly kesimi adeta Akdeniz iklimi

oumlzelliklerinin huumlkuumlm suumlrduumlğuuml bir mikrokliama alanıdır Bu iki koumlyde seracılık halinde sebze tarımı

yapılmaktadır Her mevsim taze sebze ve meyvenin uumlretildiği bu saha Amasya ilinin oumlnemli tarım

alanı durumundadır

54

OSMANCIK

Kızılırmak vadisine sokulan Osmancık depresyonu Merzifon-Guumlmuumlşhacıkoumly depresyonuna

dar bir koridorla bağlanmaktadır Kuzeyden Adadağ guumlneyden İnegoumll Dağı arasına sıkışmış olan

depresyonunun en buumlyuumlk yerleşmesi Ccedilorum iline bağlı bir ilccedile merkezi olan 28500 nuumlfuslu

Osmancıkrsquotır Şehirleşme youmlnuumlnde oumlnemli gelişmeler kaydeden Osmancık İstanbulrsquou Samsun ve

Trabzonrsquo a bağlayan E-80 karayolu yapılıncaya kadar kuumlccediluumlk bir Anadolu kasabası olarak kalmıştır

1991 yılında yolun bitirilmesi ile birlikte ticaret canlanmış nuumlfus artmıştır Osmancıkrsquota asıl gelişme

sanayi sektoumlruumlnde goumlruumllmektedir Ccedilorum yolu kavşağının iki kıyısında yer alan beş kiremit ve yedi

tuğla fabrikasında 1500 işccedili ccedilalışmakta yılda 35000000000 adet kiremit 140000000000 adet

tuğla uumlretimi gerccedilekleştirilmektedir 2001 yılında faaliyete geccedilen 650 işccedili kapasiteli Tekstil

fabrikasından ABD ve Avrupa uumllkelerine hazır giyim mamulleri ihraccedil etmektedir Ayrıca iki adet suumlt

ve suumlt uumlruumlnleri fabrikası ve altı adet ccedileltik fabrikası faaliyet goumlstermektedir

Tarımsal faaliyetlerin de oumlnemli oluğu Osmancık depresyonunda ccedileltik uumlretimi en oumlnemli

gelir kaynağıdır Ccedileltik dışında ekimi yapılan diğer oumlnemli uumlruumlnler buğday şekerpancarı ve haşhaştır

17320 adet buumlyuumlkbaş 20000 adet kuumlccediluumlkbaş hayvan bulunmaktadır

3 EZİNEPAZAR-MECİTOumlZUuml-CcedilORUM DEPRESYONLARI

31 EZİNEPAZAR DEPRESYONU

Amasyarsquonın guumlneydoğusunda Sakarat Dağı ile Sarıtaş Dağı arasında doğu-batı doğrultusunda

uzanan ve iccedilinden Deliccedilayrsquoın aktığı tektonik ccedilukurluk Ezinepazar depresyonu olarak

adlandırılmaktadır Doğudan batıya doğru basamaklar halinde alccedilalarak uzanan depresyon Aydınca

kasabası doğusunda 900 metreden başlayıp batıda Amasya guumlneyinde 400 metreye alccedilalır Aktif

faylarla (Ezinepazar fayı) kesilmiş olan bu saha depremsellik bakımından ciddi risk taşımaktadır

Tahıl şekerpancarı ayccediliccedileği ile nadiren tuumltuumln haşhaş tarımı yapılan Ezinepazar depresyonunun batı

kesimi meyve tarımı youmlnuumlnden guumlccedilluuml bir potansiyele sahiptir Bu depresyonun başlıca yerleşmeleri

(doğudan batıya doğru) Aydınca Ezinepazar Uygur Kalekoumly Sevincer ve İlyasrsquotır Oumlzellikle

Sevincer İlyas civarında meyvecilik oumlnde gelen ekonomik uğraştır Depresyon iccedilinde tuğla kiremit

fabrikaları yer almakta ve ccedilevre kirliliğine yol accedilmaktadırlar

55

Ezinepazar depresyonunun sularını boşaltan Deliccedilayrsquoın ve Ccedilekerek ırmağının Yeşilırmakrsquola

buluştuğu GELDİKLAN (GELDİNGEN) OVASI Amasya guumlneyinde yer almaktadır Adları geccedilen

bu uumlccedil akarsuyun taşkınları sırasında ince bir aluumlvyon oumlrtuumlyle kaplanan Geldiklan Ovası youmlrenin en

elverişli tarım alanı durumunda olup tahıl şekerpancarı sebze bostan ccedileltik ve meyve ziraati

yapılmaktadır Goumlkhoumlyuumlk Tarım İşletmesinin arazisi de bu ovada yer almaktadır Bu sahada ipek

boumlcekccedililiğinin yaygın olduğu doumlnemlerde dut ağaccedilları da geniş yer tutmaktaydı Amasya guumlneyinde

eski adı Sıraboumlcekhane olan İPEKKOumlY ile KAYABAŞI koumlylerinin bir zamanlar yoğun biccedilimde ipek

boumlcekccedililiği yapıldığı yerler oluğunu soumlyleyebiliriz

56

32 MECİTOumlZUuml-CcedilORUM DEPRESYONLARI

MECİTOumlZUuml OVASI

Ezinepazar depresyonunun batıdaki devamını Geldiklan Ovasından sonra Tanoumlzuuml Deresinin

iccedilinden aktığı batı-doğu doğrultulu Mecitoumlzuuml depresyonu oluşturur Kuzeyden Ccedilakırdağ ile Avkat

Dağı batıdan ve guumlneyden ise Kırklar Dağı tarafından kuşatılan ve denizden 750 m yuumlksekte olan bu

depresyonun en oumlnemli yerleşim merkezi 5800 nuumlfuslu MECİTOumlZUumlrsquoduumlr Mecitoumlzuuml Tokat ve

Amasyarsquodan Ccedilorum-Ankara guumlzergahını izleyen araccedilların tercih ettikleri karayolu uumlzerinde yer

almaktadır İlccedile merkezi konumunda olan Mecitoumlzuuml kasabasının idari youmlnden bağlı olduğu Ccedilorumrsquoa

uzaklığı 37 km dir Bu sahada tarım ve hayvancılık halkın geccedilim kaynağıdır Tarım alanlarında en ccedilok

şeker pancarı buğday arpa kuru soğan ayccediliccedileği ve nohut yetiştirilmektedir Tarım alanının 21rsquolik

kısmında sulu tarım yapılmaktadır İlccedilede 15000 adet buumlyuumlkbaş 23000 adet kuumlccediluumlkbaş hayvan

mevcuttur Ayrıca bir adet un bir adet tuğla fabrikası bulunmaktadır

CcedilORUM OVASI

Mecitoumlzuuml batısındaki Kırklar dağı aşıldıktan sonra Ccedilorum ovasına inilmektedir Ccedilorum ovası

doğudan Kırklar Dağı kuzeyden Eğerli Dağı batıdan Uğurlu Dağ guumlneyden ise Keşlik Dağı

tarafından kuşatılmış olup ovanın doğusu ve kuzeyi faylarla kesilmiştir Kışın kar yağdığında ciddi

tehlikeler oluşturan Kırklar Dağı uumlzerinde karaccedilamlardan oluşan bir koruluk alan yer almaktadır

Aslında oumlzellikleri itibariyle İccedil Anadolu boumllgesine dahil edilmesi gereken Ccedilorum ovası bu orman

kalıntısının etkisiyle Birinci Coğrafya Kongresi tarafından Orta Karadeniz boumllgesine dahil edilmiştir Ccedilorum ovasının denizden yuumlksekliği 780-800 m arasındadır Ovada Ccedilorum şehrinden başka Bayat-

OumlmerbeyndashDeliler-Guumlrcuuml-Elemin-Sarmaşa-Buluz-Celilkırı ve Yaydiğin Koumlyleri yer almaktadır

Ccedilorum ovasında en oumlnemli faaliyet kolunu tarım ve hayvancılık oluşturur Oumlncelikli olarak

uumlretimi yapılan tarım uumlruumlnleri arasında buğday arpa ccedileltik yeşil mercimek nohut şeker pancarı ve

kuru soğan sayılabilir İl eskiden beri Ccedilorum Leblebisi ve Ccedilorum Unu ile uumlnluumlduumlr Ayrıca

yumurta tavukccediluluğu da oumlnemli bir tarımsal faaliyet dalı olup guumlnluumlk yumurta uumlretimi 1500000-

2000000 arasında değişmektedir

162000 nuumlfuslu Ccedilorumrsquoda halkın muumlteşebbis ve atılımcı kişiliği sayesinde Ccedilorum

Anadolunun sanayi merkezlerinden biri haline gelmiştirKentin ekonomik yapısını oumlnemli oumllccediluumlde

etkileyen sanayileşme ccedilabaları 1970-1980 yılları arasında toprak sanayi ile başlamıştır Aynı doumlnemde

ikinci oumlnemli sektoumlr olarak gıda sanayi gelişmiş ve 1930lu yıllarda kurulmuş olan un değirmenlerinin

yerini yuumlksek kapasiteli modern un fabrikaları almıştır Bu iki sektoumlruumln ihtiyaccedillarına paralel olarak

makina imalatı ve doumlkuumlm sanayi dalları da gelişmiş tuğla kiremit ve un fabrikalarının

makinelerini imal eden tesisler kurulmuştur Son yıllarda ise klasik sanayi dallarındaki yatırım yapma

alışkanlığı terkedilmiş ve yatırım alanları yelpazesi oldukccedila genişlemiştir

Ccedilorumda lokomotif sektoumlr olarak kabul edilen toprak sanayi dışında un irmik bulgur

makarna sıvı yağ kuumlp şeker yem yumurta kağıt ambalaj şırınga fermuar oto radyatoumlruuml-egzosu-

kaloriferi yazıcı şeritleri mobilya parke emaye doumlkuumlm ccedilivi bakır ve ccedilinko levha bakır boru ve

hortum goumlmlek iplik dokuma ccediluval strafor kemik unu tıbbi ampul lpg dolum seramik mermer

karo sıhhi tesisat ayakkabıccedilorap sektoumlrlerinde de fafaliyet goumlsteren işletmeler mevcuttur Ayrıca bu

sektoumlrlerin makina kalıp ve doumlkuumlm ihtiyaccedillarını karşılayan ve un-irmik yem ve toprak sanayi

sektoumlrlerinde anahtar teslimi faaliyet goumlsteren işletmeler mevcuttur

1957 yılında uumlretime başlayan ccedilimento fabrikası ile ilde buumlyuumlk oumllccedilekli olarak sanayi ccedilabaları

başlamıştır 1970 yılından itibaren ise imalat sanayinin toprak sanayine dayalı bir gelişme goumlsterdiği

goumlruumllmektedir Kamuya ait tek tesis olan ve 316 kişinin ccedilalıştığı şeker fabrikası yılda 314000 ton

uumlretim yapmaktadır Daha oumlnce kamuya ait olan Ccedilorum Ccedilimento Fabrikası ve Suumlt ve Suumlt Uumlruumlnleri

fabrikasının oumlzelleştirme işlemleri tamamlanmış olup oumlzel kişilere ait olarak uumlretime devam

57

etmektedirler Ccedilorumda Organize sanayi boumllgesinde 46 adet Kuumlccediluumlk sanayi sitesinde 101 adet

diğerleri de 142 adet olmak uumlzere 289 sanayi işletmesi faaliyet goumlstermektedir

4 ORTAKOumlY- GOumlYNUumlCEK DEPRESYONU

Guumlneyde Ccedilekerek ırmağı Deveci Dağları ile Dağnı dağı arasında kavisler ccedilizerek derin bir

vadi iccedilinde akmakta ve Yeşilırmağa kavuşmadan oumlnce Karadağ ile Zile Dağları arasında GB-KD

doğrultulu Ortakoumly-Goumlynuumlcek depresyonuna kavuşmaktadır Bu alanda Ccedilekerek ırmağı geniş

aluumlvyal tabanlı korunaklı bir depresyon iccedilinde akmaktadır Elverişli tarım alanlarına yer veren bu

depresyonun guumlneyi (Ortakoumly) Ccedilorum iline kuzeyi (Goumlynuumlcek) Amasya iline aittir

ORTAKOumlY

İlccedile toprakları eski devirlerden bu yana yerleşim yeri olduğu Hitit ve Roma doumlnemlerine ait

kalıntıların bulunmasından anlaşılmaktadır Hitit doumlnemindeki Şapinuva kenti burada yer almaktadır

Ortaasyarsquodan buraya gelen Tuumlrkler kabile halinde Pınarkoumly ve Asrakoumly mevkiileriyle Ortakoumlyrsquoe

yerleşmişlerdir Daha sonra Asrakoumly ile Pınarkoumly Ortakoumly ile birleşerek şimdiki Ortakoumly meydana

gelmiştir 1959 yılında ilccedile merkezi olmuştur 3400 nuumlfuslu Ortakoumly kasabası ve ccedilevresinin ekonomisi

tarım ve hayvancılığa dayanmaktadır Tarım arazisi 14560 ha dır Bunun 6 sulanabilir 94

kuraktır Belli başlı tarım uumlruumlnleri buğday arpa nohut şekerpancarı mercimek ccedileltik

haşhaşrsquotır İlccedilede buumlyuumlkbaş hayvan sayısı 5845 kuumlccediluumlkbaş hayvan sayısı ise 5230 dur Bir adet

sulama goumlleti mevcuttur İlccedile sınırları iccedilerisinden geccedilen Yeşilırmak rsquo ın bir kolu olan Ccedilekerek

Irmağından İncesu Aşdağul ve Senemoğlu koumlyleri bu akarsudan faydalanmaktadır

GOumlYNUumlCEK

Amasya iline bağlı bir ilccedile merkezi olan Goumlynuumlcek 2800 nuumlfuslu kuumlccediluumlk bir kasabadır

Ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayalı olmakla birlikte sanayisi yok denecek kadar azdır Tarım

arazisi 220200 dekardır Bunun 59200 dekarı sulu 161000 dekarı kıraccediltır Ancak Geldingen

58

(Geldiklan) Ovası Sulama Projesirsquonin faaliyete geccedilmesi ile ilccedilenin sulu tarım arazisinde artma

beklenmektedir Başlıca tarım uumlruumlnleri buğday ay ccediliccedileği şeker pancarı ve soğandır İlccedile ekonomisinin

diğer oumlnemli gelir kaynağı hayvancılık olup 8850 kuumlccediluumlkbaş 11105 buumlyuumlkbaş hayvan bulunmaktadır

İlccedilede iccedilme suyu sıkıntısı ccedilekilmemektedir Ayrıca boumlbrek taşlarını ve idrar yolları iltihabını doumlktuumlğuuml

soumlylenilen şifalı suyu bulunmaktadır Şifalı su ccedilıkış yeri dağda olmasına rağmen ilccedilenin iccedilerisine kadar

borularla getirilmiştir

5 SAMURCcedilAY-KIZOĞLU-AKSALUR-KIZILCAKOumlY DEPERSYONU

Ezinepazar depresyonunun guumlneyinde Sarıtaş Dağı ile Turhalrsquoın kuzeybatısındaki Buzluk

Dağı arasında uzanan depresyona iccedilindeki yerleşmelerden dolayı Samurccedilay-Kızoğlu-Aksalur-

Kızılcakoumly depresyonu adı verilmektedir Keskin hatlı faylarla şekillenen bu depresyon adı geccedilen

koumlyler civarında biraz genişlemekte diğer yerlerde ise daralmaktadır Sivas-Samsun demir yolu bu dar

alanlı depresyon iccedilinde Yeşilırmakrsquoı takip etmektedir Tahıl şekerpancarı meyve ve sebze yetiştirilen

bu depresyon iccedilindeki Samurccedilay ve Kızoğlu koumlyleri Turhalrsquoa bağlıdırlar Samurccedilay koumlyuuml depresyonun

batısında Kızoğlu ise orta kesimindedir Kızoğlu koumlyuumlnde tren istasyonu bulunması nedeniyle

ldquoKızoğlu İstasyonurdquo olarak da bilinmektedir Nuumlfusu 275 olan koumlyuumln ekonomisi tarım ve

hayvancılığa dayalıdır

Samurccedilay-Kızoğlu depresyonunun batı kesimi ve Samurccedilay koumlyuuml

Yeşilırmak Aksalur koumlyuumlne gelmeden oumlnce Şahinkaya yarmasında adeta bir kanyon

manzarası oluşturmaktadır Depresyonun Aksalur- Kızılcakoumly kesimi adeta Akdeniz iklimi

oumlzelliklerinin huumlkuumlm suumlrduumlğuuml bir mikrokliama alanıdır Bu iki koumlyde seracılık halinde sebze tarımı

yapılmaktadır Her mevsim taze sebze ve meyvenin uumlretildiği bu saha Amasya ilinin oumlnemli tarım

alanı durumundadır

55

Ezinepazar depresyonunun sularını boşaltan Deliccedilayrsquoın ve Ccedilekerek ırmağının Yeşilırmakrsquola

buluştuğu GELDİKLAN (GELDİNGEN) OVASI Amasya guumlneyinde yer almaktadır Adları geccedilen

bu uumlccedil akarsuyun taşkınları sırasında ince bir aluumlvyon oumlrtuumlyle kaplanan Geldiklan Ovası youmlrenin en

elverişli tarım alanı durumunda olup tahıl şekerpancarı sebze bostan ccedileltik ve meyve ziraati

yapılmaktadır Goumlkhoumlyuumlk Tarım İşletmesinin arazisi de bu ovada yer almaktadır Bu sahada ipek

boumlcekccedililiğinin yaygın olduğu doumlnemlerde dut ağaccedilları da geniş yer tutmaktaydı Amasya guumlneyinde

eski adı Sıraboumlcekhane olan İPEKKOumlY ile KAYABAŞI koumlylerinin bir zamanlar yoğun biccedilimde ipek

boumlcekccedililiği yapıldığı yerler oluğunu soumlyleyebiliriz

56

32 MECİTOumlZUuml-CcedilORUM DEPRESYONLARI

MECİTOumlZUuml OVASI

Ezinepazar depresyonunun batıdaki devamını Geldiklan Ovasından sonra Tanoumlzuuml Deresinin

iccedilinden aktığı batı-doğu doğrultulu Mecitoumlzuuml depresyonu oluşturur Kuzeyden Ccedilakırdağ ile Avkat

Dağı batıdan ve guumlneyden ise Kırklar Dağı tarafından kuşatılan ve denizden 750 m yuumlksekte olan bu

depresyonun en oumlnemli yerleşim merkezi 5800 nuumlfuslu MECİTOumlZUumlrsquoduumlr Mecitoumlzuuml Tokat ve

Amasyarsquodan Ccedilorum-Ankara guumlzergahını izleyen araccedilların tercih ettikleri karayolu uumlzerinde yer

almaktadır İlccedile merkezi konumunda olan Mecitoumlzuuml kasabasının idari youmlnden bağlı olduğu Ccedilorumrsquoa

uzaklığı 37 km dir Bu sahada tarım ve hayvancılık halkın geccedilim kaynağıdır Tarım alanlarında en ccedilok

şeker pancarı buğday arpa kuru soğan ayccediliccedileği ve nohut yetiştirilmektedir Tarım alanının 21rsquolik

kısmında sulu tarım yapılmaktadır İlccedilede 15000 adet buumlyuumlkbaş 23000 adet kuumlccediluumlkbaş hayvan

mevcuttur Ayrıca bir adet un bir adet tuğla fabrikası bulunmaktadır

CcedilORUM OVASI

Mecitoumlzuuml batısındaki Kırklar dağı aşıldıktan sonra Ccedilorum ovasına inilmektedir Ccedilorum ovası

doğudan Kırklar Dağı kuzeyden Eğerli Dağı batıdan Uğurlu Dağ guumlneyden ise Keşlik Dağı

tarafından kuşatılmış olup ovanın doğusu ve kuzeyi faylarla kesilmiştir Kışın kar yağdığında ciddi

tehlikeler oluşturan Kırklar Dağı uumlzerinde karaccedilamlardan oluşan bir koruluk alan yer almaktadır

Aslında oumlzellikleri itibariyle İccedil Anadolu boumllgesine dahil edilmesi gereken Ccedilorum ovası bu orman

kalıntısının etkisiyle Birinci Coğrafya Kongresi tarafından Orta Karadeniz boumllgesine dahil edilmiştir Ccedilorum ovasının denizden yuumlksekliği 780-800 m arasındadır Ovada Ccedilorum şehrinden başka Bayat-

OumlmerbeyndashDeliler-Guumlrcuuml-Elemin-Sarmaşa-Buluz-Celilkırı ve Yaydiğin Koumlyleri yer almaktadır

Ccedilorum ovasında en oumlnemli faaliyet kolunu tarım ve hayvancılık oluşturur Oumlncelikli olarak

uumlretimi yapılan tarım uumlruumlnleri arasında buğday arpa ccedileltik yeşil mercimek nohut şeker pancarı ve

kuru soğan sayılabilir İl eskiden beri Ccedilorum Leblebisi ve Ccedilorum Unu ile uumlnluumlduumlr Ayrıca

yumurta tavukccediluluğu da oumlnemli bir tarımsal faaliyet dalı olup guumlnluumlk yumurta uumlretimi 1500000-

2000000 arasında değişmektedir

162000 nuumlfuslu Ccedilorumrsquoda halkın muumlteşebbis ve atılımcı kişiliği sayesinde Ccedilorum

Anadolunun sanayi merkezlerinden biri haline gelmiştirKentin ekonomik yapısını oumlnemli oumllccediluumlde

etkileyen sanayileşme ccedilabaları 1970-1980 yılları arasında toprak sanayi ile başlamıştır Aynı doumlnemde

ikinci oumlnemli sektoumlr olarak gıda sanayi gelişmiş ve 1930lu yıllarda kurulmuş olan un değirmenlerinin

yerini yuumlksek kapasiteli modern un fabrikaları almıştır Bu iki sektoumlruumln ihtiyaccedillarına paralel olarak

makina imalatı ve doumlkuumlm sanayi dalları da gelişmiş tuğla kiremit ve un fabrikalarının

makinelerini imal eden tesisler kurulmuştur Son yıllarda ise klasik sanayi dallarındaki yatırım yapma

alışkanlığı terkedilmiş ve yatırım alanları yelpazesi oldukccedila genişlemiştir

Ccedilorumda lokomotif sektoumlr olarak kabul edilen toprak sanayi dışında un irmik bulgur

makarna sıvı yağ kuumlp şeker yem yumurta kağıt ambalaj şırınga fermuar oto radyatoumlruuml-egzosu-

kaloriferi yazıcı şeritleri mobilya parke emaye doumlkuumlm ccedilivi bakır ve ccedilinko levha bakır boru ve

hortum goumlmlek iplik dokuma ccediluval strafor kemik unu tıbbi ampul lpg dolum seramik mermer

karo sıhhi tesisat ayakkabıccedilorap sektoumlrlerinde de fafaliyet goumlsteren işletmeler mevcuttur Ayrıca bu

sektoumlrlerin makina kalıp ve doumlkuumlm ihtiyaccedillarını karşılayan ve un-irmik yem ve toprak sanayi

sektoumlrlerinde anahtar teslimi faaliyet goumlsteren işletmeler mevcuttur

1957 yılında uumlretime başlayan ccedilimento fabrikası ile ilde buumlyuumlk oumllccedilekli olarak sanayi ccedilabaları

başlamıştır 1970 yılından itibaren ise imalat sanayinin toprak sanayine dayalı bir gelişme goumlsterdiği

goumlruumllmektedir Kamuya ait tek tesis olan ve 316 kişinin ccedilalıştığı şeker fabrikası yılda 314000 ton

uumlretim yapmaktadır Daha oumlnce kamuya ait olan Ccedilorum Ccedilimento Fabrikası ve Suumlt ve Suumlt Uumlruumlnleri

fabrikasının oumlzelleştirme işlemleri tamamlanmış olup oumlzel kişilere ait olarak uumlretime devam

57

etmektedirler Ccedilorumda Organize sanayi boumllgesinde 46 adet Kuumlccediluumlk sanayi sitesinde 101 adet

diğerleri de 142 adet olmak uumlzere 289 sanayi işletmesi faaliyet goumlstermektedir

4 ORTAKOumlY- GOumlYNUumlCEK DEPRESYONU

Guumlneyde Ccedilekerek ırmağı Deveci Dağları ile Dağnı dağı arasında kavisler ccedilizerek derin bir

vadi iccedilinde akmakta ve Yeşilırmağa kavuşmadan oumlnce Karadağ ile Zile Dağları arasında GB-KD

doğrultulu Ortakoumly-Goumlynuumlcek depresyonuna kavuşmaktadır Bu alanda Ccedilekerek ırmağı geniş

aluumlvyal tabanlı korunaklı bir depresyon iccedilinde akmaktadır Elverişli tarım alanlarına yer veren bu

depresyonun guumlneyi (Ortakoumly) Ccedilorum iline kuzeyi (Goumlynuumlcek) Amasya iline aittir

ORTAKOumlY

İlccedile toprakları eski devirlerden bu yana yerleşim yeri olduğu Hitit ve Roma doumlnemlerine ait

kalıntıların bulunmasından anlaşılmaktadır Hitit doumlnemindeki Şapinuva kenti burada yer almaktadır

Ortaasyarsquodan buraya gelen Tuumlrkler kabile halinde Pınarkoumly ve Asrakoumly mevkiileriyle Ortakoumlyrsquoe

yerleşmişlerdir Daha sonra Asrakoumly ile Pınarkoumly Ortakoumly ile birleşerek şimdiki Ortakoumly meydana

gelmiştir 1959 yılında ilccedile merkezi olmuştur 3400 nuumlfuslu Ortakoumly kasabası ve ccedilevresinin ekonomisi

tarım ve hayvancılığa dayanmaktadır Tarım arazisi 14560 ha dır Bunun 6 sulanabilir 94

kuraktır Belli başlı tarım uumlruumlnleri buğday arpa nohut şekerpancarı mercimek ccedileltik

haşhaşrsquotır İlccedilede buumlyuumlkbaş hayvan sayısı 5845 kuumlccediluumlkbaş hayvan sayısı ise 5230 dur Bir adet

sulama goumlleti mevcuttur İlccedile sınırları iccedilerisinden geccedilen Yeşilırmak rsquo ın bir kolu olan Ccedilekerek

Irmağından İncesu Aşdağul ve Senemoğlu koumlyleri bu akarsudan faydalanmaktadır

GOumlYNUumlCEK

Amasya iline bağlı bir ilccedile merkezi olan Goumlynuumlcek 2800 nuumlfuslu kuumlccediluumlk bir kasabadır

Ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayalı olmakla birlikte sanayisi yok denecek kadar azdır Tarım

arazisi 220200 dekardır Bunun 59200 dekarı sulu 161000 dekarı kıraccediltır Ancak Geldingen

58

(Geldiklan) Ovası Sulama Projesirsquonin faaliyete geccedilmesi ile ilccedilenin sulu tarım arazisinde artma

beklenmektedir Başlıca tarım uumlruumlnleri buğday ay ccediliccedileği şeker pancarı ve soğandır İlccedile ekonomisinin

diğer oumlnemli gelir kaynağı hayvancılık olup 8850 kuumlccediluumlkbaş 11105 buumlyuumlkbaş hayvan bulunmaktadır

İlccedilede iccedilme suyu sıkıntısı ccedilekilmemektedir Ayrıca boumlbrek taşlarını ve idrar yolları iltihabını doumlktuumlğuuml

soumlylenilen şifalı suyu bulunmaktadır Şifalı su ccedilıkış yeri dağda olmasına rağmen ilccedilenin iccedilerisine kadar

borularla getirilmiştir

5 SAMURCcedilAY-KIZOĞLU-AKSALUR-KIZILCAKOumlY DEPERSYONU

Ezinepazar depresyonunun guumlneyinde Sarıtaş Dağı ile Turhalrsquoın kuzeybatısındaki Buzluk

Dağı arasında uzanan depresyona iccedilindeki yerleşmelerden dolayı Samurccedilay-Kızoğlu-Aksalur-

Kızılcakoumly depresyonu adı verilmektedir Keskin hatlı faylarla şekillenen bu depresyon adı geccedilen

koumlyler civarında biraz genişlemekte diğer yerlerde ise daralmaktadır Sivas-Samsun demir yolu bu dar

alanlı depresyon iccedilinde Yeşilırmakrsquoı takip etmektedir Tahıl şekerpancarı meyve ve sebze yetiştirilen

bu depresyon iccedilindeki Samurccedilay ve Kızoğlu koumlyleri Turhalrsquoa bağlıdırlar Samurccedilay koumlyuuml depresyonun

batısında Kızoğlu ise orta kesimindedir Kızoğlu koumlyuumlnde tren istasyonu bulunması nedeniyle

ldquoKızoğlu İstasyonurdquo olarak da bilinmektedir Nuumlfusu 275 olan koumlyuumln ekonomisi tarım ve

hayvancılığa dayalıdır

Samurccedilay-Kızoğlu depresyonunun batı kesimi ve Samurccedilay koumlyuuml

Yeşilırmak Aksalur koumlyuumlne gelmeden oumlnce Şahinkaya yarmasında adeta bir kanyon

manzarası oluşturmaktadır Depresyonun Aksalur- Kızılcakoumly kesimi adeta Akdeniz iklimi

oumlzelliklerinin huumlkuumlm suumlrduumlğuuml bir mikrokliama alanıdır Bu iki koumlyde seracılık halinde sebze tarımı

yapılmaktadır Her mevsim taze sebze ve meyvenin uumlretildiği bu saha Amasya ilinin oumlnemli tarım

alanı durumundadır

56

32 MECİTOumlZUuml-CcedilORUM DEPRESYONLARI

MECİTOumlZUuml OVASI

Ezinepazar depresyonunun batıdaki devamını Geldiklan Ovasından sonra Tanoumlzuuml Deresinin

iccedilinden aktığı batı-doğu doğrultulu Mecitoumlzuuml depresyonu oluşturur Kuzeyden Ccedilakırdağ ile Avkat

Dağı batıdan ve guumlneyden ise Kırklar Dağı tarafından kuşatılan ve denizden 750 m yuumlksekte olan bu

depresyonun en oumlnemli yerleşim merkezi 5800 nuumlfuslu MECİTOumlZUumlrsquoduumlr Mecitoumlzuuml Tokat ve

Amasyarsquodan Ccedilorum-Ankara guumlzergahını izleyen araccedilların tercih ettikleri karayolu uumlzerinde yer

almaktadır İlccedile merkezi konumunda olan Mecitoumlzuuml kasabasının idari youmlnden bağlı olduğu Ccedilorumrsquoa

uzaklığı 37 km dir Bu sahada tarım ve hayvancılık halkın geccedilim kaynağıdır Tarım alanlarında en ccedilok

şeker pancarı buğday arpa kuru soğan ayccediliccedileği ve nohut yetiştirilmektedir Tarım alanının 21rsquolik

kısmında sulu tarım yapılmaktadır İlccedilede 15000 adet buumlyuumlkbaş 23000 adet kuumlccediluumlkbaş hayvan

mevcuttur Ayrıca bir adet un bir adet tuğla fabrikası bulunmaktadır

CcedilORUM OVASI

Mecitoumlzuuml batısındaki Kırklar dağı aşıldıktan sonra Ccedilorum ovasına inilmektedir Ccedilorum ovası

doğudan Kırklar Dağı kuzeyden Eğerli Dağı batıdan Uğurlu Dağ guumlneyden ise Keşlik Dağı

tarafından kuşatılmış olup ovanın doğusu ve kuzeyi faylarla kesilmiştir Kışın kar yağdığında ciddi

tehlikeler oluşturan Kırklar Dağı uumlzerinde karaccedilamlardan oluşan bir koruluk alan yer almaktadır

Aslında oumlzellikleri itibariyle İccedil Anadolu boumllgesine dahil edilmesi gereken Ccedilorum ovası bu orman

kalıntısının etkisiyle Birinci Coğrafya Kongresi tarafından Orta Karadeniz boumllgesine dahil edilmiştir Ccedilorum ovasının denizden yuumlksekliği 780-800 m arasındadır Ovada Ccedilorum şehrinden başka Bayat-

OumlmerbeyndashDeliler-Guumlrcuuml-Elemin-Sarmaşa-Buluz-Celilkırı ve Yaydiğin Koumlyleri yer almaktadır

Ccedilorum ovasında en oumlnemli faaliyet kolunu tarım ve hayvancılık oluşturur Oumlncelikli olarak

uumlretimi yapılan tarım uumlruumlnleri arasında buğday arpa ccedileltik yeşil mercimek nohut şeker pancarı ve

kuru soğan sayılabilir İl eskiden beri Ccedilorum Leblebisi ve Ccedilorum Unu ile uumlnluumlduumlr Ayrıca

yumurta tavukccediluluğu da oumlnemli bir tarımsal faaliyet dalı olup guumlnluumlk yumurta uumlretimi 1500000-

2000000 arasında değişmektedir

162000 nuumlfuslu Ccedilorumrsquoda halkın muumlteşebbis ve atılımcı kişiliği sayesinde Ccedilorum

Anadolunun sanayi merkezlerinden biri haline gelmiştirKentin ekonomik yapısını oumlnemli oumllccediluumlde

etkileyen sanayileşme ccedilabaları 1970-1980 yılları arasında toprak sanayi ile başlamıştır Aynı doumlnemde

ikinci oumlnemli sektoumlr olarak gıda sanayi gelişmiş ve 1930lu yıllarda kurulmuş olan un değirmenlerinin

yerini yuumlksek kapasiteli modern un fabrikaları almıştır Bu iki sektoumlruumln ihtiyaccedillarına paralel olarak

makina imalatı ve doumlkuumlm sanayi dalları da gelişmiş tuğla kiremit ve un fabrikalarının

makinelerini imal eden tesisler kurulmuştur Son yıllarda ise klasik sanayi dallarındaki yatırım yapma

alışkanlığı terkedilmiş ve yatırım alanları yelpazesi oldukccedila genişlemiştir

Ccedilorumda lokomotif sektoumlr olarak kabul edilen toprak sanayi dışında un irmik bulgur

makarna sıvı yağ kuumlp şeker yem yumurta kağıt ambalaj şırınga fermuar oto radyatoumlruuml-egzosu-

kaloriferi yazıcı şeritleri mobilya parke emaye doumlkuumlm ccedilivi bakır ve ccedilinko levha bakır boru ve

hortum goumlmlek iplik dokuma ccediluval strafor kemik unu tıbbi ampul lpg dolum seramik mermer

karo sıhhi tesisat ayakkabıccedilorap sektoumlrlerinde de fafaliyet goumlsteren işletmeler mevcuttur Ayrıca bu

sektoumlrlerin makina kalıp ve doumlkuumlm ihtiyaccedillarını karşılayan ve un-irmik yem ve toprak sanayi

sektoumlrlerinde anahtar teslimi faaliyet goumlsteren işletmeler mevcuttur

1957 yılında uumlretime başlayan ccedilimento fabrikası ile ilde buumlyuumlk oumllccedilekli olarak sanayi ccedilabaları

başlamıştır 1970 yılından itibaren ise imalat sanayinin toprak sanayine dayalı bir gelişme goumlsterdiği

goumlruumllmektedir Kamuya ait tek tesis olan ve 316 kişinin ccedilalıştığı şeker fabrikası yılda 314000 ton

uumlretim yapmaktadır Daha oumlnce kamuya ait olan Ccedilorum Ccedilimento Fabrikası ve Suumlt ve Suumlt Uumlruumlnleri

fabrikasının oumlzelleştirme işlemleri tamamlanmış olup oumlzel kişilere ait olarak uumlretime devam

57

etmektedirler Ccedilorumda Organize sanayi boumllgesinde 46 adet Kuumlccediluumlk sanayi sitesinde 101 adet

diğerleri de 142 adet olmak uumlzere 289 sanayi işletmesi faaliyet goumlstermektedir

4 ORTAKOumlY- GOumlYNUumlCEK DEPRESYONU

Guumlneyde Ccedilekerek ırmağı Deveci Dağları ile Dağnı dağı arasında kavisler ccedilizerek derin bir

vadi iccedilinde akmakta ve Yeşilırmağa kavuşmadan oumlnce Karadağ ile Zile Dağları arasında GB-KD

doğrultulu Ortakoumly-Goumlynuumlcek depresyonuna kavuşmaktadır Bu alanda Ccedilekerek ırmağı geniş

aluumlvyal tabanlı korunaklı bir depresyon iccedilinde akmaktadır Elverişli tarım alanlarına yer veren bu

depresyonun guumlneyi (Ortakoumly) Ccedilorum iline kuzeyi (Goumlynuumlcek) Amasya iline aittir

ORTAKOumlY

İlccedile toprakları eski devirlerden bu yana yerleşim yeri olduğu Hitit ve Roma doumlnemlerine ait

kalıntıların bulunmasından anlaşılmaktadır Hitit doumlnemindeki Şapinuva kenti burada yer almaktadır

Ortaasyarsquodan buraya gelen Tuumlrkler kabile halinde Pınarkoumly ve Asrakoumly mevkiileriyle Ortakoumlyrsquoe

yerleşmişlerdir Daha sonra Asrakoumly ile Pınarkoumly Ortakoumly ile birleşerek şimdiki Ortakoumly meydana

gelmiştir 1959 yılında ilccedile merkezi olmuştur 3400 nuumlfuslu Ortakoumly kasabası ve ccedilevresinin ekonomisi

tarım ve hayvancılığa dayanmaktadır Tarım arazisi 14560 ha dır Bunun 6 sulanabilir 94

kuraktır Belli başlı tarım uumlruumlnleri buğday arpa nohut şekerpancarı mercimek ccedileltik

haşhaşrsquotır İlccedilede buumlyuumlkbaş hayvan sayısı 5845 kuumlccediluumlkbaş hayvan sayısı ise 5230 dur Bir adet

sulama goumlleti mevcuttur İlccedile sınırları iccedilerisinden geccedilen Yeşilırmak rsquo ın bir kolu olan Ccedilekerek

Irmağından İncesu Aşdağul ve Senemoğlu koumlyleri bu akarsudan faydalanmaktadır

GOumlYNUumlCEK

Amasya iline bağlı bir ilccedile merkezi olan Goumlynuumlcek 2800 nuumlfuslu kuumlccediluumlk bir kasabadır

Ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayalı olmakla birlikte sanayisi yok denecek kadar azdır Tarım

arazisi 220200 dekardır Bunun 59200 dekarı sulu 161000 dekarı kıraccediltır Ancak Geldingen

58

(Geldiklan) Ovası Sulama Projesirsquonin faaliyete geccedilmesi ile ilccedilenin sulu tarım arazisinde artma

beklenmektedir Başlıca tarım uumlruumlnleri buğday ay ccediliccedileği şeker pancarı ve soğandır İlccedile ekonomisinin

diğer oumlnemli gelir kaynağı hayvancılık olup 8850 kuumlccediluumlkbaş 11105 buumlyuumlkbaş hayvan bulunmaktadır

İlccedilede iccedilme suyu sıkıntısı ccedilekilmemektedir Ayrıca boumlbrek taşlarını ve idrar yolları iltihabını doumlktuumlğuuml

soumlylenilen şifalı suyu bulunmaktadır Şifalı su ccedilıkış yeri dağda olmasına rağmen ilccedilenin iccedilerisine kadar

borularla getirilmiştir

5 SAMURCcedilAY-KIZOĞLU-AKSALUR-KIZILCAKOumlY DEPERSYONU

Ezinepazar depresyonunun guumlneyinde Sarıtaş Dağı ile Turhalrsquoın kuzeybatısındaki Buzluk

Dağı arasında uzanan depresyona iccedilindeki yerleşmelerden dolayı Samurccedilay-Kızoğlu-Aksalur-

Kızılcakoumly depresyonu adı verilmektedir Keskin hatlı faylarla şekillenen bu depresyon adı geccedilen

koumlyler civarında biraz genişlemekte diğer yerlerde ise daralmaktadır Sivas-Samsun demir yolu bu dar

alanlı depresyon iccedilinde Yeşilırmakrsquoı takip etmektedir Tahıl şekerpancarı meyve ve sebze yetiştirilen

bu depresyon iccedilindeki Samurccedilay ve Kızoğlu koumlyleri Turhalrsquoa bağlıdırlar Samurccedilay koumlyuuml depresyonun

batısında Kızoğlu ise orta kesimindedir Kızoğlu koumlyuumlnde tren istasyonu bulunması nedeniyle

ldquoKızoğlu İstasyonurdquo olarak da bilinmektedir Nuumlfusu 275 olan koumlyuumln ekonomisi tarım ve

hayvancılığa dayalıdır

Samurccedilay-Kızoğlu depresyonunun batı kesimi ve Samurccedilay koumlyuuml

Yeşilırmak Aksalur koumlyuumlne gelmeden oumlnce Şahinkaya yarmasında adeta bir kanyon

manzarası oluşturmaktadır Depresyonun Aksalur- Kızılcakoumly kesimi adeta Akdeniz iklimi

oumlzelliklerinin huumlkuumlm suumlrduumlğuuml bir mikrokliama alanıdır Bu iki koumlyde seracılık halinde sebze tarımı

yapılmaktadır Her mevsim taze sebze ve meyvenin uumlretildiği bu saha Amasya ilinin oumlnemli tarım

alanı durumundadır

57

etmektedirler Ccedilorumda Organize sanayi boumllgesinde 46 adet Kuumlccediluumlk sanayi sitesinde 101 adet

diğerleri de 142 adet olmak uumlzere 289 sanayi işletmesi faaliyet goumlstermektedir

4 ORTAKOumlY- GOumlYNUumlCEK DEPRESYONU

Guumlneyde Ccedilekerek ırmağı Deveci Dağları ile Dağnı dağı arasında kavisler ccedilizerek derin bir

vadi iccedilinde akmakta ve Yeşilırmağa kavuşmadan oumlnce Karadağ ile Zile Dağları arasında GB-KD

doğrultulu Ortakoumly-Goumlynuumlcek depresyonuna kavuşmaktadır Bu alanda Ccedilekerek ırmağı geniş

aluumlvyal tabanlı korunaklı bir depresyon iccedilinde akmaktadır Elverişli tarım alanlarına yer veren bu

depresyonun guumlneyi (Ortakoumly) Ccedilorum iline kuzeyi (Goumlynuumlcek) Amasya iline aittir

ORTAKOumlY

İlccedile toprakları eski devirlerden bu yana yerleşim yeri olduğu Hitit ve Roma doumlnemlerine ait

kalıntıların bulunmasından anlaşılmaktadır Hitit doumlnemindeki Şapinuva kenti burada yer almaktadır

Ortaasyarsquodan buraya gelen Tuumlrkler kabile halinde Pınarkoumly ve Asrakoumly mevkiileriyle Ortakoumlyrsquoe

yerleşmişlerdir Daha sonra Asrakoumly ile Pınarkoumly Ortakoumly ile birleşerek şimdiki Ortakoumly meydana

gelmiştir 1959 yılında ilccedile merkezi olmuştur 3400 nuumlfuslu Ortakoumly kasabası ve ccedilevresinin ekonomisi

tarım ve hayvancılığa dayanmaktadır Tarım arazisi 14560 ha dır Bunun 6 sulanabilir 94

kuraktır Belli başlı tarım uumlruumlnleri buğday arpa nohut şekerpancarı mercimek ccedileltik

haşhaşrsquotır İlccedilede buumlyuumlkbaş hayvan sayısı 5845 kuumlccediluumlkbaş hayvan sayısı ise 5230 dur Bir adet

sulama goumlleti mevcuttur İlccedile sınırları iccedilerisinden geccedilen Yeşilırmak rsquo ın bir kolu olan Ccedilekerek

Irmağından İncesu Aşdağul ve Senemoğlu koumlyleri bu akarsudan faydalanmaktadır

GOumlYNUumlCEK

Amasya iline bağlı bir ilccedile merkezi olan Goumlynuumlcek 2800 nuumlfuslu kuumlccediluumlk bir kasabadır

Ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayalı olmakla birlikte sanayisi yok denecek kadar azdır Tarım

arazisi 220200 dekardır Bunun 59200 dekarı sulu 161000 dekarı kıraccediltır Ancak Geldingen

58

(Geldiklan) Ovası Sulama Projesirsquonin faaliyete geccedilmesi ile ilccedilenin sulu tarım arazisinde artma

beklenmektedir Başlıca tarım uumlruumlnleri buğday ay ccediliccedileği şeker pancarı ve soğandır İlccedile ekonomisinin

diğer oumlnemli gelir kaynağı hayvancılık olup 8850 kuumlccediluumlkbaş 11105 buumlyuumlkbaş hayvan bulunmaktadır

İlccedilede iccedilme suyu sıkıntısı ccedilekilmemektedir Ayrıca boumlbrek taşlarını ve idrar yolları iltihabını doumlktuumlğuuml

soumlylenilen şifalı suyu bulunmaktadır Şifalı su ccedilıkış yeri dağda olmasına rağmen ilccedilenin iccedilerisine kadar

borularla getirilmiştir

5 SAMURCcedilAY-KIZOĞLU-AKSALUR-KIZILCAKOumlY DEPERSYONU

Ezinepazar depresyonunun guumlneyinde Sarıtaş Dağı ile Turhalrsquoın kuzeybatısındaki Buzluk

Dağı arasında uzanan depresyona iccedilindeki yerleşmelerden dolayı Samurccedilay-Kızoğlu-Aksalur-

Kızılcakoumly depresyonu adı verilmektedir Keskin hatlı faylarla şekillenen bu depresyon adı geccedilen

koumlyler civarında biraz genişlemekte diğer yerlerde ise daralmaktadır Sivas-Samsun demir yolu bu dar

alanlı depresyon iccedilinde Yeşilırmakrsquoı takip etmektedir Tahıl şekerpancarı meyve ve sebze yetiştirilen

bu depresyon iccedilindeki Samurccedilay ve Kızoğlu koumlyleri Turhalrsquoa bağlıdırlar Samurccedilay koumlyuuml depresyonun

batısında Kızoğlu ise orta kesimindedir Kızoğlu koumlyuumlnde tren istasyonu bulunması nedeniyle

ldquoKızoğlu İstasyonurdquo olarak da bilinmektedir Nuumlfusu 275 olan koumlyuumln ekonomisi tarım ve

hayvancılığa dayalıdır

Samurccedilay-Kızoğlu depresyonunun batı kesimi ve Samurccedilay koumlyuuml

Yeşilırmak Aksalur koumlyuumlne gelmeden oumlnce Şahinkaya yarmasında adeta bir kanyon

manzarası oluşturmaktadır Depresyonun Aksalur- Kızılcakoumly kesimi adeta Akdeniz iklimi

oumlzelliklerinin huumlkuumlm suumlrduumlğuuml bir mikrokliama alanıdır Bu iki koumlyde seracılık halinde sebze tarımı

yapılmaktadır Her mevsim taze sebze ve meyvenin uumlretildiği bu saha Amasya ilinin oumlnemli tarım

alanı durumundadır

58

(Geldiklan) Ovası Sulama Projesirsquonin faaliyete geccedilmesi ile ilccedilenin sulu tarım arazisinde artma

beklenmektedir Başlıca tarım uumlruumlnleri buğday ay ccediliccedileği şeker pancarı ve soğandır İlccedile ekonomisinin

diğer oumlnemli gelir kaynağı hayvancılık olup 8850 kuumlccediluumlkbaş 11105 buumlyuumlkbaş hayvan bulunmaktadır

İlccedilede iccedilme suyu sıkıntısı ccedilekilmemektedir Ayrıca boumlbrek taşlarını ve idrar yolları iltihabını doumlktuumlğuuml

soumlylenilen şifalı suyu bulunmaktadır Şifalı su ccedilıkış yeri dağda olmasına rağmen ilccedilenin iccedilerisine kadar

borularla getirilmiştir

5 SAMURCcedilAY-KIZOĞLU-AKSALUR-KIZILCAKOumlY DEPERSYONU

Ezinepazar depresyonunun guumlneyinde Sarıtaş Dağı ile Turhalrsquoın kuzeybatısındaki Buzluk

Dağı arasında uzanan depresyona iccedilindeki yerleşmelerden dolayı Samurccedilay-Kızoğlu-Aksalur-

Kızılcakoumly depresyonu adı verilmektedir Keskin hatlı faylarla şekillenen bu depresyon adı geccedilen

koumlyler civarında biraz genişlemekte diğer yerlerde ise daralmaktadır Sivas-Samsun demir yolu bu dar

alanlı depresyon iccedilinde Yeşilırmakrsquoı takip etmektedir Tahıl şekerpancarı meyve ve sebze yetiştirilen

bu depresyon iccedilindeki Samurccedilay ve Kızoğlu koumlyleri Turhalrsquoa bağlıdırlar Samurccedilay koumlyuuml depresyonun

batısında Kızoğlu ise orta kesimindedir Kızoğlu koumlyuumlnde tren istasyonu bulunması nedeniyle

ldquoKızoğlu İstasyonurdquo olarak da bilinmektedir Nuumlfusu 275 olan koumlyuumln ekonomisi tarım ve

hayvancılığa dayalıdır

Samurccedilay-Kızoğlu depresyonunun batı kesimi ve Samurccedilay koumlyuuml

Yeşilırmak Aksalur koumlyuumlne gelmeden oumlnce Şahinkaya yarmasında adeta bir kanyon

manzarası oluşturmaktadır Depresyonun Aksalur- Kızılcakoumly kesimi adeta Akdeniz iklimi

oumlzelliklerinin huumlkuumlm suumlrduumlğuuml bir mikrokliama alanıdır Bu iki koumlyde seracılık halinde sebze tarımı

yapılmaktadır Her mevsim taze sebze ve meyvenin uumlretildiği bu saha Amasya ilinin oumlnemli tarım

alanı durumundadır

59

60

6 TOZANLI-ALMUS GOumlKDERE-TOKAT KAZOVA-TURHAL-ZİLE

DEPRESYONLARI

61 TOZANLI-ALMUS DEPRESYONU

Kelkit depresyonu guumlneyinde aynı doğrultuda (KB-GD) uzanan bir diğer tektonik depresyon

Tozanlı-Almus depresyonudur Kuzeyden Doumlnek ve Koumlsedağ guumlneyden ise Toraccedil Asmalı Tekeli

dağları arasında uzanır Tozanlı ccedilayı kaynağını Koumlsedağrsquodan aldıktan sonra bu dar oluk iccedilinde fazla

geniş olmayan aluumlvyal yatak iccedilinde akar ve Almus doğusunda Almus Baraj goumlluumlne kavuşur Bu oluğun

başlıca yerleşim merkezi 6200 nuumlfuslu ALMUS kasabasıdır Tozanlı depresyonunda Almus dışınsa

Bağtaşı Ceğet Goumllgeli Goumlruumlmluuml Ccedilevreli Dikili Akarccedilay ve Atakoumly gibi belediye teşkilatlı kuumlccediluumlk

yerleşmeler bulunur

61

ALMUS Almuslsquo un Osmanlı İmparatorluğu devrinde mevcut 1772 kayıtlarına goumlre Tozanlı

Nahiyesinden ayrı olarak GAVURNİ-KAFİRNİ adı ile anılan yer olduğu anlaşılmaktadır 1Mart1954

tarihinde ilccedile merkezi olmuştur 1966 yılında su tutulmaya başlanan Almus baraj goumlluumlnuumln kıyısında

yer alan Almus kasabası ve ccedilevresinde başlıca ekonomik faaliyetler tarım hayvancılık ve el

sanatlarıdır

62 GOumlKDERE ndashTOKAT DEPRESYONU

Almus barajından sonra Yeşilırmak Goumlkdere koumlyuuml oumlnuumlnde bir dirsek oluşturarak KD-GB

doğrultusunu almaktadır Goumlkdere-Tokat arasındaki bu koridoru andıran depresyon alanı 26 km

uzunluktadır Jeoloji haritasında goumlruumllduumlğuuml uumlzere aluumlvyal duumlzluumlkler Goumlkdere civarında başlar ve

Tokatrsquoa doğru uzanır Goumlkdere oumlnuumlnde genişleyen aluumlvyal duumlzluumlğe OMALA OVASI adı

verilmektedir Şekerpancarı tahıl sebze ve meyve tarımı yapılan bu aluumlvyal saha Guumlmenek civarında

daralmaktadır GUumlMENEKrsquoin İlk Ccedilağdaki adı COMANA PONTICArsquodır Temeli Hititlere kadar inen

bir huumlyuumlk şimdiki Guumlmenek koumlyuuml sınırları iccedilinde yer almaktadır Guumlmenekrsquote Yeşilırmak uumlzerine

sulama reguumllatoumlruuml yapılmış olup burada ayrı iki kanala alınan su ile Kazovarsquodaki tarım alanları

sulanmaktadır Guumlmenek mevkiindeki reguumllatoumlr alanı Tokatlıların piknik yaptıkları mesire alanı

durumundadır Tokatrsquoa 10-12 km mesafede bulunan Guumlmenekrsquote Niksar ve Almusrsquotan gelen yollar

birleşmektedir Bu haliyle Guumlmenekrsquoin bir kavşak noktasında yer aldığı goumlruumllmektedir

TOKAT

Yeşilırmak Guumlmenekrsquoten sonra Tokatrsquoa erişmektedir Selccediluklu eseri olan Hıdırlık Koumlpruumlsuumlrsquonuumln

doğu ve batısındaki duumlzluumlk alana TOKAT OVASI denilmektedir Eskiden şehrin dışında kalan Tokat

Ovası şimdi tuumlmuumlyle şehrin yerleşim alanı haline gelmiştir Tokat Ovası batıda genişleyerek

KAZOVA adını almaktadır İlk Ccedilağdaki adı DAZİMON olan Tokat guumlneyden kuzeye doğru (Tokat

Ovasına doğru) akan Geyraz (Behzat) Ccedilayırsquonın vadisi iccedilinde Dazimon Kalesinde kurulmuş ve

sonradan vadi iccediline yayılmıştır Tipik bir vadi iccedili yerleşme olan Tokat 120000 nuumlfusuyla hızla gelişen

bir şehirdir Gazi Osman Paşa Uumlniversitesirsquonin ve askeri birliğin etkisiyle hareketlenen Tokatrsquoın

sanayide de oumlnemli bir yeri vardır Meyve Suyu Fabrikaları (Dimes Fruko Pepsi) Tekel idaresine ait

şarap ve sigara fabrikası ile tekstil atoumllyeleri bulunmaktadır Şehir son yıllarda kuzey yamaccedillarda eski

62

Tokat Bağlarırsquonın bulunduğu sahayı da işgal ederek hem Geyraz vadisini hem de Kazovarsquonın doğu

kesimini (yani Tokat Ovasını) tuumlmuumlyle doldurmuştur

Tokat yazmacılık sanatının devam ettiği bir şehir olup kebabı ile uumln salmıştır

TOKAT KEBABI Taze kuzu eti kuyruk yağı patlıcan domates yeşil biber patates

soğan sarımsak ve oumlzel pişirilmiş kebap pidesi kullanılarak yapılan Tokatrsquoa has enfes bir

yemektir Oumlzel kebap ocaklarında yapılır Kuumlccediluumlk parccedilalar halinde kesilen etler baharat biber

ve soğanla terbiye edildikten sonra hafif yağlanmış şişlere takılarak bekletilir Şişlerin en

başına et ve sebzelerin duumlşmemesi iccedilin patlıcanın sap kısmı takılır Şiş uumlzerine bir et bir sebze

ve sebze aralarına bir parccedila kuyruk yağı ve bir iki diş sarımsak dizilir Patlıcanların kabuğu

alınmaz Yarıdan kesilmiş ve uzun selvi doğranmış patlıcanlar oumlnceden hafifccedile tuzlanmalıdır

Birkaccedil şişe de etler muumlstakil olarak takılır Kebap ocağının ortasında bulunan yatay demire

şişler asılır Fırının iki tarafında bulunan yatay boumlluumlmde yanan odunların ateşi ile pişmeye

bırakılır fırının alt kısmında bulunan saccedil tepsiye damlayan yağlar toplanır Oumlzel pişirilmiş

pideler bir tepsiye yayılır Pişen etler ve sebzeler bunun uumlzerine sıyrılır Tepsinin ortasına

pişen domatesler konulur Uumlzerine toplanan yağlar gezdirilerek servise alınır

63 KAZOVA-TURHAL-ZİLE DEPRESYONLARI

KAZOVA

Tokat Ovasından batıdaki Turhal ve Zile Ovalarına doğru uzanan Kazova kuzeyde Yaylacık

Dağları guumlneyde ise Tokat Akdağları ile kuşatılmıştır Ovanın en geniş yeri Kaz Goumlluumlrsquonuumln batı

boumlluumlmuumlduumlr Kazovarsquoyı kuşatan yamaccedillar eskiden bağ alanlarıyla bezenmişti Şimdi bağların yerini

meyve bahccedileleri ve tarlalar almıştır Ovanın buumlyuumlk boumlluumlmuuml Guumlmenek reguumllatoumlruuml vasıtasıyla

sulanmaktadır Tahıl ayccediliccedileği şekerpancarı sebze (domates soğan biber patlıcan kabak salatalık

kavun karpuz vb) meyve (elma armut şeftali vişne kiraz erik) yetiştirilen başlıca tarım uumlruumlnleridir

Kazovarsquonın orta kesiminde yer alan 5301 nuumlfuslu PAZAR kasabası tarihi geccedilmişi ile dikkati

ccedilekmektedir Yeşilırmak uumlzerindeki Selccediluklu doumlnemine ait taş koumlpruuml ile Mahperi Hatun Kervansarayı

burada bulunmaktadır

Pazarrsquoın kuzeyinde Kazovarsquodan akan Yeşilırmak ve Selccediluklular doumlneminde inşa edilmiş taş koumlpruuml

60

6 TOZANLI-ALMUS GOumlKDERE-TOKAT KAZOVA-TURHAL-ZİLE

DEPRESYONLARI

61 TOZANLI-ALMUS DEPRESYONU

Kelkit depresyonu guumlneyinde aynı doğrultuda (KB-GD) uzanan bir diğer tektonik depresyon

Tozanlı-Almus depresyonudur Kuzeyden Doumlnek ve Koumlsedağ guumlneyden ise Toraccedil Asmalı Tekeli

dağları arasında uzanır Tozanlı ccedilayı kaynağını Koumlsedağrsquodan aldıktan sonra bu dar oluk iccedilinde fazla

geniş olmayan aluumlvyal yatak iccedilinde akar ve Almus doğusunda Almus Baraj goumlluumlne kavuşur Bu oluğun

başlıca yerleşim merkezi 6200 nuumlfuslu ALMUS kasabasıdır Tozanlı depresyonunda Almus dışınsa

Bağtaşı Ceğet Goumllgeli Goumlruumlmluuml Ccedilevreli Dikili Akarccedilay ve Atakoumly gibi belediye teşkilatlı kuumlccediluumlk

yerleşmeler bulunur

61

ALMUS Almuslsquo un Osmanlı İmparatorluğu devrinde mevcut 1772 kayıtlarına goumlre Tozanlı

Nahiyesinden ayrı olarak GAVURNİ-KAFİRNİ adı ile anılan yer olduğu anlaşılmaktadır 1Mart1954

tarihinde ilccedile merkezi olmuştur 1966 yılında su tutulmaya başlanan Almus baraj goumlluumlnuumln kıyısında

yer alan Almus kasabası ve ccedilevresinde başlıca ekonomik faaliyetler tarım hayvancılık ve el

sanatlarıdır

62 GOumlKDERE ndashTOKAT DEPRESYONU

Almus barajından sonra Yeşilırmak Goumlkdere koumlyuuml oumlnuumlnde bir dirsek oluşturarak KD-GB

doğrultusunu almaktadır Goumlkdere-Tokat arasındaki bu koridoru andıran depresyon alanı 26 km

uzunluktadır Jeoloji haritasında goumlruumllduumlğuuml uumlzere aluumlvyal duumlzluumlkler Goumlkdere civarında başlar ve

Tokatrsquoa doğru uzanır Goumlkdere oumlnuumlnde genişleyen aluumlvyal duumlzluumlğe OMALA OVASI adı

verilmektedir Şekerpancarı tahıl sebze ve meyve tarımı yapılan bu aluumlvyal saha Guumlmenek civarında

daralmaktadır GUumlMENEKrsquoin İlk Ccedilağdaki adı COMANA PONTICArsquodır Temeli Hititlere kadar inen

bir huumlyuumlk şimdiki Guumlmenek koumlyuuml sınırları iccedilinde yer almaktadır Guumlmenekrsquote Yeşilırmak uumlzerine

sulama reguumllatoumlruuml yapılmış olup burada ayrı iki kanala alınan su ile Kazovarsquodaki tarım alanları

sulanmaktadır Guumlmenek mevkiindeki reguumllatoumlr alanı Tokatlıların piknik yaptıkları mesire alanı

durumundadır Tokatrsquoa 10-12 km mesafede bulunan Guumlmenekrsquote Niksar ve Almusrsquotan gelen yollar

birleşmektedir Bu haliyle Guumlmenekrsquoin bir kavşak noktasında yer aldığı goumlruumllmektedir

TOKAT

Yeşilırmak Guumlmenekrsquoten sonra Tokatrsquoa erişmektedir Selccediluklu eseri olan Hıdırlık Koumlpruumlsuumlrsquonuumln

doğu ve batısındaki duumlzluumlk alana TOKAT OVASI denilmektedir Eskiden şehrin dışında kalan Tokat

Ovası şimdi tuumlmuumlyle şehrin yerleşim alanı haline gelmiştir Tokat Ovası batıda genişleyerek

KAZOVA adını almaktadır İlk Ccedilağdaki adı DAZİMON olan Tokat guumlneyden kuzeye doğru (Tokat

Ovasına doğru) akan Geyraz (Behzat) Ccedilayırsquonın vadisi iccedilinde Dazimon Kalesinde kurulmuş ve

sonradan vadi iccediline yayılmıştır Tipik bir vadi iccedili yerleşme olan Tokat 120000 nuumlfusuyla hızla gelişen

bir şehirdir Gazi Osman Paşa Uumlniversitesirsquonin ve askeri birliğin etkisiyle hareketlenen Tokatrsquoın

sanayide de oumlnemli bir yeri vardır Meyve Suyu Fabrikaları (Dimes Fruko Pepsi) Tekel idaresine ait

şarap ve sigara fabrikası ile tekstil atoumllyeleri bulunmaktadır Şehir son yıllarda kuzey yamaccedillarda eski

62

Tokat Bağlarırsquonın bulunduğu sahayı da işgal ederek hem Geyraz vadisini hem de Kazovarsquonın doğu

kesimini (yani Tokat Ovasını) tuumlmuumlyle doldurmuştur

Tokat yazmacılık sanatının devam ettiği bir şehir olup kebabı ile uumln salmıştır

TOKAT KEBABI Taze kuzu eti kuyruk yağı patlıcan domates yeşil biber patates

soğan sarımsak ve oumlzel pişirilmiş kebap pidesi kullanılarak yapılan Tokatrsquoa has enfes bir

yemektir Oumlzel kebap ocaklarında yapılır Kuumlccediluumlk parccedilalar halinde kesilen etler baharat biber

ve soğanla terbiye edildikten sonra hafif yağlanmış şişlere takılarak bekletilir Şişlerin en

başına et ve sebzelerin duumlşmemesi iccedilin patlıcanın sap kısmı takılır Şiş uumlzerine bir et bir sebze

ve sebze aralarına bir parccedila kuyruk yağı ve bir iki diş sarımsak dizilir Patlıcanların kabuğu

alınmaz Yarıdan kesilmiş ve uzun selvi doğranmış patlıcanlar oumlnceden hafifccedile tuzlanmalıdır

Birkaccedil şişe de etler muumlstakil olarak takılır Kebap ocağının ortasında bulunan yatay demire

şişler asılır Fırının iki tarafında bulunan yatay boumlluumlmde yanan odunların ateşi ile pişmeye

bırakılır fırının alt kısmında bulunan saccedil tepsiye damlayan yağlar toplanır Oumlzel pişirilmiş

pideler bir tepsiye yayılır Pişen etler ve sebzeler bunun uumlzerine sıyrılır Tepsinin ortasına

pişen domatesler konulur Uumlzerine toplanan yağlar gezdirilerek servise alınır

63 KAZOVA-TURHAL-ZİLE DEPRESYONLARI

KAZOVA

Tokat Ovasından batıdaki Turhal ve Zile Ovalarına doğru uzanan Kazova kuzeyde Yaylacık

Dağları guumlneyde ise Tokat Akdağları ile kuşatılmıştır Ovanın en geniş yeri Kaz Goumlluumlrsquonuumln batı

boumlluumlmuumlduumlr Kazovarsquoyı kuşatan yamaccedillar eskiden bağ alanlarıyla bezenmişti Şimdi bağların yerini

meyve bahccedileleri ve tarlalar almıştır Ovanın buumlyuumlk boumlluumlmuuml Guumlmenek reguumllatoumlruuml vasıtasıyla

sulanmaktadır Tahıl ayccediliccedileği şekerpancarı sebze (domates soğan biber patlıcan kabak salatalık

kavun karpuz vb) meyve (elma armut şeftali vişne kiraz erik) yetiştirilen başlıca tarım uumlruumlnleridir

Kazovarsquonın orta kesiminde yer alan 5301 nuumlfuslu PAZAR kasabası tarihi geccedilmişi ile dikkati

ccedilekmektedir Yeşilırmak uumlzerindeki Selccediluklu doumlnemine ait taş koumlpruuml ile Mahperi Hatun Kervansarayı

burada bulunmaktadır

Pazarrsquoın kuzeyinde Kazovarsquodan akan Yeşilırmak ve Selccediluklular doumlneminde inşa edilmiş taş koumlpruuml

61

ALMUS Almuslsquo un Osmanlı İmparatorluğu devrinde mevcut 1772 kayıtlarına goumlre Tozanlı

Nahiyesinden ayrı olarak GAVURNİ-KAFİRNİ adı ile anılan yer olduğu anlaşılmaktadır 1Mart1954

tarihinde ilccedile merkezi olmuştur 1966 yılında su tutulmaya başlanan Almus baraj goumlluumlnuumln kıyısında

yer alan Almus kasabası ve ccedilevresinde başlıca ekonomik faaliyetler tarım hayvancılık ve el

sanatlarıdır

62 GOumlKDERE ndashTOKAT DEPRESYONU

Almus barajından sonra Yeşilırmak Goumlkdere koumlyuuml oumlnuumlnde bir dirsek oluşturarak KD-GB

doğrultusunu almaktadır Goumlkdere-Tokat arasındaki bu koridoru andıran depresyon alanı 26 km

uzunluktadır Jeoloji haritasında goumlruumllduumlğuuml uumlzere aluumlvyal duumlzluumlkler Goumlkdere civarında başlar ve

Tokatrsquoa doğru uzanır Goumlkdere oumlnuumlnde genişleyen aluumlvyal duumlzluumlğe OMALA OVASI adı

verilmektedir Şekerpancarı tahıl sebze ve meyve tarımı yapılan bu aluumlvyal saha Guumlmenek civarında

daralmaktadır GUumlMENEKrsquoin İlk Ccedilağdaki adı COMANA PONTICArsquodır Temeli Hititlere kadar inen

bir huumlyuumlk şimdiki Guumlmenek koumlyuuml sınırları iccedilinde yer almaktadır Guumlmenekrsquote Yeşilırmak uumlzerine

sulama reguumllatoumlruuml yapılmış olup burada ayrı iki kanala alınan su ile Kazovarsquodaki tarım alanları

sulanmaktadır Guumlmenek mevkiindeki reguumllatoumlr alanı Tokatlıların piknik yaptıkları mesire alanı

durumundadır Tokatrsquoa 10-12 km mesafede bulunan Guumlmenekrsquote Niksar ve Almusrsquotan gelen yollar

birleşmektedir Bu haliyle Guumlmenekrsquoin bir kavşak noktasında yer aldığı goumlruumllmektedir

TOKAT

Yeşilırmak Guumlmenekrsquoten sonra Tokatrsquoa erişmektedir Selccediluklu eseri olan Hıdırlık Koumlpruumlsuumlrsquonuumln

doğu ve batısındaki duumlzluumlk alana TOKAT OVASI denilmektedir Eskiden şehrin dışında kalan Tokat

Ovası şimdi tuumlmuumlyle şehrin yerleşim alanı haline gelmiştir Tokat Ovası batıda genişleyerek

KAZOVA adını almaktadır İlk Ccedilağdaki adı DAZİMON olan Tokat guumlneyden kuzeye doğru (Tokat

Ovasına doğru) akan Geyraz (Behzat) Ccedilayırsquonın vadisi iccedilinde Dazimon Kalesinde kurulmuş ve

sonradan vadi iccediline yayılmıştır Tipik bir vadi iccedili yerleşme olan Tokat 120000 nuumlfusuyla hızla gelişen

bir şehirdir Gazi Osman Paşa Uumlniversitesirsquonin ve askeri birliğin etkisiyle hareketlenen Tokatrsquoın

sanayide de oumlnemli bir yeri vardır Meyve Suyu Fabrikaları (Dimes Fruko Pepsi) Tekel idaresine ait

şarap ve sigara fabrikası ile tekstil atoumllyeleri bulunmaktadır Şehir son yıllarda kuzey yamaccedillarda eski

62

Tokat Bağlarırsquonın bulunduğu sahayı da işgal ederek hem Geyraz vadisini hem de Kazovarsquonın doğu

kesimini (yani Tokat Ovasını) tuumlmuumlyle doldurmuştur

Tokat yazmacılık sanatının devam ettiği bir şehir olup kebabı ile uumln salmıştır

TOKAT KEBABI Taze kuzu eti kuyruk yağı patlıcan domates yeşil biber patates

soğan sarımsak ve oumlzel pişirilmiş kebap pidesi kullanılarak yapılan Tokatrsquoa has enfes bir

yemektir Oumlzel kebap ocaklarında yapılır Kuumlccediluumlk parccedilalar halinde kesilen etler baharat biber

ve soğanla terbiye edildikten sonra hafif yağlanmış şişlere takılarak bekletilir Şişlerin en

başına et ve sebzelerin duumlşmemesi iccedilin patlıcanın sap kısmı takılır Şiş uumlzerine bir et bir sebze

ve sebze aralarına bir parccedila kuyruk yağı ve bir iki diş sarımsak dizilir Patlıcanların kabuğu

alınmaz Yarıdan kesilmiş ve uzun selvi doğranmış patlıcanlar oumlnceden hafifccedile tuzlanmalıdır

Birkaccedil şişe de etler muumlstakil olarak takılır Kebap ocağının ortasında bulunan yatay demire

şişler asılır Fırının iki tarafında bulunan yatay boumlluumlmde yanan odunların ateşi ile pişmeye

bırakılır fırının alt kısmında bulunan saccedil tepsiye damlayan yağlar toplanır Oumlzel pişirilmiş

pideler bir tepsiye yayılır Pişen etler ve sebzeler bunun uumlzerine sıyrılır Tepsinin ortasına

pişen domatesler konulur Uumlzerine toplanan yağlar gezdirilerek servise alınır

63 KAZOVA-TURHAL-ZİLE DEPRESYONLARI

KAZOVA

Tokat Ovasından batıdaki Turhal ve Zile Ovalarına doğru uzanan Kazova kuzeyde Yaylacık

Dağları guumlneyde ise Tokat Akdağları ile kuşatılmıştır Ovanın en geniş yeri Kaz Goumlluumlrsquonuumln batı

boumlluumlmuumlduumlr Kazovarsquoyı kuşatan yamaccedillar eskiden bağ alanlarıyla bezenmişti Şimdi bağların yerini

meyve bahccedileleri ve tarlalar almıştır Ovanın buumlyuumlk boumlluumlmuuml Guumlmenek reguumllatoumlruuml vasıtasıyla

sulanmaktadır Tahıl ayccediliccedileği şekerpancarı sebze (domates soğan biber patlıcan kabak salatalık

kavun karpuz vb) meyve (elma armut şeftali vişne kiraz erik) yetiştirilen başlıca tarım uumlruumlnleridir

Kazovarsquonın orta kesiminde yer alan 5301 nuumlfuslu PAZAR kasabası tarihi geccedilmişi ile dikkati

ccedilekmektedir Yeşilırmak uumlzerindeki Selccediluklu doumlnemine ait taş koumlpruuml ile Mahperi Hatun Kervansarayı

burada bulunmaktadır

Pazarrsquoın kuzeyinde Kazovarsquodan akan Yeşilırmak ve Selccediluklular doumlneminde inşa edilmiş taş koumlpruuml

62

Tokat Bağlarırsquonın bulunduğu sahayı da işgal ederek hem Geyraz vadisini hem de Kazovarsquonın doğu

kesimini (yani Tokat Ovasını) tuumlmuumlyle doldurmuştur

Tokat yazmacılık sanatının devam ettiği bir şehir olup kebabı ile uumln salmıştır

TOKAT KEBABI Taze kuzu eti kuyruk yağı patlıcan domates yeşil biber patates

soğan sarımsak ve oumlzel pişirilmiş kebap pidesi kullanılarak yapılan Tokatrsquoa has enfes bir

yemektir Oumlzel kebap ocaklarında yapılır Kuumlccediluumlk parccedilalar halinde kesilen etler baharat biber

ve soğanla terbiye edildikten sonra hafif yağlanmış şişlere takılarak bekletilir Şişlerin en

başına et ve sebzelerin duumlşmemesi iccedilin patlıcanın sap kısmı takılır Şiş uumlzerine bir et bir sebze

ve sebze aralarına bir parccedila kuyruk yağı ve bir iki diş sarımsak dizilir Patlıcanların kabuğu

alınmaz Yarıdan kesilmiş ve uzun selvi doğranmış patlıcanlar oumlnceden hafifccedile tuzlanmalıdır

Birkaccedil şişe de etler muumlstakil olarak takılır Kebap ocağının ortasında bulunan yatay demire

şişler asılır Fırının iki tarafında bulunan yatay boumlluumlmde yanan odunların ateşi ile pişmeye

bırakılır fırının alt kısmında bulunan saccedil tepsiye damlayan yağlar toplanır Oumlzel pişirilmiş

pideler bir tepsiye yayılır Pişen etler ve sebzeler bunun uumlzerine sıyrılır Tepsinin ortasına

pişen domatesler konulur Uumlzerine toplanan yağlar gezdirilerek servise alınır

63 KAZOVA-TURHAL-ZİLE DEPRESYONLARI

KAZOVA

Tokat Ovasından batıdaki Turhal ve Zile Ovalarına doğru uzanan Kazova kuzeyde Yaylacık

Dağları guumlneyde ise Tokat Akdağları ile kuşatılmıştır Ovanın en geniş yeri Kaz Goumlluumlrsquonuumln batı

boumlluumlmuumlduumlr Kazovarsquoyı kuşatan yamaccedillar eskiden bağ alanlarıyla bezenmişti Şimdi bağların yerini

meyve bahccedileleri ve tarlalar almıştır Ovanın buumlyuumlk boumlluumlmuuml Guumlmenek reguumllatoumlruuml vasıtasıyla

sulanmaktadır Tahıl ayccediliccedileği şekerpancarı sebze (domates soğan biber patlıcan kabak salatalık

kavun karpuz vb) meyve (elma armut şeftali vişne kiraz erik) yetiştirilen başlıca tarım uumlruumlnleridir

Kazovarsquonın orta kesiminde yer alan 5301 nuumlfuslu PAZAR kasabası tarihi geccedilmişi ile dikkati

ccedilekmektedir Yeşilırmak uumlzerindeki Selccediluklu doumlnemine ait taş koumlpruuml ile Mahperi Hatun Kervansarayı

burada bulunmaktadır

Pazarrsquoın kuzeyinde Kazovarsquodan akan Yeşilırmak ve Selccediluklular doumlneminde inşa edilmiş taş koumlpruuml

63

Pazarrsquoda nuumlfusun 95rsquoi tarımla uğraşmakta olup uumlretimin buumlyuumlk bir kısmını tarla ve bağ-

bahccedile tarımı teşkil etmektedir Sanayi gelişmemiştir 1 adet atıl durumda salccedila fabrikası 2 adet un

fabrikası 2 adet yem fabrikası bulunmaktadır

Pazar

Pazar guumlneyinde Jura-Kretase yaşlı kalker kuumltleler oluşan AKDAĞrsquoda Ballıca koumlyuuml civarında

mağara oluşumları (BALLICA MAĞARALARI) bulunmaktadır Ballıca mağaraları sayesinde turizm

aktivitelerine kavuşan Pazar oumlzellikle yaz aylarında turist ccedilekmektedir

Pazarrsquodan batıya doğru gidildikccedile Turhal guumlneyinde ovanın en geniş yerine gelinmektedir Bu

kesimde oumlnemli bir kuş barınağı olan KAZ GOumlLUuml yer almaktadır Yabani kazların oumlrdeklerin ve

ccedileşitli goumlccedilmen kuşların barındığı bir sulak alan olan Kaz Goumlluuml DSİ tarafından kısmen kurutulmasına

rağmen yağışlı doumlnemlerde eski haline doumlnuumlşmektedir Kazovarsquonın batısında yer alan ve etrafı

faylarla sınırlanan AYRANPINAR PLATOSU Kazovarsquoyı Zile ve Turhal Ovalarından ayırmaktadır

64

TURHAL OVASI

Yeşilırmakrsquoın doğusunda yuumlkselen Gaziura Kalesi eteklerinde kurulmuş eski Turhal ile

Yeşilırmakrsquoın batısında yer alan Yeni Turhal (Yenişehir) buguumln Turhal Ovasını tuumlmuumlyle

doldurmuştur Osmanlırsquonın son doumlneminde Turhal Tokat sancağına bağlı bir bucak merkezi iken 1923

muumllki taksimatında da Tokat vilayeti sınırları iccedilinde bucak olarak yer almıştır Cumhuriyetin ilk

yıllarında kale etrafında kuumlmelenmiş 6 mahallesi ve nuumlfusu 3000 civarında bir yerleşim yeri iken

1934 yılında şeker fabrikasının hizmete girmesinden sonra her alanda oumlnemli gelişmeler kaydeden

Turhal 1942 yılında ilccedile merkezi olmuştur Koumlylerden ilccedilelerden illerden yoğun bir goumlccedil alarak

buguumln 100 bine ulaşan nuumlfusu ile pek ccedilok il merkezini geccedilmiştir Duumlnuumln kuumlccediluumlk kasabası buguumlnuumln 30

mahallesi ile geniş bir alana yayılmış Yeşilırmakrsquoın her iki yakasında genişlemeye devam etmektedir

Turhalrsquoda sanayi ve ticaret ekonomik accedilıdan oumlnemli bir yere sahiptir İlccedile nuumlfusunun oumlnemli

bir kısmı buralarda istihdam edilmektedir En oumlnemli sanayi kuruluşu Turhal Şeker Fabrikası ve

buumlnyesinde bulunan makine fabrikasıdır Bu fabrikalarda kampanya doumlneminde 1200 kişi istihdam

edilmektedir Bunların dışında oumlzel sektoumlre ait 60 tane sanayi kuruluşu bulunmaktadır En oumlnemlileri

un fabrikası tuğla fabrikası yem fabrikası mermer fabrikası suumlt ve peynir fabrikası kablo fabrikası

lpg dolum tesisi tekstil sanayi PVC boru fabrikasıdır

65

ZİLE OVASI

Kazovarsquodan alccedilak bir eşikle ayrılan Turhal ovasına ise tektonik bir koridorla bağlanan Zile

Ovası her iki ovadan daha yuumlksektir Denizden yuumlksekliği 750 m olan bu ovanın idari merkezi

konumundaki ZİLE koumlkluuml bir tarihi geccedilmişe sahiptir Hitit ve Frig Roma Bizans Selccediluklu ve

Osmanlı doumlnemlerinin izlerini taşıayn Zilersquonin Hitit doumlemindeki adı ANZİLİYA Roma doumlnemindeki

adı ise ZELArsquodır Şehrin ortasında yuumlkselen kale kalker kayalıklar uumlzerine oturmuş yumurta biccedilimli

bir houmlyuumlk ve onun uumlzerinde yer alan Roma surlarından oluşmaktadır Roma Kralı Sezarrsquoın II

PHARNAKE Farnası yenilgiye uğrattığı yer Zilersquodir Sezar uzun ve yorucu bir yolculuktan sonra 5

saat gibi kısa bir suumlre iccedilerisinde elde ettiği zaferin sevincini Zileden Romaya bildirir Zilede ilacirchi

toumlrene nail olan Sezarın kısa ama anlamı buumlyuumlk olan bu mektubundaki VENİ - VİDİ - VİCİ

GELDİM - GOumlRDUumlM - YENDİM soumlzlerini silindirik mermer bir taşa yazdırır Yakın zamana

kadar Zile Kalesinde olduğu bilinen bu taşın ccedilalınması neticesinde nereye goumltuumlruumllduumlğuuml

bilinmemektedir

Zile Ovası su sıkıntısı yuumlzuumlnden Kazova ve Turhal ovaları gibi zengin uumlruumln desenine sahip

değildir Tahıl bakliyat şekerpancarı ayccediliccedileği ve sınırlı oumllccediluumlde meyve ve sebze yetiştirilmektedir Bir

zamanlar bağların geniş alan kapladığı Zilersquode floksera ve ilgisizlik nedeniyle bağcılık zayıflamıştır

Zilenin pekmezi leblebisi ve kirazı meşhurdur Zile bağ ve bahccedilelerinde yetişen uumlruumlnler ve kuru

bakliyat - tahıl uumlruumlnlerinden yapılan yerel yiyecek ve iccedileceklerin sayısı oldukccedila fazladır Beyaz

pekmez duru pekmez salccedila sucuk pestil bat sarma yaprak salamurası ccedileşitli komposto ve

konserveler leblebi ve kuru yemiş ccedileşitleri Zilenin yemek kuumlltuumlruumlnuumln oumlnemli birer parccedilasıdır Her yıl

yapılan Kiraz Festivali Zilersquoye ayrı bir canlılık getirmektedir Zilede pekmez imalacirctccedilılığı salccedila

un naylon ccediluval enduumlstriyel makine ziraat aletleri mobilya ısıcam mermer işlemeciliği lacircstik

ayakkabı tuğla ve toprak sanayi uumlzerine sanayi tesisleri ve fabrikalar bulunmaktadır

Zile ovasının guumlneybatısında bu ovayla bir eşikle ayrılan Maşatova yer almaktadır Hitit

doumlneminin en oumlnemli yerleşmelerinden olan TAPİGGA burada yer almaktadır

66

67

68

6 CcedilAMLIBEL-ARTOVA-YEŞİLYURT-SULUSARAY-KADIŞEHRİ-CcedilEKEREK

DEPRESYONLARI

Buumltuumlnuumlyle Ccedilekerek Irmağı boyunca yer alan bu depresyon alanı Tokatrsquoın guumlneyinde Koumlroğlu

dağının batısından başlar ve kuzeyden DEVECİ DAĞLARI guumlneyden Ccedilamlıbel Dağları ile Bozok

Platosu tarafından kuşatılmaktadır Ccedilekerek ırmağı kaynağını Ccedilamlıbel doğusundaki Koumlroğlu

Dağından aldıktan sonra Ccedilamlıbel kasabası Yeşilyurt ve Sulusarayrsquoa doğru yatağını derinleştirerek

ilerler Bu saha Orta Karadeniz Boumllgesi ile İccedil Anadolu Boumllgesi arasında sınır oluşturmaktadır

Depresyonu kuzeyden kuşatan Deveci Dağları Pazar guumlneyindeki Akdağ zirvesinde 1919 mye kadar

yuumlkselmektedir Deveci Dağlarırsquonın Zile ovası guumlneyindeki yuumlksekliği ise 1892 mdir Kuzeye bakan

yamaccedilları yağış aldığı iccedilin parccedilalar halinde korularla kaplıdır Guumlney yamaccedillarında ise orman alanları

cılızlaşmakla birlikte saplı ve sapsız meşeler sarıccedilam ve ccedilınar ağccedilalarına rastlanmaktadır Bunlardan

başka ağaccedilcık ve ccedilalı tuumlrleri olarak bodurardıccedil kızılcıkboumlğuumlrtlen ve yabani guumll bulunur Step tuumlruuml

olarak olarak kevenler kekik suumltleğen ve benzeri bitki tuumlrleri yaygındır Ccedilekerek ırmağı boyunca

soumlğuumlt ve kavak bahccedileleri oluşturulmuştur Ayrıca koumlylerin bazıları koumly koruları meydana getirilmiştir

Bu depresyon alanında tarım ve hayvancılık başlıca ekonomik faaliyeti oluşturmaktadır

Depresyonun başlangıcında yer alan eski adı Ccediliftlikkoumly olan Ccedilamlıbel Tokat Merkez ilccedilesinin

sınırları iccedilinde 1548 nuumlfuslu belediye teşkilatlı bir yerleşmedir

Eski adı Arabacı Musa olan 7000 nuumlfuslu YEŞİLYURT kasabası 1987 yılında Tokatrsquoa bağlı

ilccedile merkezi haline getirilmiştir Yeşilyurt civarında depresyonun rakımı 1050 metredir Ccedilekerek

ırmağı ve Oumlzdere etrafında sulu tarım yapılmaktadır Orman iccedili Ziraat alanlarında ise kuru tarım

yapılır Sulanabilen alanlarda genellikle Şeker pancarı tahıl ve baklagiller ziraatı yapılmaktadır

Yeşilyurtrsquoun kuzeyinde yer alan ARTOVA kasabası eskiden Artukabat Arıkova Altınova

adlarıyla anılmış bir yerleşmedir Tokat il merkezine 38 kmuzaklıktadır Son nuumlfus sayımına goumlre

2000 yılı nuumlfusu 5610 kişidir 1 Haziran 1944te ilccedile merkezi olmuştur Kasabanın kuzeyinden 20 Km

uzunluğunda kaplama bir kara yolu ile Sivas- Tokat karayoluna ulaşılır Buradan Tokatrsquoa 18 km

mesafede olup guumlneyindeki 17 Km mesafelik karayoluyla Yeşilyurt ve 29 Km lik karayolu ile

Sulusaray İlccedilesine ulaşım sağlanmaktadır Artova 2005 yılından faaliyete geccedilen Ccedilimento

Fabrikasıyla bir atılım hamlesi yapmıştır Hayvancılık sektoumlruumlnde de oumlnemli gelişmeler kaydedilen

bir yerleşmedir

69

Depresyon alanında Ccedilermik adıyla anılan kaplıcasıyla ve Sebastiapolis antik kenti ile ayrı bir

oumlneme haiz yerleşme 4500 nuumlfuslu SULUSARAY kasabasıdır Sulusaray Tokat il merkezine 69

km Artova İlccedile merkezine 30 km Yeşilyurt İlccedile merkezine 11 km uzaklıkta 20 Mayıs 1990

tarihinde ilccedile merkezi olmuştur

Depresyonun batı kesiminde yer alan 5300 nuumlfuslu KADIŞEHRİ kasabası Yozgat iline bağlı

bir ilccedile merkezidir Eskiden Ccedilekerek ilccedilesi iccedilinde bir bucak merkezi iken 1990 yılında ilccedile merkezi

yapılmıştır Kadışehrirsquonin bulunduğu sahada yuumlkselti 925 mdir Kadışehrinde ekonomi ağırlıklı

olarak tarıma dayanmaktadır Daha ziyade tahıl ağırlıklı tarım yapılmaktadır Bunun yanında

sulanabilir araziler de buumlyuumlk oumllccediluumlde sebze meyve yetiştirilmesine muumlsaittir Başlıca tarım uumlruumlnleri

şekerpancarı fasulye nohut ayccediliccedileği patates buğday mercimek soğan ve lahanadır Bunların yanı

sıra elma armut kiraz vişne dut şeftali ceviz ve uumlzuumlm de yetiştirilmektedir Yaylalarda buumlyuumlkbaş

hayvan koyun oumlzellikle de kıl keccedilisi beslenmektedir Ancak Kadışehirliler sadece kendi ihtiyaccedillarını

karşılayacak oumllccediluumlde meyve yetiştiriciliği yapmaktadırlar Kadışehirliler en fazla Zile ve Ccedilekerek ile

alışveriş yapmaktadırlar Kasabada oumlnemli oranda ticaretle uğraşan bir kesim vardır Oumlzellikle pazar

guumlnleri kurulan hayvan pazarı oldukccedila uumlnluumlduumlr

CcedilEKEREK

Eskiden Zilersquoye bağlı bir koumly olan Ccedilekerek şimdi Yozgat ilinin bir ilccedile merkezidir 12500

nuumlfuslu bir kasaba olan Ccedilekerek youmlnetimi altında bulunan koumlylere ticari merkezlik yapmaktadır

Halkın en oumlnemli geccedilim kaynağını tarım ve hayvancılık oluşturmaktadır Arazi dağlık ve eğim kuvveti

olduğu iccedilin tarıma elverişli arazisi dardır Merrsquoaların geniş yer kapladığı bu sahada daha ccedilok koyun ve

keccedili beslenmektedir Başta Ccedilekerek Irmağı olmak uumlzere ırmak kenarındaki duumlzluumlklerde tarım

yapılarak arpa buğday nohut mercimek soğan ve şekerpancarı gibi uumlruumlnler yetiştirilmektedir Halen

Zile ile olan sosyoekonomik bağımlılığı devam etmektedir Kasaba yakınında Ccedilekerek ırmağı

vadisinde inşa edilmekte olan Suumlreyya Bey barajı sayesinde hem Ccedilekerek hem de Zilersquodeki tarım

alanları sulanacaktır

64

TURHAL OVASI

Yeşilırmakrsquoın doğusunda yuumlkselen Gaziura Kalesi eteklerinde kurulmuş eski Turhal ile

Yeşilırmakrsquoın batısında yer alan Yeni Turhal (Yenişehir) buguumln Turhal Ovasını tuumlmuumlyle

doldurmuştur Osmanlırsquonın son doumlneminde Turhal Tokat sancağına bağlı bir bucak merkezi iken 1923

muumllki taksimatında da Tokat vilayeti sınırları iccedilinde bucak olarak yer almıştır Cumhuriyetin ilk

yıllarında kale etrafında kuumlmelenmiş 6 mahallesi ve nuumlfusu 3000 civarında bir yerleşim yeri iken

1934 yılında şeker fabrikasının hizmete girmesinden sonra her alanda oumlnemli gelişmeler kaydeden

Turhal 1942 yılında ilccedile merkezi olmuştur Koumlylerden ilccedilelerden illerden yoğun bir goumlccedil alarak

buguumln 100 bine ulaşan nuumlfusu ile pek ccedilok il merkezini geccedilmiştir Duumlnuumln kuumlccediluumlk kasabası buguumlnuumln 30

mahallesi ile geniş bir alana yayılmış Yeşilırmakrsquoın her iki yakasında genişlemeye devam etmektedir

Turhalrsquoda sanayi ve ticaret ekonomik accedilıdan oumlnemli bir yere sahiptir İlccedile nuumlfusunun oumlnemli

bir kısmı buralarda istihdam edilmektedir En oumlnemli sanayi kuruluşu Turhal Şeker Fabrikası ve

buumlnyesinde bulunan makine fabrikasıdır Bu fabrikalarda kampanya doumlneminde 1200 kişi istihdam

edilmektedir Bunların dışında oumlzel sektoumlre ait 60 tane sanayi kuruluşu bulunmaktadır En oumlnemlileri

un fabrikası tuğla fabrikası yem fabrikası mermer fabrikası suumlt ve peynir fabrikası kablo fabrikası

lpg dolum tesisi tekstil sanayi PVC boru fabrikasıdır

65

ZİLE OVASI

Kazovarsquodan alccedilak bir eşikle ayrılan Turhal ovasına ise tektonik bir koridorla bağlanan Zile

Ovası her iki ovadan daha yuumlksektir Denizden yuumlksekliği 750 m olan bu ovanın idari merkezi

konumundaki ZİLE koumlkluuml bir tarihi geccedilmişe sahiptir Hitit ve Frig Roma Bizans Selccediluklu ve

Osmanlı doumlnemlerinin izlerini taşıayn Zilersquonin Hitit doumlemindeki adı ANZİLİYA Roma doumlnemindeki

adı ise ZELArsquodır Şehrin ortasında yuumlkselen kale kalker kayalıklar uumlzerine oturmuş yumurta biccedilimli

bir houmlyuumlk ve onun uumlzerinde yer alan Roma surlarından oluşmaktadır Roma Kralı Sezarrsquoın II

PHARNAKE Farnası yenilgiye uğrattığı yer Zilersquodir Sezar uzun ve yorucu bir yolculuktan sonra 5

saat gibi kısa bir suumlre iccedilerisinde elde ettiği zaferin sevincini Zileden Romaya bildirir Zilede ilacirchi

toumlrene nail olan Sezarın kısa ama anlamı buumlyuumlk olan bu mektubundaki VENİ - VİDİ - VİCİ

GELDİM - GOumlRDUumlM - YENDİM soumlzlerini silindirik mermer bir taşa yazdırır Yakın zamana

kadar Zile Kalesinde olduğu bilinen bu taşın ccedilalınması neticesinde nereye goumltuumlruumllduumlğuuml

bilinmemektedir

Zile Ovası su sıkıntısı yuumlzuumlnden Kazova ve Turhal ovaları gibi zengin uumlruumln desenine sahip

değildir Tahıl bakliyat şekerpancarı ayccediliccedileği ve sınırlı oumllccediluumlde meyve ve sebze yetiştirilmektedir Bir

zamanlar bağların geniş alan kapladığı Zilersquode floksera ve ilgisizlik nedeniyle bağcılık zayıflamıştır

Zilenin pekmezi leblebisi ve kirazı meşhurdur Zile bağ ve bahccedilelerinde yetişen uumlruumlnler ve kuru

bakliyat - tahıl uumlruumlnlerinden yapılan yerel yiyecek ve iccedileceklerin sayısı oldukccedila fazladır Beyaz

pekmez duru pekmez salccedila sucuk pestil bat sarma yaprak salamurası ccedileşitli komposto ve

konserveler leblebi ve kuru yemiş ccedileşitleri Zilenin yemek kuumlltuumlruumlnuumln oumlnemli birer parccedilasıdır Her yıl

yapılan Kiraz Festivali Zilersquoye ayrı bir canlılık getirmektedir Zilede pekmez imalacirctccedilılığı salccedila

un naylon ccediluval enduumlstriyel makine ziraat aletleri mobilya ısıcam mermer işlemeciliği lacircstik

ayakkabı tuğla ve toprak sanayi uumlzerine sanayi tesisleri ve fabrikalar bulunmaktadır

Zile ovasının guumlneybatısında bu ovayla bir eşikle ayrılan Maşatova yer almaktadır Hitit

doumlneminin en oumlnemli yerleşmelerinden olan TAPİGGA burada yer almaktadır

66

67

68

6 CcedilAMLIBEL-ARTOVA-YEŞİLYURT-SULUSARAY-KADIŞEHRİ-CcedilEKEREK

DEPRESYONLARI

Buumltuumlnuumlyle Ccedilekerek Irmağı boyunca yer alan bu depresyon alanı Tokatrsquoın guumlneyinde Koumlroğlu

dağının batısından başlar ve kuzeyden DEVECİ DAĞLARI guumlneyden Ccedilamlıbel Dağları ile Bozok

Platosu tarafından kuşatılmaktadır Ccedilekerek ırmağı kaynağını Ccedilamlıbel doğusundaki Koumlroğlu

Dağından aldıktan sonra Ccedilamlıbel kasabası Yeşilyurt ve Sulusarayrsquoa doğru yatağını derinleştirerek

ilerler Bu saha Orta Karadeniz Boumllgesi ile İccedil Anadolu Boumllgesi arasında sınır oluşturmaktadır

Depresyonu kuzeyden kuşatan Deveci Dağları Pazar guumlneyindeki Akdağ zirvesinde 1919 mye kadar

yuumlkselmektedir Deveci Dağlarırsquonın Zile ovası guumlneyindeki yuumlksekliği ise 1892 mdir Kuzeye bakan

yamaccedilları yağış aldığı iccedilin parccedilalar halinde korularla kaplıdır Guumlney yamaccedillarında ise orman alanları

cılızlaşmakla birlikte saplı ve sapsız meşeler sarıccedilam ve ccedilınar ağccedilalarına rastlanmaktadır Bunlardan

başka ağaccedilcık ve ccedilalı tuumlrleri olarak bodurardıccedil kızılcıkboumlğuumlrtlen ve yabani guumll bulunur Step tuumlruuml

olarak olarak kevenler kekik suumltleğen ve benzeri bitki tuumlrleri yaygındır Ccedilekerek ırmağı boyunca

soumlğuumlt ve kavak bahccedileleri oluşturulmuştur Ayrıca koumlylerin bazıları koumly koruları meydana getirilmiştir

Bu depresyon alanında tarım ve hayvancılık başlıca ekonomik faaliyeti oluşturmaktadır

Depresyonun başlangıcında yer alan eski adı Ccediliftlikkoumly olan Ccedilamlıbel Tokat Merkez ilccedilesinin

sınırları iccedilinde 1548 nuumlfuslu belediye teşkilatlı bir yerleşmedir

Eski adı Arabacı Musa olan 7000 nuumlfuslu YEŞİLYURT kasabası 1987 yılında Tokatrsquoa bağlı

ilccedile merkezi haline getirilmiştir Yeşilyurt civarında depresyonun rakımı 1050 metredir Ccedilekerek

ırmağı ve Oumlzdere etrafında sulu tarım yapılmaktadır Orman iccedili Ziraat alanlarında ise kuru tarım

yapılır Sulanabilen alanlarda genellikle Şeker pancarı tahıl ve baklagiller ziraatı yapılmaktadır

Yeşilyurtrsquoun kuzeyinde yer alan ARTOVA kasabası eskiden Artukabat Arıkova Altınova

adlarıyla anılmış bir yerleşmedir Tokat il merkezine 38 kmuzaklıktadır Son nuumlfus sayımına goumlre

2000 yılı nuumlfusu 5610 kişidir 1 Haziran 1944te ilccedile merkezi olmuştur Kasabanın kuzeyinden 20 Km

uzunluğunda kaplama bir kara yolu ile Sivas- Tokat karayoluna ulaşılır Buradan Tokatrsquoa 18 km

mesafede olup guumlneyindeki 17 Km mesafelik karayoluyla Yeşilyurt ve 29 Km lik karayolu ile

Sulusaray İlccedilesine ulaşım sağlanmaktadır Artova 2005 yılından faaliyete geccedilen Ccedilimento

Fabrikasıyla bir atılım hamlesi yapmıştır Hayvancılık sektoumlruumlnde de oumlnemli gelişmeler kaydedilen

bir yerleşmedir

69

Depresyon alanında Ccedilermik adıyla anılan kaplıcasıyla ve Sebastiapolis antik kenti ile ayrı bir

oumlneme haiz yerleşme 4500 nuumlfuslu SULUSARAY kasabasıdır Sulusaray Tokat il merkezine 69

km Artova İlccedile merkezine 30 km Yeşilyurt İlccedile merkezine 11 km uzaklıkta 20 Mayıs 1990

tarihinde ilccedile merkezi olmuştur

Depresyonun batı kesiminde yer alan 5300 nuumlfuslu KADIŞEHRİ kasabası Yozgat iline bağlı

bir ilccedile merkezidir Eskiden Ccedilekerek ilccedilesi iccedilinde bir bucak merkezi iken 1990 yılında ilccedile merkezi

yapılmıştır Kadışehrirsquonin bulunduğu sahada yuumlkselti 925 mdir Kadışehrinde ekonomi ağırlıklı

olarak tarıma dayanmaktadır Daha ziyade tahıl ağırlıklı tarım yapılmaktadır Bunun yanında

sulanabilir araziler de buumlyuumlk oumllccediluumlde sebze meyve yetiştirilmesine muumlsaittir Başlıca tarım uumlruumlnleri

şekerpancarı fasulye nohut ayccediliccedileği patates buğday mercimek soğan ve lahanadır Bunların yanı

sıra elma armut kiraz vişne dut şeftali ceviz ve uumlzuumlm de yetiştirilmektedir Yaylalarda buumlyuumlkbaş

hayvan koyun oumlzellikle de kıl keccedilisi beslenmektedir Ancak Kadışehirliler sadece kendi ihtiyaccedillarını

karşılayacak oumllccediluumlde meyve yetiştiriciliği yapmaktadırlar Kadışehirliler en fazla Zile ve Ccedilekerek ile

alışveriş yapmaktadırlar Kasabada oumlnemli oranda ticaretle uğraşan bir kesim vardır Oumlzellikle pazar

guumlnleri kurulan hayvan pazarı oldukccedila uumlnluumlduumlr

CcedilEKEREK

Eskiden Zilersquoye bağlı bir koumly olan Ccedilekerek şimdi Yozgat ilinin bir ilccedile merkezidir 12500

nuumlfuslu bir kasaba olan Ccedilekerek youmlnetimi altında bulunan koumlylere ticari merkezlik yapmaktadır

Halkın en oumlnemli geccedilim kaynağını tarım ve hayvancılık oluşturmaktadır Arazi dağlık ve eğim kuvveti

olduğu iccedilin tarıma elverişli arazisi dardır Merrsquoaların geniş yer kapladığı bu sahada daha ccedilok koyun ve

keccedili beslenmektedir Başta Ccedilekerek Irmağı olmak uumlzere ırmak kenarındaki duumlzluumlklerde tarım

yapılarak arpa buğday nohut mercimek soğan ve şekerpancarı gibi uumlruumlnler yetiştirilmektedir Halen

Zile ile olan sosyoekonomik bağımlılığı devam etmektedir Kasaba yakınında Ccedilekerek ırmağı

vadisinde inşa edilmekte olan Suumlreyya Bey barajı sayesinde hem Ccedilekerek hem de Zilersquodeki tarım

alanları sulanacaktır

65

ZİLE OVASI

Kazovarsquodan alccedilak bir eşikle ayrılan Turhal ovasına ise tektonik bir koridorla bağlanan Zile

Ovası her iki ovadan daha yuumlksektir Denizden yuumlksekliği 750 m olan bu ovanın idari merkezi

konumundaki ZİLE koumlkluuml bir tarihi geccedilmişe sahiptir Hitit ve Frig Roma Bizans Selccediluklu ve

Osmanlı doumlnemlerinin izlerini taşıayn Zilersquonin Hitit doumlemindeki adı ANZİLİYA Roma doumlnemindeki

adı ise ZELArsquodır Şehrin ortasında yuumlkselen kale kalker kayalıklar uumlzerine oturmuş yumurta biccedilimli

bir houmlyuumlk ve onun uumlzerinde yer alan Roma surlarından oluşmaktadır Roma Kralı Sezarrsquoın II

PHARNAKE Farnası yenilgiye uğrattığı yer Zilersquodir Sezar uzun ve yorucu bir yolculuktan sonra 5

saat gibi kısa bir suumlre iccedilerisinde elde ettiği zaferin sevincini Zileden Romaya bildirir Zilede ilacirchi

toumlrene nail olan Sezarın kısa ama anlamı buumlyuumlk olan bu mektubundaki VENİ - VİDİ - VİCİ

GELDİM - GOumlRDUumlM - YENDİM soumlzlerini silindirik mermer bir taşa yazdırır Yakın zamana

kadar Zile Kalesinde olduğu bilinen bu taşın ccedilalınması neticesinde nereye goumltuumlruumllduumlğuuml

bilinmemektedir

Zile Ovası su sıkıntısı yuumlzuumlnden Kazova ve Turhal ovaları gibi zengin uumlruumln desenine sahip

değildir Tahıl bakliyat şekerpancarı ayccediliccedileği ve sınırlı oumllccediluumlde meyve ve sebze yetiştirilmektedir Bir

zamanlar bağların geniş alan kapladığı Zilersquode floksera ve ilgisizlik nedeniyle bağcılık zayıflamıştır

Zilenin pekmezi leblebisi ve kirazı meşhurdur Zile bağ ve bahccedilelerinde yetişen uumlruumlnler ve kuru

bakliyat - tahıl uumlruumlnlerinden yapılan yerel yiyecek ve iccedileceklerin sayısı oldukccedila fazladır Beyaz

pekmez duru pekmez salccedila sucuk pestil bat sarma yaprak salamurası ccedileşitli komposto ve

konserveler leblebi ve kuru yemiş ccedileşitleri Zilenin yemek kuumlltuumlruumlnuumln oumlnemli birer parccedilasıdır Her yıl

yapılan Kiraz Festivali Zilersquoye ayrı bir canlılık getirmektedir Zilede pekmez imalacirctccedilılığı salccedila

un naylon ccediluval enduumlstriyel makine ziraat aletleri mobilya ısıcam mermer işlemeciliği lacircstik

ayakkabı tuğla ve toprak sanayi uumlzerine sanayi tesisleri ve fabrikalar bulunmaktadır

Zile ovasının guumlneybatısında bu ovayla bir eşikle ayrılan Maşatova yer almaktadır Hitit

doumlneminin en oumlnemli yerleşmelerinden olan TAPİGGA burada yer almaktadır

66

67

68

6 CcedilAMLIBEL-ARTOVA-YEŞİLYURT-SULUSARAY-KADIŞEHRİ-CcedilEKEREK

DEPRESYONLARI

Buumltuumlnuumlyle Ccedilekerek Irmağı boyunca yer alan bu depresyon alanı Tokatrsquoın guumlneyinde Koumlroğlu

dağının batısından başlar ve kuzeyden DEVECİ DAĞLARI guumlneyden Ccedilamlıbel Dağları ile Bozok

Platosu tarafından kuşatılmaktadır Ccedilekerek ırmağı kaynağını Ccedilamlıbel doğusundaki Koumlroğlu

Dağından aldıktan sonra Ccedilamlıbel kasabası Yeşilyurt ve Sulusarayrsquoa doğru yatağını derinleştirerek

ilerler Bu saha Orta Karadeniz Boumllgesi ile İccedil Anadolu Boumllgesi arasında sınır oluşturmaktadır

Depresyonu kuzeyden kuşatan Deveci Dağları Pazar guumlneyindeki Akdağ zirvesinde 1919 mye kadar

yuumlkselmektedir Deveci Dağlarırsquonın Zile ovası guumlneyindeki yuumlksekliği ise 1892 mdir Kuzeye bakan

yamaccedilları yağış aldığı iccedilin parccedilalar halinde korularla kaplıdır Guumlney yamaccedillarında ise orman alanları

cılızlaşmakla birlikte saplı ve sapsız meşeler sarıccedilam ve ccedilınar ağccedilalarına rastlanmaktadır Bunlardan

başka ağaccedilcık ve ccedilalı tuumlrleri olarak bodurardıccedil kızılcıkboumlğuumlrtlen ve yabani guumll bulunur Step tuumlruuml

olarak olarak kevenler kekik suumltleğen ve benzeri bitki tuumlrleri yaygındır Ccedilekerek ırmağı boyunca

soumlğuumlt ve kavak bahccedileleri oluşturulmuştur Ayrıca koumlylerin bazıları koumly koruları meydana getirilmiştir

Bu depresyon alanında tarım ve hayvancılık başlıca ekonomik faaliyeti oluşturmaktadır

Depresyonun başlangıcında yer alan eski adı Ccediliftlikkoumly olan Ccedilamlıbel Tokat Merkez ilccedilesinin

sınırları iccedilinde 1548 nuumlfuslu belediye teşkilatlı bir yerleşmedir

Eski adı Arabacı Musa olan 7000 nuumlfuslu YEŞİLYURT kasabası 1987 yılında Tokatrsquoa bağlı

ilccedile merkezi haline getirilmiştir Yeşilyurt civarında depresyonun rakımı 1050 metredir Ccedilekerek

ırmağı ve Oumlzdere etrafında sulu tarım yapılmaktadır Orman iccedili Ziraat alanlarında ise kuru tarım

yapılır Sulanabilen alanlarda genellikle Şeker pancarı tahıl ve baklagiller ziraatı yapılmaktadır

Yeşilyurtrsquoun kuzeyinde yer alan ARTOVA kasabası eskiden Artukabat Arıkova Altınova

adlarıyla anılmış bir yerleşmedir Tokat il merkezine 38 kmuzaklıktadır Son nuumlfus sayımına goumlre

2000 yılı nuumlfusu 5610 kişidir 1 Haziran 1944te ilccedile merkezi olmuştur Kasabanın kuzeyinden 20 Km

uzunluğunda kaplama bir kara yolu ile Sivas- Tokat karayoluna ulaşılır Buradan Tokatrsquoa 18 km

mesafede olup guumlneyindeki 17 Km mesafelik karayoluyla Yeşilyurt ve 29 Km lik karayolu ile

Sulusaray İlccedilesine ulaşım sağlanmaktadır Artova 2005 yılından faaliyete geccedilen Ccedilimento

Fabrikasıyla bir atılım hamlesi yapmıştır Hayvancılık sektoumlruumlnde de oumlnemli gelişmeler kaydedilen

bir yerleşmedir

69

Depresyon alanında Ccedilermik adıyla anılan kaplıcasıyla ve Sebastiapolis antik kenti ile ayrı bir

oumlneme haiz yerleşme 4500 nuumlfuslu SULUSARAY kasabasıdır Sulusaray Tokat il merkezine 69

km Artova İlccedile merkezine 30 km Yeşilyurt İlccedile merkezine 11 km uzaklıkta 20 Mayıs 1990

tarihinde ilccedile merkezi olmuştur

Depresyonun batı kesiminde yer alan 5300 nuumlfuslu KADIŞEHRİ kasabası Yozgat iline bağlı

bir ilccedile merkezidir Eskiden Ccedilekerek ilccedilesi iccedilinde bir bucak merkezi iken 1990 yılında ilccedile merkezi

yapılmıştır Kadışehrirsquonin bulunduğu sahada yuumlkselti 925 mdir Kadışehrinde ekonomi ağırlıklı

olarak tarıma dayanmaktadır Daha ziyade tahıl ağırlıklı tarım yapılmaktadır Bunun yanında

sulanabilir araziler de buumlyuumlk oumllccediluumlde sebze meyve yetiştirilmesine muumlsaittir Başlıca tarım uumlruumlnleri

şekerpancarı fasulye nohut ayccediliccedileği patates buğday mercimek soğan ve lahanadır Bunların yanı

sıra elma armut kiraz vişne dut şeftali ceviz ve uumlzuumlm de yetiştirilmektedir Yaylalarda buumlyuumlkbaş

hayvan koyun oumlzellikle de kıl keccedilisi beslenmektedir Ancak Kadışehirliler sadece kendi ihtiyaccedillarını

karşılayacak oumllccediluumlde meyve yetiştiriciliği yapmaktadırlar Kadışehirliler en fazla Zile ve Ccedilekerek ile

alışveriş yapmaktadırlar Kasabada oumlnemli oranda ticaretle uğraşan bir kesim vardır Oumlzellikle pazar

guumlnleri kurulan hayvan pazarı oldukccedila uumlnluumlduumlr

CcedilEKEREK

Eskiden Zilersquoye bağlı bir koumly olan Ccedilekerek şimdi Yozgat ilinin bir ilccedile merkezidir 12500

nuumlfuslu bir kasaba olan Ccedilekerek youmlnetimi altında bulunan koumlylere ticari merkezlik yapmaktadır

Halkın en oumlnemli geccedilim kaynağını tarım ve hayvancılık oluşturmaktadır Arazi dağlık ve eğim kuvveti

olduğu iccedilin tarıma elverişli arazisi dardır Merrsquoaların geniş yer kapladığı bu sahada daha ccedilok koyun ve

keccedili beslenmektedir Başta Ccedilekerek Irmağı olmak uumlzere ırmak kenarındaki duumlzluumlklerde tarım

yapılarak arpa buğday nohut mercimek soğan ve şekerpancarı gibi uumlruumlnler yetiştirilmektedir Halen

Zile ile olan sosyoekonomik bağımlılığı devam etmektedir Kasaba yakınında Ccedilekerek ırmağı

vadisinde inşa edilmekte olan Suumlreyya Bey barajı sayesinde hem Ccedilekerek hem de Zilersquodeki tarım

alanları sulanacaktır

66

67

68

6 CcedilAMLIBEL-ARTOVA-YEŞİLYURT-SULUSARAY-KADIŞEHRİ-CcedilEKEREK

DEPRESYONLARI

Buumltuumlnuumlyle Ccedilekerek Irmağı boyunca yer alan bu depresyon alanı Tokatrsquoın guumlneyinde Koumlroğlu

dağının batısından başlar ve kuzeyden DEVECİ DAĞLARI guumlneyden Ccedilamlıbel Dağları ile Bozok

Platosu tarafından kuşatılmaktadır Ccedilekerek ırmağı kaynağını Ccedilamlıbel doğusundaki Koumlroğlu

Dağından aldıktan sonra Ccedilamlıbel kasabası Yeşilyurt ve Sulusarayrsquoa doğru yatağını derinleştirerek

ilerler Bu saha Orta Karadeniz Boumllgesi ile İccedil Anadolu Boumllgesi arasında sınır oluşturmaktadır

Depresyonu kuzeyden kuşatan Deveci Dağları Pazar guumlneyindeki Akdağ zirvesinde 1919 mye kadar

yuumlkselmektedir Deveci Dağlarırsquonın Zile ovası guumlneyindeki yuumlksekliği ise 1892 mdir Kuzeye bakan

yamaccedilları yağış aldığı iccedilin parccedilalar halinde korularla kaplıdır Guumlney yamaccedillarında ise orman alanları

cılızlaşmakla birlikte saplı ve sapsız meşeler sarıccedilam ve ccedilınar ağccedilalarına rastlanmaktadır Bunlardan

başka ağaccedilcık ve ccedilalı tuumlrleri olarak bodurardıccedil kızılcıkboumlğuumlrtlen ve yabani guumll bulunur Step tuumlruuml

olarak olarak kevenler kekik suumltleğen ve benzeri bitki tuumlrleri yaygındır Ccedilekerek ırmağı boyunca

soumlğuumlt ve kavak bahccedileleri oluşturulmuştur Ayrıca koumlylerin bazıları koumly koruları meydana getirilmiştir

Bu depresyon alanında tarım ve hayvancılık başlıca ekonomik faaliyeti oluşturmaktadır

Depresyonun başlangıcında yer alan eski adı Ccediliftlikkoumly olan Ccedilamlıbel Tokat Merkez ilccedilesinin

sınırları iccedilinde 1548 nuumlfuslu belediye teşkilatlı bir yerleşmedir

Eski adı Arabacı Musa olan 7000 nuumlfuslu YEŞİLYURT kasabası 1987 yılında Tokatrsquoa bağlı

ilccedile merkezi haline getirilmiştir Yeşilyurt civarında depresyonun rakımı 1050 metredir Ccedilekerek

ırmağı ve Oumlzdere etrafında sulu tarım yapılmaktadır Orman iccedili Ziraat alanlarında ise kuru tarım

yapılır Sulanabilen alanlarda genellikle Şeker pancarı tahıl ve baklagiller ziraatı yapılmaktadır

Yeşilyurtrsquoun kuzeyinde yer alan ARTOVA kasabası eskiden Artukabat Arıkova Altınova

adlarıyla anılmış bir yerleşmedir Tokat il merkezine 38 kmuzaklıktadır Son nuumlfus sayımına goumlre

2000 yılı nuumlfusu 5610 kişidir 1 Haziran 1944te ilccedile merkezi olmuştur Kasabanın kuzeyinden 20 Km

uzunluğunda kaplama bir kara yolu ile Sivas- Tokat karayoluna ulaşılır Buradan Tokatrsquoa 18 km

mesafede olup guumlneyindeki 17 Km mesafelik karayoluyla Yeşilyurt ve 29 Km lik karayolu ile

Sulusaray İlccedilesine ulaşım sağlanmaktadır Artova 2005 yılından faaliyete geccedilen Ccedilimento

Fabrikasıyla bir atılım hamlesi yapmıştır Hayvancılık sektoumlruumlnde de oumlnemli gelişmeler kaydedilen

bir yerleşmedir

69

Depresyon alanında Ccedilermik adıyla anılan kaplıcasıyla ve Sebastiapolis antik kenti ile ayrı bir

oumlneme haiz yerleşme 4500 nuumlfuslu SULUSARAY kasabasıdır Sulusaray Tokat il merkezine 69

km Artova İlccedile merkezine 30 km Yeşilyurt İlccedile merkezine 11 km uzaklıkta 20 Mayıs 1990

tarihinde ilccedile merkezi olmuştur

Depresyonun batı kesiminde yer alan 5300 nuumlfuslu KADIŞEHRİ kasabası Yozgat iline bağlı

bir ilccedile merkezidir Eskiden Ccedilekerek ilccedilesi iccedilinde bir bucak merkezi iken 1990 yılında ilccedile merkezi

yapılmıştır Kadışehrirsquonin bulunduğu sahada yuumlkselti 925 mdir Kadışehrinde ekonomi ağırlıklı

olarak tarıma dayanmaktadır Daha ziyade tahıl ağırlıklı tarım yapılmaktadır Bunun yanında

sulanabilir araziler de buumlyuumlk oumllccediluumlde sebze meyve yetiştirilmesine muumlsaittir Başlıca tarım uumlruumlnleri

şekerpancarı fasulye nohut ayccediliccedileği patates buğday mercimek soğan ve lahanadır Bunların yanı

sıra elma armut kiraz vişne dut şeftali ceviz ve uumlzuumlm de yetiştirilmektedir Yaylalarda buumlyuumlkbaş

hayvan koyun oumlzellikle de kıl keccedilisi beslenmektedir Ancak Kadışehirliler sadece kendi ihtiyaccedillarını

karşılayacak oumllccediluumlde meyve yetiştiriciliği yapmaktadırlar Kadışehirliler en fazla Zile ve Ccedilekerek ile

alışveriş yapmaktadırlar Kasabada oumlnemli oranda ticaretle uğraşan bir kesim vardır Oumlzellikle pazar

guumlnleri kurulan hayvan pazarı oldukccedila uumlnluumlduumlr

CcedilEKEREK

Eskiden Zilersquoye bağlı bir koumly olan Ccedilekerek şimdi Yozgat ilinin bir ilccedile merkezidir 12500

nuumlfuslu bir kasaba olan Ccedilekerek youmlnetimi altında bulunan koumlylere ticari merkezlik yapmaktadır

Halkın en oumlnemli geccedilim kaynağını tarım ve hayvancılık oluşturmaktadır Arazi dağlık ve eğim kuvveti

olduğu iccedilin tarıma elverişli arazisi dardır Merrsquoaların geniş yer kapladığı bu sahada daha ccedilok koyun ve

keccedili beslenmektedir Başta Ccedilekerek Irmağı olmak uumlzere ırmak kenarındaki duumlzluumlklerde tarım

yapılarak arpa buğday nohut mercimek soğan ve şekerpancarı gibi uumlruumlnler yetiştirilmektedir Halen

Zile ile olan sosyoekonomik bağımlılığı devam etmektedir Kasaba yakınında Ccedilekerek ırmağı

vadisinde inşa edilmekte olan Suumlreyya Bey barajı sayesinde hem Ccedilekerek hem de Zilersquodeki tarım

alanları sulanacaktır

67

68

6 CcedilAMLIBEL-ARTOVA-YEŞİLYURT-SULUSARAY-KADIŞEHRİ-CcedilEKEREK

DEPRESYONLARI

Buumltuumlnuumlyle Ccedilekerek Irmağı boyunca yer alan bu depresyon alanı Tokatrsquoın guumlneyinde Koumlroğlu

dağının batısından başlar ve kuzeyden DEVECİ DAĞLARI guumlneyden Ccedilamlıbel Dağları ile Bozok

Platosu tarafından kuşatılmaktadır Ccedilekerek ırmağı kaynağını Ccedilamlıbel doğusundaki Koumlroğlu

Dağından aldıktan sonra Ccedilamlıbel kasabası Yeşilyurt ve Sulusarayrsquoa doğru yatağını derinleştirerek

ilerler Bu saha Orta Karadeniz Boumllgesi ile İccedil Anadolu Boumllgesi arasında sınır oluşturmaktadır

Depresyonu kuzeyden kuşatan Deveci Dağları Pazar guumlneyindeki Akdağ zirvesinde 1919 mye kadar

yuumlkselmektedir Deveci Dağlarırsquonın Zile ovası guumlneyindeki yuumlksekliği ise 1892 mdir Kuzeye bakan

yamaccedilları yağış aldığı iccedilin parccedilalar halinde korularla kaplıdır Guumlney yamaccedillarında ise orman alanları

cılızlaşmakla birlikte saplı ve sapsız meşeler sarıccedilam ve ccedilınar ağccedilalarına rastlanmaktadır Bunlardan

başka ağaccedilcık ve ccedilalı tuumlrleri olarak bodurardıccedil kızılcıkboumlğuumlrtlen ve yabani guumll bulunur Step tuumlruuml

olarak olarak kevenler kekik suumltleğen ve benzeri bitki tuumlrleri yaygındır Ccedilekerek ırmağı boyunca

soumlğuumlt ve kavak bahccedileleri oluşturulmuştur Ayrıca koumlylerin bazıları koumly koruları meydana getirilmiştir

Bu depresyon alanında tarım ve hayvancılık başlıca ekonomik faaliyeti oluşturmaktadır

Depresyonun başlangıcında yer alan eski adı Ccediliftlikkoumly olan Ccedilamlıbel Tokat Merkez ilccedilesinin

sınırları iccedilinde 1548 nuumlfuslu belediye teşkilatlı bir yerleşmedir

Eski adı Arabacı Musa olan 7000 nuumlfuslu YEŞİLYURT kasabası 1987 yılında Tokatrsquoa bağlı

ilccedile merkezi haline getirilmiştir Yeşilyurt civarında depresyonun rakımı 1050 metredir Ccedilekerek

ırmağı ve Oumlzdere etrafında sulu tarım yapılmaktadır Orman iccedili Ziraat alanlarında ise kuru tarım

yapılır Sulanabilen alanlarda genellikle Şeker pancarı tahıl ve baklagiller ziraatı yapılmaktadır

Yeşilyurtrsquoun kuzeyinde yer alan ARTOVA kasabası eskiden Artukabat Arıkova Altınova

adlarıyla anılmış bir yerleşmedir Tokat il merkezine 38 kmuzaklıktadır Son nuumlfus sayımına goumlre

2000 yılı nuumlfusu 5610 kişidir 1 Haziran 1944te ilccedile merkezi olmuştur Kasabanın kuzeyinden 20 Km

uzunluğunda kaplama bir kara yolu ile Sivas- Tokat karayoluna ulaşılır Buradan Tokatrsquoa 18 km

mesafede olup guumlneyindeki 17 Km mesafelik karayoluyla Yeşilyurt ve 29 Km lik karayolu ile

Sulusaray İlccedilesine ulaşım sağlanmaktadır Artova 2005 yılından faaliyete geccedilen Ccedilimento

Fabrikasıyla bir atılım hamlesi yapmıştır Hayvancılık sektoumlruumlnde de oumlnemli gelişmeler kaydedilen

bir yerleşmedir

69

Depresyon alanında Ccedilermik adıyla anılan kaplıcasıyla ve Sebastiapolis antik kenti ile ayrı bir

oumlneme haiz yerleşme 4500 nuumlfuslu SULUSARAY kasabasıdır Sulusaray Tokat il merkezine 69

km Artova İlccedile merkezine 30 km Yeşilyurt İlccedile merkezine 11 km uzaklıkta 20 Mayıs 1990

tarihinde ilccedile merkezi olmuştur

Depresyonun batı kesiminde yer alan 5300 nuumlfuslu KADIŞEHRİ kasabası Yozgat iline bağlı

bir ilccedile merkezidir Eskiden Ccedilekerek ilccedilesi iccedilinde bir bucak merkezi iken 1990 yılında ilccedile merkezi

yapılmıştır Kadışehrirsquonin bulunduğu sahada yuumlkselti 925 mdir Kadışehrinde ekonomi ağırlıklı

olarak tarıma dayanmaktadır Daha ziyade tahıl ağırlıklı tarım yapılmaktadır Bunun yanında

sulanabilir araziler de buumlyuumlk oumllccediluumlde sebze meyve yetiştirilmesine muumlsaittir Başlıca tarım uumlruumlnleri

şekerpancarı fasulye nohut ayccediliccedileği patates buğday mercimek soğan ve lahanadır Bunların yanı

sıra elma armut kiraz vişne dut şeftali ceviz ve uumlzuumlm de yetiştirilmektedir Yaylalarda buumlyuumlkbaş

hayvan koyun oumlzellikle de kıl keccedilisi beslenmektedir Ancak Kadışehirliler sadece kendi ihtiyaccedillarını

karşılayacak oumllccediluumlde meyve yetiştiriciliği yapmaktadırlar Kadışehirliler en fazla Zile ve Ccedilekerek ile

alışveriş yapmaktadırlar Kasabada oumlnemli oranda ticaretle uğraşan bir kesim vardır Oumlzellikle pazar

guumlnleri kurulan hayvan pazarı oldukccedila uumlnluumlduumlr

CcedilEKEREK

Eskiden Zilersquoye bağlı bir koumly olan Ccedilekerek şimdi Yozgat ilinin bir ilccedile merkezidir 12500

nuumlfuslu bir kasaba olan Ccedilekerek youmlnetimi altında bulunan koumlylere ticari merkezlik yapmaktadır

Halkın en oumlnemli geccedilim kaynağını tarım ve hayvancılık oluşturmaktadır Arazi dağlık ve eğim kuvveti

olduğu iccedilin tarıma elverişli arazisi dardır Merrsquoaların geniş yer kapladığı bu sahada daha ccedilok koyun ve

keccedili beslenmektedir Başta Ccedilekerek Irmağı olmak uumlzere ırmak kenarındaki duumlzluumlklerde tarım

yapılarak arpa buğday nohut mercimek soğan ve şekerpancarı gibi uumlruumlnler yetiştirilmektedir Halen

Zile ile olan sosyoekonomik bağımlılığı devam etmektedir Kasaba yakınında Ccedilekerek ırmağı

vadisinde inşa edilmekte olan Suumlreyya Bey barajı sayesinde hem Ccedilekerek hem de Zilersquodeki tarım

alanları sulanacaktır

68

6 CcedilAMLIBEL-ARTOVA-YEŞİLYURT-SULUSARAY-KADIŞEHRİ-CcedilEKEREK

DEPRESYONLARI

Buumltuumlnuumlyle Ccedilekerek Irmağı boyunca yer alan bu depresyon alanı Tokatrsquoın guumlneyinde Koumlroğlu

dağının batısından başlar ve kuzeyden DEVECİ DAĞLARI guumlneyden Ccedilamlıbel Dağları ile Bozok

Platosu tarafından kuşatılmaktadır Ccedilekerek ırmağı kaynağını Ccedilamlıbel doğusundaki Koumlroğlu

Dağından aldıktan sonra Ccedilamlıbel kasabası Yeşilyurt ve Sulusarayrsquoa doğru yatağını derinleştirerek

ilerler Bu saha Orta Karadeniz Boumllgesi ile İccedil Anadolu Boumllgesi arasında sınır oluşturmaktadır

Depresyonu kuzeyden kuşatan Deveci Dağları Pazar guumlneyindeki Akdağ zirvesinde 1919 mye kadar

yuumlkselmektedir Deveci Dağlarırsquonın Zile ovası guumlneyindeki yuumlksekliği ise 1892 mdir Kuzeye bakan

yamaccedilları yağış aldığı iccedilin parccedilalar halinde korularla kaplıdır Guumlney yamaccedillarında ise orman alanları

cılızlaşmakla birlikte saplı ve sapsız meşeler sarıccedilam ve ccedilınar ağccedilalarına rastlanmaktadır Bunlardan

başka ağaccedilcık ve ccedilalı tuumlrleri olarak bodurardıccedil kızılcıkboumlğuumlrtlen ve yabani guumll bulunur Step tuumlruuml

olarak olarak kevenler kekik suumltleğen ve benzeri bitki tuumlrleri yaygındır Ccedilekerek ırmağı boyunca

soumlğuumlt ve kavak bahccedileleri oluşturulmuştur Ayrıca koumlylerin bazıları koumly koruları meydana getirilmiştir

Bu depresyon alanında tarım ve hayvancılık başlıca ekonomik faaliyeti oluşturmaktadır

Depresyonun başlangıcında yer alan eski adı Ccediliftlikkoumly olan Ccedilamlıbel Tokat Merkez ilccedilesinin

sınırları iccedilinde 1548 nuumlfuslu belediye teşkilatlı bir yerleşmedir

Eski adı Arabacı Musa olan 7000 nuumlfuslu YEŞİLYURT kasabası 1987 yılında Tokatrsquoa bağlı

ilccedile merkezi haline getirilmiştir Yeşilyurt civarında depresyonun rakımı 1050 metredir Ccedilekerek

ırmağı ve Oumlzdere etrafında sulu tarım yapılmaktadır Orman iccedili Ziraat alanlarında ise kuru tarım

yapılır Sulanabilen alanlarda genellikle Şeker pancarı tahıl ve baklagiller ziraatı yapılmaktadır

Yeşilyurtrsquoun kuzeyinde yer alan ARTOVA kasabası eskiden Artukabat Arıkova Altınova

adlarıyla anılmış bir yerleşmedir Tokat il merkezine 38 kmuzaklıktadır Son nuumlfus sayımına goumlre

2000 yılı nuumlfusu 5610 kişidir 1 Haziran 1944te ilccedile merkezi olmuştur Kasabanın kuzeyinden 20 Km

uzunluğunda kaplama bir kara yolu ile Sivas- Tokat karayoluna ulaşılır Buradan Tokatrsquoa 18 km

mesafede olup guumlneyindeki 17 Km mesafelik karayoluyla Yeşilyurt ve 29 Km lik karayolu ile

Sulusaray İlccedilesine ulaşım sağlanmaktadır Artova 2005 yılından faaliyete geccedilen Ccedilimento

Fabrikasıyla bir atılım hamlesi yapmıştır Hayvancılık sektoumlruumlnde de oumlnemli gelişmeler kaydedilen

bir yerleşmedir

69

Depresyon alanında Ccedilermik adıyla anılan kaplıcasıyla ve Sebastiapolis antik kenti ile ayrı bir

oumlneme haiz yerleşme 4500 nuumlfuslu SULUSARAY kasabasıdır Sulusaray Tokat il merkezine 69

km Artova İlccedile merkezine 30 km Yeşilyurt İlccedile merkezine 11 km uzaklıkta 20 Mayıs 1990

tarihinde ilccedile merkezi olmuştur

Depresyonun batı kesiminde yer alan 5300 nuumlfuslu KADIŞEHRİ kasabası Yozgat iline bağlı

bir ilccedile merkezidir Eskiden Ccedilekerek ilccedilesi iccedilinde bir bucak merkezi iken 1990 yılında ilccedile merkezi

yapılmıştır Kadışehrirsquonin bulunduğu sahada yuumlkselti 925 mdir Kadışehrinde ekonomi ağırlıklı

olarak tarıma dayanmaktadır Daha ziyade tahıl ağırlıklı tarım yapılmaktadır Bunun yanında

sulanabilir araziler de buumlyuumlk oumllccediluumlde sebze meyve yetiştirilmesine muumlsaittir Başlıca tarım uumlruumlnleri

şekerpancarı fasulye nohut ayccediliccedileği patates buğday mercimek soğan ve lahanadır Bunların yanı

sıra elma armut kiraz vişne dut şeftali ceviz ve uumlzuumlm de yetiştirilmektedir Yaylalarda buumlyuumlkbaş

hayvan koyun oumlzellikle de kıl keccedilisi beslenmektedir Ancak Kadışehirliler sadece kendi ihtiyaccedillarını

karşılayacak oumllccediluumlde meyve yetiştiriciliği yapmaktadırlar Kadışehirliler en fazla Zile ve Ccedilekerek ile

alışveriş yapmaktadırlar Kasabada oumlnemli oranda ticaretle uğraşan bir kesim vardır Oumlzellikle pazar

guumlnleri kurulan hayvan pazarı oldukccedila uumlnluumlduumlr

CcedilEKEREK

Eskiden Zilersquoye bağlı bir koumly olan Ccedilekerek şimdi Yozgat ilinin bir ilccedile merkezidir 12500

nuumlfuslu bir kasaba olan Ccedilekerek youmlnetimi altında bulunan koumlylere ticari merkezlik yapmaktadır

Halkın en oumlnemli geccedilim kaynağını tarım ve hayvancılık oluşturmaktadır Arazi dağlık ve eğim kuvveti

olduğu iccedilin tarıma elverişli arazisi dardır Merrsquoaların geniş yer kapladığı bu sahada daha ccedilok koyun ve

keccedili beslenmektedir Başta Ccedilekerek Irmağı olmak uumlzere ırmak kenarındaki duumlzluumlklerde tarım

yapılarak arpa buğday nohut mercimek soğan ve şekerpancarı gibi uumlruumlnler yetiştirilmektedir Halen

Zile ile olan sosyoekonomik bağımlılığı devam etmektedir Kasaba yakınında Ccedilekerek ırmağı

vadisinde inşa edilmekte olan Suumlreyya Bey barajı sayesinde hem Ccedilekerek hem de Zilersquodeki tarım

alanları sulanacaktır

69

Depresyon alanında Ccedilermik adıyla anılan kaplıcasıyla ve Sebastiapolis antik kenti ile ayrı bir

oumlneme haiz yerleşme 4500 nuumlfuslu SULUSARAY kasabasıdır Sulusaray Tokat il merkezine 69

km Artova İlccedile merkezine 30 km Yeşilyurt İlccedile merkezine 11 km uzaklıkta 20 Mayıs 1990

tarihinde ilccedile merkezi olmuştur

Depresyonun batı kesiminde yer alan 5300 nuumlfuslu KADIŞEHRİ kasabası Yozgat iline bağlı

bir ilccedile merkezidir Eskiden Ccedilekerek ilccedilesi iccedilinde bir bucak merkezi iken 1990 yılında ilccedile merkezi

yapılmıştır Kadışehrirsquonin bulunduğu sahada yuumlkselti 925 mdir Kadışehrinde ekonomi ağırlıklı

olarak tarıma dayanmaktadır Daha ziyade tahıl ağırlıklı tarım yapılmaktadır Bunun yanında

sulanabilir araziler de buumlyuumlk oumllccediluumlde sebze meyve yetiştirilmesine muumlsaittir Başlıca tarım uumlruumlnleri

şekerpancarı fasulye nohut ayccediliccedileği patates buğday mercimek soğan ve lahanadır Bunların yanı

sıra elma armut kiraz vişne dut şeftali ceviz ve uumlzuumlm de yetiştirilmektedir Yaylalarda buumlyuumlkbaş

hayvan koyun oumlzellikle de kıl keccedilisi beslenmektedir Ancak Kadışehirliler sadece kendi ihtiyaccedillarını

karşılayacak oumllccediluumlde meyve yetiştiriciliği yapmaktadırlar Kadışehirliler en fazla Zile ve Ccedilekerek ile

alışveriş yapmaktadırlar Kasabada oumlnemli oranda ticaretle uğraşan bir kesim vardır Oumlzellikle pazar

guumlnleri kurulan hayvan pazarı oldukccedila uumlnluumlduumlr

CcedilEKEREK

Eskiden Zilersquoye bağlı bir koumly olan Ccedilekerek şimdi Yozgat ilinin bir ilccedile merkezidir 12500

nuumlfuslu bir kasaba olan Ccedilekerek youmlnetimi altında bulunan koumlylere ticari merkezlik yapmaktadır

Halkın en oumlnemli geccedilim kaynağını tarım ve hayvancılık oluşturmaktadır Arazi dağlık ve eğim kuvveti

olduğu iccedilin tarıma elverişli arazisi dardır Merrsquoaların geniş yer kapladığı bu sahada daha ccedilok koyun ve

keccedili beslenmektedir Başta Ccedilekerek Irmağı olmak uumlzere ırmak kenarındaki duumlzluumlklerde tarım

yapılarak arpa buğday nohut mercimek soğan ve şekerpancarı gibi uumlruumlnler yetiştirilmektedir Halen

Zile ile olan sosyoekonomik bağımlılığı devam etmektedir Kasaba yakınında Ccedilekerek ırmağı

vadisinde inşa edilmekte olan Suumlreyya Bey barajı sayesinde hem Ccedilekerek hem de Zilersquodeki tarım

alanları sulanacaktır

70

AYDINCIK eskiden Ccedilekerek ilccedilesine bağlı bir bucak merkezi iken 1991 yılında Yozgat iline

bağlı bir ilccedile merkezi yapılmıştır 7000 nuumlfuslu Aydıncık kasabası Yozgata 105 kilometre

uzaklıktadır Ccediloğunluğu İccedil Anadolu Boumllgesinde yer alan Yozgatın Ccedilekerek ve Kadışehri ilccedilesiyle

birlikte Orta Karadeniz Boumllgesinde bulunan uumlccedil ilccedilesinden biridir Deveci Dağlarının batı uzantısı olan

Alan Dağları eteğinde sırtını yemyeşil Gezibeli ve Ağıllı vadilerine dayayan Aydıncıkın 3 kilometre

kuzeyinden İccedil Anadoluyu Doğu Karadeniz ve Doğu Anadolu boumllgelerine bağlayan karayolu

geccedilmektedir Ormanlarla kaplı dağlarında Karadeniz bitki oumlrtuumlsuuml hakimdir Bu dağlar yabani fındık

meşe guumlrgen ccedilam ardıccedil ıhlamur dağ elması ahlat ve alıccedil ağaccedillarıyla kaplıdır Aydıncık ilccedilesi

Aydıncık kasabasının yanında Kazankaya Koumlsrelik Baydiğin ve Baştuumlrk kasabalarıyla birlikte toplam

28 yerleşim biriminden oluşmaktadır En buumlyuumlk gelir kaynağı tarım olan Aydıncıkta başta soğan

olmak uumlzere buğday şekerpancarı ve diğer tahıl uumlruumlnleriyle sebzeler uumlretilir Bağ ve bahccedilelerin

oluşturduğu doğal guumlzelliklere bolca rastlanır Aydıncıkın 5 kilometre kadar kuzeyinden geccedilen

Ccedilekerek Suyu Kazankaya kayalıklarının iccedilindeki kanyonda kıvrılarak yol aldıktan sonra daha

kuzeyde Amasya yakınlarında Yeşilırmaka karışmaktadır

-SON-