UNIVRZITET CRNE GORE

ARHITEKTONSKI FAKULTET

PODGORICA, 17.01.2011.GOD

Esej: Paladijevski sistem fasada

Profesor : Prof. Dr Vladimir Mako

Asistent : Mr. Slavica Stamatović

Student : Anđela Ulićević 21/08

Kratka biografija

Andrea Palladio rodio se 8.novembra 1508.god kao Andrea di Pietro u Padovi u porodici mlinara. Kao trinaestogodišnjak počeo je raditi u kamneorezačkoj radnji, gdje je otac potpisao ugovor u njegovo ime na šest godina šegrtovanja. Već sa šesnaest godina, aprila 1524. god bio je upisan u gildu zidara i kamenorezaca. Ali između 1536. i 1537.god život će mu se skroz promijeniti, a posljedice će biti vidne u polju evropske arhitekture. Naime Paladio će početi da se bavi teorijskim radom u domenu arhitekture, a zatim će se I sam kroz svoja arhitektonsa djela prikazati kao vrhunski majstor svog zanata.

O njegovom značaju za istoriju arhitekture danas govore sva velika djela koja je ostavio za sobom, kako teorijska među najznačajnijima Četri knjige o arhitekturi “I Qatro Libri dell Architettura” , tako I mnogobrojni arhitektonski objekti koje je projektovao. Kažu da su Paladijeve ambicije bile velike, ali ga je smrt spriječila da ispuni sve svoje planove. Umro je 1580.god.

Palladio je stvaro u period renesanse I to u Poznom dobu od 1550 do 1600.god. to je I zadnja etapa renesanse. ( Pozno doba u renesansi najviše se primjećivalo u tri grada Italije I to Đenovi, Vičenci I Veneciji. Bili su to gradovi kojima je tada vladao Paladio.

Za njega kažu, u Vičenci I Veneciji radio je najveći arhitekta manirističke epohe, rođen je u Padovi, odlazi u Rim da proučava anitičke spomenike, prihvata njihovu puku I stvara arhitekturu izvanredno čiste I prefinjene harmonije, koja postiže utisak monumentalne veličine, dok njena prividna jednostavnost prikriva znalačka traženja.

Paladijeva arhitektura ostavlja malo mjesta skulpturi, koja je tada neznatna u Veneciji. Slikarstvo se međutim, veoma razvija, pa prodire u Pladijeva djela, kao što pokazuje izvanredan dekor kojim je Veroneze ukrasio vilu Barbaro. Uostalom, Veroneze se svojom umjetnošću najviše srodio sa elegancijom I jasnom harmonijom Paladijevih djela.

Svoja glavna načela, iskazivana u knjigama, Palladio je dosljedno I beskompromisno sprovodio u praksi, a ona se mogu I definisati :

1. Primjena principa potpune harmonije u osnovi i oblikovanju korpusa.2. Ostvarenje arhitektonske ljepote koja se postiže skladom odnosa.3. Težnja da se smanji ili sasvim isključe svi suvišni dekorativni elementi /tipični za

druge graditelje/.4. Razvijanje smisla za harmonizaciju i funkcionalizam arhitektonskog prostora /npr.

“Zatvori moraju biti zdravi i ugodni, jer se u njima ljudi čuvaju i popravljaju, a ne muče.”/

Drugi veliki značaj Paladija bilo je njegovo komponovanje građevine pomoću stubova, polustubova i pilastara osnovnih stilskih redova. Kod stubova je jasno iskazana svijest o stilskim karakteristikama redova. Stubovi nose teški gornji postroj, pa izgleda kao da su zidovi i luci samo ispuna izmedju njih. Stilski redovi su za Paladia glavni oblik arhitektonskog iskazivanja.

Tipološka inovacija Paladija je da stembene objekte organizuje primjenom stilskih redova kao i da na patricijskim kućama primjenjuje timpanon antičkih hramova. Njegovo tumačenje da je fronton, timpanon korišćen od najstarijih vremna ne samo na hramovima, već i na drugim objektima, pomjerilo je ključno značenje timpanonakao elementa u do tada arhitektonskom rečniku.

Portik sa timpanonom, čije je puno značenje iskazano na fasadama grčkih i rimskih hramova, prenijeto je na Palladijeve vile i palate, a odatle na kraljevsje i feudalne rezidencije, na kuće evropske buržoazije i konačno na većinu kuća koje zabatom izlaze na regulacionu liniju ulice.

Prema Palladiju odnos visine stuba i njegovog prečnika, jedan od najznačajnijih odnosa kojim se kompoziciono organizuje elevacija građevine, treba da bude :

1. Za Toskanski red 1:72. Za Dorski red 1:83. Za Jonski red 1:94. Za Korintski red 1:9,55. Za Kompozitni re 1:10

Važan odnos je i razmak između stubova. Od tog razmaka u velikoj mjeri zavisi dinamika kompozicije. Razmak između stubova izražava se brojem prečnika koji se sadrže u tom razmaku. Uzimajući u obzir stilski red i njemu odgovarajući modul, ti odnosi mogu biti:

11/2 ; 2 ; 21/4 ; 3 i više od 3.

Palladio je na svojim građevinama često koristio 21/04 razmak prečnika, što odgovara jonskom redu.

I pored svega ovoga važno je kod Palladija pomenuti i četri kategorije problema o kojima je stalno vodio računa pri projektovanju. To su:

1. Prostorna kompozicija2. Primjena i obrada površina i zidova3. Primjena svjetlosti, boje i drugih optičkih elemenata4. Odnos projekta prema funkcijam koje treba da zadovolji.

Pozna renesansa je doba stvaranja velikih arhitektonskih kompozicija, građevinski djelovi dobijaju velike dimenzije, postaju snažniji a fasade reljefnije. Portali i prozori su jače istaknuti.

Kao što je Bruneleski tvorac florentinske renesanse, kao što je otac cvetnog doba renesanse Bramante, tako je i najveći majstor posljednje faze renesanse Andrea Palladio najizrazitiji talenat u arhitekturi italije 16.vijeka. Prostor njegove djelatnosti je Vićenca, njegovo rodno mjesto, a zatim Venecija.

Majstor u raščlanjivanju masa, u korišćenju efekata stubova,pilastara i otvora, Palladio povezuje Rimsku arhitekturu velikih poteza sa živahnim dekorativnim motivima Venecije, ali se manje interesuje za detalj, i pogotovu, oprezan je u ornamentici. Mada teži kao i Mikelanđelo velikom i impozantnom, iako se od njega razlikuje u stalnij brizi da pojedine elemante podredi cjelini i da izrazi značaj stila. U velikoj raznolikosti njegovog djela i po vrsti zadataka koje je rješavao i po istraživanju novih mogućnosti, ističu se dvije koncepcije fasada koje je prihvatio: prva, naslijeđena, sa doetažnom stilskom obradom i nova, sa visokim stubovima ili pilastrima koji se izdižu kroz cijelu fasadu, od soklado vijenca.

sl. A.Palladio

Bazilika u Vičenci

Sl. A. Palladio

Loggia del Bernardo u Vičenci, takozvana kolosalna arhitektura u kojoj se stubovi uzdižu kroz dva sprata

I po prvoj koncepciji Palladio uspjeva da naglasi vertikalno pružanje, plastičnim odvajanjem stubova od zaleđa i lomljnenjem cijelog glavnog vijenca iznad kapitela, kao na jdenom od prvih njegovih djela, na bazilici u Vičenci. Trojna podjela prozora, na istoj zgradi, gdje je srednji otvor naglašen arhivoltom, dobila je njegovo ime kao i arhitektura visokih stubova.

Palata Valamrana, takođe u Vičenci, predstavlja drugu koncepciju Palladijeve kolosalne arhitekture, kao i lođa del Bernarod. Slučajno rješenje dao je i na palati Casa del Diavolo (Palata Portp Breganze) ali sa viskim postamentima koji dopiru do natproyornika prizemlja. U sva tri slučaja Palladio i pored izrazitog pružanja visokih stubova, nad njima lomi cio vijenac i ovo pružanje još više naglašava, stvarajući time, istina, više nemira na fasadi ali i izrazitiju igru sijenke.

Sl. A. Palladio , Palata Valmarana , Vičenca

Sl. A. Palladio

Casa del Diavolo

Istom arhitekturom visokih stubova Palladio dosljedno rješava i crkvu Redentore u Veneciji i S. Giorgio Maggiore na ostrvu; kod obije naročito je izrazita organizacija unutrašnjeg prostora, lijepih proporcija sa skladnim elementima.

Sl. A.Palladio Il Redentore

Sl. A.Palladio , S. Gorgio Maggiore na ostrvu

Sl. A.Palladio , Palata Chiericati u Vičenci

Smijenjivanje stilova, prva etaža dorski a druga etaža jonski red. Upadljivo i smjenivanje ritma na fasadi, timapanoni iznad prozora na spratu.

Sl. A.Palladio, La Rotonda

Na sve četri fasade nalaze se kolonade jonskih stubova, sa timpanonom na vrh. Ova Palladijeva vila smatra se njegovim najznačajnijem djelom.

Kada bi trebali nabrojati sve objekte koje je je projektovao Palladio, spisak bi bio veoma dugačak. Za svog života projektovao je veliki broj vila i palata, ali na svakoj od njih ostavio je svoj lični pečat. Njegovi objekti imaju specifičnu fasadu usklađenog ritma. A kada bi trebali da navedemo koji su to njegovi karakteristični elementi kojima gradi svoje objekte onda bi rekli.

Palladio svaki svoj objekat posebno palate uzdiže na određenu vrstu postamneta, dugačka stepeništa su nešto što takođe srećemo kod Paladija kao jedan od elemenata naglašavanja glavnog ulaza, zatim umamo pojavu stubova, on obično kombinuje dorski i jonski red i smjenjuje ih zavisno od sprata, ili samo jedne od njih provlači cijelom dužinom objekta, otvori su naglašeni i sa njih često možemo čitati i funkciju sprata, timpanon se javlja nekad iznad ptvora a čšće iznad glavnog ulaza kao element naglašavanja.

Literatura:

Fotografije – razni interent izvori

Tekst

- „Arhitektura Novog veka“ Bogdan Nestorović- „Palladio the comlete buildings“ TASCHEN- „Istorija arhitektur za treći razred građevinske škole“ Gordna Dulić, Naila Voljevica- „Opšta enciklopedija Larousse“ Vuk Karadžić-Interexport beograd 1971- „Novi vek-arhitektura renesansnog doba“ Nađa Kurtović Folić- „Andrea Palladio his life and works“ by Banister F. Fletcher