INLEIDING:

GEBOUWEN DUURZAAM RENOVEREN

Liesbet TEMMERMAN

cera|a| asbl

Opleiding Duurzaam gebouw:

Duurzame renovatie: kort overzicht Leefmilieu Brussel

2

Doelstellingen van de presentatie

● Begrijpen waarom een duurzaam renovatieproject

rekening dient te houden met de aandachtspunten

op het vlak van het bouwen en renoveren, die

verband houden met de stedelijke context waarin

deze handelingen worden uitgevoerd

● De context van duurzaam renoveren in het Brussels

Hoofdstedelijk Gewest uiteenzetten, en vestigen als

basis voor een holistische projectaanpak die is

opgebouwd rond de 9 thema’s van het duurzaam

bouwen

● Het belang van een objectieve beoordeling van de

milieuprestaties van een renovatieproject begrijpen

3

● Context

► Wereldwijd

► Context van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest

› De bevolkingsgroei

› Het schaars worden van onbebouwde terreinen

› Een kwaliteitsvol leefklimaat

► Beoordeling van een gebouw in termen van duurzaamheid

› Waarom?

› De projectoproep Voorbeeldgebouwen

› De opstelling van een Belgisch referentiekader

● De 9 thema’s van het Duurzaam Gebouw - overzicht

Plan van de uiteenzetting

De renovatie van een gebouw

● beïnvloedt de context, de omgeving van het project

zowel rechtstreeks als onrechtstreeks en op verschillende

niveaus

● vereist, van planning tot oplevering, dat een transversale

denkoefening wordt gevoerd en dat keuzes worden

gemaakt die de kwaliteit en de prestaties van het project

zullen bepalen

● doet de vraag rijzen hoe men het project kan doen

aansluiten bij zijn omgeving, wat het project tot deze

omgeving kan bijdragen, en welke voordelen het er zelf

aan kan onttrekken

Inleiding:

4

5

Mondiale context

● Percentages van stadsbewoners, op wereldschaal:

Bron: United Nations, Department of Economic and Social Affairs, Population Division: World Urbanization Prospects, the 2011 Revision, New York 2012.

6

800.000

900.000

1.000.000

1.100.000

1.200.000

1.300.000

1.400.000

1.500.000

1.600.000

2000 2010 2020 2030 2040 2050 2060

Groeiperspectieven bevolking in Brussel (2000-2060), Doc CERAA Bron: FEDERAAL PLANBUREAU, Bevolkingsperspectief 2010-2060, Brussel, december 2011

Context Brussels Hoofdstedelijk Gewest

● Bevolkingsgroei in het Brussels Gewest:

► In Brussel, volgens het Federaal Planbureau:

› + 35% inwoners tegen 2060

› of 1.475.200 inwoners in 2060

7 Aantal onbebouwde percelen > 1000m², in publieke eigendom (links) en totale oppervlakte (rechts) Bron:

tijdschrift Brusselse Bond voor het Recht op Wonen, nr. 38, 2010.

Context Brussels Hoofdstedelijk Gewest ● Vastgoedprojecten versus schaars wordende

bouwgronden

8

Groei BHG 2000-2010: 128.819 inw. (1,3%/jaar)

Absolute groei (bruin +, blauw -)

2000-2010

Gemiddeld jaarlijks groeiverschil van de bevolking

t.o.v. het Gewest 2000-2010

Gemiddeld jaarlijks groeiverschil van de bevolking ten opzichte van het Gewest, periode 2010-2020 Bron: De cahiers van het Brussels Instituut voor Statistiek en Analyse, Bevolkingsprojecties 2010-2020

voor het Brussel Hoofdstedelijk Gewest.

● Een kwalitatief leefklimaat bieden aan een stedelijke

bevolking in volle groei

Context Brussels Hoofdstedelijk Gewest

9

● Waarom?

Beoordeling van de duurzaamheid van een gebouw

“Duurzame ontwikkeling is ontwikkeling die aansluit op de behoeften van het

heden zonder het vermogen van toekomstige generaties om in hun eigen

behoeften te voorzien in gevaar te brengen.”

Rapport van de Brundtland-commissie, Verenigde Naties, 1987

De drie pijlers van de duurzame ontwikkeling- Bron: http://www.wtcb.be

Beoordeling van de duurzaamheid van een gebouw

MAAR …

● “Duurzaamheids”claims zonder technische referentie of validering (greenwashing)

● Verkoopsargument >< reële overtuiging, engagement

● Allerhande en veranderlijke definities van het begrip “duurzaam”

● “groen >< “groenachtig”

Nood aan een objectiverend kader voor de reële

milieuprestatie van gebouwen

10

Groeiende bewustwording van het belang van de

integratie van de duurzame ontwikkelingsprincipes bij

bouw- en renovatieprojecten:

● Evaluatie van het regelgevend kader (GSV, EPB,…)

● Ontwikkeling van ambitieuze projecten (privé / publiek)

● Sinds 2007 : Projectoproep Voorbeeldgebouwen

● Waarom?

● De projectoproep Voorbeeldgebouwen

11

Vrijwillige deelname

Promotie van de duurzame gebouwen door een objectieve beschouwing van hun haalbaarheid en relevantie in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest

Omvang: 193 projecten, 522.000 m². Deze projecten zullen worden uitgevoerd tegen 2015, met een financiële steun ten bedrage van 29 miljoen euro van het Gewest.

De duurzame bouw en renovatie van gebouwen is mogelijk! Deze manier van bouwen en renoveren beperkt de milieu- en

gezondheidsimpact en draagt bij tot een sociaal en economisch duurzame en verantwoordelijke context.

Beoordeling van de duurzaamheid van een gebouw

12

Warmteterugwinning

Hernieuwbare energie

Strategie van passieve koeling

Ecomobiliteit

Groendaken

Watercyclus

Materialen met lage milieu-impact

Comfort & gezondheid

Biodiversiteit

Afvalbeheer

Thermische isolatie

+ sociale aspecten en bijdrage van het gebouw aan de buurt

+ technische haalbaarheid en reproduceerbaarheid

● De projectoproep Voorbeeldgebouwen

Beoordeling van de duurzaamheid van een gebouw

13

● Groot aantal systemen en referentiekaders (België / Europa / wereld):

overheids-, privé- en gemengde initiatieven

● Een Belgisch geconsolideerd referentiekader ontbreekt

● Projectontwikkelaars hebben een voorliefde voor gebouwen met

duurzaamheidslabel: er is vraag naar

● Voor de overheid is het zinvol over een objectief referentiekader te

beschikken:

► Objectivering (bv. wedstrijd Voorbeeldgebouwen)

► Geconsolideerd subsidiebeleid

► Katalysatoreffect

Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest vat de koe bij de hoorns

● Opstelling van een Belgisch referentiekader

Beoordeling van de duurzaamheid van een gebouw

14

● Opstelling van een Belgisch referentiekader

Beoordeling van de duurzaamheid van een gebouw

Buiten Europa

15

● Opstelling van een Belgisch referentiekader

Beoordeling van de duurzaamheid van een gebouw

- Wedstrijd Voorbeeldgebouwen - Haalbaarheidsstudie

referentiekader - BREEAM- en Valideo-analyse in

het kader van de wedstrijd Voorbeeldgebouwen

Maatstaf Duurzaam Wonen en Bouwen

16

17

THEMA MAN BEHEER

THEMA MOB MOBILITEIT

THEMA NAT NATUURONTWIKKELING

THEMA PHY FYSIEKE OMGEVING

THEMA HUM MENSELIJKE OMGEVING

THEMA MAT MATERIAAL

THEMA ENE ENERGIE

THEMA WAT WATER

THEMA WEL WELZIJN, COMFORT EN GEZONDHEID

● De 9 thema’s van het Duurzaam Gebouw - overzicht

Beoordeling van de duurzaamheid van een gebouw

Structuur

van het Belgisch referentiekader “Duurzame gebouwen”,

van de Gids Duurzame Gebouwen van Leefmilieu Brussel,

en van deze opleiding

18

Te onthouden uit de uiteenzettingz

Bij het renoveren van gebouwen vanuit een streven

naar duurzaamheid…

● wordt het gebouw niet beschouwd als een geïsoleerd, op

zichzelf staand object, waarvan de impact zich beperkt tot het

perceel, maar tracht men het te integreren, het te laten

aansluiten bij de verschillende stromen (zowel dichtbij als

verder weg), en het er een bijdrage toe te laten leveren

● wordt een holistische aanpak ontwikkeld die rekening houdt

met de aandachtspunten van de bouw/renovatie op het vlak

van duurzame ontwikkeling, wordt rekening gehouden met

deze aandachtspunten en worden aangepaste oplossingen

aangereikt voor de uitvoering van het project

● wordt de gelegenheid aangegrepen om het project te

ontwikkelen zodat het een meerwaarde vormt en banden

smeedt, voor een wisselwerking zorgt: voor de gebruikers,

de wijk, de hele stad

19

Bibliografie:

Brusselse dichtheden en woonvormen URBA-UCL (B. Declève, P. Ananian, M. Anaya, A. Lescieux),

BROH, Brussels Hoofdstedelijk Gewest, 2009 – ISBN 978-2-9600749-6-3

BRUSSEL! E. Corijn, E. Vloeberghs, VUBPress, 2009

ISBN 978-9-054860-6-6

Ecologies urbaines (CNRS Collection Villes) O. Coutard, J.-P. Lévy, Ed. Economica, Paris, 2010

ISBN 978-2-7178580-2-0

A life cycle approach to buildings: Principles, Calculations,

Design Tools H. König, N. Kohler, J. Kreibig, T. Lützkendorf, Ed. Détail, Munich, 2010

ISBN 978-3-92003444-5-4

20

Bibliografie (vervolg):

Écologie industrielle et territoriale: Stratégies locales pour un

développement durable N. Buclet, Presses Universitaires du Septentrion, 2001

ISBN 978-27574033-1-0

How buildings learn: What happens after they’re built S. Brand, Viking Press, 1994

ISBN 978-01401399-6-9

La ville autrement Alternatives économiques / Revue Urbanisme, Paris, 2009 (hors-série)

ISSN 1291-1704

Habiter autrement (MOOK) Sous la direction de H. Dougier, Ed. Autrement, Paris, 2009

ISBN 978-2-7467133-9-0

21

Contactpersoon

Liesbet TEMMERMAN

Afgevaardigd bestuurder & Onderzoekscoördinator

Ernest Allardstraat 21 – 1000 Brussel

: 02/537.47.51

E-mail : liesbet.temmerman@ceraa.be