organizacija- teorije strukture ponasanja (softic)

8/12/2019 Organizacija- Teorije Strukture Ponasanja (Softic)

1/651


2/651

Ze}ir Had`iahmetovi}

Senad Softi}D`enan Kulovi}

ORGANIZACTEORIJE STRUKTURE PON


3/651

Recenzenti:Prof. dr. Hasan Muratovi}

Prof. dr. Aziz [unje

Izdava~:Ekonomski fakultet u Sarajevu

Odgovorni urednik:Prof. dr. Muris î~i}, dekan

Urednik:Prof. dr. Dèvad [ehi}

Lektor:Indira Pindò, prof.

Korektor:Esma Hadìahmetovi}-Sarajli}

Design&DTP:Duhovi} Adis, prof.

Produkcija:JORDAN Studio, Sarajevo

2008.

CIP - Katalogizacija u publikacijiNacionalna i univerzitetska bibliotekaBosne i Hercegovine, Sarajevo

65.01(075.8)


4/651

Prof. dr. Ze}ir Had`iahmetovi}

Mr. Senad Softi}Dipl. oec. D`enan Kulovi}

ORGANIZACTEORIJE STRUKTURE PON


5/651


6/651

Preface

The study of organizations is a complex endeavor. It requirinternal and external variables, viewed through a particular fraand wonderful thing about organizational theory is the way it drent fields of study to offer the practitioner a variety of perspeorganization (Hatch, 1997). This is an important point becausethe same, each is different. Every organization exists to meeobjectives, and while they survive in an external environment mon characteristics, the way the internal environment exists external environment is different. Organizational Theory and ttake on a decidedly different tone when viewing the economic eso in an economic environment recovering from war.

This book is particularly important because it is written bscholar practitioners. They begin with an overview of organizaClassical theories of the 1900s, the Modern theories of the Interpretive of the 1980s and the Post Modern period of the 19periods of organizational theory are not discrete, there is ovbut each has a definitive orientation and theorists who advocate

arching themes.

What makes this text different from other Organizational Thcation to the Bosnian environment. Any successful NGO, govsector organization requires the ability to adapt to the ever changpractitioner must develop a working theory of organizations to

text allows the reader to do within the context of the Bosnian explores the basics of organizational theory; it also offers a fraorganizations.

Through the research and insights of these authors, read


7/651

These formal and informal systems, purposes, structure, renisms, relationships, are kept in balance through strong leaderexamined within the context of the external environment; againtext, exploring the nuances of the current external environment

I believe this text and others that are geared to the specifBosnian firm are very important. I am happy to have had thBosnia during this time of transition. I am also confident that

scholar practitioners like these authors the future of Bosnia is b

College of Man

National-Lo

Z. Had`iahmetovi}, S. Softi}, D`. Kulovi}


8/651

Predgovor

Studija organizacije predstavlja jedan kompleksan poduhvat. Ovanje internih i eksternih varijabli posmatranih kroz prizmu naro~i sjajna karakteristika organizacijske teorije je sam na~in narazli~ita polja studije nude}i stru~njaku na taj na~in spektar rcilju sprovodjenja analize organizacije (Hatch, 1997). Ovo je znga {to nisu sve organizacije iste, svaka je razli~ita. Bilo koja orgispunjavanja odredjenih ciljeva, i dok sve organizacije preìvljaokolini koja moè da ima zajedni~ke karakteristike, na~in na kotoji i na~in na koji ono vr{i interakciju sa vanjskom okolinom jenizaciju. Teorija organizacije i posljedi~ne analize imaju decidndu posmatranja i sagledavanja ekonomske okoline, {to je naro~davanja ekonomske okoline koja se oporavlja od ratnih posljed

Ova knjiga ima poseban zna~aj jer je napisana od strane grTim zapo~inje svoj rad daju}i pregled teorije organizacije putemteorije iz 1900-tih godina i Moderne teorije iz 1950-tih, Simb1980-tih kao i Post-modernog perioda 1990-tih godina. Ovi perinisu me|usobno nezavisni, tu postoji preklapanje i interakcija

jednu definitivnu orijentaciju kao i teoreti~are koji zastupaju iju}e teme.

Ono {to ovaj tekst ~ini druga~ijim od drugih tekstova o Tesama aplikacija bosanske okoline. Bilo koja uspje{na nevladinzacija vladinog ili poslovnog sektora zahtijeva sposobnost pril

koje je stalno podlo`no promjenama. Bilo koji stru~njak mora dorganizacije koja ide u prilog tome, a ovaj tekst omogu}ava ~okviru konteksta bosanskog okruènja. Ovaj tekst istraùje osnovali i nudi i jedan okvir za analiziranje organizacija.


9/651

Ovi formalni i neformalni sistemi, namjene, struktura, namehanizmi, odnosibivaju izbalansirani putem jakog vo|stva. Svu okviru konteksta eksterne okoline; ~ime se opet nagla{ava znano istra`uju}i nijanse trenutne eksterne okoline u Bosni i Herce

Vjerujem da je ovaj tekst, kao i drugi koji su okrenuti ka spbosanskih kompanija, od velike va`nosti. Sre}na sam {to sam imu Bosni za vrijeme ovog perioda tranzicije. Takodje, uvjerena

stru~njaka kao {to su autori ovog teksta, budu}nost Bosne svije

E

College of Man

National-Lo



10/651

Uvod

Ciljevi i djelokrug

Knjiga Organizacija (teorije, strukture, pona{anje,), nastakompletne i inovativne literature iz oblasti organizacije, kao zpline koja se izu~ava i na velikom broju fakulteta i visokih {kolpromjene i razvoj ud`beni~ke literature te uskla|ivanje, kao i u

ma u svijetu. Tre}i razlog su zahtjevi bolonjskog procesa koji zi finiji na~in izvo|enja nastave te pristupa~niju ud`beni~ku litervi i potrebe privrede, stru~ne i nau~ne teorije i prakse. Posebanu uvjetima tranzicije koja, osim svoje klasi~ne uloge, treba da dovlasnicima projektiranje organizacijskih struktura imanentnih tr

Knjiga je, prvenstveno, ra|ena da poslu`i pripremanju isp

nizacija, Organizacija preduze}a, Teorija organizacije i Pona{anpostdiplomskih studija, naro~ito u dijelu koji se odnosi na infornizacije i fleksibilne proizvodne sisteme.

Na~in pristupa pisanju knjige

Knjiga je pisana uz kori{tenje nau~nih metoda: analize, sintezkompilacije, deskripcije, komparacije i dr. Svako poglavlje klju~nih rije~i, razrade, rezimea, pitanja za raspravu i referenknjige, osim dugogodi{njeg nastavnika za predmete Menad`mduze}a, u~estvovali su i: doktorant, magistar ekonomskih naukaiskustvo u nastavi iz oblasti Menad`menta i organizacije, k

istra`iva~a-saradnika na Ekonomskom institutu, te asistent nzacija i Menad`ment.

Zna~ajan doprinos pisanju knjige dali su i studenti Visoke poskog fakulteta Univerziteta u Sarajevu, generacija 2006./2007seminarskih radova.


11/651

Sadr`aj knjige

Knjiga je podijeljena u pet dijelova.

PRVI DIO s naslovom Bazi~ni koncept organizacije sastojDefinisanje pojmova, predmet i cilj organizacije i Historijski raz

U prvom poglavlju dat je ve}i broj stanovi{ta o organizacijnjeni su organizacijski pojmovi i elaboriran zna~aj organizacije

U drugom poglavlju data je evolucija organizacije od postaprethodnih prou~avanja, nau~nog tretiranja organizacije, pa svernih i postmodernih prou~avanja. U ovom poglavlju je, tako|erhistorijskog razvoja organizacije u pojedinim razvijenim zemlj

socijalisti~kog lagera i u Bosni i Hercegovini s analizom i kriti~

DRUGI DIO s nazivom Teorije organizacije sastoji se od petli~iti pravci i prethodna prou~avanja organizacijske teorije, Kzacije, Neoklasi~na teorija organizacije, Savremene-modernPostmoderne i ostale teorije organizacije.

U tre}em poglavlju dati su pojmovi u vezi s teorijom orgarazli~iti pravci u razvoju teorije organizacije i prezentiranprou~avanja.

^etvrto poglavlje detaljno obra|uje klasi~nu teoriju, koja je danas aktuelna.

Peto poglavlje se bavi neoklasi~nom, a {esto savremenimorganizacije.

Sedmo poglavlje obra|uje postmoderne i ostale teorije i mo



12/651

moè pomo}i da u datim uvjetima i specifi~nostima mogu odabrnizacijsku strukturu.

Deseto poglavlje se bavi pravnim-institucionalnim oblicimuvjetovani zakonskim okvirima odre|ene zemlje. Date su specifoblika organiziranja u BiH, Evropskoj uniji i SAD-u uz analitpojedine pravne oblike kako bi ~itaoci, ali i odgovaraju}i dràvdati mjesto pravnih oblika konkretne zemlje u odnosu na druge

ÊTVRTI DIO s nazivom Pona{anje u organizaciji sastoji Uvod u pona{anje u organizaciji, Okruènje i pona{anje tivacija u kontekstu pona{anja u organizaciji, Vo|enje i ponKomuniciranje i pona{anje u organizaciji, Organizacijskoproizvodnje i Organizacijsko pona{anje u turizmu.

Uvod u pona{anje u organizaciji (Poglavlje11.), osim definicijskog pona{anja, obra|uje klju~ne elemente kao {to su: ljudi,pojedinci i grupe.

Dvanaesto poglavlje detaljno obra|uje me|unarodno, makorganizacijskog pona{anja, organizacijsku kulturu i teoriju ekodokazuje da okruènje bira odre|eni tip organizacije za svoj op

Poglavlje 13. detaljno obra|uje motivaciju kao zna~ajan fenpona{anja, teorije i tehnike motivacije.

êtrnaesto poglavlje se bavi vo|enjem kao faktorom poorganizaciji.

Poglavlje 15. analizira komuniciranje kao element organizac

[esnaesto poglavlje tretira osnove organizacijskog pona{anjazbog zna~aja proizvodnje za ukupan proces dru{tvene reproduvrijednosti, a posebno Poglavlje 17. obra|uje organizacijsko po


13/651

Devetnaesto poglavlje govori o svim do sada priznatim organte postupcima njihovog provo|enja.

Poglavlje 20. bavi se organizacijskim u~enjem i inovacijama

Dvadeset prvo poglavlje se bavi ulogom informacijskih siste

Podr{ke autorimaPrilikom pisanja knjige autori su imali zna~ajne podr{ke od f

jatelja, fakulteta, privrednih subjekata, recenzenata, lektora, izdai kolega i kolegica, u vidu korisnih sugestija. Veliku podr{ku i od mnogobrojnih autora ~ije su knjige koristili. Autori su nasto

skladu s propisima pozovu na kori{tenu literaturu i izvore, a uknekorektnosti ili neki autor ne bude spomenut u referencamanenamjernoj gre{ci, koja }e u narednom izdanju biti otklonjenaizvinjavaju. Autori svima zahvaljuju za podr{ku i pozivaju koinstitucije te sve one koji se bave organizacijom, kao veoma znciplinom, ali i praksom, da daju svoje sugestije, koje }e biti uklju~ene u naknadno izdanje.

Autori posebnu zahvalnost izra`avaju uva`enim profesoritovi}u i dr. Azizu [unji, doajenima u podru~ju organizacije i m



14/651

Sa`eti sar`aj

DIO PRVIBAZI^NI KONCEPT ORGANIZACIJE ...............................

Poglavlje 1.Definiranje pojmova, predmet i cilj organizacije ........................

Poglavlje 2.

Historijski razvoj organizacije ....................................................

DIO DRUGITEORIJE ORGANIZACIJE ...................................................

Poglavlje 3.Pojam i razli~iti pravci teorije organizacije .................................

Poglavlje 4.Klasi~na teorija organizacije .......................................................

Poglavlje 5.Neoklasi~na teorija organizacije .................................................

Poglavlje 6.Savremene moderne teorije organizacije .................................

Poglavlje 7.Postmoderne i ostale teorije i modeli ..........................................

DIO TRE]IAMBIJENTALNI KONTEKST, STRUKTUREI OBLICI ORGANIZACIJE ...................................................

Poglavlje 8


15/651

DIO ÊTVRTIPONA[ANJE U ORGANIZACIJI ..........................................

Poglavlje 11.Uvod u pona{anje u organizaciji .................................................

Poglavlje 12.Okruènje i organizacijsko pona{anje .........................................

Poglavlje 13.

Motivacija u kontekstu pona{anja u organizaciji ........................Poglavlje 14.Vo|enje i pona{anje u organizaciji ..............................................

Poglavlje 15.Komuniciranje .............................................................................

Poglavlje 16.Organizacijsko pona{anje u procesu proizvodnje .......................

Poglavlje 17.Organizacijsko pona{anje u turizmu ...........................................

DIO PETIORGANIZACIJSKE PROMJENE ........................................

Poglavlje 18.Istraìvanje organizacije .............................................................

Poglavlje 19.Organizacijske promjene ............................................................

Poglavlje 20.Organizacijsko u~enje i inovacije ...............................................



16/651

Sadr`aj

DIO PRVIBAZI^NI KONCEPT ORGANIZACIJE ...............................

Poglavlje 1.Definiranje pojmova, predmet i cilj organizacije ...................Pojam i zna~aj organizacije .........................................................

Definicije i stanovi{ta organizacije .............................................Razli~ita shvatanja i upotreba pojma organizacija ......................Integralno shvatanje i prou~avanje pojma organizacija ..............Organizacija kao nau~na disciplina .............................................Zna~enje organizacije za razne grane industrije..........................Razlikovanje pojmova organizacija i menad`ment .....................

Razlikovanje pojmova organizacija i upravljanje .......................Predmet, principi, ciljevi, vrste i metode organizacije ................Rezime ........................................................................................Pitanja za raspravu ......................................................................Reference izvori .......................................................................

Poglavlje 2.Historijski razvoj organizacije .................................................Pojava nauke o organizaciji ........................................................Razvoj organizacije u pojedinim zemljama ................................Razvoj organizacije u SAD-u ......................................................Razvoj organizacije u Italiji ........................................................Razvoj organizacije u skandinavskim zemljama ........................

Razvoj organizacije u Francuskoj ...............................................Razvoj organizacije u Japanu ......................................................Razvoj organizacije u Njema~koj ...............................................Razvoj organizacije u socijalisti~kim zemljama .........................R j i ij lj J l ij


17/651

DIO DRUGITEORIJE ORGANIZACIJE ...................................................

Poglavlje 3.Pojam i razli~iti pravci teorije organizacije ............................Pojam i razli~iti pravci teorije organizacije .................................Rezime ........................................................................................Pitanja za raspravu ......................................................................

Reference izvori .......................................................................Poglavlje 4.Klasi~na teorija organizacije ...................................................Osnovni pravci, nosioci i karakteristike klasi~ne teorije .............Administrativna teorija upravljanja (Henry Fayol) .....................Principi prema Fayolu .................................................................Teorija nau~ne organizacije rada (Frederick W. Taylor) ..............Teorija birokratske organizacije (Max Weber) ............................Parkinsonov zakon ......................................................................Principi klasi~ne teorije organizacije ..........................................Fundamentalne karakteristike klasi~ne teorije organizacije ........Rezime ........................................................................................

Pitanja za raspavu .......................................................................Reference izvori .......................................................................

Poglavlje 5.Neoklasi~na teorija organizacije ..............................................Pojmovno shvatanje i karakteristike neoklasi~ne teorije ............

Prelazni period ............................................................................Nastanak neoklasi~ne teorije .......................................................Doprinosi razvoju neoklasi~ne teorije organizacije ....................Karakteristike neoklasi~ne teorije organizacije ..........................Zajedni~ke karakteristike klasi~nog i neoklasi~nog pristupa



18/651

Situaciona teorija ili pravac .........................................................Teorija strate{kog menad`menta i nepredvidivosti .....................

Teorija dru{tvene odgovornosti ...................................................Teorija organizacijskog pona{anja ..............................................Teorije Z, J, A ...................................................................Teorija krugova kvaliteta ............................................................U~e}a organizacija ......................................................................Procesna teorija ...........................................................................

Teorija kulturnog sklada .............................................................Teorija izvrsnosti (Exellence) .....................................................Teorija projektne organizacije .....................................................Teorije odlu~ivanja ......................................................................In`injering i konsalting organizacija ...........................................Organizacija poslovne logistike ..................................................

Timska organizacija ....................................................................Neformalne i humane organizacije .............................................Rezime ........................................................................................Pitanja za raspravu ......................................................................Reference izvori .......................................................................

Poglavlje 7.Postmoderne i ostale teorije i modeli .......................................Osnovi postmoderne teorije organizacije ....................................Teorija firme ................................................................................@ivotni ciklus firme .....................................................................Williamsonov model transakcijskih tro{kova .............................Metodolo{ki pristup prema Williamsonu ....................................Metodolo{ki okvir primjene transakcijskih tro{kova ..................Vlasni~ke teorije ..........................................................................Razli~iti pristupi vlasni~kim teorijama .......................................Vlasni{tvo kao egzogeni fenomen ..............................................Vl i{ k d i f


19/651

DIO TRE]IAMBIJENTALNI KONTEKST, STRUKTUREI OBLICI ORGANIZACIJE ...................................................

Poglavlje 8.Ambijentalni kontekst i faktori organizacijskih struktura ...Pojmovi, dimenzije (parametri) i faktori organizacijske struktureOkru`enje organizacije ...............................................................

Tehnologija kao faktor organizacije ............................................Strategija .....................................................................................Poslovne strategije i strukture .....................................................Glavne vrste strategija i politika ..................................................Veli~ina i period egzistiranja (starost) .........................................Podjela rada .................................................................................Departmentalizacija .....................................................................Razli~iti pristupi strukturiranju ...................................................Divergentnost organizacijskih struktura .....................................Modeliranje organizacijske strukture ..........................................Neformalna organizacijska struktura ..........................................Kreiranje radnih mjesta ...............................................................Superstruktura .............................................................................

Transakcijski tro{kovi kao faktor izgradnje strukture .................Postupak projektiranja organizacijske strukture .........................Istra`ivanje i analiza organizacijske strukture ............................Rezime ........................................................................................Pitanja za raspravu.......................................................................Reference izvori .......................................................................

Poglavlje 9.Organizacijske strukture...........................................................1. TRADICIONALNE ORGANIZACIJSKE STRUKTUREJednostavna struktura



20/651

Struktura inovativnog organiziranja ............................................Ostale tradicionalne organizacijske strukture .............................

Odnosi izme|u organizacionih jedinica ......................................

2. POSEBNI MODELI I ORGANIZACIJSKIH STRUKTUROrganizacijska struktura prema Mintzbergu ...............................Model menad`erske re{etke ........................................................Greinerov model .........................................................................

Denningov model ........................................................................Porterov lanac vrijednosti osnova korporativne arhitekture .....Modularna organizacija ...............................................................

3. SAVREMENE MODERNE ORGANIZACIJSKE STRUT-oblik organizacija ....................................................................

Virtualna organizacija .................................................................Mre`na organizacija ....................................................................Izvrnuta organizacijska struktura ................................................Organizacijska struktura paukove mre`e .................................Procesna organizacijska struktura ...............................................Timska struktura ..........................................................................Front/back organizacija ...............................................................Ameba organizacija .....................................................................Fraktalna orgnizacija ...................................................................Klaster organizacija .....................................................................Heterarhija ..................................................................................Hipertekstna organizacija ............................................................Kolateralna forma ........................................................................

Task force ....................................................................................Barrier-free organizacija .............................................................Rezime ........................................................................................Pitanja za raspravu ......................................................................R f i i


21/651

Naj~e{}i oblici organiziranja u SAD-u ........................................Pojedina~no vlasni{tvo ...............................................................

Partnerstvo (orta{tvo) ..................................................................Korporacija (akcionarsko dru{tvo) .............................................Angloameri~ki model upravljanja ...............................................Japanski model upravljanja .........................................................Integracija i povezivanje .............................................................Oblici povezivanja poslovnih dru{tava .......................................

Holding-dru{tva ..........................................................................Poslovno udru`enje .....................................................................Pul ...............................................................................................Ugovorni oblici povezivanja .......................................................Rezime ........................................................................................Pitanja za raspravu ......................................................................

Reference izvori .......................................................................

DIO ^ETVRTIPONA[ANJE U ORGANIZACIJI ..........................................

Poglavlje 11.Uvod u pona{anje u organizaciji ..............................................Definicija, klju~ni elementi i zna~aj organizacijskog pona{anja .Discipline koje su dale svoj doprinos organizacijskom pona{anjCiljevi organizacijskog pona{anja ..............................................Program izu~avanja organizacijskog pona{anja ..........................

Horizontalni pristup ....................................................................Vertikalni pristup organizacijskog pona{anja..............................Faktori i model pona{anja u orgaznizaciji ...................................Li~nost, sposobnost i percepcija .................................................Emocije sagorijevanje na poslu i mobbing



22/651

Ostale me|unarodne organizacije koje imaju utjecajana organizacijsko pona{anje u me|unarodnom kontekstu ..........

Me|unarodno okruènje i me|unarodni savezi ..........................Procjena razlika me|u zemljama i organizacijsko pona{anje .....Pona{anje u kontekstu svjetskih supersila: EU, SAD i Japan (TRUdruìvanje kao mirovna strategija ............................................Generalni profil SAD ..................................................................Neke karakteristike odnosa SAD i EU ........................................

Me|unarodne finansijske organizacije ........................................Proces privatizacije u zemljama biv{eg socijalisti~kog lagerakao faktor organizacijskog pona{anja .........................................Organizacijska kultura ................................................................Karakteristike organizacijske kulture ..........................................Uloga i zna~aj organizacijske kulture .........................................

Razli~ite tipologije i klasifikacije organizacijske kulture ...........Tiplogija Handyja i Harrisona .....................................................Tipologija Deala i Kennedya .......................................................Tiplogija kulture s obzirom na zna~enje koje ona ima za svako prOsnovne komponente organizacijske kulture .............................Kognitivni elementi organizacijske kulture ................................Simboli organizacijske kulture ....................................................Organizacijsko okruènje ...........................................................Teorija ekologije populacije ........................................................Rezime ........................................................................................Pitanja za raspravu ......................................................................Reference izvori .......................................................................

Poglavlje 13.Motivacija u kontekstu pona{anja u organizaciji ..................Odre|enje i zna~aj motivacije za pona{anje u organizaciji .........Koraci i faze motivacije ..............................................................M i ij k ij


23/651

Teorija socijalnog u~enja ............................................................Teorija tretiranja zaposlenih ........................................................

Porter-Lawrerov model o~ekivanja .............................................Mjerenje motivacije ....................................................................Utjecaj obuke i razvoja kadrova na pona{anje u organizaciji ......Proces i metode obuke kadrova ...................................................Upravljanje kompenzacijama .....................................................Forme radnog anga`iranja i motivacione tehnike .......................

Rezime ........................................................................................Pitanja za raspravu ......................................................................Reference izvori .......................................................................

Poglavlje 14.Vo|enje i pona{anje u organizaciji ..........................................

Vo|enje kao va`an faktor pona{anja u organizaciji .....................Definicija vo|enja .......................................................................Vo|enje kao obilje`je naspram vo|enja kao procesa ..................Dodijeljeno naspram ste~eno vo|enje .........................................Vo|enje i mo} .............................................................................Vo|enje i menad`ment ................................................................Teorije vo|enja ............................................................................Teorije li~nosti .............................................................................Teorije stila menad`menta ..........................................................Lickertova ~etiri sistema vo|enja ...............................................Geneti~ka teorija .........................................................................Kontinuum vo|enja .....................................................................Najnoviji pravci ili teorija vo|enja ..............................................

Kontingencijske (situacijske) teorije ...........................................Fiedlerova teorija vo|enja ...........................................................Teorija puta do cilja .................................................................Pona{anje vo|e ............................................................................K k i ik d | ih



24/651

Stvaranje osje}aja va`nosti .........................................................Manevarski potezi .......................................................................

Faze u pregovaranju ....................................................................Poslovni sastanci .........................................................................Organizacija poslovnih sastanaka ...............................................Pripreme za sastanak ...................................................................Priprema dnevnog reda ...............................................................Odre|ivanje mjesta sastanka .......................................................

Raspored u~esnika ......................................................................Sastanak jedan na jedan ..............................................................Raspored sjedi{ta ........................................................................Upravljanje sastankom ................................................................Zaklju~ivanje sastanka ................................................................Priroda i zna~aj odbora i timova u vo|enju .................................

Grupe ...........................................................................................Timovi i timski rad ......................................................................Razlozi za kori{tenje i nedostaci grupa i timova .........................Pogre{no kori{tenje i uspje{no djelovanje grupa i timova ...........Karakteristike visokoproduktivnih timova .................................Elementi me|uodnosa u grupi .....................................................Razvojne faze grupe ....................................................................Upravljanje konfliktom ...............................................................Rezime ........................................................................................Pitanja za raspravu ......................................................................Reference izvori .......................................................................

Poglavlje 15.

Komuniciranje ...........................................................................Komuniciranje .............................................................................Proces komunikacije ...................................................................Faktori koji utje~u na komunikaciju ............................................P k i kidi k i i j i ~i i jih kl j j

Z H d` h } S S f } D` K l }


25/651

Poglavlje 16.Organizacijsko pona{anje u procesu proizvodnje ..................

Definicija, zna~aj i organizacije proizvodnje ..............................Organizacija kapitalnih dobara ...................................................Organizacijsko pona{anje u vezi s teku}im materijalnim sredstvOrganizacijsko pona{anje u organizaciji unutra{njeg transporta Tipovi proizvodnje i organizacijsko pona{anje ...........................Proizvodni kapacitet i organizacijsko pona{anje ........................

Proizvod kao objekat organizacijskog pona{anja ........................Inovacije proizvodnih procesa i organizacijsko pona{anje .........Gubici u organizaciji ...................................................................Rezime ........................................................................................Pitanja za raspravu ......................................................................Reference izvori .......................................................................

Poglavlje 17.Organizacijsko pona{anje u turizmu ......................................Organizacijsko pona{anje u turizmu ...........................................Neverbalna i verbalna komunikacija kao faktor pona{anja u turizOp}i pojam o turisti~koj destinaciji ............................................Elementi kvaliteta restorana ........................................................Kontrola kvaliteta u turizmu .......................................................Pona{anje u turizmu ....................................................................Eti~ki standardi turizmu (op}enito) .............................................Biti ugostitelj u turizmu ..............................................................Verbalna komunikacija u turizmu ...............................................Ku}ni red u hotelijerstvui turizmu ..............................................

Rezime ........................................................................................Pitanja za raspravu ......................................................................Reference izvori .......................................................................



26/651

Model organizacijskog ledenog brijega ......................................PEST analiza ...............................................................................

Analiza utjecaja ...........................................................................SWOT analiza..............................................................................Strukturalna analiza ....................................................................Benchmarking .............................................................................Metoda portfolija ........................................................................Analiza organizacijske kulture ....................................................

Kompleksne analiti~ke metode ...................................................Ostale metode identifikacionog karaktera ...................................Rezime ........................................................................................Pitanja za raspravu ......................................................................Reference izvori .......................................................................

Poglavlje 19.Organizacijske promjene .........................................................Organizacijske promjene ............................................................Upravljanje organizacijskim promjenama ..................................Organizacijski razvoj ..................................................................Otpor organizacijskim promjenama i razvoj ...............................Organizacijske promjene i stres ..................................................Rezime ........................................................................................Pitanja za raspravu ......................................................................Reference izvori .......................................................................

Poglavlje 20.Organizacijsko u~enje i inovacije ............................................

Organizacijsko u~enje .................................................................Inovacijske aktivnosti .................................................................Rezime ........................................................................................Pitanja za raspravu ......................................................................R f i i

Z Had`iahmetovi} S Softi} D` Kulovi}


27/651

Otkrivanje znanja i skladi{tenje znanja(Knowledge Discovery and Knowledge Warehouse - DW) .......

Analiti~ka obrada podataka (Online Analitical Processing - OLANeuronske mre`e (Neural Network - NN) ..................................Virtuelna organizacija (Virtual organization) ..............................Ostali informacijski sistemi i instrumenti ...................................Utjecaj informacijskih sistema na pet dijelova u organizaciji .....Rezime ........................................................................................

Pitanja za raspravu ......................................................................Reference izvori .......................................................................

Rje~nik pojmova .......................................................................

Popis shema, tabela, grafikona i slika ......................................

Literatura ....................................................................................



28/651

DIO PRVI

BAZI^NI KONCEORGANIZACIJE


29/651


30/651

POGLAVLJE 1.

DEFINIRANJE POJMOVPREDMET I CILJ ORGANIZ

Sadr`aj poglavlja:Pojam i zna~aj organizacije / 31Definicije i stanovi{ta organizacije / 32Razli~ita shvatanja i upotreba pojma organizacija / 36

Integralno shvatanje i prou~avanje pojma organizacijaOrganizacija kao nau~na disciplina / 41Zna~enje organizacije za razne grane industrije / 43Razlikovanje pojmova organizacija i menad`ment / 4Razlikovanje pojmova organizacija i upravljanje / 45

Predmet, principi, ciljevi, vrste i metode organizacije Rezime / 49Reference - izvori / 49Pitanja za raspravu / 49


31/651

Definiranje pojmova, p


32/651

Pojam i zna~aj organizacije

Porijeklo (etimon) rije~i organizacijaje od gr~ke rije~i ergnje izvedene rije~i organon (naprava, oru|e, alatka, sprava). Kase uzeti i latinska rije~ organizatio (spajanje pojedinih dijelova organiziranje).

U jezicima drugih naroda rije~ organizacija je ozna~ena knization (francuski), organisieren i organization (njema~ki), o(engleski). (1)

U savremenim jezicima gotovo svih naroda ta rije~ se vrlsvom izvornom etimolo{kom zna~enju. Me|utim, veoma ~esto trebljavamo s razli~itim smislom i za razli~ite pojmove:

1) Kada ozna~ava neki subjekat, npr. preduze}e, neki institut, za

je upotreba rije~i organizacija u stati~nom, krutom i fiksiravrijeme nije uzeto u obzir.

2) Kada ozna~ava neku dru{tvenu, ili dru{tveno-tehni~ku struNaglasak je na nizu elemenata, koji su na odre|eni na~inme|usobno povezani odre|enim odnosima. Naglasak je nanosti odre|enih elemenata. Time je definirano kako i na ko

povezani, kakve su metode upotrebljavane prilikom misaontrativnih procesa i aktivnosti. Re~eno konkretnijim jezikomse radi o organizacijskoj strukturi, metodama i tehnikama plnih mjesta, kori{tenju raznih organizacijskih pomagala, post

3) Kada ozna~ava smi{ljeno povezano i uskla|eno djelovanje subjekta, ili funkcioniranje neke organizacijske strukture k

~ija se efikasnost mjeri. To je proces u kojem postoji redoslijaktivnosti u kojem je vrijeme klju~ni faktor. Tu je rije~ o neokolini, a posebno prilago|avanju nesigurnim situacijama. Tzna~ajne spoznaje da je organizacija promjenjiva tvorevina.



33/651

Definicije i stanovi{ta pojma organizacija

Autor ili grupa autora Stanovi{te

1

Taylor

Unaprijed osmi{lje

rukovodstvo misli, vaju nare|enja.

Stoner/Friman/Gilbert

Dvoje ili vi{e ljudi kna~in da bi ostvaril

Shema velikog bro

novremenih odnosprema uputstvima zajedni~ke ciljeve.

RobbinsFormalna strukturnacije koja uklju~uradi postizanja zaje

Hicks/GullettStruktura odnosa, ukomunikacija i drugkada ljudi rade sku

Weber

Trajno djelovanje, tr

s odre|enim ciljem

Sistem koga ~ini uljudi, stvari i pravilazajedni~ki cilj dje

Tabela 1: Razli~ita stanovi{ta i definicije orga



34/651


1

Kosiol

Integriraju}e struktucjelina predstavljadijelova, gdje se ostalno regulira; sistemstavlja strukturu, a

izme|u svih dijelovintegraciju.

UlrichSistem pravila koja laca zadataka i njihvarivanja glavnog c

RozmanDobrovoljno udru`me|usobno poveza|eni cilj.

E. Dale Sredstvo za postiza

Kosti}

Uspostavljanje redava i elemenata kao koja slu`i odre|enioblastima dru{tvenopoliti~kog, zdravstvmanitarnog itd.), tak

sobna za funkcionirProces dovo|enja u svih elemenata, mnih, ili jednih i dru


35/651



36/651


1

Muratovi}

Organizaciju defindinirani socijalni efiniranim granicamrelativno kontinuirpostigao cilj ili gru

[unje

Organizacija je mente{kog karaktera ponizacijski top menastavke za realizacijne strategije.

Vila

Organizacija je racila|ivanje i povezivaktivnosti u jedannamjerom da ispunudruìli.

Na osnovu navedenih i drugih stanovi{ta moè se re}i da jproces, sistem i svrsishodno stanje. Karakteriziraju je zajedni~kla|ivanje, pa bi na{e stanovi{te bilo da je organizacija cjelinpovezivanja, uskla|ivanja i usmjeravanja odre|enih zadresursa, da bi se oni me|usobno dopunjavali i koordinirali

|enih ciljeva.Shvatiti organizaciju zna~i upustiti se u razmi{ljanja koja seù

rukovo|enja koje su primjenjivali goni~i robova, preko starje{vima do klasi~nih i savremenih {kola dana{nje organizacijske mi ij ij b i i i b i~kih i



37/651

Organizacija je sve {to nas okruùje. Ona je, ustvari, ~itav nda je organizacija pola ìvota, jer se druga polovina prespava.

Stepen ure|enosti dru{tva se obi~no mjeri stepenom organizOrganizacija je evolucijski fenomen imanentan zakon

odràvanja svih struktura u svim procesima njihovog funkcioniri civilizacijski fenomen koji se javlja kao komponenta svih ljdru{tvenih aktivnosti i kao faktor sveukupnog razvoja ~ovjeka.

Organizacija je sastavljena iz vi{e dijelova. Neki dijelovsamostalni. Izme|u svih dijelova postoji funkcionalna povezanoti su sinergetski efekti. Organizaciju ~ine materijalna sredstva, organizacije su, tako|er, me|usobno potpuno ili djelimi~no pov

Razli~ita shvatanja i upotreba pojma organiz

Postoje razli~ita shvatanja organizacije:

u {irem smislu (svaki oblik udruìvanja ljudi radi postizanja

u uèm smislu (svaki oblik udruìvanja radi postizanja privr

nauka, vje{tina;- nauka ako ima svoja na~ela ~ijom primjenom treba da se os

organizacije;- organizacija je vje{tina ako je to sposobnost pojedinca da k

skih tehnika i metoda u kombiniranju resursa postiè {to bol

moè biti stanje i proces;- stanje ako mislimo na odre|enu situaciju organiziranosti iduze}e kao instituciju;

- proces ako mislimo na aktivnost organiziranja kojom se m

b i lj di i kl d i i j lj di i d t



38/651

Organizacija se mo`e shvatiti i na sljede}e na~ine:

organizacija kao organizam,

organizacija kao birokratska tvorevina,

organizacija kao rukovo|enje (menad`ment),

organizacija kao socijalni sistem,

organizacija kao radna cjelina,

organizacija kao djelatnost organiziranja,

organizacija kao pravni oblik,

organizacija kao struktura i

organizacija kao funkcija menad`menta.

Organizacija kao organizamje shvatanje organizacije nateorije organizacije, njenih prvih postavki i razmatranja i zadNjegova su{tina je upore|ivanje organizacije s ljudskim organizmnije potpuno nau~no, jer u ljudskom organizmu postoji idealdijelova tijela, dok u organizaciji ona ne postoji. Ovo mi{ljenjejstvo jedne personalizirane tvorevine, {to nije uredu, jer poslovporediti s ~ovjekom. Ono zanemaruje sistem dru{tvenih odno

strukturiranje organizacije, posebno na pona{anje ljudi u njoj.

Organizacija kao birokratska tvorevinaje karakteristi~nouz isticanje subordinacije. Nedostaci su mu:

pridavanje pretjeranog zna~aja formi,

glorificiranje birokratije i

totalna depersonalizacija koja nema nikakve veze s ~ovjeko

Organizacija kao rukovo|enje. Ovakvo mi{ljenje je nepoj F l i ij f k ij d`



39/651

Organizacija kao socijalni sistemje shvatanje koje se oslanviziju organizacije i njene problematike. Ljudi su glavni faktor

kao psiho-fizi~ka lica, a ne kao ma{ine ili bezli~ne jedinice. Orgje tako i treba prou~avati, stavljaju}i teì{te na oblike povezme|u ljudima, daju}i zna~aj njihovim idejama, kreativnim mi{ljma preduzetnicima. Po{tuju}i ~ovjeka kao li~nost, treba po{tomi{ljenje ima sve vi{e pristalica i nau~no je fundirano. Javljajunizacija predstavlja udruìvanje radi ostvarivanja odre|enih cilj

Organizacija kao radna cjelina je shvatanje rasprostranjprema njemu, organizacija predstavlja organiziranu cjelinu spdjelovanje i ìvot. Ona ~ini kona~an rezultat svjesnog ljudskog dvanja za ìvot. Prema ovom mi{ljenju, organizaciju ne ~ine samza rad, predmeti rada i drugi faktori proizvodnje, ljudska umje{ni rukovo|enju. Nedostatak ovog mi{ljenja je u tome {to nedovo

organizacije, odnosno razloge zbog kojih dolazi do organiziranjOrganizacija kao djelatnostposmatra da je organizacija pr

nost ~ovjeka, kojom se vr{i spajanje, uskla|ivanje i povezivanjednu novu organizacijsku, radno sposobnu cjelinu. Ona se manìvota, a posebno u privredi. Ovo mi{ljenje je najbliè stvarnostikao ukupnost faktora proizvodnje i njihovog uskla|ivanja, utv

zadataka i uspostavljanja odnosa, kako linijskih tako i subordinse tretira kao va`na funkcija u poslovnom dru{tvu. Kod svih ovihtreba naglasiti da organizaciju ne smijemo posmatrati izdvojenmi~no, i u povezanosti s ostalim funkcijama u poslovnom drdjeluju iz okruènja. Kada je rije~ o dinami~nosti, tada organizljestvice, stalno se mijenja, dopunjava i usavr{ava. Kao djelatno

od najstarijih i najva`nijih tvorevina ~ovjeka, jer u njoj provodiOrganizacija kao pravni oblikpodrazumijeva instituciona

~ije se osnivanje, rad, promjene i ga{enje reguliraju zakonskim porganiziranja povezan je s vlasni{tvom i vlasni~kim odnosima.



40/651

Integralno shvatanje i prou~avanje pojma or

Iz navedenog se vidi da niti jedno od ovih shvatanja i tuma~eza sebe, nije adekvatno i ne odraàva njenu stvarnu prirodu naspekte. Najpreciznije stanovi{te je ono {to kaè da je organizradom, ljudima i sistemom te predmetom organiziranja. Organradno-sposobno stanje, zajedno s aktivno{}u koju stvaranje i odnu`no pretpostavlja.

Za literarnu upotrebu zna~ajne su sljede}e osnovne kategor

univerzalni pojam organizacije,

institucionalni pojam organizacije,

strukturalni pojam organizacije i

funkcionalni pojam organizacije.

Prema univerzalnom pojmu, organizacija predstavlja me|usobno povezanih odnosa.

Institucionalni pojam predstavlja pravne oblike organiziravaè}im propisima.

Na bazi strukturnog pojma, organizacija se poistovje}uje sakaraktera, ~ime se njena su{tina svodi na ostvarivanje postupka ili pojedinih dijelova odre|enog sistema).

Funkcionalni pojam organizacije nadovezuje se na strukturaodnosno moè se smatrati njegovom drugom fazom.

Na bazi izvr{enog strukturiranja, da bi se ostvario cilj, neoph

cilju usmjeriti sve aspekte i oblike strukture sistema. Time organvo|enja ka cilju.

Postoje i drugi pristupi organizaciji.

1) O i ij ` biti h } k i t i{ } t kt



41/651

5) Organizacija moè biti shva}ena kao jedno sloèno stanje, jecjelina i me|usobno uskla|ena cjelina ljudi, koja odgov

sredstvima ostvaruje postavljenje ciljeve.6) Organizacija moè biti shva}ena kao sistem pravila i proce

odvijaju aktivnosti njegovih ~lanova, ona ozna~ava red, postatusa u procesu ostvarivanja projektovanog cilja i/ili cilje

7) Organizacija je struktura odnosa, uticaja, ciljeva, uloga i ai drugih faktora koji postoje kada ljudi rade skupa.

8) Organizacija je mehanizam strukture koji omogu}ava elemdjeluju skupa efikasno.

9) Organizacija je instrument koji omogu}ava da se odre|ennajracionalniji na~in.

10) Organizacija je nau~na disciplina, koja, uz primjenu odre

izu~ava pojave u vezi s uslovima nastajanja, konstitucijomtema pri ostvarivanju definisanih ciljeva. (1)

ôvjek kao osnovni faktor organizacije najbolji je pokazateshvatiti i tuma~iti organizaciju. U interpretaciji pojma organsu{tinskih promjena teì{ta i kompromisnih rje{enja usmjerenih

razumijevanja, ne samo pojma organizacija nego i uloge organu uvjetima nastanka jakih i mo}nih dràva bila jako poèljnapoja{njavanje komponenti iz kojih se sastoji organizacija moè ii doprinos rje{avanju problema zbog kojeg se organizacija formirkao stati~ku strukturu je odraz nerazumijevanja su{tinskog nuloge organizacije. Dinamika prati organizaciju od samog po~

zaciju bez kretanja, povezivanja kauzalnih elemenata, cilja i nagotovo nemogu}e. U praksi, posebno danas, postoje veoma organizacije. Li~na intuicija tada dolazi do velikog izraàja, djeluje veoma {tetno po samu organizaciju. Pravilno tuma~enjemogu}e samo u situacijama kada je pobliè odredimo Ako



42/651

Organizacija kao nau~na disciplina

Organizacija je usko povezana s preduzetni{tvom, preduze}emi menad`mentom, a kao nau~na disciplina povezana je s drugidisciplinama, {to se vidi iz Sheme 1.

Iz navedenog se vidi da nauka o organizaciji nije zatvorena pPostoje, a i danas se odvijaju, kauzalne veze s drugim naukamstatus interdisciplinarne nauke, jer odre|ena iskustva iz ove nauiskoristiti u drugim naukama i nau~nim disciplinama. Dalje, u ok

postoji jasna diferencijacija prema obuhvatu predmeta istraìvorganizacija moè biti organizacija preduze}a, organizacija upravi sli~no. U na{oj literaturi ~esto se mogu na}i i pojmovi poput ororganizacije poslovanja i organizacije upravljanja.

Shema 1. Interdisciplinarni poloàj nauke o org



43/651

iskoristiti. To su, prije svega, ekonomske nauke, zatim egzaktehnike te, najzad, nauke koje se bave ~ovjekom i ljudskim dru

Ekonomske nauke i njihovi rezultati zna~ajni su za nauku oosnovna razloga: mezoekonomski sistem je osnovna jedinica nauka o organizaciji nu`no povezana s naukama koje izu~avajui ekonomske odnose. Organizaciju odre|uju ekonomski principcilj organizacije zadovoljavanje ekonomskih principa, te je naukpovezana s naukama koje izu~avaju te principe.

Nauka o organizaciji je stoga najtje{nje povezana s ekonomisistema kao naukom koja se bavi ekonomskim ciljevima poslouvjetuju ostvarenje tih ciljeva. Putem ekonomike mezoekonomorganizaciji povezana je s ekonomikom zajednicom koja se baviaktivnosti dru{tva i faktorima koji uvjetju ostvarenje tih ciljeva

Egzaktne, tehni~ke i prirodne nauke i njihovi rezultati zna~ajnzaciji stoga {to su sva sredstva za proizvodnju i njihovu organiztim naukama. Me|u ovim naukama najzna~ajnije su za nauku o ofizika, hemija i sve grane tehnologije. (2)

Zna~aj nauka koje se bave ~ovjekom i ljudskim dru{tvom za npotrebno ni isticati, s obzirom na to da su ljudi nosioci svih fuskom sistemu i da je ~ovjekov rad predmet organiziranja te izu~azacije. Me|u naukama koje se bave ~ovjekom najblià nauci o logija ili nauka o ljudskom radu. Rezultatima ove nauke nauka ou najve}oj mjeri. Putem ergaziologije nauka o organizaciji je pofiziologijom i psihologijom. Rezultati sociologije kao nauke dru{tvom, zna~ajni su za nauku o organizaciji, jer je mezoekdru{tvo u malome kojim vladaju izvjesne zakonitosti ljudskog dru

ne zakonitosti specifi~ne za takva dru{tva u malome.Nauka o organizaciji u svojim istraìvanjima sluì se svim

sluè i druge nauke, pri ~emu se javljaju i odre|ene specifi~nkojima se sluì nauka o organizaciji su: indukcije dedukcije ek



44/651

Zna~enje organizacije za razne grane industr

Sve grane industrije nisu u svim svojim dijelovima jednakoma i njihovom organiziranju. Ovo se posebno uo~ava kod organprocesnoj industriji, naprimjer, efikasnost proizvodnje je definii organizacijom se ne mo`e posti}i mnogo vi{e. U prera|iva~kiposve druga~ija. U tim granama industrije svaka operacija je rjedan radnik za jednim strojem i eventualno s jednim pomo}ni

izme|u operacija treba da bude posebno osiguran, kao i kooperacije. Ovo je posebno karakteristi~no u metaloprera|iva~ko

Budu}i da je linijska proizvodnja u prera|iva~kim industrijamjasno je da je potreba uskla|ivanja svih akcija mnogo zna~ajnijastrije, pa su one u samom startu u nepovoljnijem polo`aju s obzistizanja visoke efikasnosti. To zna~i da vi{e ovise o organizaciji i

Cjelokupna metaloprera|iva~ka industrija, elektroindustrijafinalne proizvodnje, u sna`noj su zavisnosti od efikasnosti orgprimjer brodogradnju, kotlogradnju, izradu alatnih strojeva, turtrijskih postrojenja, izradu generatora, transformatora, svih vrstskih aparata itd. O~ito je da bez takvih proizvoda nije mogu}e itriju niti o~ekivati dalji razvoj i vi{i nivo civiliziranog dru{tva.

Borba za pove}anje efikasnosti prera|iva~kih industrija nije, mKompliciranost proizvoda uzrokuje jo{ kompliciranije poslovan

Stoga se i razvijaju mnoge visokorazvijene profinjene metodse efikasnost proizvodnih sistema maksimalno pove}ala.

Razlikovanje pojmova organizacija i menad`

U praksi se ~esto poistovje}uju pojmovi organizacija i men


45/651



46/651

Smatra se da je jedan od uzroka raspada socijalizma, kamenad`menta. Stoga je poseban zna~aj menad`menta u zemljam

nas, gdje se menad`ment kao predmet nije adekvatno izu~avaoProfesor V. Bulat smatra da je najprije nastao pojam manag

management. U manjim tvornicama radnici su sudjelovali uposlovanju, i to razumije se na komandnim pozicijama. Kasndukovala je organizacijsku strukturu, pa je kasnije dolazilo d~lanova te organizacijske strukture. Sli~an proces, samo fazno

vojnim i vjerskim aktivnostima. (3)

Razlikovanje pojmova organizacija i upravlj

Upravljanje je svjesno usmjeravanje poslovnog djelovanjadono{enjem i provo|enjem odre|enih odluka. Upravljanje se dini~ko), takti~ko (poslovno) i operativno.

Strate{ko upravljanje o~ituje se kao skup upravlja~kih odlukadugoro~no funkcioniranje i dugoro~nu poslovnu politiku. Ono dove, a usmjereno je na temeljne probleme djelovanja. Takti~n

varaju takti~ke, a operativnom, operativne odluke.S aspekta vlasni{tva, upravljanje je svjesno raspolaganje i

raspolo`ivih resursa. Ova funkcija pripada vlasniku. Terminolo{kimenovao kao government, a kao {to je re~eno, kao anglicizamadministration.

Alford definira upravljanje kao snagu ili grupu osoba kojekojima te`i organizacija i njeno rukovodstvo, te okvirnu politikse rukovode izvr{ni organi. Holden smatra da upravljanje imaosigurati i razvijati interese dioni~ara, odre|ivati poslovnu polinajefikasnije upotrebljavati imovinu preduze}a. (4)



47/651

mjeri kompliciraju jasnu razliku izme|u navedenih pojmovaproizvodnjom i upravljanja zalihama prikladnije je koristi

proizvodnje, reguliranje zaliha, a za upravljanje projektom, uprprojektom.

Predmet, principi, ciljevi, vrste i metode orga

Predmet organizacije je organizacijska struktura i njeno funk

Postoje razli~iti stavovi o principima organizacije. Najintnavode Fayol, De{i}, Novak, Knowles i Thomson.

Fayol je sa~inio sistematizaciju koja sadr`i 14 principa organiz

podjela rada, autoritet,

disciplina,

jedinstvo nare|ivanja,

jedinstvo upravljanja,

pot~injavanje pojedina~nih op}im interesima,

nagra|ivanje,

centralizacija,

hijerarhija,

u jedinstvu je snaga (esprit de corps), nare|ivanje i red,

pravi~nost,

t l t blj i



48/651

Novak navodi sljede}e principe:

podjele rada i specijalizacije,

povezanosti ~inilaca proizvodnje (sve radnje u kojim se vrukupnih odnosa),

koordinacije i

dobrovoljnog uklju~ivanja u organizaciju. (4)

Knowles i Thomson u principe uspje{nosti organizacije uklju~ odre|enost,

ravnoteù,

koordinaciju,

elasticitet i

efikasnost.

Uz principe racionalizacije u organizaciji veù se i na~elna~elu su veoma va`na za svaku organizaciju, jer dosljednom pnizacija moè biti puno efektivnija i efikasnija. U na~ela racionmoèmo nabrojati:

na~elo uklanjanja {tetnih razmaka i hodova,

na~elo predvi|anja,

na~elo pripremanja,

na~elo ujedna~avanja i

na~elo spajanja jednakih elemenata ili jednakih procesa.Ciljevi organizacije su ono zbog ~ega ona postoji i/ili {to `

biti: individualni, grupni, organizacijski, temeljni, izvedeni, parzistentni i nekonzistentni



49/651

Organizacijske metode su: empirijske (iskustvene) i nau~tisti~ke, indukcije, dedukcije, kompilacije, analize, sinteze, kom

Objekti i subjekti organizacije su razli~iti u raznim dru{ttemima. U tr`i{nim ekonomijama, subjekti organizacije su vlasndru{tva i preduzetnici koji svoju ulogu mogu prenijeti na menadturu. Objekte ~ine elementi rada: ~ovjek, sredstva za rad, predmrukovo|enje.



50/651

Rezime

îni se da nema diskutabilnijeg, prisutnijeg i zna~ajnijeg pojpojma organizacija. U mnogim jezicima su gotovo isti etimolopostoje razli~ita stanovi{ta i definicije, odnosno obja{njenja ovo

Ukoliko se analiziraju razli~ite definicije i stanovi{ta, moè srale i razvijale se kao {to se razvijala i organizacijska teorija. Ndao Taylor asocira na klasi~nu teoriju organizacije, dok kasnije

kasnije faze u razvoju organizacije.Organizacija je, kako formalno, tako i su{tinski, vrlo sloèn p

varijabli, odnosno zavisnih funkcija, pa se moè re}i da je organja menad`menta. Stoga postoje i razli~iti pristupi organizaciji. proces i djelatnost povezivanja, uskla|ivanja i usmjeravanja kori{tenje resursa, da bi se oni me|usobno dopunjavali i koord

odre|enih ciljeva. Posjeduje sva svojstva nauke, pa predstavlpovezanu s ~itavim nizom drugih nau~nih discplina. Centralnmenta, jer se sve ostale funkcije ostvaruju putem organizacije. Porganizacijska struktura i njeno funkcioniranje. Razli~iti su iorganizacije, me|u kojima zna~ajno mjesto zauzimaju 14 princFayol. Snage koje uobli~avaju organizaciju su: tehnolo{ke, ek

politi~ke. Objekti i subjekti organizacije su razli~iti u raznim dsistemima. U trì{nim ekonomijama subjekti organizacije su vlaorganizacije ~ine elementi rada, kao {to su: ~ovjek, sredstva upravljanje i rukovo|enje.

1) Navedite definiciju i stanovi{ta organizacije koji poka

Pitanja za raspravu

f i i



51/651

Reference izvori

21) D. Suboti}, Osnovi organizacije, IPS, Beograd, 2005.22) Grupa autora (redaktor @. Stefanovi}), Organizacija preduz

pona{anje i razvoj), Ekonomski fakultet, Beograd, 2000.

23) V. Bulat, Teorija organizacije, Informator, Zagreb, 1977.

24) Z. Had`iahmetovi}, Organizacijski menad`ment korak

Zenica, 2000.25) H. Muratovi}, S. Softi}, Organizacija (vodi~ za predavanj

fakultet Sarajevo, 2006.

26) Grupa autora (redaktor S. Kapusti}), Organizacijska teorij1991.

27) M. Petkovi}, N. Janji}ijevi}, B. Bogi}evi}-Miliki}, OrganizacBeograd, 2005.

28) P. M. Wright & R. A. Noe,Management of organizations, Irw

POGLAVLJE 2


52/651

POGLAVLJE 2.

HISTORIJSKI RAZVOORGANIZACIJE

Sadr`aj poglavlja:Pojava nauke o organizaciji / 53Razvoj organizacije u pojedinim zemljama / 57Razvoj organizacije u SAD-u / 60

Razvoj organizacije u Italiji / 61Razvoj organizacije u skandinavskim zemljama / 61Razvoj organizacije u Francuskoj / 62Razvoj organizacije u Japanu / 62Razvoj organizacije u Njema~koj / 68

Razvoj organizacije u socijalisti~kim zemljama / 69Razvoj organizacije u zemljama ex-Jugoslavije / 70Mogu}i trendovi budu}eg razvoja organizacije / 74Rezime / 77Pitanja za raspravu / 78

Reference izvori / 79


53/651

Pojava nauke o organizaciji

Histo


54/651

Pojava nauke o organizaciji

Iako je sve do, otprilike, 19. vijeka organizacija kao nau~ni poj{to ne zna~i da se ~ovjek i prije toga nije organizirao. Postoji ljudskog dru{tva moè zahvaliti, osim radu ~ovjeka, upravo orgsvih velikih vo|a u historiji ~ovje~anstva bile su njihove organpomo}u kojih su upravljali narodima, zemljama i velikim pu~incima velikog broja udruènih ljudi. Trebalo je nekada i}i u

i to u grupama. Trebalo je organizirati i najprimitivnija plemena, do{lo je do hijerarhije, autoriteta, odgovornosti itd. Pojam org18. vijeku. Organizacija, kao grupa pojmova koja definirapojavljuje se u prvoj polovini 19. vijeka, a po~etak istraìvanjametodama, pedesetak godina kasnije.

Me|utim, prvi nagovje{taji i doprinosi kompleksu organiz

djelovanja u procesu ljudskog rada, u vezi su s ranim periodimaôvjek je od najranijih dana trebalo da ulaè ogromne napor

opstao, a kasnije, da bi svoje snage razvio, i pro{irio prostor borbi je, istovremeno, stalno teìo da te napore smanji, svoj rad om budu ve}i. Zato su problemi organizacije rada, u savrzna~enja, stari koliko je star i ~ovjekov rad, a razvoj organizacij

jem samog dru{tvenog rada, odnosno razvojem proizvodnih snaodnosa u proizvodnji.

Organizacija rada prvobitno je zadovoljavala pojedina~ni karu okviru kojeg je po{tivan osnovni princip ekonomije, energijeje jedino pod tim uvjetima mogao da opstane.

Podjela rada name}e organizaciji rada kolektivan karakter dj~aju, ~ovjek se prilago|ava kolektivnim procesima, podjeli radza koordinacijom rada pri ostvarivanju zajedni~kog cilja.

Pojava svojine name}e sloènije oblike rada, pa i same orgt j di ih lj di ih d

Ekspedicije za iskop kamena odlazile su u podru~je gornjeg N



55/651

Ekspedicije za iskop kamena odlazile su u podru~je gornjeg Nradnika u jednoj ekspediciji. Postoji zapis jedne ekspedicije od

~ega se moè uzeti 297 rukovode}ih ljudi oficiri, sve}enicidradnici i majstori.

Fragmenti pisanih dokumenata koji govore o organiziranju veoma su stari. Najstariji datiraju iz vremena babilonskog(2123.2081. godine prije nove ere), koji je posvetio pa`nju plkontroli provo|enja zadataka. U njegovom poznatom zakoniku

transakcija u njegovom carstvu. Mnogi od njih se odnose na povrijednosti nekom na ~uvanje, o trgovini i pla}anjima, o odgovorprenesena na drugog (ako zidar sagradi ku}u i ona se sru{i, ziddoktor operi{e ranu bolesniku, a pacijent umre, ili izgubi oko ndoktoru }e se odsje}i ruka).

Nabukodonozor (605.562. godine prije nove ere) u svojim

vezao je pre|u svake sedmice drugom bojom, kako bi se znalo koIz Mojsijeve ere (1200. godine prije nove ere i nalaze se u

datiraju dokumenti o organiziranju masovne evakuacije jevrejsk

Grci Platon (427.347. prije nove ere) u svom djeluDràvaizrade mnogih proizvoda slabiji u malim mjestima nego u veliPlatonu, taj {to u malim mjestima nema mnogo posla pa is

popravlja plugove, gradi ku}e, radi u kamenu, i sl., dok u velikspecijalisti za razne vrste poslova. Ovo je jedna od fundamenvijeka, koja se danas spominje kao prva od velikih organizacijjela rada. U 4. vijeku prije nove ere gr~ki filozof, histori~ar i (430.354.), predlaè podjelu rada u izradi sandala, osnovnog dvremena. U svojim djelima opisuje razgovore i misli Sokratove

iz kojih jasno proizlazi da je Sokrat mislio kako su za rukovoznanja od isklju~ivo stru~nih odre|ene struke. Smatrao je da znana~in, iz domena organiziranja ljudskog rada i ljudskih aktivnou drugu struku i mogu dati veliki rezultat, kao npr. iz poslovnog

Rimljani kod rimskih filozofa Katona (234 149 godine p

Histo


56/651

Rimljani kod rimskih filozofa Katona (234. 149. godine p(116.27. godine prije nove ere) nalazimo sljede}e:

opisuju zadatke nadglednika na poljima; savjetuju vlasnike kako da vode i nadgledaju imanje;

savjetuju nadglednike kako da postupaju s ljudima, te da po

savjetuju nadglednike da mogu posti}i dobre rezultate rada upotrebe bi~a i

izraàvaju mi{ljenje da je bolje da su nadglednici stariji i oève}i autoritet.

Takvih i sli~nih ideja ima mno{tvo. Mnoge ideje koje su, daniz domena organizacije, upravljanja i rukovo|enja, imale su ve}S obzirom na vrlo slabo poznavanje same organizacije, a kamoli

interesantno je navesti slu~aj Venecijanskog arsenala u srednjemnepoznato i mnogim stru~njacima na podru~ju organizacije. Venvan je 1436. godine. U Arsenalu su gra|ene galije, na ~emu je kroz niz vjekova. Tako|er je proizvo|eno sve {to je galijama pooru`je. Smatra se da je to u 16. vijeku bila najve}a tvornica na i do 2000 radnika, na 600 hektara povr{ine zemlje i vode. Pos

skog putopisca Tafura o na~inu, kako bismo danas rekli, monta`na glavna vrata Arsenala, opaàte ulicu na obje strane, a u sredinse otvaraju prozori ku}a Arsenala, a isto tako i na drugoj strani, tegli brodi}. S prozora dodaju na galiju s jednog uè, s drugogas jednog muàre, s drugoga kugle, i tako sa svih strana, {ta je vje galija dostigla kraj vodene ulice, ve} je i posada bila na brodulima i bila je opskrbljena od po~etka do kraja. (1)

Ovdje je, zapravo, opisana monta`na linija u kojoj neka {asijamontiranje raznih sklopova. Ovo je vrlo slabo poznata ~injenicrati da je to, ipak, bila prva monta`na traka.

500015 000 vesala



57/651

5000 15.000 vesala,

smole, uàd, tanad, topovi.

Va`no je naglasiti da su dijelovi bili uskladi{teni svaki na vo|ene izvjesne evidencije o zalihama. Sistem pla}anja bio je d

izrada vesala pla}ana je po komadu;

svi vrlo precizni radovi pla}ani su po danu;

u 3. i 9. mjesecu sastajao se poseban odbor koji je razmatrzasluùje unapre|enje i povi{icu pla}e;

postojale su pauze u radu, i to vi{e na dan, u kojima je posebvino radnicima;

nagla{avali su potrebu mogu}nosti da se svaki komad mo`galiju koja bi do{la na remont (zamjenjivost dijelova);

va`niji materijal se mogao izdavati samo uz odobrenje jedjanstvenika Arsenala.

Interesantno je da je drvena gra|a bila nabacana na hrpe bezradnici traìli prikladan komad drveta za izradu nekog jarbola i

Tako je to trajalo sve do 1564. godine, kada je glavni knjigtraènje prikladnog drveta za neki proizvod stoji godi{nje 500 tako|er, da kada se jedna galija dovr{i i treba je prevesti do vodkoje je okolo razbacano odstraniti s puta, kako bi galija mogla pr1200 dukata godi{nje.

Rezultat ove analize glavnog knjigovo|e bio je da je odre|

drvenu gra|u, a drvo je slagano prema kvaliteti i pribli`nim dimU ovom primjeru je jako zorno prikazano kako je dezorgan

je jo{ vi{e i to da je kvantificirana dosta ta~no, i da su rje{enja organizacijske prirode.

nau~nik i fizi~ar Galileo Galilei poku{ava objasniti pojavu z

Histo


58/651

p j p jnapora u izvr{avanju nekih poslova.

U 17. vijeku, kod francuskog inìnjera i mar{ala Vobana, pozutvr|enja tog doba, javljaju se za~eci prvih normi rada iz izvo|eva. Drugi Francuz Perone dokazuje eksperimentom da je u~inavi{e izvr{ilaca daleko ve}i, nego da su oni radili svaki sve predvi|gotovih proizvoda.

U 18. vijeku Francuz Krusel Sene prvi definira pojam pre

svaka ~ovjekova aktivnost koja sre|uje upotrebu raznih sila radcilja.

Druga polovina 19. vijeka obiljeàva po~etak sistematskogorganizacija rada na nau~nim principima. Ova izu~avanja Fredericka Winstona Taylora iz SAD-a, odnosno Henryja Fayovih istraìvanja je obezbje|enje ve}e efikasnosti rada uz isto

radnikove energije, a i uz pove}anu radnikovu zaradu (Fredeodnosno organiziranje jedinstvene upravlja~ke funkcije uop}enare|ivanja (Henry Fayol). (2)

Prve decenije 20. vijeka karakteriziraju davanje ve}eg zodnosima u organizaciji, a kraj 20. i po~etak 21. vijeka postavljna ~vrste osnove.

Za njen razvoj od polovine 20. vijeka pa nadalje i za njenu tro organizaciji u {iroku oblast organizacionih nauka od bitnogkibernetike. S modernim teorijskim i metodolo{kim konceptimdo{la je do nivoa na kome se afirmisala kao nauka u smislu metose savremenoj nauci postavljaju.

Postoje}u postmodernu organizaciju karakteriziraju fleksibimaksimalna primjena informatike i kibernetike, neoromantizneomarksisti~ke kritike, fleksibilnost, dugoro~na orijentacija, todrije{enih ruku i povjerenje u vo|e.

se razvijati nakon Oktobarske revolucije, a veliku podr{ku imal



59/651

j j psocijalisti~kih zemalja, posebno Lenjina, koji, kako navodi Ga

sovjetsku vlast upravo organizacija rada javlja kao glavno, kcjelokupnog dru{tvenog `ivota. (3)

Razvojnim pravcima organizacije veliki doprinos su dala nmena koja su prevo|ena sa stranih jezika. Zavisno od upravljzemlji dolazilo je do usvajanja strane literature, koja je tretiralsocijalisti~kim i kapitalisti~kim zemljama.

Poseban razvoj organizacijske nauke dale su nau~ne ustanovete akademije nauka. Poznato je da su neke zemlje proizvodile ogroman utjecaj na usmjeravanje razvoja organizacije u pravcu nim vlastima. To je imalo utjecaja na kriti~ke osvrte na razvoj or(suprotstavljenih) zemalja, {to je ponekad i dovodilo do sukobvi{e smatrana instrumentom politike koji je kori{ten u razli~ite

Teorijski aspekt razvoja organizacije u velikoj mjeri je idesocijalizmu. Me|utim, sama upotreba termina u okviru organiza{to se kasnije reflektira i na njenu prakti~nu primjenu u preduzemovi organizacije koje smo prethodno detaljno elaborirali, jesuljeni u oba pogleda na razvoj organizacije. Me|utim, instituciomjeri strukturalni, imaju veoma velikih razlika koje pod utjec

izra`aja, prave}i razlike u cjelokupnoj dru{tvenoj reprodukciji iorganiziranjem i usmjeravanjem toka razvoja dru{tveno-politi~k

U nastavku }emo vidjeti da svaka zemlja ima svoje karakteru na~inu interpretacije organizacije, posebno u praksi od njenih

Histo

PREGLEDNI PRIKAZ RAZVOJA


60/651

PREGLEDNI PRIKAZ RAZVOJAORGANIZACIJSKE NAUKE

RAZVOJ ORGANIZACIJSKE NAUKEU SAD

RAZVOJ ORGANIZACIJSKE NAUKEU ITALIJI

RAZVOJ ORGANIZACIJSKE NAUKEU SKANDINAVSKIM ZEMLJAMA

RAZVOJ ORGANIZACIJSKE NAUKEU FRANCUSKOJ

RAZVOJ ORGANIZACIJSKE NAUKEU JAPANU

RAZVOJ ORGANIZACIJSKE NAUKEU NJEMA^KOJ

Razvoj organizacije u SAD-u



61/651

j g j

Literatura s ovog podru~ja prati razvoj organizacije od samognjem brojnih nau~nih i stru~nih radova na jedan svojstven na~inpojavi teorije organizacije. Tako|er, literatura s ovih podru~ja darelevantna pitanja koja su u vezi s razvojem teorije organizacije. je karakteristi~an razvoj organizacije prema etapama od kojih r

Tradicionalna strujanja;

Pravac orijentiran na upravljanje;

Nau~no upravljanje;

Klasi~no izu~avanje upravljanja;

Pravac me|uljudskih odnosa;

Pravac klasi~ne teorije birokracije;

Novija dopunjavaju}a strujanja;

Pravac opisne teorije odlu~ivanja;

Pravac ekonomske teorije i teorije odlu~ivanja;

Sistemski pravac;

Dana{nja strujanja; Daljnji razvoj pojedinih pravaca i

Situacijski pravac.

Ovu detaljnu podjelu elaborirao je Fieten koji, tako|er, s posmatraju}i da u okviru tradicionalnih strujanja postoje tri pravca

upravljanje, pravac me|uljudskih odnosa i pravac klasi~ne teororijentiran na upravljanje ra{~lanjuje se dalje na nau~no uprizu~avanje upravljanja. Pojmovi nau~nog upravljanja u vezi sprakti~ara koji se po~etkom 20 stolje}a bave organizacijski

danas je nemogu}e izolovano od drugih principa, po{to se nagl| b i j

Histo


62/651

me|usobno povezivanje.

Razvoj organizacije u Italiji

Italijanski razvoj organizacije po~inje sredinom 60-ih godina. podru~ja bili su vi{e povezani s osnovama ekonomije, dok su kasvati radove koji su bili u vezi s organizacijskom naukom. Kakovine, veliki broj teoreti~ara bavio se izu~avanjem marketinga i daju}i posebnu pa`nju organizaciji. Posljednjih godina moèmopo~inje buditi svijest o organizaciji i njenim efektima u dru{tvuu Italiji prilago|ena italijanskoj realnosti. Njena obilje`ja prem

1) ispreplitanje granica izme|u psihologije, sociologije i ekono2) integrirani na~in posmatranja koji obuhvata:

tehnologiju koja se u Italiji primjenjuje i s kojom ta zemlja r

li~ne zahtjeve, kulturni stav, profesionalno obrazovanje i prepojedinaca i grupa koje ~ine organizaciju i

okolinu u kojoj organizacija funkcionira. (4)

Razvoju nauke o organizaciji veliki doprinos je dao Institut Ovaj institut je radio pod materinstvom Komunisti~ke partije konsultanti èstoko kritizirali kapitalizam i kapitalisti~ki na~inavaju}i oblikovanje vlastite organizacijske koncepcije koja jeekonomskog i dru{tvenog poloàja talijanskih radnika. (5)

R j i ij k di ki lj

S obzirom na to da razvoj teorije o organizaciji u ovim zei t ì ~ki j kti k i j d j {ki k ij k



63/651

istraìva~ki projekti, kao primjer dajemo norve{ki kooperacijskveliki utjecaj na istraìvanje u nordijskim zemljama. Osnovna oogledaju se u ciljevima (bolje razumijevanje problema), osnprocesa demokracije), radnom kontekstu (stepen utjecaja na svvanjem u formalnim organima), trajanju projekta (proces kontinjena i u~enja), organiziranju rada na projektu (inicijativu zazaposleni s integracijom nau~nika u grupni proces) i doprinosu(za organizacijsku teoriju spoznaja da tehnika ne igra odlu~uj

i sposobnost funkcioniranja djelomi~no autonomnih grupa; za njezino u~vr{}enje; za metodiku istraìvanja primjena metodeta na podru~ju istraìvanja akcija). (4)

Ono {to je karakteristi~no za skandinavske zemlje ogleda seìvanje velikog broja organizacijskih pitanja odvija zajedni~kim rakonzorcija Skandinavskog aviosistema (SAS), koji je nastao zajeNorve{ke, Danske i [vedske te postao aviokompanija godine,razlozi zajedni~kih poduhvata. Tako|er, u [vedskoj se rade obimusmjerena na izu~avanje novih oblika organiziranja rada u ~emunekolicina manjih kompanija. (4)

Razvoj organizacije u Francuskoj

Po~eci razvoja organizacijske nauke u Francuskoj obiljeèno Henryja Fayola. Isti problemi su okupirali ovog francuskog inìnFredericka Winstona Taylora. Fayol se za razliku od Taylora pot

problema, krenuv{i s najvi{eg nivoa upravljanja i rukovo|enjupravljanja (administrativne teorije) i smatra da je to najva`nija dj

Do sociolo{ke i sociopsiholo{ke orijentacije organizacijske naje poslije Drugog svjetskog rata kada je podlegla razli~itim

njema~kih i {vicarskih autora, koji su ~ak i davali odre|ene smi iji

Histo


64/651

u organizaciji.

Japanska filozofija istraìvanja nije prihvatala djelo Taylora,doma}i autori na vlastita istraìvanja koja su u obzir uzimadru{tva i kulturne antropologije, {to se nije moglo na}i u Taylorone smijemo izgubiti iz vida i ringi-proces, koji je bio namijenjenrukovodiocima s osnovnim zadatkom rje{avanja problema. Osnkav na~in odlu~ivanja gdje papir na kome je napisan problem

cirkulira izme|u vi{e nivoa prije nego prispije vrhovnoj upravi Na taj na~in se velikom broju osoba daje mogu}nost da u~estvuju

U okviru istraìvanja razvoja organizacije u Japanu su prvobzajednice, a onda struktura ~inovni{tva i vojnih slu`bi. Kako organizacije u Japanu, u smislu razvojnih razdoblja koja su svojdenim zemljama, jako je te{ko govoriti. Ipak, nakon Drugog sv

uo~iti pet razvojnih perioda: Prvi period od 1945. do 1950.;

Drugi period od 1951. do 1957.;

Tre}i period od 1958. do 1961.;

êtvrti period od 1962. do 1966. i

Peti period od 1967. do danas.

Osnova istraìvanja razvoja teorije organizacije odnose se nzua, koji je obiljeìo razvoj teorije organizacije na podru~ju Jap

Prvi period od 1945. do 1950., kao {to vidimo, obuhvata ra

svjetskog rata. To je period tranzicije preduze}a koja su u naoruànje, dok nakon rata prelaze na mirnodopsku proizvodnjJapanu je u tom vremenu bio 100% pove}an s obzirom na to duop}e nije bilo. Vrlo malo pove}anje proizvodnje uzrokovalo

Drugi period od 1951. do 1957., imao je zadatak da rproizvoda Zna~aj organizacijskog razvoja tog vremena ogleda



65/651

proizvoda. Zna~aj organizacijskog razvoja tog vremena ogleda

1) upravljanju preduze}ima gdje do izraàja dolaze ovlasti glarukovode}ih struktura;

2) izrazito zanimanje vlada za ameri~ku ekonomiju, ~iji bi sekoristiti kao idealno rje{enje za japanska preduze}a;

3) donijeto je novo trgova~ko pravo s ciljem kolegijalnog odlu~stvoren odbor direktora koji odlu~uje o strate{kom planiranj

ma preduze}a;4) uvedene su metode interne kontrole s ciljem ra~unarskog ob

Tre}i period od 1958. do 1961., karakteristi~an je po rastui po izrazito velikom broju investicija, napretkom tehnolo{kindustrije potro{a~kih dobara. Do izraàja dolazi upotreba implementacijom se formira ringi-dokument i dostavlja se odjeljenjima. Tako|er, u literaturi postepeno dolazi do poja{njodlu~ivanja.

êtvrti period od 1962. do 1966., obiljeèn je velikim bdugo vremena ~ekali na unapre|enja. Nisu mogli biti otpu{teni je{tani na sasvim druge pozicije unutar firme. To je stvaralo jakfirmu sve do 1962. godine, kada po~inje faza pojednostPojednostavljenje se odvijalo tako da se odjeli spajaju, a kazaduènja spajanjem odjela razmje{tan je u sektor prodajpove}avaju prodaju. (2)

Peti period od 1967. do danas, obiljeèn je nedostatkomradnika. Velika èlja kod radnika se pojavila za promjenom radndarda dovodi do ~injenice da radnici èle promijeniti posao, jkako bi zadovoljili svoje neograni~ene potrebe. S druge stranmonotonija rada, pa radnici i pod cijenu ponovne adaptacije è

j t U | j i k j t dj l j d

1) izboru ciljeva;

2) k k | i k il di i ji j i

Histo


66/651

2) kako tu|a iskustva prilagoditi svojim uvjetima;

3) kako objediniti vlastita i tu|a znanja u realizaciji postavljen4) kako kod svakog pojedinca probuditi duh izazova za ostv

5) kako pristupiti izgradnji i realizaciji nacionalne privredne fi

Posmatraju}i japansku filozofiju nikako ne smijemo izgubitimali utjecaja na krajnji rezultat me|u kojim prednja~e Just inisporuka proizvoda ta~no na vrijeme niti prije, a niti poslije)metode (Single-Minute Exchange of Die izmjena alata za jednulte kontrole kvaliteta (vrhunac kvalitete proizvodnje beznetro{kovnog principa (niske cijene proizvoda radi poticanja

Japansko upravljanje svijet prepoznaje kao vrhunsko, jer od

nima i ostati pozitivan jeste bio veliki izazov za njihove kompaPrincip stalnog pobolj{anja proizvodnje zahtijeva anga`iran

duze}u, a ne samo upravlja~ke. Provo|enje principa pobolj{anjukida potrebu ra~unanja ekonomske veli~ine serije. Smatra se dserije opadaju tro{kovi proizvodnje po jedinici proizvoda. Ovdjeuzeto vrijeme potrebno za pripremu i proizvodnju. (3)

Osnovne principe nove japanske filozofije shematski }emo pri

Shema 2. Shematski prikaz principa nove japanske pro

SAVREMENOTR@I[TE

PROMIJENJIVASORTIMAN

VISOKKVALITET

SAVREMENAPROIZVODNJA

FLEKSIBILNAPROIZVODNJA

PROIZVODNJABEZ GRE[KE

Participiranje radnika u upravljanju u preduze}ima je dosta vjeva ali i probu|ivanje duha izazova kod svih zaposlenih Po



67/651

jeva, ali i probu|ivanje duha izazova kod svih zaposlenih. Pomi za stimuliranje radnika, a od njih se traì da generiraju novza napredak svoje organizacije. Japanski rukovodioci sastanke Njihovi sastanci su kra}eg tipa i odvijaju se u radionicama i pogsastancima podsti~u motivaciju zaposlenih. Svaki prijedlog upkoji radi na strate{kom planiranju, studiozno se analizira i korissu primjeri da Japanci nakon posjete nekom sajmu kupe ma{inu proizvo|a~u. Nije im potrebno ni odràvanje ni popravka. Sve se

oratorijima i analizira do posljednjeg vijka.Sada }emo uporediti tradicionalni i savremeni sistem uprav

nosti i nedostatke obaju na~ina.

TRADICIONALNO UPRAVLJANJE SAVREMENOA) STRATE[KE AKTIVNOSTI

teì{te na operacijama interne veze naglasak na glavnim smjerovima

poslovanja razvojna istraìvanja teì{te na efikasnosti

teì{te na strate kori{tenje inter diverzifikacija

bazi~na istraìv teì{te na inova

B) ORGANIZACIJA

hijerarhijska piramida

centralizirana mo} velika glavna uprava stabilna birokratska struktura odlu~ivanje odozdo prema gore

horizontalna ra

decentralizirana mala glavna up dinami~ka inov odlu~ivanje na

Tabela 1: Tradicionalno i savremeno upravl

Histo

TRADICIONALNO UPRAVLJANJE SAVREMENO


68/651

S obzirom na to da smo prethodno naglasili kako je osnovna

zacije u Japanu preuzimanje iskustava sa Zapada s ciljem ostvauvjetima raspolo`ivih resursa, pomak u organizacijama je u eniziranju velikih poslovnih dru{tava, kao {to je slu~aj na Zapadih `eljezara nastaju male, ali dobro organizirane, gdje proces prradom otpada, a ne rude. Prirodno siroma{tv

organizacija- teorije strukture ponasanja (softic)

Documents