oplevering en commissioningingenium nv • nieuwe st-annadreefexperts in sustainable buildings•...

Ingenium nv • Nieuwe St-Annadreef • 8200 Brugge • Tel . +32 (0)50 40 45 30 • [email protected] • www.ingenium.beEXPERTS IN SUSTAINABLE BUILDINGS

Oplevering en Commissioning

2016-04-26 & 28 ir. Geert Verhelst

Business Unit Manager

Ingenium Commissioning &

Maintenance


Agenda

• Voorstelling

• Evolutie

• Hoe kan dat?

• Betrokken partijen

• Gebruikte documenten

• Timing

• Stappen richting oplevering

• Uitvoeringsdocumenten

• Installatietesten

• Keuringen

• As-built dossier / PID

• Oplevering en opvolging

• BREEAM

• Voorbeeld


VOORSTELLING

Ingenium

EXPERTS IN SUSTAINABLE BUILDINGS


Businessmodel


Consultancy

EngineeringCommissioning

& maintenance


Evolutie

• Meer technieken in een gebouw

• Technieken meer gesofisticeerd

• Zeer veel sturing

• Groot aantal in te stellen parameters

• Grote onderlinge afhankelijkheid

• Administratieve last neemt steeds toe

• Risico’s nemen toe



Evolutie

• De gebruiker wenst:

• Klantentevredenheid

• Energiezuinig gebouw

• Duurzaam gebouw

• Comfort

• Goed gedocumenteerd

• Minimale administratieve last

• Minimale risico’s

• Zich toe te spitsen op de eigen corebusiness



Hoe kan dat?

• Optimaal functionerende installaties

• Bij oplevering

• Gedurende de exploitatie

• Goed gecontroleerd

• Visueel

• Functioneel

• Documentatie (As-built – PID - …)

• Opvolging over verschillende seizoenen heen (cfr. BREEAM)

• Energiemonitoring

• Functionele optimalisatie

• Goed beheer en onderhoud

• Opvolging van beheer en onderhoud


Betrokken partijenBetrokken partijen Verantwoordelijkheden

Eigenaar/opdrachtgever • Programma van eisen: eventuele bijsturingen• Bijwonen controles• …

Architect • Input leveren • Staat in voor de commissioning van de werken waar

hij de controle op uitvoert• Uitgenodigd bijwonen controles aannemer• …

Studiebureau • Controleren ingediende documenten op conformiteit met het aanbestedingsdossier

• Controle op volledigheid en correcte plaatsing van installaties

• Bijwonen controles op de door de aannemer ingediende inregel- en testrapporten

• Controle as-built• Steekproef controle op goede werking van de

installaties op installatieniveau (bv. Werking van een luchtgroep)

• Controle van de juiste systeeminstellingen op basis van het bestek

• Controle overkoepelende testen• …

Commissioning expert • Overkoepelende controle in naam van zijn opdrachtgever

• Managen van volgende documenten:• Commissioning plan• PIL-lijst (Project issue list)• QSR-lijst (Quality summary report)

• …


Betrokken partijenBetrokken partijen Verantwoordelijkheden

Aannemer • Eindverantwoordelijke installaties• Aanleveren van volledig juiste gegevens en

documenten• Verantwoordelijk voor testscenario’s van de

installaties (visueel en functioneel)• Timing• Sjablonen rapporten• Bieden assistentie bij het oplossen van problemen• …

Onderhoudsfirma • Input geven tijdens ontwerp- en werffase over het onderhoud (mogelijk)

• Levert bijstand bij seizoensgebonden testen• Staat in voor beheer en onderhoud tijdens exploitatie• …

Andere partijen• Commisioning agent en manager cfr. BREEAM• Overheden• Brandweer• …

• Input leveren• Goedkeuring geven• …


Gebruikte documenten

Document Opsteller Controle

Algemene lijst opmerkingen op de

installaties (PIL) Project Issue List

Studiebureau Studiebureau

QSR-lijst visuele controles Quality

Summary Report

Aannemer Studiebureau

QSR-lijst functionele

werkingstesten

Aannemer Studiebureau

QSR-lijst as-built Aannemer Studiebureau


Timing

Stap Timing Uitvoerder Opmerkingen

Indienen uitvoeringsdocumenten en testprocedures

Aannemer

Goedkeuring uitvoeringsdocumenten en testprocedures

Studiebureau

Plaatsen installaties Aannemer

Visuele controle en rapportering

Aannemer

Visuele controle en rapportering

Studiebureau Gaat enkel van start indien uit de rapporten van de aannemer blijkt dat het aantal restpunten beperkt en niet essentieel is

Indienststelling installaties Aannemer Gaat van start als de visuele controles uitwijzen dat de installaties in dienst mogen gesteld worden


Timing


Controle voorafgaand aan voorlopige oplevering + indienen as-built incl. alle rapporteringen

Aannemer De aannemer test de volledige installatie. Hij stelt de rapporten op volgens de meetgegevens

Nazicht rapportering en As-built

Studiebureau Gaat enkel van start indien alle rapporten volledig zijn. Bij opmerkingen worden de testen opnieuw gedaan door de aannemer

Steekproef op de installatie testen

Studiebureau/aannemer Gaat enkel van start indien uit het as-built en de rapporten van de aannemer blijkt dat het aantal restpunten beperkt en niet essentieel is. De aannemer voert de testen uit, op elementen aangeduid door het studiebureau en in bijzijn van het studiebureau

Opmaak en tekenen PV voorlopige oplevering

Allen Enkel indien de resultaten van de rapportering overeenstemmen met de steekproeven


Timing


Optie: Seizoensgebonden testen

Aannemer De aannemer bezorgt van ieder seizoen een testrapport

Optie: Steekproef op de seizoensgebonden testen

Studiebureau Het studiebureau kijkt na en doet tussentijdsesteekproeven

Opmaak en tekenen PV voor definitieve oplevering

Allen Enkel indien alle opmerkingen van en sinds de voorlopige oplevering zijn verholpen.

Bij seizoensgebonden testen:En enkel indien van ieder seizoen een rapport is en de resultaten overeenstemmen met de steekproeven.


Stappen richting oplevering

Uitvoeringsdocumenten

Installatietesten

Keuringen

As-built dossier / PID

Oplevering en opvolging

1

2

3

4

5



• Uitvoeringsdocumenten worden telkens aangepast bij elke wijziging

• Elke aanpassing moet goedgekeurd worden door het studiebureau

• Na uitvoering gegevens verwerken in as-built dossier

• Afzonderlijk dossier voor brandweer

• Omvat alle documenten en attesten die door

brandweer gevraagd worden

• Attesten

• Brandkleppen

• Brandwerende omkasting

• …

• Keuringen

• Gasinstallatie

• Elektriciteit

• …

• Proefverslagen

• Noodknoppen

• Programma brandbediening

• …



• Technische fiches

• Beschrijving van de installatie met alle specificaties ervan

• Moet volledig zijn

• Overeenstemmen met gevraagde in bestek

• Uitvoeringsplannen

• Plannen waar alles op weergegeven wordt hoe het zal uitgevoerd worden

= Een verdere uitwerking van de ontwerpplannen

• Rekening houdend met gekozen toestellen en types (merk, afmetingen,…)

• Aannemer stelt deze op

• Bij opstellen rekening houden met

• Beschikbare ruimte leidingkokers

• Verlaagde plafond

• Afmetingen respecteren



• Testprogramma

• Aannemer stelt volledige testprogramma op voor de geïnstalleerde installaties

• Installatie controleren of deze werkt zoals gevraagd

• Studiebureau geeft alle parameters die belangrijk zijn voor goede werking

• Opstellen testprocedure

• Ter controle van de ontworpen installaties

• Studiebureau kan demonstratie vragen



• Template rapportering

• Alle eisen van rapportering moeten opgenomen worden

• Projectgegevens

• Naam, adres van project

• Algemene gegevens

• Testdatum, gegevens partijen bij de testen

• Gegevens meters

• Merk, type en serienummer meetinstrumenten

• Kalibratie en –datum van de meetinstrumenten

• Meetmethode

• Beschrijving van algemeen gevolgde meetmethode en/of verwijzing naar de gevolgde norm

• Beschrijving van specifieke instellingen voor de test (bv. test druk, test duur, …)

• Beschrijving van relevante omstandigheden (bv. daglicht inval bij lichtmetingen, …)

• Beschrijving van de ingestelde setpunten (bv. druksetpunt ventilator, …)

• Omvang van de test

• Beschrijving van de geteste en uitgesloten delen (bv. omvang afgeperst leidingdeel,

eindeenheden al dan niet inbegrepen in de test, …)

• Eenduidige aanduiding van de testlocatie (bv. bij luchtdebietmetingen nummering en

aanduiding op een plan, locatie manometer bij het afpersen van leidingen, …)



• Template rapportering

• Alle eisen van rapportering moeten opgenomen worden

• Criteria

• Gewenste waarde/resultaten

• Toegelaten afwijking

• Testresultaten

• metingen, resultaten van uitgevoerde controles

• vergelijking met gewenste waarde/resultaten, rekening houdend met toegelaten

afwijkingen en meetfouten te wijten aan meettoestellen en meetmethodes

• Besluit

• Resultaten zijn conform/niet conform

• Eventuele te nemen of ondernomen acties

• Beeldmateriaal verborgen en ontoegankelijke installatie-onderdelen

• Studiebureau controleert eerst installaties die verborgen gaan worden

voor ze ontoegankelijk zijn

• Indien de installatie in orde is, worden er foto’s gemaakt

• Deze foto’s dienen ook opgenomen te worden in het as-built dossier

met duidelijk aanduiding van plaats van foto op het plan




Installatietesten

Keuringen



1

2

3

4

5


Installatietesten

• Visuele controles

• Op alle installatieonderdelen

• Zeker ook op installatiedelen die tijdens de werken verborgen worden

• Aannemer moet studiebureau verwittigen en duidelijke planning opstellen

van werken die strikt wordt gevolgd

• Installatie testen

• Aannemer voert de testen uit

• Uitgevoerd volgens opgestelde beschrijving (testprogramma aannemer)

• Aan alle eisen van de testen moet voldaan worden

• Aannemer maakt testrapporten op

• Studiebureau keurt de testrapporten, indien OK, goed

• Na controle en goedkeuring, vóór de voorlopige oplevering

• Studiebureau zal steekproefsgewijs installatie testen laten herhalen

• Volgens zelfde testprincipe zoals beschreven

• Aannemer voert uit en studiebureau controleert


Installatietesten

• Parameters: bv:

Parameter Procedure Omvang van de test

Aanvaardingscriterium

Hydraulische installaties

Dichtheid van de leidingen TB 105 Alle leidingen /

Aerolischeinstallaties

Luchtdebietmetingen in hoofdkanalen

TB 105 Alle hoofdkanalen Gewenste debiet –10% <= gemeten debiet <= gewenste debiet + 10%

Automatische regeling

Aansluiting van de punten en binnenkomst in de centrale regelaars en het gebouwbeheer

Alle punten

Stookplaats Ketelproeven TB 105 + gewestelijkereglementering

Alle ketels




Installatietesten

Keuringen



1

2

3

4

5


Keuringen

• Door erkend organisme

• Volledig ten laste van de aannemer

• Opdrachtgever keurt keuze organisme goed

• Als iets niet gekeurd is � voorlopige oplevering kan niet doorgaan

• Keuring (herkeuring) blijven uitvoeren tot keuringsverslag geen

opmerkingen meer bevat

• Pas als alles voldoet kan voorlopige oplevering plaatsvinden

• Hiermee rekening houden in de planning


Keuringen

• Soorten keuringen: bv:

Keuring Basis Omvang van de eerste keuring

Omvang bij herkeuring

Radiografische keuring lassen

CODE API 1104 25% van de lassen met een minimumvan 2 stuks voor leidingen gas, stoom, condensaat en heet water

Per afgekeurde las dienen 25% extra van de nog niet gecontroleerde lassen te wordengecontroleerd

Stookplaats NBN B 61-001NBN B 61—02 +Gewestelijkereglementering

Alle stookplaatsen

Gasinstallatie NBN D 51-001NBN D 51-003NBN D 51-004Netbeheerder

Volledige binnen installatie

Elektrische installatie

AREI Netbeheerder

Volledige elektrische installatie

Waterinstallatie Watermaatschappij




Installatietesten

Keuringen



1

2

3

4

5



• Geheel van documentatie

• Moet overeenstemmen met uitgevoerde werken en volledig zijn

• Nodig om beheer en onderhoud installaties op doeltreffende manier

uit te voeren



• Inhoud as-built dossier: vb. van HVAC

• Algemene informatie

• Inhoudstabel

• Partijen aan wie as-built is overgemaakt

• Adreslijst aannemer, onderaannemers, fabrikanten en leveranciers

• Ontwerpvereisten

• Relevante normen

• Warmtewinsten

• Stookplaatsen

• …

• Elementaire eisen aan de installatie

• Comfortvoorwaarden

• Drukgeregelde lokalen

• …

• Berekeningen

• Buffervaten

• Opvoerhoogtes van ventilatoren

• …

• Inventaris en technische documentatie

• Gedetailleerde materiaal oplijsting

• Technische fiches (datasheet) per materiaal



• Plannen

• Overzichtsplannen

• Grondplannen

• Snedes

• …

• Plannen van de gasleidingen inclusief isometrisch schema’s volgens NBN D 51-003

• Schema’s (overzichtschema’s)

• Dossier elektrische borden volgens NBN EN 61439-1&2

• Dossier automatische regeling en gebouwenbeheer

• Per stuurmodule gedetailleerde I/O lijst

• Per stuurmodule PDF afdruk van het stuurprogramma

• Eventuele tekstuele van de werking van het programma van de installatie

• Info (beeldmateriaal) van niet-toegankelijke delen

• Indienststelling- en opstartrapporten, proefverslagen, inregel- en meetrapporten

• Opstartrapporten van de installatie

• Dichtheidsproeven (hydraulisch, aerolisch, gasleidingen, …)

• Proeven brandveiligheid

• …

• Blanco keuringsverslagen, attesten en verklaringen

• Keuringsattesten (radiografie lassen, gasinstallatie, stookplaats, …)



• Brandattesten

• CE-attesten

• Garantiebepalingen

• Risicoanalyse met van toepassing zijnde wetgevingen

• Per onderdeel afgetekend attest opleidingen

• Bedienings- en werkingsbeschrijving

• Bedienings- en werkingsbeschrijving

• Ontwerpspecificaties

• Procedure voor opstart en uitschakeling

• Aparte procedure voor routine opstart en uitschakeling

• Aanbevolen methode om componenten, zones of subsystemen uit te schakelen

• Procedures om installaties te testen

• Risico’s m.b.t. onjuiste bediening

• …

• Onderhoud

• Onderhoudstabel

• Onderhoudsvoorschriften

• Lijsten wisselstukken

• Specifieke literatuur (bv. van fabrikanten) waarnaar in het as-built verwezen wordt




Installatietesten

Keuringen



1

2

3

4

5



• Voorlopige oplevering

• Werken worden in ontvangst genomen

• Wordt toegestaan indien:

• Werken volledig zijn uitgevoerd en overeenkomstig met de bestekken zijn

• Dichtheidsproeven op (gasleiding, brandstoftanks,…) voldoende hebben gescoord

• Alle wettelijke en reglementaire controles, keuringen en opleveringen zijn

uitgevoerd en gunstige resultaten leveren

• Controle op zichtbare gebreken

• Eventuele gebreken of opmerkingen worden vastgesteld

• Er worden steekproef testen uitgevoerd, studiebureau bepaalt op welke

installatie de testen worden uitgevoerd

• Aannemer voert testen uit

• Studiebureau controleert de uitvoering en resultaten

• Er wordt proces-verbaal van voorlopige oplevering opgesteld -> hierin moeten de

vastgestelde opmerkingen en te herstellen fouten opgenomen worden

• Na voorlopige oplevering begint de periode waarin de aannemer de kleine

werkjes zal beëindigen en vastgestelde gebreken zal herstellen



• Tussen voorlopige en definitieve oplevering moet minstens 1 jaar zitten

• De voorlopige en definitieve oplevering kunnen slechts bewezen worden door een

schriftelijke op tegenspraak opgemaakte akte (proces-verbaal van oplevering)

• Vanaf voorlopige oplevering lopen geen vertragingsboetes meer

• Zichtbare gebreken worden gedekt en de waarborgtermijn begint te lopen

• Door de voorlopige oplevering kan de koper de nietigheid niet meer vorderen



• Definitieve oplevering

• Aanvaarding van de werken door de opdrachtgever

• Werken worden dan als beëindigd verklaard, aannemer zal op dit moment van al

zijn verplichtingen ten opzichte van de opdrachtgever ontslagen worden

• Niet voor volgende verplichtingen:

• Het materiaal dat onderworpen is aan een bijzondere waarborgtermijn die niet beëindigd

is op het ogenblik van de definitieve oplevering

• Het materiaal dat minder dan twee jaar vóór de definitieve oplevering vervangen is geworden

• 2 jaar na voorlopige oplevering of 1 jaar na seizoensgebonden testen

• Pas bekomen als volgende opmerkingen zijn verholpen:

• Opmerkingen voorlopige oplevering

• Bijkomende opmerkingen van opdrachtgever

• De werkingsproeven die de definitieve oplevering voorafgaan moeten

voldoening geschonken hebben



• Seizoensgebonden testen

• Geen standaardopdracht van het studiebureau

• Aannemer voert deze uit indien dit in contract is opgenomen, in

overeenkomst met het studiebureau

• Best over looptijd van 2 jaar uitvoeren

• Waarom toepassen: Bij oplevering kan installatie niet onder volle

belasting en in verschillende omstandigheden getest worden

• Het testen van alle gebouwinstallaties onder volle belasting, bv.

• Verwarmingsinstallatie in de winter

• Koel-/ventilatiesystemen midden in de zomer

• En onder deel last tijdens de lente en de herfst


BREEAM

BREEAM:

• Building Research Establishment Environmental Assessment Method

• Methode om duurzaamheid van bouwprojecten te evalueren

en quoteren, ontwikkeld door het Building Research Establishment

• Internationaal referentiekader

• Vrijwillige certificatie

• Evaluatie t.o.v. wettelijke regelgeving


BREEAM

TECHNISCHE NORMEN:

• MASTERPLANNING

• Op site niveau -> commissioning niet vaak op toegepast

• NIEUWBOUW

• Voor nieuwbouw projecten

• IN-USE INTERNATIONAL

• Voor gebouwen die al in gebruik zijn (2-5 jaar)

• = andere methode dan nieuwbouw -> minder bewijsmateriaal nodig

• Ook beheer van gebouw: Afval, HR, brandtraining, …

• Verbeteringen aanbrengen (kleine renovaties: vervangen tapijt, …)

• RENOVATIE EN FIT OUT

• Grote renovaties


BREEAM


BREEAM

Voorbeeld:

Credit Man 1: Sustainable procurement uitvoeren voor het

behalen van volgende credits:

Commissioning 2 credits – Building services performance

• Commissioning manager levert:

• Input tijdens ontwerpfase en werffase

• Commissioning manager voorziet voorafgaand aan voorlopige oplevering:

• Steekproefsgewijze controles op de goede plaatsing en werking

van de installaties

• Controle en advies bij het afstemmen van systeeminstellingen

• Rapportering van de oplevering conform BREEAM


BREEAM

Aftercare 1 credit – Seasonal commissioning

• Na ingebruikname van gebouw

• Opvolging van installaties gedurende 1 jaar aan hand van 4

driemaandelijkse rapporten (seasonal commissioning)

• Deze rapporten bevatten:

• Testen onder volle belasting en deellast, onder extreem hoge

of lage bezettingsgraad, op basis van een analyse van de

loggingen van het GBS

• Beoordeling van het thermisch comfort, ventilatie en verlichting

• Re-commissioning na aanpassingen voorkomend uit de

seasonal commissioning

• Rapportering van de seasonal commissioning comform BREEAM


BREEAM

Aftercare 1 credit – Data collection and handover support

• Na afloop van alle werken

• Commissioning manager vergelijkt gemeten energie- en waterverbruik

met het verwachte gebruik en analyseert de verschillen met het oog

op aanpassingen indien vooropgestelde verwachtingen niet

gehaald worden

• BREEAM vraagt te voorzien in volgende opvolging voor gebouwgebruikers:

• Vergadering volgend zo snel mogelijk op de ingebruikname

• Initiële opvolging gedurende eerste 4 weken na ingebruikname

• On-site facilities management training

• Lange termijn bijstand door een hulplijn


Voorbeeld rapportering

• PIL lijst

• QSR lijst

• Testrapport


Vragen?

oplevering en commissioningingenium nv • nieuwe st-annadreefexperts in sustainable buildings•...

Documents