Slide 1

OPLOENJE, OBRAZOVANJE SJEMENA EMBRIONA I ENDOSPERMA, SJEME, POLIEMBRIONIJA, PARTENOGENEZA I APOMIKSISStudent: Jelena SamacBr. Indeksa 189/12Mentor: prof. dr Nina Janji-OPLOENJE- poslije opraivanja dolazi do spajanja gameta oploenje (kod mnogih biljaka oploenje nastupa ve nakon 30 minuta ( Taraxacum) poslije opraivanja, a kod drugih je taj razmak vei, kod pamuka-poslije 18 do 20 asova, kod nekih biljaka poslije nekoliko dana, nedjelja, mjeseci, pa ak i godina) kad polen padne na ig tuka, poinje da klijaunutranja opna polenovog zrna, intina, izduuje se u polenovu cijev i izrasta kroz pore na egzini

19.5.2014.2

polenova cijev raste od iga do sjemenog zametkapolenova cijev se izduuje i prodire kroz stubisa izduivanjem i prodiranjem polenove cijevi sa njom se kree i sadraj polenovog zrna (vegetativna i generativna elija)

19.5.2014.3

generativna elija se dijeli na dvije spermatine elije (ima sluajeva kada se ova dioba deava jo u polenovom zrnu prije klijanja)

19.5.2014.4kada doe do plodnika, polenova cijev raste kroz njegovo tkivo i najkraim putem se usmjerava prema mikropili sjemenog zametka, ovaj nain oplodnje se naziva POROGAMIJA nekada, polenova cijev dospijeva do embrionove kesice i jajne elije zaobilaznim putem-preko placente, halaze ili integumenta APOROGAMIJA, preko halaze- HALAZOGAMIJA

POROGAMIJA ( Salix, Populus, Quercus, Fagus, Junglas)

19.5.2014.5

MEZOGAMIJA-polenova cijev prodire kroz tkivo integumentaPrisutna je kod rodova Cucurbita, Sibbalidia

HALAZOGAMIJA ( Casuarina, Corylus, Carpinus, Celtis, Bryonia i dr.)

19.5.2014.6

polenova cijev raste vrhom, brzina rastenja moe biti 1-3 m na as, ili jako sporokada polenova cijev doe u dodir sa opnom embrionove kesice ona se rastvaraTog momenta izlazi sadraj polenove cijevi, ne dospijeva direktno na jajnu eliju, ve pored nje ili na jednu od sinergida koja se usljed toga razori (moda i sinergide lue fermente za razaranje polenove cijevi)

19.5.2014.7

vegetativno jedro se degenerie, tako da ova elija vie ne postojijedna spermatina elija se sjedinjuje sa jajnom elijomdruga spermatina elija se spaja sa centralnim (sekundarnim) jedrom embrionove kesicesinergide i antipode se poslije ovoga razaraju IZVRENO JE OPLOENJE I JAJNE I SEKUNDARNE ELIJE EMBRIONOVE KESICEOPLOENJEM JAJNE ELIJE NASTAJE EMBRION (KLICA) SA 2n BROJEM HROMOZOMA, AIZ OPLOENE SEKUNDARNE ELIJE EMBRIONOVE KESICE RAZVIJA SE HRANLJIVO TKIVO KLICE- ENDOSPERM (elije endosperma 3n broj hromozoma)19.5.2014.8

19.5.2014.9

na ovaj nain kod cvjetnica dolazi do DVOJNOG OPLOENJA koje je otkrio 1898. godine ruski naunik Navain S. G.rezultat ovog procesa je diploidni zigot (iz haploidne jajne elije i spermatinog jedra), odnosno klica i triploidno centralno jedro koje e dati endosperm

19.5.2014.10samo jedna polenova cijev uzima uee u oploenju embrionove kesice ako plodnik sadri veliki broj sjemenih zametaka, onda po jedna polenova cijev treba da dospije do svakog od njih (u protivnom ne dolazi do obrazovanja sjemena i u njemu klice i endosperma tog sjemenog zametka)

kod lubenice, tikve, krastavca, mnogih orhideja, parazitskih biljaka, prisustvo jedne ili vie stotina sjemenih zametaka u plodniku govori da najmanje toliko polenov cijevi treba da prodre kroz tkivo iga i stubia i da dospije do njih naravno, taj broj je mnogo vei, poto mnoga polenova zrna u toku klijanja ne dospijevaju cijevima do sjemenog zametka, ve zaostaju nagdje na putu

19.5.2014.11u daljem razviu, iz plodnika se razvija plod, dok ostali djelovi cvijeta, kod najveeg broja biljaka, uvenu, sue se i opadaju

-OBRAZOVANJE SJEMENA EMBRIONA I ENDOSPERMA-obrazovanje sjemena i ploda ne biva odmah poslije oploenjajajna elija se zaodjeva membranomOd sekundarnog jedra diobama nastaje hranjivo tkivo endospermvrijeme koje protekne od momenta oploenja do poetka diobe jajne elije, odnosno obrazovanja embriona je razliito kod razliitih vrsta

19.5.2014.1219.5.2014.13

kod penice (Triticum vulgare), tri dana nakon oploenja dolazi do diobe jajne elije, a endosperm je razvijen u vidu tankog sloja kod imele razvie poinje nakon 2 mjeseca poslije oploenja

-kod vrsta sa krupnom i irokom embrionovom kesicom, uglavnom monokotile i horipetale, jedro se vie puta dijeli, pa se obrazuje veliki broj jedara, rasporeenih uz zidni sloj sjemenog zametka (slobodne diobe jedara) -broj jedara se kree od 8-2000, pa dolazi do obrazovanja zidova izmeu njih -poslije toga novoobrazovane elije se dijele, pa se ispunjava cijela embrionova kesica -endosperm se troi na ishranu embriona -navedeni tip razvia endosperma naziva se jedarni ili nuklearni

19.5.2014.14

kod embrionovih kesica sa zapreminski malim prostorom (preteno simpetala), dijeljenje jedara prati obrazovanje pregradnih zidova, pa se takav nain naziva elijski ili celularni kod helobijalnog ili intermedijernog naina, svojstvenog redu Helobiae, prva dioba jedra embrionove kesice praena je elijskom diobom, od kojih je jedna bazalna manja, a druga mikropilarna vea.

19.5.2014.15RAZLIITI NAINI OBRAZOVANJA ENDOSPERMA19.5.2014.16

u debelozidnom endospermu rezervne materije su smjetene uglavnom u zidovima i to u obliku hemiceluloze19.5.2014.17Endosperm se najee sastoji od jednolikih parenhimskih elija, opkoljava embrion i direktno nalijee na sjemenjauhranjive rezervne materije se nalaze u unutranjosti elija ili u elijskim zidovimatanki i debeli elijski zidovi endospermazidovi tankozidnog endosperma sastoje se iz celuloze, a unutranjossti se nalaze skrobna zrna, bjelanevine, masti i dr. materije

19.5.2014.18Endospermi i embrioni

OBRAZOVANJE EMBRIONA DIKOTILA-najpoznatiji tip obrazovanja embriona kod dikotila je Cruciferae tip-oploena jajna elija se dijeli popreno i nastaju 2 po veliini nejednake elije-vea, prema mikropili zove se bazalna, a manja prema halazi je apikalna-uprocesu obrazovanja embriona prvo se dijeli bazalna elija i to popreno na dvije, koje se dalje na isti nain dijele i tako postaje niz od nekoliko elija koje e dati SUSPENZOR ili EMBRIONOU (drku) koji gura embrion u unutranjost endosperma-takoe, poinje i dioba apikalne elije iz koje e ustvari nastati embrion

19.5.2014.19

-u poetku je tijelo embriona loptasto i ima radijanu simetriju, a kasnije usljed spljotavanja postaje bilateralno simetrino-na regionu kotiledona se razvijaju 2 kvrice koje e dati 2 kotiledona,a izmeu njih vegetaciona kupa budueg izdanka-na suprotnom kraju od regiona kotiledona razvija se klicin korjeni (u njegovom formiranju uestvuju i elije suspenzora, koje se dijele na 2., od kojih se gornja naziva hipofiza i u vezi je sa embrionom

19.5.2014.20

RAZVIE EMBRIONA DIKOTILA19.5.2014.21

EMBRION DIKOTILA19.5.2014.22

kod nekih biljaka ima znatnih odstupanja, kod familije Nymphaeaceae razvija se globularni proembrion, ne formira se suspenzorU familiji Myrtaceae proembrion ispunjava mikropilarni dio embrionove kesice, a nekoliko embriona moe od njega da se diferenciraRosaceae i Fabaceae imaju veoma dugaak suspenzor

19.5.2014.23

OBRAZOVANJE EMBRIONA MONOKOTILAkao primjer uzeta je Sagittaria sagittifolia karakteristina za klasu monokotilaproembrion je koni od tri elije: bazalne krupne, srednje i terminalnebazalna se uveava, ne dijeli i obrazuje vei dio suspenzorasrednja elija serijom porenih i uzdunih dioba obrazuje vrh hipokotila, hipokotil, korjenov vrh i ostatak suspenzora (CF)Terminalna elija obrazuje kotiledon i obrasuje stadijum oktanata (DE)

19.5.2014.24-dermatogen se razvija u kotiledonu, obrazovanjem periklinalnih zidova i tee ka korjenovom vrhu embriona

-kasnije se formiraju periblem i pleromKod familije Araceae,razvija se masivni proembrion, a suspenzor odsustvuje

-kod orhideja regioni embriona nisu izraeni, a kod mnogih suspenzor postaje haustorijalni organ

-predstavnici familije Ranunculaceae imaju nepotpuno razvijene embrione

-embrionalne haustorije su posebno razvijene kod familija: Scrophulariaceae, lamiaceae, Gesneriaceae, Plantaginaceae, Campanulaceae, Cucurbitaceae19.5.2014.25

SJEME (semen)Obino poslije oploenja iz sjemenog zametka se razvija sjemesjeme sadri klicu (embrion, nerazvijen sporofit), razliitu koliinu endosperma (grki endom=unutra i spermo=sjeme) zajedno predstavljaju jezgrona povrini se nalazi sjemenjaa (testa lat. testa=cigla, crijep), koja nastaje od integumenata ili integumenta, ako ima samo jedan (rijetko, u sastav sjemenjae ulazi i dio nucelusa)

19.5.2014.2619.5.2014.27KAKO SJEME KLIJA?19.5.2014.28

19.5.2014.29Sjemenjaa ima prije svega mehaniku ulogu, zato su zidovi elija sjemenjae esto debeli, odrvenjali ili oplutnjalisamo kod biljaka kod kojih je sjeme stalno zatieno plodovim omotaem sjemenjaa je vrlo tanka, esto sastavljena samo od dva do tri ponekad samo jednog sloja elija (npr ita, breskva, ljiva...)ali, ako plodov omota dovoljno ne titi sjeme ili ako sjeme rano izlazi iz ploda sjemenjaa je vrlo vrsta i koasta(pasulj, graak), kotana (vinova loza), ili korasta (mak)na sjemenjai mogu da se jave razni dodaci-kvrice, udubljenja, bodlje, krila to ima znaaja pri rasprostiranju sjemena

19.5.2014.30

ima biljaka kod kojih se epidermalne elije sjemenjae odlikuju sposobnou da snano primaju vodu i da se promijene u sluztakva su sjemena pri kvaenju opkoljena debelim slojem sluzi (lan, dunja, bokvica) pomou sluzi sjemena se privruju za podlogu, a ona im slui za odravanje vlage za vrijeme klijanja

19.5.2014.31

vana osobina sjemenjae je njena elastinost, koja joj omoguava da pri bubrenju unutranjeg dijela sjemena podnese veliki pritisak, a da se na rasprsnekada se zrelo sjeme odvoji od funikulusa, na sjemenjai ostaje trag kao oiljak koji se naziva pupak (hylum)npr. pupak se dobro vidi kod sjemena pasulja, graka i drugih mahunarki; takoe, kod njih se kao taka vidi ostatak mikropile, kroz nju pri klijanju ulazi voda i izrasta korijenak

19.5.2014.32

Sjemeni av (raphe) predstavlja trag na mjestu srastanja funikulusa i integumentana sjemenima moe da se obrazuje ARILUS (arillus) nastaje najee od halaze, sjemenog ava ili funikulusa, on je ivo obojen, soan i slui za primamljivanje ivotinja(npr, kod biljke (Myristica fragrans) orai u obliku ispresjecane trake; kod lokvanja u obliku naduvenih kesica, kod tise kao purpurno crveni mesnati omota sjemena, (to je jedini neotrovan dio biljke, pa ga ptice jedu i raznose sjemena)

19.5.2014.33

Kurunkula je izrataj na sjemenu koji se formira od dijela integumentaJezgra (nucelus seminalis) unutranjost sjemena sastoji se iz embriona i hranjivog tkivaHranjivo tkivo se javlja u obliku endosperma i perisperma

S obzirom na prisustvo ili odsustvo ovih tkiva, sjemena se dijele na:

sjemena bez hranljivog tkiva, sjemena sa endospermom Sjemena sa perispermom sjemena endospermom i perispermom

19.5.2014.34sjemena bez hranjivog tjiva, nalaze se kod mnogih dikotilakod njih embrion utroi na svoj razvitak itavotkivo endosperma, pa zauzima svu unutranjost sjemenaOvakva sjemena imaju predstavnici familija: Fabaceae, Brassicaceae, Asteraceae, Cucurbitaaceae, Rosaceaesjemena sa endospermom embrion zauzima neznatan dio sjemena, a endosperm ispunjava itavu unutranjost

19.5.2014.35

ako u sjemenu preovlauje skrob onda je endosperm branjav (veina itarica)ako preovlauju bjelanevine onda je endosperm staklastako preovlauju uljane materije onda je endosperm uljan (pamuk)soan je kod palme Cocos, a sluzav kod slezasjemena sa perispermom ovo hranljivo tkivo ima vegetativno porijeklo, jer nastaje iz nucelusa (kod familije Caryophyllaceae kao jedino hranljivo tkivo, a kod biljaka iz familije Piperaceae, Zingiberaceae... zajedno sa endospermom)sjemena sa endospermom i perispermom odnosno hranljivim tkivom dvojnog porijekla (endosperm - seksualnog, a perisperm - vegetativnog) su veoma rijetka u prirodi (npr biber, umbir...) i predstavljaju veoma primitivan karakter

19.5.2014.36

EmbrionGlavni dijelovi embriona su: korjeni, stabaoce i klicin pupoljiEmbrion zauzima razliit poloaj unutar sjemenaNajee je prav, nekada iskrivljen, a nekad sasvim savijen, pa mu kotiledoni naliu na korjeniKod Salsola kali, embrion je spiralno uvijenEmbrion je tako postavljen da mu je korjenak okrenut ka mikropiliNajee je ukaste ili bijele boje, a kod nekih izrazito zelen (brljan, javor)U PROCESU EVOLUCIJE, EMBION JE POTISKIVAO ENDOSPERM, A HRANLJIVE MATERIJE SU PRELAZILE U KOTILEDONE19.5.2014.37

APOMIKSISproces stvaranja embriona bez oploenja naziva se APOMIKSIS (gr .apo=bez, miksis=mijeanje, spajanje) opisan je kod algi, gljiva, paparati i angiospermimoe da se javlja kao osnovna forma razmnoavanja, ili zajedno sa polnim razmnoavanjem; karakteristina je kako za dikotile, tako i za monokotile (najvei broj apomiktinih vrsta opisan je iz familija Asteraceae, Rosaceae, Poaceaetipovi apomiksisa su:1. embrion se obrazuje u embrionovoj kesici sjemenog zametkapartenogeneza- obrazovanje embriona iz neoploene jajne elije haploidna - embrion se obrazuje iz haploidne jajne elije, to znai da je u procesu obrazovanje embrionove kesice izvrena normalna mejoza makrospore (formira se i polen ali ne dolazi do oploenja) biljke su manjih dimenzija-diploidna embrion se obrazuje iz diploidne jajne elije, to znai da u procesu obrazovanja embrionove kesice nije izvrena mejoza 19.5.2014.38apogamija proces obrazovanja embriona iz drugih elija embrionove kesice, iz sinergida i antipoda, a ne iz jajne elije aposporija razvie embrionove kesice se vri iz elije nucelusa ili integumenta sjemenog zametka, a ne iz makrospore

2. adventivna embrionija razvie klice iz elije nucelusa (nucelarna embrionija) ili iz integumenta (integumentalna embrionija) sjemenog zametka

19.5.2014.39DUGOVJENOST SJEMENA period vremena u kome sjeme moe da sauva svoja upotrebna svojstva- bioloka, tehnoloka, prehrambena, naziva se DUGOVJENOSTna dugovjenost sjemena veliki uticaj imaju uslovi uvanjapoveana vlanost dovodi do smanjenja ivotne sposobnosti sjemena, mada neka sjemena mogu da ive due, ako su potopljena u vodipoveana vlanost sa poveanom temperaturom, preko 35 stepeni Celzijusa, smanjuju dugovjenost sjemenaneka sjemena ive due, ako su utrapljena u zemljitu, to se povezuje sa prisustvom odreenih gasova, u prvom redu O2, CO2 i etilenadugovjenost sjemena je uslovljena i endogenim faktorima, koji mogu djelovati sa faktorima skladitenja

19.5.2014.40HVALA NA PANJI!19.5.2014.41