orta anadolu arısı (apis mellifera l.)'nın populasyon strüktürü Üzerinde morfometrik ve...

8/7/2019 Orta Anadolu Ars (Apis mellifera L.)'nn Populasyon Strktr zerinde Morfometrik ve Elektroforetik almalar

1/100

LK 33 o

T R K Y E B L M S E L VET E K N K

APA ...~ T I Q ..1\A... L T l . l J D . L T h A I L ...........TBITAK re$

ORTAANADOLU A R s (Apis mellifera L.)'NINPOPULASYON STRKTR Z E R N D E MORFOlVIETRiK VEE L E K T R O F O R E T K A L I M A L A R

PROJE NO: TBAG-I021

Temel Bilimler A r a t r m a GrubuBasic S c e n c e s Research Grant Committee


2/100

/ 1() "-.,.) ( .........i .. ,, ....... C o )

TEKKU.R"UhlU, :( ", - ,,."e '

ORTA ANADOLU ARISI (Apis mellifem L.)'NINPOPULASYON STRKTR Z E R N D E MORFOlVIETRh( VEE L E K T R O F O R E T K A L I M A L A R

PRO.ffi NO: TBAG-I021

Prof.Dr. Aykut KENCEUzm. Yavuz D A R E N D E L O G L U

KAS IM 1993ANKARA

,f _ ( ~ / i j r


3/100

T E E K K R

Bu a l m a y a y a p t k a t k l a r d a n d o l a y Trkiye K a l k n m a V a k f (TKV)'na t e e k k r ederiz. TKV'den Zir. Mh. Ahmet N C , Zir.Mh. Tamer HAZAR, Do.Dr. ErtaTUTKUN, Zir. Mh. Bahri YILMAZ'a gsterdikleri y a k n ilgi ve destekten d o l a y l c r a n borluyllZ. Aynca Bala ilesinin konuksever kyllerine b a l m a d a y a p t k l a n i b i r l i i iin sonsuz t e e k h . i i r 1 e r i m i z i sunanz. Bala ilesi k a y m a k a m Mehmet Seyman ve l e ziraatmhendisi H a i m i TOKSOY'a rnekleme a a m a s n d a gsterdikleri ilgi ve y a r d m iint e e l d d i r l i bor biliriz. Bu projede yan z a m a n l eleman olarak grev yapan, rneklemes r a s n d a ve laboratuvar a a m a s n d a k i y a r d m l a n n d a n d o l a y r f a n K A N D E M R , GayeEREN, Uygar TAZEBAY ve Mustafa SEYHAN'a da t e e k k r l e r i m i z i sunanz. TlirkiyeBilimsel ve Teknik A r a t r m a Kurumu ( T B T A K ) ' a bu a l m a n n g e r e k l e m e s i n d e maddi destek s a l a d iin aynca t e e k k r ederiz(30.l1.1993).


4/100


5/100

TABLOLAR

Tablo i. e i t l i blgelere uyum s a l a m bal a r s alt trleriTablo 2. Morfometrik a l m a l a r k s m n d a k u l l a n l a n malzeme

ve cihazlar 8Tablo 3. Morfometri a l m a s iin rnek a l n a n a r l k l a r n adresleri

ve a n l k sahipleri iiTablo 4. a l l a n karakterlerin listesi 12Tablo 5. Elektroforezde k u l l a n l a n kimyasal malzemeler 13Tablo 6. Elektroforez rneklemesinin y a p l d l o k a s y a n l a r n ve

a r c l a r n isimleriTablo 7. A l t f a r k l e n z i n i n elektrafarez k o u l l a r Tablo 8. A l t f a r k l enzimin boyama sistemleriTablo 9. k i seviyeli varyans analizi ile elde edilen lokasyonlar a r a s

v a r y a n s l a r n a l l a n karakterlere gre a n l a m l l k l a r Tablo o . Pgm ve Est enzimlerinin gen frekanslanTablo IL Hekzokinaz gen f r e k a n s l a r Tablo 12. Malat dehidogenaz gen f r e k a n s l a r Tablo 13. Heterogeneity (O-test) nemlilik testiTablo 14. L o k a s y o n l a r n enzim ve populasyon heterozigotluk

141617

2228293031

dzeyleri 32Tablo 15. Temel e l e r analizinin ilk e s i n i n toplam varyasyonu

a k l a m a o r a n l a r 33Tablo 16. Temel e l e r analizinin ili, e s i n e k a t J . : : d a bulunan

karakterlerin a r l k l a r 51Tablo 17. l , e n i n eigen d e e r l e r i , yzdeleri ve a k l a d k l a r

toplam varyasyon 53

ili


6/100

Tablo 18. l k temel e y e k a t k d a bulunan d e i k e n l e r i n a r l k l a r 53Tablo 19. A y n m fonksiyonu analizinin ille fonksiyonunun toplam

v a r y a n s a k l a m a oranlanTablo 20. L o k a s y a n l a r n dalgalanan asimetri d e e r l e r i Tablo 21. Elektroforez v,e morfometri a l m a l a n n d a rnek

bulunabilen ortale lokasyonlarTablo 22. Lokasyonlann Ri d e e r l e r i Tablo 23. TKV'den a l n a n iki f a r k l a n n n gen f r e k a n s l a n n n ve

5659

6576

heterozigotlnle dzeylerinin k a r l a t n l m a s 77Tablo 24. Bceklerde ortalama heterozigotlule dzeyleri 80Tablo 25. Hymoneptera trlerinde ortalama heterozigot1nk dzeyleri 81

iv


7/100

E K I L L E R

e k i l I . Bala ilesi ve kylerinin konumunu gsteren harita e k i l 2. Morfometri a l m a s n d a llen parametreler e k i l 3. Pgm fenotipleri e k i l 4. Est fenotipleri e k i l 5. M d l fenotipleri e k i l 6. Ille fenotipleri e k i l 7. Gpi fenotipleri e k i l 8. Me fenotipleri e k i l 9. WT3 parametresi iin Moran (I) k o r e l o g r a m e k i l l O . WT4 parametresi iin Moran (I) korelogram! e k i l l L . HT5 parametresi iin Morun (I) k o r e l o g r a m e k i l 12. ASR parametresi iin Moran (I) k o r e l o g r a m e k i l B . FeLR parametresi iin Moran (I) k o r e l o g r a m e k i l 14. TiLR parametresi iin Moran (I) k o r e l o g r a m e k i l 15. MeLR parametresi iin Moran (1) k o r e l o g r a m e k i l 16. MeWR parametresi iin Moran (I) k o r e l o g r a m e k i l i 7. aR parametresi iin Moran (1) k o r e l o g r a m e k i l 18. bR parametresi iin Moran (I) korelogram! e k i l 19. LlR parametresi iin Moran (I) k o r e l o g r a m e k i l 20. L2R parametresi iin Momn (I) k o r e l o g r a m e k i l 21. WR parametresi iin Moran (1) k o r e l o g r a m e k i l 22. Est alelleri iin Moran(I) k o r e l o g r a m e k i l 23. Pgm aleli iin Moran(I) k o r e l o g r a m e k i l 24. Ille alelleri iin Moran(I) k o r e l o g r a m

v

31024242626272734353637

383940414243444546474748


8/100

e k i l 25. M d l alelleri iin MoranCI) k o r e l o g r a m 48 e k i l 26. Morfometri verileri ile temel e l e r analiziCiki ge) 49 e k i l 27. Morfometri verileri ile temel geler analiziC ge) 50 e k i l 28. Elektreforez verileri ile temel geler analiziCiki ge) 52 e k i l 29. Elekroforez verileri ile temel geler analizi(li ge) 52 e k i l 30. Morfometri verileri ile a y s r n fonksiyonu analiziOki e ) 54 e k i l 3 Morfometri verileri ile a y s r n fonksiyonu analiziC e ) 55 e k i l 32. Morfometri f e n o g r a m 57 e k i l 33. Elektroforez d e n d o g r a m 58 e k i l 34. Pgm gen frekans yzeyleri 61 e k i l 35. Est gen frekans yzeyleri 62 e k i l 36. M d l gen frekans yzeyleri 63 e k i l 37. Rk gen frekans yzeyleri 64 e k i l 38. Morfometrik parametrelerin lokasyonlar a r a s ve lokasyonlar

ii varyasyon k a t s a y l a n n n a y n g r a f k t e gsterimi 66 e k i l 39. Morfometrik parametrelerin lokasyonlar a r a s ve

lokasyonlar ii varyasyon k a t s a y l a r n n l o g a r i t n i k g r a f i 67 e k i l 40. Elektroforez ve morfometri verileri ile y a l n z ortalc lokasyonlar

k u l l a n l a r a l , elde edilen iki boyutlu temel e l e r analizi 68 e k i l 4 Elektroforez ve morfometri verileri ile y a l n z ortak lokasyonlar

k u l l a n l a r a k elde edilen boyutlu temel e l e r analizi 68 e k i l 42. Elektroforez verileri ile elde edilen l e t e r e z i g o t l u k dzeyi ve

morfometri verileri ile elde edilen varyasyon k a t s a y l a r n n k a r l l d eksenlerde izimi

v i

69


9/100

1. G R : Bal a r s (Apis melliJera L.) bir ok z e l l i i y l e d i e r c a n l l a r d a n aynlan

ilgin bir bcek trdr. Gerekte tropikal klcenli bir grup o l m a l a r n a k a r n , bala r l a r , i n s a n l a r n da a r a c l y l a bugn d n y a n n drt bir yanma y a y l m l a r d r (1 ,2,3) (Tablo 1).

Alttr ismi B u l u n d u u blgeA.mcllifera yemenilica Afrika & Suudi Y a r m a d a s A.me/lijfwa l i t o r c c AfrikaA.mellifera tamar/cii AtiilmA.mellijel'a a d a n s o n AthkaA. mellilera c a p e s i s Ati"ikaA.mellifera anieota,. NlndagaskarA.mellifera s a h a l ' i e n s s AthkaA.mellifera s e f a l l a f a AfrikaA.melliJcra sYl'iaca Orta D o u A.mellifera m o t i c o / a AfrikaA.mcllijera meda Orta D o u ve AnadoluA.mellijel'a cypl'ia AvrupaA.mellijel'Cl r a n Orta D o u A.mellifcra anataliaea AnadoluA.mellifera s i c l a Sicilya, t a l y a A.mellijel'a a d a f i K b r s A.mellijera c G l c a s a AnadoluA.mellijcra t e r m s s a Afril"A.mellifera iberica A v r p a A.mellifera mellifera AvrupaA.mellifera ligllstica AvrupaA.melliferu c a r l i c a AvrupaA.mellitera cocropia Avrupa

Tablo 1. e i t l i blgelere uyum s a l a m bal a n s aIttiirlerilkemizde a n e i k ve bal [iretimi nemli bir yer h t a r . A.nadolu'da a n c l n

kkl bir g e m i i o l d u u bilinmektedir. atalhylc'te y a p l a n k a z l a r d a a n l a r balz toplarken ve petekler Uzerinde gsteren resimler b u l u n m u h r (4L. Szkonusu resimlerin y a k l a k LO bin y l l k o l d u u ve bal zerinde ilk y a z l belgelerden binlerce y l daha eski o l d u u bilinmektedir. Hititlerde a n c l l l l 1 g e l i m i o l d u u n u yine o dneme ait belgelerden r e n i y o r u z (5). B o a z k y ' d e bulunan Hitit y a z t l a n n d a n bir birim b a l n , a y n birimdeki t e r e y a n a e i t o l d u u n u ve bir bal a r s kolonisinin bir koyuna e d e e r o l d u u a n l a l y o r .


10/100

Bal a n s t o p l u l u k l a n n n Anadolu'da onbinlerce y l d a n beri var o l m a l a r n n bir sonucu olarak, yerel ekolojik k o u l l a r a uyum s a l a d k l a r ve f a r k l l a t k l a r bilinmektedir. Bir ok y a b a n c (1,5,6) ve yerli (2,7) a r a t r a c y a greAnadolu'da e i t l i a r r k l a r v a r d r ; ancak bu r k l a r iin I e n l " z kabul edilir birs n t l a n d r m a y a p l m a m t r . Bu a r a t r m a c l a r gelecekte y e n s o y l a r n o l u t u r u l m a s n d a Anadolu r k n r n n nemli bir rol o y n a y a c a belilimekte, bublgelerdeki genetik kaynaklann a r a t r l m a y b e k l e d i i n i eklemektedirler. Trkiyegibi ana an yenileme g e l e n e i n i n o l m a d yerlerde genetik e i t l i l i i n ykseko l m a s beklenmektedir (8). ana kadar szkonusu a r r k l a n n n bir envanteriy a p l m a m t r .

Trkiye'de son y l l a r d a h z l a g e l i e n gezginci a n c l k nedeniyle lkenin bala n s populasyonlannda gen havuzlan giderek l o m o j e n bir y a p bzanmakla vegenetik varyasyon kaybolma tehlikesiyle k a r k a r y a b u l u n m a k t a d r . Bu nedenlelkemizin bal a n s populasyonlanndaki e i t 1 i l i i n s a p t a n m a s , gen k a y n a k l a r m n k o n n m a s a s n d a n da nem k a z a n m a k t a d r .

Bu ama d o r l t u s u n d a Orta Anadoln blgesinden aranan zelliklere sahipbir blge a l m a alam olarale s e i l m i t i r ( e k i L . ] ) . Ankara iline b a l Bala ilesi vekylerinin a l m a alam olarak seilmesinin gerekeleri:

l.Szkonusu blgenin b a z kylerinde a t a l a r n d a n miras olarak kendilerineintikal eden a r kolonileri ile, l a l e n ilkel ve yan-ilkel yntemlerle a n c l k y a p l a g e l m e k t e d i r . Bu nedenle, bu tr a n c l a r Ana an yenileme, yapay t o l n n l a m a vb. tekniklerden haberdar o l m a d k l a r ve d o l a y s y l a Ana a r yenilemea l k a n l m d a n yoksun o l d u k l a r iin, blgede yerel k o u l l a r a uyum s a l a m anpopulasyonu b u l u n m a s o l a s l v a r d r . Byle bir populasyonun b u l u n m a s analizlerde referans o l u t u r n a s b a l c m n d a n nemlidir.

2


11/100

i

.'

.;::. ]

". f- '-"'.: ,

i! ELMADAG

l


12/100

2. Szkonusu blgenin t a r m a l a n l a r n n Konya-Ankara karayoluna y a k n olan b a z kesimlerinde a y i e i ( H e l i m l f l u s 011111111.1' L.) y e t i t i r i l m e k t e d i r . A y i e i t a r l a l a r gezginci a r c l a r t a r a f n d a n t e r c i l edilen yerlerdir. A r kolonilerini lkeninbir kesiminden d i e r ,bir kesimine t n n s f e r ederken, belirli bir sre kolonileriniglendirmek ve bu esnada a y i e i b a l elde etmek zere, bu blgede y a z n belirlidnemlerinde gezginci a r c l a m ait koloniler b u l u n m a k t a d r .

Blgeye d a r d a n getirilen bal a r s kolonileri ile blgenin yerel bal a r s kolonileri a r a s n d a gen a l v e r i i olabilir. Ana a r n n biyolojisi g e r e i i f t l e m e s i n i kovan d n d a ve a k arazide y a p m a s e s n a s n d a 5-10 km a p d a k i alandabulunan kolonilerin erkek a r l a r ile i f t l e m e s i , blgeye gelen y a b a n c kolonilerile blgeye ait koloniler a r a s n d a bir gen a l v e r i i g e r e k l e e b i l i r . Bn durum,blgenin bal a r s p o p u l a s y o n l a r n a d a r d a n gen a k s a l a y a b i l m e k t e d i r . Bylebir populasyon y a p s da, bu a l m a d a l i b r i t l e m e n i n boyutunu ve bal a r l a r zerindeki milaoevrimsel faktrleri i n c e l e y e b i l n e k a s n d a n uygun bir populasyonstrktr o l u t u r m a k t a d r .

3. Bala ile merkezinin niversitemize, d o l a y s ile a r a t r m a merkezimize60Km. mesafede b u l u n m a s , a y r c a d i e r il ve ilelerin benzeri bir bal a r s populasyonuna sahip

o l m a m a l a r nedeniyle Bala ilesi ve kyleri

a l m a blgesi

olarak s e i l m i t i r .

Anlar bal retiminde ve t o z l a a d a rol o y n a y a n k gerek ekonomiye gerekset a r m a k a t k d a bulunurlar. lkemizinde bir t a r m lkesi o l m a s ve daha ncenemlerinin k a v r a n l m a m o l m a s bizleri bu c a n l l a r l a a l m a y a y n e l t m i t i r .

Trkiye'nin bal a r l a r zerinde y a p l a n ille lahanamik s m f 1 a n d r m a a l m a s n a 1941 y l n d a r a s t l a n m a l d a d r . 1941 Y l n d a B o d e n l e i m e r (6) lkemizegel erek bal a n l a r zerinde morfometrik a l m a l a r y a p m t r . Bu a l m a s n

4


13/100

sonucunda, Trkiye'yi bal a r s r k a r n a gre yedi blgeye a y r m t r . 1953 Y l n d a Maa, Anadolu a r s m (Ap is mellifera a/1atoliaca) karakterize e t m i ve morfometrikzelliklerini t a n m l a m t r (1,2,3,4,5,7,62).

M a a ' n n (62) a l m a s n d a n 30 y l sonra, i 983 y l n d a B r o t l e r Adam (5)lkemizdeki bal a r l a r n , c a n l kolonileri, a n l a r n grnm ve d a v r a n l a r n inceleyerek B o d e n l e i m e r ' i n b u l g u l a r n a y a l m sonular k a r m t r . B r o t l e r Adam'agre Trkiyenin b a t s n d a , gney- d o u s u n d a , k u z e y - d o u s u n d a ve orta Anadoludao l n a k zere belirgin drt bal a r s bulunmakla birlikte, diger kesimlerdeki bal a r l a r da bu drt belirgin bal a r s n n I i b r i d l e r i d i r .

B r o t l e r Adam, I e m lkemize y a p t seyahatler e s n a s n d a , hemdelkemizden n g i l t e r e y e gtrdg koloniler zerinde Anadolu a r s n n d a v r a n vep e r f o r m a n s n y a l d a k 30 y l sre ile i n c e l e m i t i r . Bu incelemesinin sonucundaAnadolu a r s n n sert iklim k o u l l a r n a uyum s a l a m a s ve neldar toplamaldaki a b u k l u . gibi zelliklerine dildeat e k m i t i r (5).

Trkiye'de bulunan a r l a r haldondaki bilgiler R u t l n e r (1), Maa (62) veB r o t l e r Adams ( 5 ) ' n y u k a r d a sz edilen, d a v r a n a l ve morfometrik a l m n l a r a d a y a n m a l d a d r .

Trkiyenin bal a r l a n zerinde y a p l m olan y u k a r d a bahsedilen a l m a l a r d n d a b a k a c a bir taksonomik ve morfometrik a l m a y a r a s t l a n m a m a k l a d L Oysa, y u k a r d a k i a l m a l a r n y a p l d y l l a r d a n gnmze kadar a n c l k konusunda birok g e l i m e l e r o l m u t r (2,7). Kara kovan a d verilen ilkel ktkkovanlar yerine fenni kovanlar y a y g n l a m t r . Fenni k o v a n l a r n t a m a venakliyesinin k o l a y o l m a s ile birlikte Trkiye'nin bitki rtsnn y l n f a r l d z a m a n l a r n d a f a r k l zellihe bal e i t l e r i retmeye uygun o l m a s gezginci a n c l z e n d i r m i t i r .

5


14/100

Gezginci a r c l I n r iin neletar a k dneminde ana a r n n veriminin a z a l m a s nemli bir problemdir. nk, bu dnemde koloninin yeniden ana a r y e t i t i r m e s i koloninin neletar toplama dnemini verimsiz g e i m e s i n e , bunpn sonucunda da balv e r m n n d m e s i n e neden o l m a k t a d r . "Bu nedenle, gezginci a n c l a r bu gibidurumlarda k u a n m a k zere i f t l e m i ve y u m u i l a m a y a h a z r ana a r temin ederekeski ana a n y d e i t i r i r l e r (7).

Son y l l a r d a molekler biyolojik ve biyokimyasal m e t o t l a r n g e l i m e s i y l e , a l m a l a r n o n bu yne k a y m , ve bu yntemler genetikte, taksonamide,ekolojide yani biyolojinin hemen hemen btn d a l l a r n d a kullamlmaya b a I n n m t r (9, i 0, ll, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19,20,21,22,23).

Eleletroforez bu yntemlerden sadece birisidir. Elektroforez proteinlerin,ammo asitlerin, DNA ve R N A ' n n eleletrik a k m ve uygun pl'I'daki tampons o s y o n l a r d a molekllerin zerlerinde bulunan net elektrik ykne, moleklbyklklerine, ve e k i l l e r i n e gre a y r t m l m a s i l e m i d i r (24,25).

ok e i t l i elektroforez tiirii o l m a s n a k a r n ama hepsinde a y n d r . Bunlardan b i r k a poliakrilamit jel, agaroz jel, n i a s t a - agaroz jel, selloz asetat jel,n i a s t a jel'dir (25).

970'lerden sonra d e i i k elektroforez teknikleri anlarda da okak u l l a n l m t r (9, 0, , 12). Sadece a r 1 a r l a d e i l a y n zamanda kafasinek'te (Muscadomestica) (13,14,18,26,27), sirke s i n e i n d e (DrosophUa athabal1ce) (15), a n d a (28), insanda (16, 7,29) d i e r bir d e y i l e haploit, diploit, haplo-diploit hemenhemen btn c a n l g n p l a r n d a eleletroferez yntemi k u l l a m l m t r .

6


15/100

C a n l l a r d a bulunan genetik varyasyon iki e k i l d e llebilir. l k i p o l i m o r f k lokus s a y s n a gredir (30). P o l i m o r f z m , ok e i t l i l i k , bir karakter b a k m n d a n birden fazla a l t e r n a t i f n b u l u n m a s a n l a m n a gelmektedir. D e i i k f o r n l a n n o l u m a s organizmalarda meydana gelen genetik d e i i k l i k l e r d e n k a y n a k l a n m a k t a d r .

Elektroforez ile c a n l l a r d a bireysel ve populasyon dzeyinde e i t l i enzimler,proteinler a l l a b i l m e k t e ve bu a l m a l a r d a n u sorulara cevap bulabilmekteyiz;enzimlerin ka d e i i k lokustan o l u t u u , bu lokuslardaki alel s a y l a r ve ennemlisi populasyon dzeyinde gen f r e k a n s l a r n r e n e b i l m e k t e y i z (26). Aynca bu a l m a l a r d a bireyselolarak enzim fenotiplerini de belirleyebiliriz.

Yeryznn en nemli gen merkezlerinden birinde bulunan Trkiye'ninsahip o l d n u biyolojik zenginliklerini lke k a l k n m a s n d a kullanabilmek ve bu buekonomik potansiyeli harekete geirebilmek iin ncelikle bu zenginlilderb a k m n d a n ne durumda o l d u u m u z u bilmek gerekir (8). Trkiye'nin bal anlanyeterince a l l m a m ve bal mlan h a l d e n d a yeterli bilgi e d i n i l m e m i t i r . B u a l m a d a lkemizin Biyolojik zenginliklerinin k o r u n m a s a s n d a n bal m s (ApislIlellifera L) trnde genetik varyasyonun incelenmesi a m a l a n m t r .

Yukmdaki sz edilen gerekelerden d o l a y bu a l m a d a O i a Anadolu bala r s m n morfometrik ve elektroforetik olarale karakterize edilmesi ile birlikte;blgedeki bal anlmmn populasyon striiktrn a r a t r m a k ve mamsalotokorelasyon analizi ile blgedeki populasyonlarda rol alan mikroevrimselfaktrler l a l e k n d a bilgi edinilmesi a m a l a n m t r ( S 3 ) .

7


16/100

2. G E L M E

2.1. M O R F O M E T R 2 . 1 . . Matel'yal

rnek toplama e s n a s n d a portatif buzluk ve plastik kaplar k u l l a n l m t r . lm e s n a s d a k u l l a n l a n mikroskop ve kamera sistemi ile analizlerde k u l b n b n bilgisayar ve programlar Tablo.2'de v e r i l m i t i r .

L.Dondurma k a b 2.Buz kutusu3.Buz d o l a b 4.TI5 .Paket l a s t i i 6 . A n c l k m a l z e m e l e r a)K!kb)Maskec)EI demirid)Antihistaminik7.mek k a y t d o s y a l a r 8.Bcek i n e s i 9.Styraphor10.Bimokler miIa-oskop:BAUSCH & LOMB,

o x ( 0 . 7 x - 3 x ) , mikrometreliIL.CCD Kamera:HUND-Wetzlar, CCD-29012.Monitr: Telefunken 55/E, Dz Karel3.Bilgisyarlara)IBM-PC, 80386, aritmetik i l e m c i l i b)IBM-PC, 80486DXc)IBM3090-VM, Main framed)UNISYS,BORROUGHS-A9F, Main framee ) Y a z c l l a r : IBM-Proprinter, HP-Lajer je t Series 4

14.Programlara)SPSS, Ver:CMS, Rel:5.6b)SAAP, Ver:2.3c)BIOM, F . h e s Rohlf, 1986d)NTSYS, FJames Rohlf, 1986, Ver:0.99elHarward-Graphics, Ver:3.0Tablo 2. Morfometrik a l m a l a r k s m d a k u l b n l a malzeme ve cihazlar.

8


17/100

2.1.2. Yiintem2.1.2.1. An

n e k l e r i n i n t o p l a n m a s : M o f o m e t r i a l m a s iin gereken an rnekleri Temmuz! i 990 ile Ekim 1990

tarihleri a r a s n d a a l n m t r . rnekleme yapmak zere Bala ilesie ait kylerin i i m t a r a n m t r . rnekleme y a p l a c a k lokasyon s a y s n n analizler iin gereken s a y y a u l a a b i l m e s i iin, a l m a a l a n g e n i l e t i l e r e k k o m u il ve ilelerde a n c l k y a p l a n kyler de t a r a n m t r . Toplam 83 ky ziyaret e d i l m i t i r . Bu kylerden 40 tanesindean b u l u n m u ve her lokasyondan 20 rnek a l n m t r . Toplanan rnekler, t o p l a n d g yerde etiketlenerek n u m a r a l a n m t r . Aynca, rnek a l n a n a r l a r n sahibinden a r l a r ! a l d G n d a bilgi a l n m t r . Bu bilgiler de rnek n u m a r a s ile k a y t e d i l m i i i r . rnekleme y a p l a n l o k a s y a n l a r n listesi Tablo 3'te v e r i l m i t i r .

2.1.2.2. A l n a n rneklerin h a z r l a n m a s : Morfometrik a l m a (38) iin a l n a n c a n l a r rnekleri, buz ierisinde

lmeye t e r k e d i l m i t i r . Bn i l e m d e n sonra, anlar i n e l e n e r e k ve e t i k e t l e n m i t i r . rnekler a a m a d a h a z r l a n m t r :

L . A a m a d a anlar btn halde muhafaza edilerek i i z e r l e i n d e n vcut veanten d e e r l e r i ( e k i l 2) l l m t r . 2. ve 3. a a m a l a r d a ise a r n n bnat vebacaklan a y r l a r a k lam iizerine s a b i t l e n m i t i r .

2.1.2.3. Morfometrik karakterlerin lclmesiMorfometrik analiz a m a c ile ! e r a r d a n 23 parametre l l m t r . llen

parametreler e k i l 2'de listesi ise Tablo 4'te v e r i l m i t i r . n kanat u z u n l u u tel:niknedenlerle iki blm halinde l l m t r . LlL ve LlR p a r a m e t r e l e i n kanatu z u n l u u m n ille y a n s m , L2L ve L2R parametTeleri de kanat u z u n l u u l l L J l 1 ikinciy a r s m ifade etmektedir.

9


18/100

b

a

cd

(:ckil 2. M u r f u r d r i a l m a s n d a llen parametreler. a) b a _ s m n d : , , ; , 1,)abdliltnckn, cL bucaktan ve d) kanaltan llen parametreler.

10


19/100

Lok. Lokasyonun ve rneklenen a r l n t111111111No:1 Tl0EM- BaIn C r e t i m i f t l i i 2 Kesikkpr r e n c i yurduna ait a r k o v a n l a r 3 Kesikkpr, Taner n h i n 4 Kesikkpr, b r n l i m Z e r z e v n t 5 B e k t a l , Arif Alpay6 Tol ky, Niyazi Ekerci7 Gnalan ley (ANI(A YA)8 B e y m n , M u g l a l gezginci a n c 9 Esenyayla, OSl11an i m s e k ]O Esenyayla, Osman P e k t a Tekke ley (ELMADAG)12 Yayla, Mustafa K a r a t a 13 Akarlar, Necati Tosun _ 4 S l e y m a n l (ELMADAG)15 Sleymanh, M u l a h gezginci a n e 16 K e d l i , Mustafa zelik17 Ergin, Ahmet G n d o g m u 18 A y d o a n , s m e t Grbliz19 A k o l u , Ali A l t n t o p 20 A a H a c b e k i r , Fahri K a d k r a n 21 Y u k a r H a c b e k i r , Fevzi Akgn22 S a r h y k , C e m a l e t t i n Y l d z ve Musa Belveren23 Suyugzel, Ramazan K l 24 Y e n i y a p a n e y h l i , Mustafa Sakal25 i d e m l i , Y a a r Can26 A v a r , R z a Kk27 A h n e t a y r , Hamza Esen28 Emirler ( G L B A ) 29 G l b a , ler A v c 30 Glbele ( G L B A ) 31 K m i n i (KONYA)32 Belarsak (KONYA)33 K a r a o l a n ( G L B A ) 34 O u l b e y ( G L B A ) 35 Abazh, Demirci Hasan36 Yreli, Hayati ve Necati D e m r k r a n 37 B a i i , Hseyin Sanhan38 B a y a k a , Ali Topuz39 Kkbayat, Ahmet Bayat40 Keklicek, Mehmet Y a m a

Tablo 3. Morfometri a l m a s iin e k a l n a n a r l k l a r n adresleri ve a r l k sahipleri. Bala ilesine ait olmayan l o k a s y o n l a r n ait o l d u k l a r il veya ileparantez ierisinde v e r i l m i t i r .

I I


20/100

Ca) Cb)ASR : S a anten s e g n e n t i aL Kbila] indeks (a) degeri, SolASL : Sol anten segmenti hL Klibital indeks ( l ) citgeri, SolWT3: 3. tergit g e n i l i i Ll L: Sol n kanat u z u n l u u WT4: 4. tergit g e n i l i i L2L: Sol n kanat 2. u z u n l u u HT5: 5. tergitteki k l u z u n l u u WL: Sol n kannt g e n i l i i aR Kbitnl indeks (a) d e e r i , S a bR Kbital indeks (b)degeri, s a

Ll R: S a , n kanat u z u n l u u L2R: S a : n kanat 2. uzunluguWR: S a n kanat ~ e l 1 i l i i Cc)

FeLL: Femur u z u n l u u , SolTiLL: Tibia u z u n l u u , SolMeLL:Metatarsus u z u n l u u , SolMeWL:Metatarsus g e n i l i i , SolFeLR: Feruur u Z U ! l l u u , S a TiLR: Tibia u z u n l u u , S a MeLR: Metatarsus u z u n l u u , S a : MeWR:Metatarsus g e n i l i j ' , S a Tablo 4. a l l a n karakterlerin listesi. (a) Vcut ve antenlerden, (b) n kanatlardanve (c) Arka bacaklardan llen morfometrikkarakterler

2.2. ELEKTROFOREZ

2.2.1. MateryalGerekli olan sabit aletler d e i i k firmalardan s a t n a l n m ve !uboratuvarda

monte e d i l m i t i r . Tampon s o l s y o n l a r n n h a z r l a n m a s n d a , n i a s t a jelinh a z r l a n m a s n d a ve boyamalarda gerekli olan btn kimyasalmalzemeler Amerikan"Sigma Ch em. Company" den s a t n a l n m t r . K u l l a n l a n n a l z e m e l e r Tablo 5'teg s t e r i l m i t i r .

12


21/100

2.2.2. Yntem2.2.2.1. An rneklerinin t o p l a n m a s Elektroforez a l m a s iin gereken a r rnekleri A n k a r a ' n n Bala ilesine

b a g l 43 kyden t o p l a n m t r . Elektroforez a l m a s n d a , k u l l a n l a n lokasyonn u m a r a l a r ile morfometri a l m a s n d a I l l m a r a l a r birbirinden f a r k l d r . Elektroforezrneklemesi A u s t o s 1992 ile Eyll 1992 tarihleri a r a s n d a y a p l m t r . rneklemee s n a s n d a ncelikle n o r f o m e t r i a l m a s iin rnek a l n a n ve : : r b u l u n c u t f u n u '"b i l d i i m i z kyler ziyaret e d i l m i t i r . Ancak, b a z kylerde an k a l m a d ve b a z kylerde ise a n c l a yeni b a l a n l d g g z l e n m i t i r . Elektroforez a l m a s iinrnek a l n a n kylerin listesi Tablo 6'da v e r i l m i t i r .

Kimyasal madde IvIarka ve Kodui MetilumbeJliferilasetat Sigma M08832 Sodyum fosfat (susuz) Sigma S33973 Sodyum fosfat (sulu) Sigm3 S85224 Borilc asit Sigma B79015 D-Frktoz-6-fosfat Sigma F36276 DL-Laktik asit Sigma Ll2507 Agar tozu Sigm3 A70028 Tris Sigma TI3789 N i a s t a Sigma S4501

LO Sitrik asit S i g 1 1 < C7129I I NAD Sigma N700412 MIT Sigma M212813 PMS Sigma P962514 Glukoz-6-fosfat dehidrogenaz Sigma 07877IS NADP Sigma N050516 Magnezyum klorid Sigma M025017 Glukoz-1-fosfat Sigma Gl25918 Glukoz-6-fosfat Sigma 0725019 Naftil aselal Sigma N687520 Fasl mavi BB luzu Sigma F337821 M e i l u m belliferilbu lira i Sigma M775922 Fast mavi RR tuzu Sigma F050023 Glukoz Sigma 0827024 ATP Sigma A2383, 25 Naftol mavi s i y a l Sigma N339326 NBT Sigma N6876

Tablo 5. Elelaoforezde k n l l a n l a n kimyasal malzemeler.

13


22/100

No Lokasyon s n i A n c n n s n ii T o E M T a r m i l e t m e l e r i Genel M d r l 2 Bamj Tuncay BEY i3 B e k t a l ArifALTAY4 S a r h y k R f a t C O K U N 5 S a r h y k CemalettinYILDIZ & Musa BELVEREN6 Y u k a r h a c b e k i r Fevzi AYDIN7 A a [ p h a c b e k i r Fahri K A D I K R A N 8 Suyugzel Ramazan KILI9 Esenyayla Osman M E K LO Gnalan Y l m a z GNGR11 Gnalan Bahattin GNGR12 Y e n i y a p a n e y h l i Mustafa SAKAL13 Kmrc Osman P E K T A 14 Evciler Mustaaddin D i R 15 Tekke Hatayi YILMAZ16 Tekke S a t l m AKKAYA17 Yayla Mustafa K A R A T A 18 Akarlar Necati TOSUN19 S l e y m a n l MusaBOSTAN20 K e r i i i Mustafa Z E L K 21 Kseli M e v l t USLU22 Ergin Ahmet A Y D O G M U 23 A y d o a n s m e t GRBZ24 A k o l u Ali ALTINTOP25 Keldicek Naci KANDlRMAZ26 K.Bayat a h i n KARTAL27 a t a l e m e Sadrettin C N K A YA28 Beynam Alaaddin YALIN29 Tol Niyazi E K E R C 30 Tol Mehmet A . E K E R C 31 A b a z l Hanefi EROGLU32 Yreli Necati D E M R K A N 33 Bngii Ali TOPUZ34 A v a r R z a K K 35 Cigdemli Haydar YALIN36

Y a y l a l z Ali Osman M z R A K 37 Belarsak Haydar SARI38 Hanburun Mehmet KARACAN39 G l b a Ahmet GRKAN40 Glbele Mehmet T E T K 41 Emirler Baymm K A R A K U 42 A h m e t a y r b r a h i m M z R A K 43 A h m e t a y r H a n z a ESEN

Tablo 6. Elektroforez r n e k l e m e s n n y a p l d lobsyonlnnn ve a n e l a r m s i m l e ; .

14


23/100

Elektroforez a l m a s n her k o v a n d n Li-S 'er tane olmak zere toplamher lokasyondan 30-50 a r a s n d a a r r n e i t o p l a n d . rnekleme s r a s n d a anlarh a k k n d a

bilgiler des o r g u l a n d .

2.2.2.2. A r rneklerinin h a z r l a n m a s : Elektroforez a l m a s iin a l n a n rnekler s v azot t a n k ierisinde

laboratuvara g e t i r i l m i t i r . Laboratuvarda, rneklerin t o r a k s l a r distile su ( 5 0 0 . I ) ierisinde ezildi. Bu e k i l d e h a z r l a n a n homojenatlar derin d o n d u r L c u d a (-2SC'de)kul1amlana kadar bekletildiler.

2.2.2.3. Eleletroforez C a l m a s Biyokimyasal metot olarale yatay n i a s t a - j e l elektroforez yntemi ! c u l l a m l d .

Kk rneklerde daha iyi sonu y e r n e s i , ekonomik o l m a s , toksik o l m a m a s , dahafazla r n e i n aym anda u y g u l a n m a s gibi nemli a v a n t a j l a r o l d u u iin bu metots e i l m i t i r .

An t o r a l e s n d a bulunan proteinler (Enzimler) elektrik a k m n d a a y r t n l a r a k , d e i i k histokemikal boyama yntemleriyle gzlenip her lokasyondalci bulgular a l t d e i i k enzim sistemi iin t o p l a n d .

N i a s t a - j e l Shaw & Prasad (1970) ve M c D o m l d ' n (1985) yntemindeki gibih a z r l a n d . Yzde l2'lik ( a r l k l l a c i m ) n i a s t a uygun tampon s o l s y o m n d a a t e zerinde n i a s t a eriyip berrak hale gelinceye kadar k a y n a t l d . Daha ierisindekihava k a b a r c l c l a n su trompn ile a l n a r a l e plastik ereveler e r s n e dklps o m a y a b r a k l d . ereve ierisinin ve d yzeyin f a r k l d o n m a s elektroforezie t k i l e d i i n d e n jelin st (l-2mm) l c s m kesilerek a l n d . Metodun g e l i t i r i l m e s i ilebantlar daha kesin ve gzel grnmeye b a l a m t r .

15


24/100

N i a s t a jelin s o u m a s ve st k s m n n kesilmesinden sonra tarme ile a l a n yerlere hik filtre k a t l a n , homojenatlara b a t n l a r a k ince ulu bir pens ileu y g u l a n r . Uzun bir jel zerinde 3-4 d e i i k uygulama s r a l a n birbirine paralelolacak e k i l d e a l a b i l i r , bu ynteme "Piggybacking" ismi (MedonaId, 1985) verilir.

iBu yntem ile hem kimyasal maddeden hem de zamandan tasarruf e d i l m i olur.

Elektroforezi b a l a t a b i l m e k iin elektrophorez t a n k n a , s o u t u c u y a ve gk a y n a n a ihtiya v a r d r . rneklerin u y g u l a n m a s n d a n sonra n i a s t a je l elektroforezcihazma, s o u t m a p l a k a s n n zerine konur. Uygun tampon solsyonunll11,herenzim sisteminin kendine zg bir tampon soHisyonu v a r d r , her k i rezervuam(anot ve katot reservuaf) k o n u l m a s n d a n sonra kapme k a p a t l r . GU k a y n a n d a gerilim ve m c m d e e r l e r i a y a r l a n d k t a n sonra deney b a l a t l r . E n z m e b a l olarak4-6 saat a r a s n d a d e i e n sre sonunda elektroforez sona erer ve jel boyamaya a l n r (Tablo 7).

Tampon a l m a Voltaj ve A k m a l m a ReferanslarSistemi s s sresiEst-3 Tris-Sitrat 4C lS0V lSmA S hrs Bruelmer, 1974oH.7.0 Shuw et aL., 1970Pgm Tris-Maleik 40 C 170V 30l11A S l r s M c D o a l d , 1985nH. 7.4 Shaw et aL., 1970Pgi Tris-Sitrat 4C 2S0V 25mA 6 l r s M c D o u l d , 1985oH.7.0 Shaw et aL., 1970Mdh Tris-HCI 4C ISOV 10mA 6 hrs Smith et aL., 1972oH. 8.6 Shaw et aL., 1970Me Tris-HCl 40 C [SOV 10mA 6 hrs Smith et aL., 1972nH.8.6 Shaw et aL., [970Hk Tris-Sitrat 40 C [SOV ISmA 5 hrs tvlA Del Lama,oH.7.0 1983Tablo 7. A l t f a r k l enzimin elektroforez k o u l b n

k i f a r k l boyama s s t e m i v a r d r . Birincisi "agar overlay" yntemi d i e r i s e direk b o y a m a d r . Bu a l m a d a sadece histokemikal boyama y a p l m , florojenikboyama k u l l a n l m a m t r . "Agar overlay" ynteminde gerekli olan bUtUn kimyasalmaddeler (Tablo 8) uygun boyama somsyonu ierisinde ( k grmeyecek e k i l d e )

16


25/100

eritilir. D i e r bir yandan agar yine boyama solsyonunda a t e zerinde eritilir ves o u m a y a b r a k l r . S o u y a n agar d i e r boya so][isyonu ile k a r t r l p n i a s t a jelzerine dklr. Agar donduktan sonra n i a s t a jel 37C'de inkbatre konulur.Y a k l a k 112 saat spotlar e k l i n d e belirirler.

E s p a n Mdh Me Hk PgiTris-HCI Tris-HCI Tris-I-ICI Tris-HCI T r i s - I - I c Tris-bCIpH7.0 pH.8.0 pH.8.6 pH.8.6 1'1-1.7 .0 pH.7.0boya boya boya boya boya t a n p o n u boya tmnponutamponu tampanu tampol1u tnmpnu glukoz, ATP Fruktoz-6-PA-B- Glukoz-l-P (-)-L-Malik (-)-L-Malik MgCh, PMS NADP,N a f i l NADP, asit) NAD, asit) NADl', 'IvITT v l o c h o _asetat Mg C12 PMS, NADP, Glu-6-Pdehicl Glu-6-P-Fast Blue Glu-6-P- MTT, Agar PMS, Agar d e l i d . BB tuzu dehid. solsyonu MTT,Agar solsyonu PMS,MTTPMS,MTT, solsyonu AgnrAgar solsyonusolsyonu

Tablo 8. A l t d e i i k enzimin boyama sistemleri

2.3. Morfometrik ve Elektroforetik verilerin istatistik analiziM o r f o m e l r veriler, ille olarak, iki seviyeli tek ynl varyans analizine tabi

t u t u l m u t u r _

Eletroforez sonucunda d e i i k loknsyonlardan a l n a n bireylerin herbirisininfenolipi, Heterozigot, l o m o z i g o t A veya l o m o z i g o B e k l j , ~ , ; c rapor e d i l m i t i r . Populasyonda bulunan enzimlerin ale! f r e k a n s l a r a a d a k i formle greh e s a p l a n m t r .

F I _ 2 x H o m o z i g o + Heterezigotreeans - ..2 x Toplam Ornek s a y s i (Fornliil I)6 enzim n de bu analiz y a p l m t r .

Heterezigoluk seviyeleri Nei ve R o y c h o u n d l r y (30)'ye gre h e s a p l a n m t r . (Forml 2)

17


26/100

bu fonulme n=rnek s a y s n , xi2= alel f r e k a n s n n kuresini ifadeetmektedir.

V uryasyon ise

ile bulunur. Standard hata ise V(h) d e e r i n i n kare kk a l n a r a k hesaplanabilir. Populasyon h e t e r e z i g o t l u u ise,

(Fonuiil 4)

Varyasyon, V(H) = V(h) (Forml 5) burada ise V(h) a a d a k i formiiler,gre bulunur. V(h) =L (h j - H)' j r -1 (Forml G) gre h e s a p l a n d k t a n sonra

j=l

bre kk bize yine standart h a t a y verecektir. L 2 ~ : , yresini bpsayacak tek birheterezigotlulc d e e r i ise yine bu forml ile bulmak k o l a y d r .

Blgedeki u r populasyonunun lokasyonlar arasmda varyasyong s t e r d i i n i n a n l a l m a s m d a n sonra, hem morfometrik hemde elektroforetik verilerUzamsal Otokorelasyon Analizine tabi t u t u l m u t u r .

Sistematik biyolojide ve ekoloji a l m a l a r n d a bir o r g a n z m a n n c o r a f i d a l m s r a s m d a kurakterlerinde meydana gelen d e i i m izlenebilmektedir. Bu e k i l d e karakterlerin szkonusu alan ierisindeki bir lokasyonda gzlenen d e e r i k o m u lokasyonlarda llen d e e r l e r e b a m l olup, o l m a d olduka nemlidir.E e r byle bir b a m l l k vursa, szkonusu d e i k e n uzamsal otokorelasyon gsterir(39,41,52,53,55,56).

Uzamsal otolcorelasyon s o n u l a r n n d e e r l e n d i r i l m e s i n d e k u l l a n l a n ikinemli k a y s a y v a r d r . "Moran's I" ve "Geary's C" d e e r l e r i

lS


27/100

( F o r n I 7 )

( / 1 - L ) ~ w(Y - Y)'Geary' s C = .t. .-J IJ IJ i J?W'"- L-.. i'" (Formlil 8)Bu formllerde, n = a l l a n lokasyon s a y s W;j =i lokasyonu ile j lokasyonu a r a s n d a k i i l i k i n i n a r l k k a t s a y s (w j; = ye e i t

olmayabilir).z; =Y d e i k e n i n i n i lokasyonundaki d e e r i ile a y n d e i k e n i n btn lokasyonlar

o r t a l a m a s n d a n f a r k . w= Lokasyonlar a r a s n d a k i i l i k i l e r m a t r s i n i n t o p l a m d r .

Moran's i d e e r i genellikle +1 ve - a r a s n d a d e i i r . Geary's C d e e r i isek o m u lokasyonlar ile pozitif korelasyon dururnunda l l 1 i n m u m O degeriui, I l ~ g a t i r korelasyon durumunda ise en ok 1 d e e r i a l r . Uzamsal otokorelasyon o l m a d durumlarda Moran's i k a t s a y s n n beklenen d e e r 1/n-l dir. Bu d e e r Geary's Ck a t s a y s iin 1 dir. Moran's i ve Geary's C d e e r l e r i n i n s o n u l a r hemen hemen aymbilgileri vermektedir. Cliff ve Ord y a p t l d a n M o n t e k a r o Benzetim a l m a l a r sonucunda Moran's i k a t s a y s n n Geary's C k a t s a y s n d a n daha iyi sonu v e r d i i n i rapor e t m i l e r d i r (36).

Uzamsal otokorelasyon k a t s a y l a n n n c o r a f i u z a k l a k a r grafik olarakgsterimine Uzamsal Otokorelogram denir. Uzamsal o t o k o r e l o g r a m l a n incelenmesi suretiyle populasyon strktiir ve bu s r k t r etkileyen o l a s evrimselve ekolojik faktrler h a k k n d a bilgi edinilebilir (37,44,45,47,48,49,50,51,52,53 ).

Bir uzamsal otokorelogram k s a mesafe ve uzun mesafede olmal, zere ikik s m d a incelenebilir. K s a mesafede pozitif otokorelasyon uzak mesafeler iereng ,mcunda olabilir. Bir b a k a model evrenin seleksiyon u y g u l a m a s ve

1 c


28/100l

szkonusu a l a u n f z i k s e l a i l a r olabilir. K s a mesafede negatif otokorelasyon a l l a n alanda kk heterojen blgelerin o l m a s ve y o u n seleksiyon b a s k s a l t n d a grlebilir.

Uzun mesafede pozitif otokorelasyon dairesel veya en a z n d a n simetrikmesafelerde grlr. Dairesel bir alanda y a r a p n iki c u r d a k i lukrtsyoilbr a y u evresel etkilere maruz kalabilirler. r n e i n bir d a n eteklerinde evreselolaraky a y l m bir populasyon ya da bir gl e t r a f n d a y a y l m olan bir populasyon uzakmesafede pozitif uzamsal otokorelasyon d e e r i verebilir. Uzun mesafede negatifotokorelasyon, birbirinden f a r k l olan p o p u l a s y o n l a r n birbirlerinden uzakta o l m a s durumunda grlr.

Uzun mesafede negatif otokorlasyon, k s a mesafede pozitif o t o k o r e l a s y o ilea y n uzamsal otokorelogramda bir araya gelebilir. Byle bir y a p byk alanlaray a y l m olan d o a l populasyonlarda grlr. Bu y a p y a "Cline" a d verilir.

Y o u n gen a k m , d o a l o l m a y a n g, seleksiyon b a s k s ve insan faktrsonucunda populasyomm gen havuzunun dengesi bozulabilir. D e n g e l e n m e m i birpopulasyon da uzamsal otokorelasyon sonucunda "Crazy Quilt" a d verilenotokorelogramlar meydana gelebilir (50,51).

3. Lokaliteler a r a s n d a k i g r u p l a m a y incelemek zere veriler Temel e l e r Analizine (Principal Component Analysis) tabi t u t u l m u t u r . Temel e l e r analizinde varyasyona sahip e l e r eksenler zerinde 2 veya 3 boyutta incelenirler.Bylece ok boyutlu uzaydaki veriler 2 veya 3 boyuta indirgenirler. Bu yenieksenler orijinal verilerin linear k o m b i n a s y o n l a r d r (56,57).

20


29/100

4. Lokaliteler a r a s n d a k i g r u p l a m a y daha da b e l i r g i n l e t i r r n e k zere,morfometrik veriler a y n m fonksiyonu analizine (Discriminant Function Analysis)tabi t u t u l m u h r (43,56).

5. Blgedeki an populasyonunda lokasyonlar a r a s fenetik i l i k i y i incelemek zere l11orfometrik ve elektroforetik veriler ile fenogramlaro l u t u r u l m u h r (57).

6. Morfometrik bilateral karakterlerin her ikisinden llen verilerDalgalanan Asimetri (Fluctuating Asymmetry) d e e r l e r i hesaplaumak smeti ilea r l a n n lokalitelerdeki genomik koadaptasyonu incelendi ( 40,42,46,54).

7. Elektroforez sonucunda elde edilen gen frekanslan Bala blgesi h a r i t a s yzeyinde i z d i r i l m i t i r .

21


30/100

3. BULGULARMorfometrik veriler ilk olarak iki seviyeli varyans analizi ile i n c e l e n d i i n d e ,

lokasyonlar a r a s n d a k i varyasyon a n l a m l k m t r . n c e l e n e n 23 parametreden 3 tanesi0.05 a n l a m l l k derecesine gre a n l a m l k m a m t r . Bu parnlnetreler s r a s ile ASL,FeLL ve FeLR karakterleridir. D i e r parametrelerden 14 tanesi 0.001 a n l a m l l k derecesine gre, 4 tanesi 0.01 a n l a m l l k derecesine gre ve 2 tanesi de 0.05 a n l a m l l k derecesine gre a n l a m l b u l u n m u t r . Bu bulgular Tablo 9'de v e r i l m i t i r .

A d A n l a m l l k derecesi A d A n l a m l l k derecesiWT3 *** MeWR ; : : ; : > t : WT4 *** aL **HT5 *** bL **'"ASR ** LlL * ~ , ASL ns L:lL , ~ ; ~ FeLL ns WL ***TiLL * aR *MeLL *** bR ***MeWL *** LlR * ~ : FeLR ns L2R ***TiLR *** WR **'"MeLR

Tablo 9. hci seviyeli varyans analizi ile elde edilen lokasyonlar a r a s varyanslarm a l l a n karalderlere gre a n l a m l l l d a r m n k a r l a t n l m a s .

Not: .05, .01 ve .001 d e e r l e r i n i n F d e e r l e r i 87 serbestlik derecesine gre harmonikinterpolasyon yntemi ile h e s a p l a n m t r (31,32).F . 0 5 [ 8 7 , a = 1 . 2 5 8 , F.OO 1[87,ct]=1'530

Orta Anadolu (Bala, Ankara) bal a n l a r n d a (A.mellifera L) genetik varyasyonbiyokimyasal metodlar kullamlarak da b e l i r l e n m i t i r . Genetik varyasyon lmnde 6d e i i k enzim sistemi, F o s f o g ! t l w m u t a z (Pgm), E s e r a z ( E s ) , Fosfoglukozizomemz (Pgi),Malatdehidrogenaz (Mdh), Malikenzim (Me), Hekzokinaz (Hk) k u l l a n l d . Kullamlanenzimler daha nce birok defa a r l a r d a d e n e n m i ve polimorfik olduldan g s t e r i l m i t i r (9,12,20,21,22). Sunulan a l m a d a ise a l l a n 6 enzim sisteminden sadece 4 ianesindevaryasyon tespit e d i l m i t i r .

22


31/100

Fosfogluktomutaz (pgm) (E.C. 5.4.2.2, nce 2.5.7.11)Fosfoglukomutaz a l m a m z d a en ok varyasyona rastlanan enzimdir. 43

lokasyondan 30 tanesinde varyasyon b u l u n m u t u r . Bu enzim monomer y a p d a olup birlokus ve iki alelden meydana gelmelctedir. Pgm-1.00 ve Pgm-1.50 olarak isimlendirilen bu

!

alellerin f r e k a n s l a r (Genel alel iin) 0.757-1.000 a r a s n d a d e i m e l c t e d i r . Fosfoglukomutaz enzimi iin 3 fenotip b e l i r l e n m i t i r ( e k i l 3).

k i hOl1lozigot fenotipten birisi Pgm 1.00 d e e r i ise Pgm 1.50 alelini t a m a k t a d r . Heterezigot bireylerde heriki bant birden grnmelctedir. A r l a r haplo-diploid e e y belirleme sistemine sahip o l d u k l a r n d a n erkek a r 1 a r d a sadece homozigot bireylerb u l u n m a k t a d r .

Esteraz (Est) (E.C. 3.1.1.)Anlarda esteraz ok a l l m ve 6 d e g i i k lokustan o l u a n bir enzimdir (19). Bu

a l m a d a 6 loknstan sadece bir tanesi Esteraz-3 lokusu a l l m t r . Bala yresinde 9lokasyonda varyasyon bulunmustur. Esteraz-3 monomer olup 3 ale! (Est-0.84, Est-1.00,Est-1.20) t a m a l c t a d r . Esteraz enziminde 3 fenotip ( e k i l 4) b e l i r l e n m i t i r .

Homozigotlardan sadece Est-1.00 b u l u n m u Est-0.80'e r a s t l a n m a m t r . nci d e i i k heterezigot birey tespit edilmis bunlardan birincisi Est-lOOI0.80, ikincisi ise Est-1.20/1.00alellerini t a d b e l i r l e n m i t i r .

Malat dehidrogenaz (Mdh) (E.C. 1.1.1.37)Malatdehidrogenaz dimer y a p d a olan bir enzimdir ve iki alt nitesi v a r d r . Bundan

d o l a y heterezigot bireyler 3 bant olarale grnrler. Malatdehidragenaz, i 2 lokasyondavaryasyon g s t e r m i t i r . 5 d e i s i k fenotip elelctromorflarda tespit e d i l m i t i r ( e k i l 5).

5 d e i i k aleIden o l u a n malatdehidrogenaz Mdh-1.00, Mdh-O.50, Mdh-O.75,Mdh-1.25, Mdh-1.50 olarak i s i m l e n d i r i l m i t i r . Elektramorflerde 5 d e i i k fenotip,

23


32/100

1 2 3 4 5 e k i l 3. Pgm fenatipleri Pgm-1.00/1.00, 2,5) Pgm-O.SO/O.SO3,4) Pgm-O.S0I1.00

e k i l 4 a . 1 2 3

4 5 6 e k i I 4 . a , b . Est fenatipleri 1,3,6) Est-1.00/l.00 2) Est-l.OO/1.204,5) Est-O.801l.00

24


33/100

I o m o z i g o t M d l - 1 . 0 0 / 1 . 0 0 , I e t e r e z i g o t l a r d a n Mdh-0.50/1.00, M d l - 0 . 7 5 / 1 . 0 0 , Mdh-1.00/1.1 25, Mdh- 1.00/1.50 g z l e n m i t i r .

Helczokinaz (Hk) (E.C. 2.7.1.1)Hekzokinaz 14 lokasyonda varyasyon g s t e r m i t i r . Monomer y a p d a olup bir

lokus ve 4 aleIden Hk-0.50, Hk-1.00,Hk-1.25, ve !-:lk-1.50 ( e k i l G ) o l u m a k t a d r .

Elektromorflarda 4 f a r k l fenotip, Hk-O.SO/l.OO, Hk-l.OO/1.2S, Hk-1.00/1.00 veHk-1.00/1.50 b e l i r l e n m i t i r .

Fosfoglukoizomeraz (Pgi) (E.C. 5.3.1.9)Fosfoglukozisomeraz iki f a r k l lokustan (Pgi ve Pgi2) o l u m a k t a d r . Her iki

lokusta da d e i m e y e n birer alel ( e k i l 7) b u l u n m a k t a d r .

Malikenzim (Me) (E.C. i.1.1.40)Varyasyon gstermeyen ikinci enzim malikenzimdir. Tek l o l a s ve buna b a l bir

aleIden ( e k i l 8) o l u m a k t a d r . Eleletromorflarda sadece Me-1.00/1.00 homozigot fenotipg r l m t r .

Eleletroforez sonucunda, Bala (Orta Anadolu Blgesi) dan toplam 43 lokasyandana l n a n rnelderle Genzim sistemi ile a l l m t r . Deneyler sonunda elde edilen verilerdenenzimlerin gen frekanslan Forml i 'e gre hesaplamp Tablo i O'de Pb'!}1 ve Est, Tablo 1i 'deHk ve Tablo 2'te de Mdh gen frekanslan v e r i l m i t i r .

25


34/100

1 2 3 4 5 e k i l 5. M d l fenotipleri i) Mdh-LOO/I.OO, 2) Mdh-O.50/1.00,3) M d l - L O O / L 5 0 , 4) M d l - O . 7 5 / 1 . 0 0 , 5) Mdh-l.OO/1.25.

1 2 3 4 s 6 7 e k i l 6. Hk fenotipleri 1,6) Hk-O.50/LOO, 2,4,7) Hk-LOO/LOO 3) mc-LOO/L505) Hk-L.OO/L25.

26


35/100

' ~ ; ' ; ' ~ i l t \ t c ,i;'~ " ' : ' , : ~ : 5 ' ~ r { ' ' ~ : : : , ~ ' "

1234567 e k i l 7. Gpi fenotipleri 1-7) Pgi 1.0011.00

123456789

e k i l 8. Me fenotipleri, 1-9) Me-L.OO/L.OO

27


36/100

Lok. N P g n - 1 . 0 0 Pgm-J.50 Est-0.84 Est-1.00 Est-1.201 28 0.875 0.125 0.000 1.000 0.0002 24 0.833 0.167 0.000 1.000 0.0003 26 0.962 0.038 0.000 1.000 0.0004 28 0.946 0.054 0.000 1.000 0.0005 33 0.939 0.061 0.000 1.000 0.0006 28 1.000 0.000 0.000 1.000 0.0007 24 0.917 0.083 0.000 1.000 0.0008 25 1.000 0.000 0.000 1.000 0.0009 30 1.000 0.000 0.000 1.000 0.000LO 28 0.821 0.179 0.000 1.000 0.000I I 19 0.868 0.132 0.000 0.974 0.02612 o '_o 0.848 0.152 0.000 0.935 0.06513 43 0.779 0.221 0.012 0.988 0.00014 34 1.000 0.000 0.000 1.000 0.00015 38 0.974 0.026 0.013 0.987 0.00016 32 0.844 0.156 0.000 1.000 0.00017 36 1.000 0.000 0.000 1.000 0.00018 35 0.919 0.071 0.000 1.000 0.00019 40 0.913 0.087 0.000 1.000 0.00020 36 0.861 0.139 0.014 0.986 0.00021 38 0.961 0.039 0.000 1.000 0.00022 36 0.972 0.028 0.000 1.000 0.00023 40 1.000 0.000 0.000 1.000 0.00024 35 1.000 0.000 0.000 1.000 0.00025 45 1.000 0.000 0.012 0.988 0.00026 37 1.000 0.000 0.000 1.000 0.00027 48 0.802 0.198 0.000 1.000 0.00028 38 0.934 0.066 0.079 0.921 0.00029 31 0.984 0.016 0.000 1.000 0.00030 34 0.971 0.029 0.000 1.000 0.00031 35 1.000 0.000 0.000 1.000 0.00032 55 1.000 0.000 0.000 1.00 0.00033 42 0.976 0.024 0.024 0.976 0.00034 37 1.000 0.000 0.000 1.000 0.00035 39 0.846 0.154 0.000 1.000 0.00036 45 0.933 0.067 0.000 1.000 0.00037 36 0.972 0.028 0.000 1.000 0.00038 35 0.988 0.012 0.000 1.000 0.00039 34 1.000 0.000 0.000 1.000 0.00040 35 0.757 0.243 0.057 0.943 0.00041 37 0.986 0.014 i 0.000 1.000 0.00042 35 0.814 0.186 i 0.000 1.000 0.00043 44 0.818 O. 82 i 0.000 1.000 0.000

Tablo 10. Pgm ve Es! enziminin gen frekanslan

28


37/100

LDk. N Hk-O.sO Hk-1.00 Hk-1.25 Hk-1.501 28 0.000 1.000 0.000 0.0002 24 0.000 1.000 0.000 0.0003 26 0.038 0.962 0.000 0.0004 28 0.036 0.964 0.000 0.0005 33 0.061 0.939 0.000 0.0006 28 0.125 0.875 0.000 0.0007 24 0.021 0.979 0.000 0.0008 25 0.000 1.000 0.000 0.0009 30 0.000 1.000 0.000 0.00010 28 0.000 0.786 0.000 0.214I I 19 0.000 1.000 0.000 0.00012 23 0.000 0.913 0.000 0.08713 43 0.000 1.000 0.000 0.00014 34 0.000 1.000 0.000 0.00015 38 0.013 0.974 0.013 0.00016 "10 - 0.000 1.000 0.000 0.00017 36 0.000 1.000 0.000 0.00018 35 0.000 1.000 0.000 0.00019 40 0.000 0.988 0.012 0.00020 36 0.000 0.986 0.014 0.00021 38 0.000 1.000 0.000 0.00022 36 0.000 1.000 0.000 0.00023 40 0.000 1.000 0.000 0.00024 35 0.000 1.000 0.000 0.00025 45 0.000 1.000 0.000 0.00026 37 0.000 1.000 0.000 0.00027 48 0.062 0.938 0.000 0.00028 38 0.000 0.987 0.000 0.01329 31 0.000 1.000 0.000 0.00030 34 0.000 1.000 0.000 0.00031 35 0.000 1.000 0.000 0.00032 55 0.000 0.991 0.000 0.00933 42 0.000 0.988 0.000 0.01234 37 0.000 1.000 0.000 0.00035 39 0.000 1.000 0.000 0.00036 45 0.000 1.000 0.000 0.00037 36 0.000 1.000 0.000 0.00038 35 0.000 1.000 0.000 0.00039 34 0.000 1.000 0.000 0.00040 35 0.000 1.000 0.000 0.00041 37 0.000 1.000 0.000 0.00042 35 0.000 1.000 0.000 0.00043 44 0.000 1.000 0.000 0.000

Tablo II. Hekzokinaz gen f r e k a n s l a r

29


38/100

Lok. N Mdh-0.50 Mdh-O.75 Mdh-1.00 Mdh- 1.25 Mdh-l.501 28 0.000 0.000 1.000 0.000 0.0002 24 0.000 0.000 1.000 0.000 0.0003 26 0.000 0.000 1.000 0.000 0.0004 28 0.000 0.000 1.000 0.000 0.0005 33 0.000 0.000 1.000 0.000 0.0006 28 0.000 0.000 0.982 0.018 0.0007 24 0.000 0.000 0.979 0.021 0.0008 25 0.000 0.000 1.000 0.000 0.0009 30 0.000 0.000 1.000 0.000 0.00010 28 0.000 0.000 0.821 0.000 0.179I I 19 0.000 0.000 1.000 0.000 0.00012 23 0.000 0.000 0.913 0.000 0.08713 43 0.000 0.000 1.000 0.000 0.00014 34 0.000 0.000 1.000 0.000 0.00015 38 0.000 0.000 1.000 0.000 0.00016 32 0.000 0.000 1.000 0.000 0.00017 36 0.000 0.000 1.000 0.000 0.000IS 35 0.000 0.000 1.000 0.000 0.00019 40 0.012 0.000 0.988 0.000 0.00020 36 0.000 0.000 1.000 0.000 0.00021 38 0.000 0.000 1.000 0.000 0.00022 36 0.000 0.028 0.972 0.000 0.00023 40 0.000 0.000 1.000 0.000 . 0.00024 35 0.000 0.000 0.929 0.000 0.00025 45 0.000 0.000 1.000 0.000 0.00026 37 0.000 0.000 0.851 0.149 0.00027 48 0.000 0.000 1.000 0.000 0.00028 38 0.000 0.066 0.934 0.000 0.00029 31 0.000 0.000 1.000 0.000 0.00030 34 0.000 0.000 1.000 0.000 0.00031 35 0.000 0.000 1.000 0.000 0.00032 55 0.000 0.000 1.000 0.000 0.00033 42 0.000 0.036 0.964 0.000 0.00034 37 0.000 0.000 1.000 0.000 0.00035 39 0.000 0.000 1.000 0.000 0.00036 45 0.000 0.000 1.000 0.000 0.00037 36 0.042 0.000 0.958 0.000 0.00038 35 0.000 0.000 1.000 0.000 0.00039 34 0.000 0.000 1.000 0.000 0.00040 35 0.000 0.000 1.000 0.000 0.00041 37 0.000 0.000 1.000 0.000 0.00042 35 0.000 0.000 1.000 0.000 0.00043 44 0.011 0.000 0.909 0.080 0.000

Tablo 12. M a l a t d e l i d r o g e n a z gen frekanslan


39/100


40/100

Lok. N Pgm (h) Es! (h) Hk (h) M d l ( l ) Hi 28 0.122 0.024 0.000 0.000 0.000 0.000 0.000 0.000 0.020 0.0202 24 0.284 0.072 0.000 0.000 0.000 0.000 0.000 0.000 0.047 0.0443 26 0.074 0.047 0.000 0.000 0.074 0.049 0.000 ~ O . O O O 0.025 0.0154 28 0.104 0.054 0.000 0.000 0.070 0.046 0.000 0.000 0.021 0.0195 33 O. II 7 0.052 0.000 0.000 0.117 0.052 0.000 0.000 0.039 0.0216 28 0.000 0.000 0.000 0.000 0.223 0.067 0.036 0.034 0.043 0.0347 24 0.155 . 0.067 0.000 + 0.000 0.042 + 0.040 0.042 0.039 0.040 + 0.0228 25 0.000 0.000 0.000 0.000 0.000 0.000 0.000 0.000 0.000",0.0009 30 0.000 0.000 0.000 0.000 0.000 + 0.000 0.000 + 0.000 0.000 - 0.000LO 28 0.299 0.066 0.000 0.000 0.342 0.063 0.299 0.066 0.157 0.050i i 19 0.235 0.081 0.052 0.050 0.000 0.000 0.000 0.000 0.053 + 0.03412 23 0.264 0.074 0.125 0.064 0.163 0.069 0.163 0.069 0.119 0.02913 43 0.348 0.050 0.024 0.023 0.000 0.000 0.000 0.000 0.062 0.05314 34 0.000 + 0.000 0.000 0.000 0.000 + 0.000 0.000 0.000 0.000 + 0.00015 38 0.052 0.036 0.026 0.026 0.052 0.035 0.000 0.000 0.072 0.01216 32 0.267 0.062 0.000 0.000 0.000 0.000 0.000 + 0.000 0.045 + 0.04117 36 0.000 0.000 0.000 0.000 0.000 0.000 0.000 0.000 0.000 0.00018 35 0.134 0.053 0.000 + 0.000 0.000 0.000 0.000 0.000 0.022 0.02219 40 0.161 0.053 0.000 0.000 0.024 0.023 0.024 0.024 0.035 0.02420 36 0.058 0.059 0.028 0.027 0.028 0.028 0.000 + 0.000 0.019 0.01021 38 0.076 0.041 0.000 0.000 0.000 0.000 0.000 0.000 0.013 0.01422 36 0.055 + 0.038 0.000 0.000 0.000 0.000 0.055 + 0.036 0.018 0.01223 40 0.000 0.000 0.000 0.000 0.000 0.000 0.000 0.000 0.000 0.00024 35 0.000 0.000 0.000 + 0.000 0.000 0.000 0.134 0.053 0.022 + 0.02225 45 0.000 0.000 0.024 0.022 0.000 0.000 0.000 0.000 0.004 0.00926 37 0.000 0.000 0.000 + 0.000 0.000 0.000 0.258 0.058 0.043 0.04027 48 0.321 0.050 0.000 0.000 0.117 0.044 0.000 0.000 0.073 0.04728 38 0.125 0.049 0.1480.053 0.026 0.026 0.125 0.049 0.071 0.02229 31 0.032 0.030 0.000 0.000 0.000 0.000 0.000 0.000 0.005 0.00930 34 0.057 0.038 0.000 0.000 0.000 0.000 0.000 0.000 0.010 0.01231 35 0.000 0.000 0.000 + 0.000 0.000 0.000 0.000 0.000 0.000 0.00032 55 0.000 0.000 OOOO 0.000 0.018 0.018 0.000 0.000 0.003 0.00833 42 0.048 0.033 0.048 0.032 0.024 0.023 0.070 0.037 0.032 O . o O 34 37 0.000 0.000 0.000 0.000 0.000 0.000 0.000 0.000 0.000 0.00035 39 0.264 0.057 0.000 0.000 0.000 0.000 0.000 0.000 0.044 0.04136 45 0.126 0.045 0.000 0.000 0.000 0.000 0.000 0.000 0.021 0.02137 36 0.055 0.036 0.000 0.000 0.000 0.000 0.081 0.043 0.024 0.03438 35 0.024 0.025 0.000 0.000 0.000 0.000 0.000 0.000 0.004 0.02239 34 0.000 0.000 0.000 0.000 0.000 0.000 0.000 0.000 0.000 0.00040 35 0.373 0.073 0.109 0.050 0.000 0.000 0.000 0.000 0.080 0.05441 37 0.028 0.028 0.000 0.000 0.000 0.000 0.000 0.000 0.005 0.00942 35 0.307 0.059 0.000 0.000 0.000 + 0.000 0.000 0.000 0.051 + 0.04743 44 0.301 0.010 0.000 0.000 0.000 0.000 0.169 0.051 0.078 0.044

Tablo 14. Lokasyonlann enzim ve populasyon l e t e r e z i g o t l u k dzeyleri

32


41/100

3.1. UZAMSAL OTOKORELASYONMorfometrik verilerin Uzamsal Otokorelasyon Analizi s o n u l a r e k i l 9-21 'de

v e r i l m i t i r . Toplam 78 Moran korelasyon (i) k a t s a y s n d a n 13 tanesi a n l a m l k m t r . Her karakterin uzamsal o t o k o r e l o g r a m f a r k l e k i l d e k m t r .

Uzamsal otokorelasyona tabi tutulan e n z m gen f r e k a n s l a r I e r alel iin f a r k l korelogramlar e k i l 22-2S'de i z i l m i i i r . 60 d e i i k Moran 1 k a t s a y s n d a n sadece S tanesia n l a m l b u l u n m u t u r . Bu S a n l a m l d e e r de Est ve Hk alellerinde b u l u n m u t u r . Est a l e e r i birbirine ok benzer bir Icorelogram gstermeicle beraber d i e r enzjmlerjn alellerj de az,ok birbirine y a k n korelogramlar o l u t u r m u t u r .

3.2. TEMEL GELER ANALlziMorfometrik verilerin Temel e l e r Analizinde, ilk e varyasyanun

%60.38'ini (Tablo IS) a k l a y a r a k Baladaki a r populasyonunu 4 a y r kmeye a y r r m t r ( e k i l 26,27). Temel e l e r analizine 13 karakter tabi h t u l m u t u r . Bu analizdevaryasyonun t a m a m 13 e ile a k l a n a b i l m e k t e d i r . Szkonusu 3 temel e d e n ilkitoplam v a r y a s y o n m %32.63'n, ikincisi %IS.10'unu ve ncs de %12.64'na k l a m a k t a d r (55,S6).

e Eigen D e e r i % Toplam %1 4.24249 32.63 32.632 1.96285 15.1O 47.733 1.64367 12.64 60.38

Tablo IS. Temel e l e r analizinin ilk e s i n i n toplam v a r y a s y o l J l a k l a m a o r a n l a r .

33


42/100

j 7".hn

n.:::: i-!i{J. i i-Li

\1 iii

;: .i. i

iiii" ,_ . _ ~ \ t-."'l___'--__-'-__--'___- ' --__---1-___1 ____1____ .1

(] 4 6 8 10: ~ " k i l 9. WT3 parametresi iin Momn (i) k o r e l o g r a n l .

34

f '1,t . '(11. .J


43/100

1 yq}\1"-t

", ' ;_ ."., iiiii

o. i-ii i I - - - - - . . . ) , . . - - - - - - ? ' ~ - - - - - I - - - - - -. i

- - - o ~ J

i,ri ') i

" id L-

iio"""', ~ ~ _ ~ 1-l__L-_.L.-_-L-- ' - - - - ' -_-L_-- ' -_ . - - - -L . .

o 2 4 6 8 10 12 14 e k i l 10. WT4 parametresi iin Moran (I) k o r e l a g r a n l .

35

10


44/100

(' rjd.": -

\"L2 -

lU -

i01--------+------i

-.{l. J. --

- n ' . ~ 'J /" '

i_ ,., 1-

/

'.-.' i i(l._.__-L__.....L__-L__- -L__- - ' -___I..___._L____ Io 2 4 6 8 10 H}

e k i l 11. HI5 parametresi iin Moran (l) k o r c l ' J g r i l .

36


45/100

i v r u n . <

io. ~ l 1-i0.1 i-i

o i - - - - - - - - ~ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - ~ - - - - - - - - - - ' ~ - - -i \\\ b

-_ot), J -

L-__ ____-L____J-____ ____L-__ ____ - L _ ~ o 2 4 6 8 10 1'.,f.'.J

e k i l 12. ASR parametresi iin Moran (ll k r c l o g r a .

37

14 10


46/100

L v , - l u o

0.8 -

0.1 -\

01----+---- \ - - - - - -1" ~ ' ~

" J i~ - - - \ J .':,:1 -

-. ! -'J\ .. '

o 2 4 6 8 10 12 lG

e k i l 13. FeLR parametresi iin Moran (1) k o r e l o g r n .

38


47/100

i value

o . ; ' : . ~ -

0.1 -//O __________ ____________________________ ____

--Li ;, -oL..J

,

J Jo 2 4 6 8 10 12 14 lG

e k i l 14. TiLR parametresi iin Moran cr) k o r e l u g r a . 3S


48/100

- r u u a

O.;:) -

0.2 -

' J . 1-

o

--0.:1. -

o 2 4 6 8 10 12 lG

e k i l 15. MeLR parametresi iin M o r a ([) k o r e l o g r " m .

40


49/100

value

0,3 -

") 'JL ,.(-1 -

0,1 -

O l - - - - - - - - - - - - - , ~ ~ - - - - - - f _ - - - - ~ . _ - - - - - - - - - - -

--0,1

__ _.,"..:"1 ii

o 2 4 6 8 LO 12 14 16 e k i l 16. MeWR parametresi iin Mol"nll (l ) k o r c l g n .

41


50/100

value

o , : : -

0,2 -

o , -

o - - - - - - - - - - - - ~ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - J - - - - -

-cu -

J" "l- I , L

-( j ,3 -

\____ __ ___L____ __ _ _ _ _ _ J_____ L __

o 2 4 6 8 LO 12 14 16 e k i l 17, aR parametresi iin Moran (I) k o r e l u g n ,

42


51/100

value

0.3 -

U 2 -

cu -

O - - - - ~ ~ - - - - - - - - - - _ + - - ~ r ~ - - - - - - - - - - - - - ~

-0.1

--0.21-

O '] --" ,1...1

o 2 4 6 8 LO 12 14 16 e k i S . bR parametresi iin Moran (i ) k o r d o g r a l .

43


52/100

i value

0,3 -

U " -

0,1 -

O L - - - - - - - - - - - - - - - - - - ~ - - - - - - - - - - - - - - - -

-cu i.-0,2 -

-0,3 -

o 2 4 6 8 LO 12 14 16 e k i l 19, LIR parametresi iin Moran (I) k o r d o g r o m .


53/100

i value

0.3 -

0.2

0.1 -

- 1].1 -

-o -._.-0.3 -

o 2 4 6 8 10 12 14 16 e k i l 20. L2R parametresi iin M o r m (l l k o r d o g r m l .


54/100

i value

0.3 -

0,2

0.1

O ~ - - - - - - ~ ~ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - ~ - - - - -

--0.1 -

-0.2

-0.3 -

o 2 4 6 8 LO 12 14 l e k i l 2 WR parametresi iin Moran (i ) k o r e l o g r a .


55/100

~ ( o r u l \ ' s ivJIlIes

0.20..150.1

0.05 -.O - - r - - ~ - ~ \ ~ ~ ~ . _ r . - . _ -.. _ - . - , , ~ .. _ r . ~ __ ~ - ~ _0.05 7 f 18.7 26.3 / 33 .5 41. 57.5

-0.1 .- t . 1 5 -

-0.2 --0.25

1---- ESI-II--- E s t ~ 2

~ ; c k i l 22_ Es! alelleri iin Moran (I) korelogram!.

M o r a ' s iV.1!;les

o.on

O.OB

0.040.02

O ~ ~ ~ - - ~ - - - r __ - + - + ~ _0.027. 2 18.7 26.3 33.5 41.5,/ 57.5-0.04 . ,--0.06 - .' '-./ j-0.08 .

-0.1 \/

1--- pgml

e k i l 23. ['gm aleli iin Momn (I) korelogram!.


56/100

0.20;150.1

0.05Morull's iv i . h e s .0.05 7

0.1-0.15

-0.2-0.25

-0.3

--_._._. HI,-I--- H k - ~ - Hk-3

57.5

e k i l 24. Hk alelleri iin Moran (I) k o r e l o g m n .

Marull's iva!ut:s

0.2

0.15

0.1

-0.1

M d l - I ---Mdh-2

. M d l - 3 M d l - 4

e k i l 25. Mdh alelleri iin Moran (I) k o r e l o g r a m .


57/100

.... -.-,:.. ,:. r - T - ; ~ t - - - - - - - - - - - - - ; - - - - -I j . ) -3.4-- 3 .1:-

/ i B. - . ~ 2 ' .1.'0' -C'. .::lt

... lt.O 17- 1 ~ . 2

_LL ';:.

i

iS ; : : ; :

o.-lt- -........_0_'; '-'.i \i ',-1 ..::1 \j

!ii)-

i' - ~ 3 : ' . - = : : : - - _ - : , : T . : - L - - _ - , : T . - \ . o - - _ - < : : ' . ' " - ' : - - _ - " " " , - - - " . - E - - - _ - ; , . .. r - . l ! . - - - ~ - - - - !

1._'

" i;.1 -" . 1: -f:.:=: ..

~ e k i l 26. r v l r f l l l 1 l e l r i verileri ile Temel geler Analizi. ilk iki ge ile gst .. r i n .


58/100

f

1:2:5

3'+

JIIV

19

...lll

e ! : ii 27. ~ r n r i ) n e t r i verileri ile Temel e l e r Analizi. ilk e i le gsteri 11i.


59/100

Temel e l e r analizinde birinci e y e en ok k a t k y 3.tergit g e n i l i i (0.7886), s a bacaktan metatarsus g e n i l i i (-0.7313) ve 4.tergit g e n i l i i (0.7007) y a p m l a r d r (Tablo16). l e i n c i e y e en ok k a t k d a bulunan karakter ise s r a s ile; S a kanattan llenkbital indeks-b d e e r i (-0.6582), S a taraftan llen femur u z u n l u u (0.5766) ve S a kanattan llen kanat u z u n l u u n u n ilk y a r s (-0.5710). nc e y e en ok k a t k d a bulunan karakterler de s r a s ile; S a tibia u z u n l u u (0.6359), 5.tergit k l l a r n n u z u n l u u (-0.5994) ve 3. tergit g e n i l i i (0.5120) o l m u t u r .

I . e 2 . e 3 . e WT3 0.7886474 -0.0169680 0.5120062WT4 0.7007112 -0.1312140 0.6273248HT5 -0.0253782 -0.3718462 -0.5994833ASR -0.5996460 -0.3904182 0.3308269FeLR -0.5489278 0.5766058 0.0163581TiLR -0.5483891 -0.0846340 0.6359725MeLR -0.6374928 0.5547617 0.1362209MeWR -0.7313625 -0.1876625 0.0965819aR 0.4397376 -0.0294831 0.0251394bR -0.2881660 -0.6582396 0.0351737UR 0.1788126 -0.5710564 0.0534404L2R -0.6818777 0.0500025 0.2809518WR -0.6727808 -0.4574680 -0.0536808

Tablo 16. Temel e l e r analizinin ilk e s i n e k a t k d a bulunan karakterlerin a r l k l a r .

Elektroforez ile 6 enzimden elde edilen veriler Temel e l e r Analizine bbit u t u l m u ve 2 byk g m p l a m a m n y a n n d a 3 kk ( i veya 2 e l e m a n l ) g r u p l a m a da( e k i l 28,29) b e l i r l e n m i t i r . Varyasyonun t a m a m LO e ile izah e d i l m i t i r . ilk li temel e varyasyonun ancak % 58.29'unu a k l a m t r (Tablo 17). l k ge varyasyonun %23.28, ikinci ge % 1 8 . 7 6 ' s n ve nc e de % 16.25'ini a k l a m t r . Eigen d e e r l e r i ilk e y e en ok k a t k y Est-I, Est-2, Mdh-2, ve Mdh-3'n y a p t n g s t e r m i t i r . 2. geise daha ok Hk-I, Hk-2, Mdh-3, ve Pgm'deki varyasyonlardan o l u l l 1 u h r . Son e y e iseen ok k a t k y Hk-I, Mdh-I, Mdh-3, ve Mdh-4 y a p m t r (Tablo 18).


60/100

.... . . : : : : : .... '::::. . ' ' .. ' .. . .

. . ...'.. ' :

. : :

e k i l 28. Elektroforez verileri ile Temel geler Analizi. ilk iki ge ile g s t e r i n .

O"1; il 2')' E l c k l r n i ) r e z verileri ile Temel geler Analizi. l k ge ile g s t e i n l .


61/100

ge Eigen degeri % Toplam %i . 2.308427 23.2843 23.28432. 1.875326 18.7533 42.03753. 1.625331 16.2533 58.2908

Tablo 17. ilk e n i n eigen degerleri, yzdeleri ve toplam a k 1 : d k l a r varyasyon

D e i k e n . e 2.ge 3.gePgrn -0.27428 -0.28556 -0.13345Est-l 0.89290 -0.02511 0.21041Est-2 -0.88751 -0.07111 -0.17897mc-l -0.29045 0.75303 0.39075mc-2 0.11987 -0.92311 -0.21645mc-3 -0.00727 -0.23070 0.13981Mdh-l -0.07437 -0.09872 -0.37518Mdh-2 0.66277 0.03334 -0.02013Mdh-3 -0.35301 -0.50299 0.71225Mdh-4 0.00735 0.22765 -0.81466

Tablo 18. l k temel e y e k a t k d a bulunan d e i k e n l e r i n a g r l l ~ l a n

3.3. A Y R I M F O N I ( S Y O N U A N A L z i Morfometrik verilerin A y r m f o n k s i y o u analizinde ilk ge, % 6 7 . 2 8 ' l i l ~ l i r

a k l a m a o r a n ile Baladaki a r populasyonunu 4 a y r kmeye a y r m t r ( e k i l 30,31 L.Ancak o l u a n kmeler temel geler analizi sonucunda o l u a n kmelere gre la rld ilokasyonlan iermektedir. istatistiksel a d a n lobsyonlar a r a s n d a a n l a m l varyasyongsteren 13 karakter a y r m fonksiyonu analizine de tabi t u t u l m u t u r . Bu analizde dev a r y a s y o m n t a m a m 13 ge ile izah edilebilmektedir. Bu varyasyonu m a k s i m n miktarda izah eden 3 temel ge seilerek varyasyon Imardinatia i n c e l e n m i t i r . Szkonusu 3 temel geden ilki toplam varyasyonun % 4 4 . 1 6 ' s n l , ikincisi % 14.70'ini ve


62/100

e k i l 30. Morrometri verileri ile A y n m Fonksiyonu Analizi. ilk iki e ilcgskrinl.


63/100

"i-1.(1

iS:H

133

S:

-Ct. i 1.7

e k i l J i. ~ ' I r l < ' ) n c l r i verileri ile A y r m Fonksiyonu Analizi. ilk ge ileg s . ; r i .

i

r -OL lo


64/100

ncii

orta anadolu arısı (apis mellifera l.)'nın populasyon strüktürü Üzerinde morfometrik ve...

Documents