opleiding duurzaam gebouw - leefmilieu.brussels · bouwen in het domein materiaal. 3 ... water),...
TRANSCRIPT
Leefmilieu Brussel
DE KEUZE VAN BOUWTECHNIEKEN EN -MATERIALEN
VANUIT MILIEUOOGPUNT
Liesbet TEMMERMAN
cera|a| asbl
Opleiding Duurzaam gebouw:
Duurzamer werfbeheer
2
Doelstellingen van de presentatie
● De uitdagingen die verband houden met een
duurzame keuze van bouwmaterialen en
-producten en bouwtechnieken aanstippen.
● Herhalen wat we, in de eerste plaats, mogen
verwachten van een bouwproduct.
● Het begrip "Levenscyclus" voorstellen, dat de
sleutel is voor een objectieve beoordeling van de
milieu- en gezondheidsimpact van een materiaal,
een element, een gebouw.
● Stilstaan bij de principes van de aanpak Duurzaam
Bouwen in het domein Materiaal.
3
● Uitdagingen die verband houden met een duurzame
keuze van bouwmaterialen en -producten
● Wat verwachten we van een bouwmateriaal /
-product?
● De notie “levenscyclus” van een materiaal / product.
Algemeen schema van de presentatie
4
● Materiaal – Aanpak Duurzaam Bouwen
► Rationeel gebruik van het materiaal
► Ontwerpen met ontmanteling, en niet afbraak, voor ogen
► Vanaf de ontwerpfase van het project toezien op flexibiliteit
van de inrichtingen
► Nieuwe materialen en producten met een lage milieu-
impact
De ecolabels
De classificatietools
De beoordelingstools
De fiches met productgegevens
► Overweeg prefabricage
Voordelen
Beperkingen en aandachtspunten
Voorbeelden
Algemeen schema van de presentatie (vervolg)
● De uitputting van de natuurlijke grondstoffen
en de afvalproblematiek
● De evolutie van de energieprestatie-
standaard voor gebouwen
● De hoge vlucht van de erkenningssystemen
inzake duurzaam bouwen
● De recuperatie en het hergebruik van
materialen en elementen
● De impact van de bouwmaterialen en
-technieken op de menselijke gezondheid 6
Uitdagingen die verband houden met een duurzame keuze van bouwmaterialen en -producten
7
● De uitputting van de natuurlijke grondstoffen
› Aanvoer van (grond)stoffen, gebruik van hulpbronnen (energie,
water), die al dan niet hernieuwbaar zijn.
› Op wereldschaal, bouwsector = het grootste deel van de
grondstoffen.
› In Europa: 31% van het gebruik van de natuurlijke hulpbronnen.
Uitdagingen die verband houden met een duurzame keuze van bouwmaterialen en -producten
8
● De uitputting van de natuurlijke grondstoffen
Bron: Centre National de Recherche Scientifique, France (http://ecoinfo.cnrs.fr/article129.html)
9
Uitdagingen die verband houden met een duurzame keuze van bouwmaterialen en -producten
● De problematiek van het bouwafval
› 33% van het afval op schaal van Europa = bouw & afbraak
10
Uitdagingen die verband houden met een duurzame keuze van bouwmaterialen en -producten
● De evolutie van de energieprestatiestandaard
voor gebouwen
› ↓ energieverbruik
› ↑ gebruik van materialen (vooral thermische isolatie)
11
Uitdagingen die verband houden met een duurzame keuze van bouwmaterialen en -producten
● De hoge vlucht van de erkenningssystemen inzake
duurzaam bouwen
› ↑ systemen voor beoordeling / labeling / certificatie
12
● De recuperatie en het hergebruik van
bouwmaterialen en -onderdelen
› Weinig toegepaste praktijk (neergehaald, voorbehoud gemaakt)
› Bouwmaterialen en -onderdelen die gerecupereerd kunnen worden,
kunnen opnieuw worden opgenomen in de cyclus van de
materialen en een tweede leven krijgen, in een ander gebouw of
op dezelfde projectsite
http://opalis.be/
Uitdagingen die verband houden met een duurzame keuze van bouwmaterialen en -producten
13
● De recuperatie en het hergebruik van bouwmaterialen en
-onderdelen
Voorbeeld: de openluchtbibliotheek van Magdeburg,
Duitsland (KARO Architekten, Leipzig): Hergebruik van aluminium onderdelen afkomstig van het
voormalige magazijn Horten dat werd afgebroken.
Uitdagingen die verband houden met een duurzame keuze van bouwmaterialen en -producten
14
Voorbeeld: de openluchtbibliotheek van Magdeburg, Duitsland (KARO Architekten, Leipzig):
Hergebruik van aluminium onderdelen afkomstig van het voormalige magazijn Horten dat werd afgebroken.
● De recuperatie en het hergebruik van bouwmaterialen en
-onderdelen
Uitdagingen die verband houden met een duurzame keuze van bouwmaterialen en -producten
15 Voorbeeld: Villa Welpeloo in Enschede, Nederland (2012Architecten, Rotterdam):
60% van het volume van de gebruikte materialen is afkomstig uit recuperatie
● De recuperatie en het hergebruik van bouwmaterialen en
-onderdelen
Uitdagingen die verband houden met een duurzame keuze van bouwmaterialen en -producten
16
Voorbeeld: Villa Welpeloo in Enschede, Nederland (2012Architecten, Rotterdam):
60% van het volume van de gebruikte materialen is afkomstig uit recuperatie
● De recuperatie en het hergebruik van bouwmaterialen en
-onderdelen
Uitdagingen die verband houden met een duurzame keuze van bouwmaterialen en -producten
17
Uitdagingen die verband houden met een duurzame keuze van bouwmaterialen en -producten
● De impact van de bouwmaterialen
en -technieken op de menselijke
gezondheid
› VOS (Vluchtige Organische Stoffen)
› Afwerkingsproducten: verf, vernis, lijm, olie,
vezelplaten, soepele vloerbekledingen,…
18
● De impact van de bouwmaterialen en -technieken op de
menselijke gezondheid
› Bescherming van werknemers op de werf
Integrale bescherming bij het spuiten van een warmte-isolerend materiaal
Bron: http://www.renopassive.fr
Handschoenen dragen bij het hanteren van minerale wol, om huidirritatie te vermijden.
Deze bescherming moet worden aangevuld met een masker bij het snijden en plaatsen, om inademing van vezels te
vermijden Bron: http://www.gamma.be
Uitdagingen die verband houden met een duurzame keuze van bouwmaterialen en -producten
19
Uitdagingen die verband houden met een duurzame keuze van bouwmaterialen en -producten
● De impact van de bouwmaterialen en -technieken op
de menselijke gezondheid
Initiatief ""Top Materialen & Menselijke Gezondheid"»
United States Green Building Council (USGBC)
Aanbevelingen van de
Wereldgezondheidsorganisatie
20
Wat verwachten we van bouwmaterialen / bouwproducten?
● Elementaire eisen die worden gesteld aan een
bouwmateriaal / bouwproduct:
► het moet perfect voldoen aan de functie waarvoor het werd
ontworpen / gekozen
► de technische kenmerken ervan moeten voldoen aan de
gekende / voorziene vereisten
› Stabiliteit op het vlak van afmetingen en structuur
› Brandgedrag
› Vochtgedrag
› Thermisch vermogen
› Slijtvastheid
› …
21
● Het betrokken product kan een niet te verwaarlozen
milieu- en/of gezondheidsimpact genereren:
► gedurende zijn hele levenscyclus, of
► in een welbepaalde fase ervan.
● Doelstelling:
► Uit de opties die technisch gezien in aanmerking komen, het
materiaal of product kiezen dat het best is voor het milieu en de
gezondheid (van de werknemers in/de bewoners van het
gebouw).
Wat verwachten we van bouwmaterialen / bouwproducten?
FIN DE VIE
GEBRUIK VAN
HET
MATERIAAL
FABRICATION
DU MATERIAU
RESSOURCES
22
NATUURLIJKE
RIJKDOMMEN
(Bron: VITO nv)
De notie “levenscyclus” van een materiaal
UITVOERING
EINDE
LEVENSDUUR
HULPBRONNEN
WERF
WERF
WERF
ONTWERP
ONTWERP
BESTEK
BESTEK
BESTEK
ONTWERP
VERVAARDIGING
VAN HET
MATERIAAL
24
● Streef naar een rationeel gebruik van materialen
► Overweeg renovatie:
› Behoud van bestaande elementen van structuur en gebouwschil
› Behoud van bestaande afwerkingselementen
› ↓ noodzaak van aanvoer van nieuwe materialen
› ↓ hoeveelheid bouw- en afbraakafval
► Vraag u af of de materiaalaanvoer effectief noodzakelijk is:
› Hergebruik (in situ of uit hergebruikkanalen)
› Onderdelen / materialen die ruw of zonder afwerkingslaag kunnen
worden gelaten
› Less is more
Materiaal – Aanpak Duurzaam Bouwen
25
● Streef naar een rationeel gebruik van materialen
Voorbeeld: [014] Van Péstraat, OCMW van VOrst, behoud van bestaande vloerbekleding (granito),
architect: A2M.
Voorbeeld: [065] Zeepziederij, hergebruik in situ van een bestaande metalen structuur.
Architecten: MDW.
Materiaal – Aanpak Duurzaam Bouwen
26
● Ontwerpen met ontmanteling, en niet afbraak, voor
ogen
De duurzaamheidslagen van een gebouw. Bron: "How buildings learn", Stewart Brand, 1994
Alvorens de assemblagewijzen in detail te bestuderen, moet
worden stilgestaan bij de voorspelbare levensduur van de vaste
onderdelen van het gebouw.
Materiaal – Aanpak Duurzaam Bouwen
27
● Ontwerpen met ontmanteling, en niet afbraak, voor
ogen
► Omkeerbaarheid van de assemblages:
› demontage achteraf = onderdelen en lagen zijn scheidbaar
› hergebruik (in situ of via hergebruikkanalen)
› sortering in zuivere fracties
› Optimalisatie van het potentieel voor recyclage
► Fasen van het project:
› Ontwerp: keuze van bouwmethoden
› Uitvoeringsdossier: toelichten van uitvoeringstechnieken, en
vermelding ervan in bestek
› Werf: naleving van de technieken die het bestek oplegt en van de
richtlijnen voor afvalsortering op de werf (indien van toepassing)
Materiaal – Aanpak Duurzaam Bouwen
28
● Ontwerpen met ontmanteling, en niet afbraak, voor
ogen
Voorbeeld: Project XX, Delft, XX architecten Bron: http://www.architectenweb.nl
› De conceptuele aanpak omvat de tijdelijkheid van het gebouw
› Na deze periode zullen renovatiewerken plaatsvinden.
› De materialen en onderdelen zijn gekozen met het oog op een
minimale milieu-impact.
› Alle onderdelen van de structuur zijn volledig demonteerbaar.
Materiaal – Aanpak Duurzaam Bouwen
29
● Vanaf de ontwerpfase van het project toezien op
flexibiliteit van de inrichtingen
● Flexibiliteit (Van Dale Groot woordenboek van de Nederlandse taal 14) ► buigzaamheid, lenigheid
► mogelijkheid tot aanpassing
● Flexibel (Van Dale Groot woordenboek van de Nederlandse taal 14) ► buigzaam, soepel
► (van personen) soepel in zijn optreden, niet star
► gemakkelijk aan te passen aan wisselende omstandigheden
Materiaal – Aanpak Duurzaam Bouwen
30
● Vanaf de ontwerpfase van het project toezien op
flexibiliteit van de inrichtingen
Kubus
PREFABRICAGE
Aanpasbaarheid
MODULARITEIT
Uitbreidbaarheid
Soepelheid in gebruik
Werktekening
Rationalisatie
Cel
Reproduceerbaarheid
Vereenvoudiging
Standaar-
disatie
FLEXIBILITEIT
Evolutie
Standaard-
afmetingen Blok
Assemblage
Kit
Container
Tijdelijke
constructie
Configureerbaar
Omvormbaar
Fabriek Houtskelet
Snelheid
Aansluitbaarheid
Repetitiviteit
Plasticine
31
● Vanaf de ontwerpfase van het project toezien op
flexibiliteit van de inrichtingen
● De 3 noties ► te integreren vanaf de ontwerpfase van het project
► treden aan het licht op verschillende momenten in de
gebruiksduur van het gebouw
● Gemakkelijker bij nieuwbouw
PREFABRICAGE
MODULARITEIT
FLEXIBILITEIT
SCHETS
VOOR-
ONTWERP ONTWERP
INSCHRIJ-
VING WERF OPLEVE-RING EXPLOITATIE
(S) (VO) (O) (I) (W) (O) (EX)
integreren
integreren
integreren
Bron: Ecorce sprl
32
● Vanaf de ontwerpfase van het project toezien op
flexibiliteit van de inrichtingen
Bron: Art & Build Architects
● Voorbeeld: Van Volxem-project, Art & Build Architects
Kantooroppervlakte die kan worden omgevormd tot woningen
Materiaal – Aanpak Duurzaam Bouwen
33
● Vanaf de ontwerpfase van het project toezien op
flexibiliteit van de inrichtingen
Bron: Art & Build Architects
Materiaal – Aanpak Duurzaam Bouwen
Vrij plateau
Diensten
bijhorende
technische
functies
Mogelijke zone met
overbelasting
Sanitair of dienstlokalen bij
bestemming als woning Mogelijk terrassen
34
● Vanaf de ontwerpfase van het project toezien op
flexibiliteit van de inrichtingen
Bron: Art & Build Architects
Materiaal – Aanpak Duurzaam Bouwen
Typische verdieping:
Hoogte onder plafond:
Structuur afscheiding:
Vrije hoogte verlaagd plafond:
Oppervlakte tapijt:
Netto-oppervlakte per plateau:
Bruto-oppervlakte per verdieping:
Een lift met een capaciteit van 630 kg
bedient alle typische verdiepingen vanaf
de gelijkvloerse verdieping.
Een goederenlift met een capaciteit van
1000 kg bedient alle verdiepingen met
inbegrip van kelder en dakverdieping.
Zone voor kantoor of andere activiteit
Lifthal
Liftkooi
Binnentrap
Buitentrap
Sanitair dames
Sanitair heren
● Vanaf de ontwerpfase van het project toezien op
flexibiliteit van de inrichtingen
Bron: Art & Build Architects
Materiaal – Aanpak Duurzaam Bouwen
Plan van een typische kantoorverdieping Plan van een typische woningverdieping
Sanitair Terrassen Dienstlokalen:
Techniek, vuilnisbakken,
kinderwagens
Kantoren Woningen
● Vanaf de ontwerpfase van het project toezien op
flexibiliteit van de inrichtingen
Bron: Art & Build Architects
Materiaal – Aanpak Duurzaam Bouwen
● Vanaf de ontwerpfase van het project toezien op
flexibiliteit van de inrichtingen
Bron: Art & Build Architects
Materiaal – Aanpak Duurzaam Bouwen
Grote hoogte onder het plafond
Diep verlaagd plafond, voor doorvoer van
technische leidingen
Raam tot aan de vloer (toegankelijkheid
toekomstig dakterras)
● Vanaf de ontwerpfase van het project toezien op
flexibiliteit van de inrichtingen
Bron: Art & Build Architects
Materiaal – Aanpak Duurzaam Bouwen
Performant ventilatiesysteem
Dubbelestroomventilatie met
warmterecuperatie door roterende
warmtewisselaar.
Rendement van de wisselaar = 75%
● Vanaf de ontwerpfase van het project toezien op
flexibiliteit van de inrichtingen
Bron: Art & Build Architects
Materiaal – Aanpak Duurzaam Bouwen
Het systeem is compatibel met de
toekomstige scheidingswanden voor
kantoren of woningen
40
● Nieuwe materialen / producten: beperkte milieu-
impact
► Ideaal: maak een analyse (studie) van de levenscyclus op
schaal van het gebouw (in het ideale geval) of op schaal van
de bouwonderdelen waaruit het bestaat.
► Is een dergelijke studie niet mogelijk? Houd dan een denkoefening
over de milieu-impact van de grondstoffen die zullen worden
gebruikt, op basis van de volgende aandachtspunten:
› Voorkeur voor materialen en onderdelen uit duurzame productie /
exploitatie
› Voorkeur voor lokaal beschikbare grondstoffen
› Gebruik van materialen op basis van hernieuwbare grondstoffen
› Gebruik van producten met een gerecycleerde inhoud
› Gebruik van materialen en onderdelen met een lage impact op de
menselijke gezondheid
Materiaal – Aanpak Duurzaam Bouwen
41
► De ecolabels
► De classificatietools
► De evaluatietools
► De fiches met productgegevens
Leefmilieu Brussel biedt ook een specifieke opleiding aan
over de “Keuze van duurzame materialen”. Deze
opleiding vindt plaats op 22 en 29 april 2014.
● Nieuwe materialen / producten: beperkte milieu-
impact
Er bestaan verschillende types van
keuzehulpmiddelen die gebaseerd zijn op een
levenscyclusanalyse:
Materiaal – Aanpak Duurzaam Bouwen
42
► Principe :
› Milieuverklaringen van type I, opgesteld volgens de ISO-norm 14024
› De labeling wordt uitgevoerd door van de industrie onafhankelijke
organismen en toont aan dat het materiaal of product een milieu-
impact (en een gezondheidsimpact, afhankelijk van het label) heeft die
overeenstemt met de eisen van het label. De eisen verschillen van
label tot label.
› Ze beschouwen de volledige levenscyclus van het product, zich
baserend op een levenscyclusanalyse.
› Belangrijk om weten: indien een materiaal of product niet over een
ecolabel beschikt, wil dit daarom nog niet zeggen dat het slecht scoort
op vlak van milieu en gezondheid.
● Ecolabels:
Materiaal – Aanpak Duurzaam Bouwen
43
► Gemakkelijk in gebruik, steunen op een eigen beoordelingsmethode.
► De verschillende beschouwde materialen worden vergeleken bij
gelijke prestatie en vervolgens ingedeeld volgens hun respectieve
impact.
● Classificatietools:
Oorsprong: Nederland, Nederlands Instituut voor Bouwbiologie en
Ecologie
Website: http://www.nibe.org
Oorsprong: Groot-Brittanië, Building Research Establishment
Website: http://www.bre.co.uk/greenguide
Green Guide
Materiaal – Aanpak Duurzaam Bouwen
44
► Gebruik van impactgegevens uit een productdatabase (zie volgend
punt)
► De gebruiker kan verschillende scenario’s vergelijken op basis van
een bepaald aantal impactindicatoren.
► Op schaal van een bouwonderdeel OF op schaal van het gebouw in
zijn geheel
● Evaluatietools:
Materiaal – Aanpak Duurzaam Bouwen
45
► Milieuverklaringen van type III, geregeld door de norm ISO 14024
► Doorgaans EPD (Environmental Product Declaration) genoemd
► Vermelden de impact van het product voor een reeks milieu-
indicatoren die kan verschillen van de ene database tegen de
andere.
● Milieugerelateerde productverklaringen:
Oorsprong: Frankrijk
Meer dan 1000 fiches beschikbaar.
Website: http://www.inies.fr
€: Gratis – Betrekking op de Franse markt.
Oorsprong: Duitsland, IBU (Institut Bauen und Umwelt)
Ongeveer 165 fiches beschikbaar.
Website: http://bau-umwelt.de
€: Gratis – Duitse en Oostenrijkse markt.
Materiaal – Aanpak Duurzaam Bouwen
46
● Prefabricage overwegen
► Voordelen :
› Optimalisatie van het productieprocedé
› Rationeel gebruik van hulpbronnen
› Risicobeheer en beheersing van bronnen van verontreiniging
› Beperking van de hoeveelheid afval die wordt geproduceerd op de werf
› Reductie (in hoeveelheid en in de tijd) van de hinder op de werf (geluid,
stof, vrachtverkeer, …)
› Vooral methodes voor droge montage: dit bevordert demontage en
sortering in zuivere fracties
› Tijdswinst bij uitvoering op de werf
› Vlottere vervanging van onderdelen of bestanddelen ervan op
voorwaarde dat de assemblagevolgorde van de lagen wordt nageleefd
volgens de principes van de duurzaamheidslagen (cf. schema hoger)
› Schaalvergroting (indien herhaling van modules)
Materiaal – Aanpak Duurzaam Bouwen
47
● Prefabricage overwegen
► Beperkingen:
› Structuur, werktekeningen, structurele en gestandaardiseerde afmetingen:
te integreren vanaf de ontwerpfase van het project + toezien op
nauwkeurigheid van de plannen
› Nauwe interactie met de fabrikant / leverancier, op regelmatige basis
› Nauwkeurige studie van de fasering van de werken
› Duidelijke definitie van de verantwoordelijkheden (bv. prefab dakmodules
geleverd zonder latwerk: hoe zit het met de waterdichtheid?)
› Afmetingen van de elementen: rekening houden met …
› configuratie van site en beschikbare plaats op werf (hantering, opslag)
› breedte wegen, draaicirkel: beperkingen m.b.t. transport
› Vaak gebruik van een hefinrichting
› Binnenterreinen huizenblokken: aangepaste afmetingen of gebruik kraan
› Planning van leveringen en beschermingsvoorzieningen bij opslag in situ
Materiaal – Aanpak Duurzaam Bouwen
48
● Prefabricage overwegen
Voorbeeld: [063] Brouwerij, openbare woningen
De vloeronderdelen zijn volledig geprefabriceerd, wat een herhaling op elke verdieping mogelijk maakt. Door het principe voor bevestiging van het geraamte achteraan (metalen poten) kan overigens telkens hetzelfde onderdeel worden gebruikt, ongeacht de helling.
Andere prefabelementen zijn eveneens geïntegreerd in het project, zoals de dakstoelen van het gebouw achteraan of de gebouwschil in houtskelet die alleen nog maar geplaatst moet worden
op de werf.
Materiaal – Aanpak Duurzaam Bouwen
49
● Prefabricage overwegen
Voorbeeld: [002] School Emile Bockstael
De muren van dit gebouw bestaan uit massieve houten prefabwanden die perfect geïsoleerd zijn. Het gebouw voldoet aan de passiefnorm en het thermisch comfort is gegarandeerd. Dit is
een voorbeeld van een grondige studie waarin de milieu-impact van de gebruikte materialen, de keuze van structurele onderdelen, het thermisch en akoestisch comfort en de energieprestatie
grondig werden aangepakt om een performant voorbeeldgebouw te realiseren.
Materiaal – Aanpak Duurzaam Bouwen
50
● Prefabricage overwegen
Voorbeeld: Murray Grove, Londen – Sociaal woongebouw (Architecten: Waugh & Thisleton)
Structuur volledig uitgevoerd in prefabonderdelen in massief hout
Materiaal – Aanpak Duurzaam Bouwen
51
● Prefabricage overwegen
Voorbeeld: Murray Grove, Londen – Sociaal woongebouw (Architecten: Waugh & Thisleton)
Structuur volledig uitgevoerd in prefabonderdelen in massief hout
Materiaal – Aanpak Duurzaam Bouwen
52
● Prefabricage overwegen
Voorbeeld: [125] Baron R. Vandernootstraat
De buitenmuren zijn in totaal 52 cm dik. Ze bestaan uit strobalen die een houten draagstructuur ” inpakken” (300 x 38 mm). De stromuren worden rechtstreeks bedekt met een natuurlijke
leembepleistering aan de binnenkant en een kalkbepleistering aan de buitenkant. Foto’s: Pailletech
Materiaal – Aanpak Duurzaam Bouwen
53
● Prefabricage overwegen
Voorbeeld: een voorbeeldgebouw van het Waals Gewest (groepswoning voor 4 gezinnen), Prefab gevel- en dakmodules in houtstructuur, opgevuld met strobalen. Vloeren op de
verdiepingen in prefabonderdelen (genageld massief hout). Montage van de volle onderdelen van de gebouwschil, de vloerplaten en het dakcomplex van vier wooneenheden in 2 weken tijd.
Foto’s: Liesbet Temmerman
Materiaal – Aanpak Duurzaam Bouwen
54
● Prefabricage overwegen
Plaatsing van een houten caissonvloer Bron : Construction Millet Bois
Prefab verdiepingsvloeren in genageld massief hout
Foto: Liesbet Temmerman
Materiaal – Aanpak Duurzaam Bouwen
55
● Prefabricage overwegen
► Aandachtspunten:
› Sommige prefabproducten die “all in one” zijn uitgevoerd, bieden GEEN
voordelen vanuit ecologisch oogpunt.
Bijvoorbeeld: sandwichpanelen met thermische isolatie, harde plaat
en/of dakbedekking, luchtdichtingsfolie, dit alles met lijm geassembleerd
→ de verschillende onderdelen van deze producten kunnen niet
in zuivere fracties worden gescheiden op het einde van hun
levensduur, wat sortering en een optimale nuttige toepassing
van het afval verhindert.
› Het gebruik van prefabonderdelen betekent niet dat een objectieve
beoordeling van de milieu-impact van het product overbodig zou
zijn.
› Vooral voor prefabonderdelen op basis van hout moeten we er zeker zijn
dat de gebruikte producten geen stoffen die schadelijk zijn voor de
gezondheid van de bewoners (VOS) uitstoten
Voorbeeld: gelijmde >< genagelde vloer in massief hout
→ assemblage door lijmen >< mechanische assemblage
Materiaal – Aanpak Duurzaam Bouwen
56
● Een ecologische visie op de bouwtechnieken en
-materialen moet opgenomen zijn vanaf de
ontwerpfase van het project.
● Indien er vooraf geen ecologische visie is, die de
preventie van afval van de materialen mogelijk
maakt, kan op de werf alleen aan remediëring,
m.a.w. afvalbeheer, worden gedaan.
Te onthouden uit deze presentatie
57
● 1ste criterium voor keuze van een bouwmateriaal of
-product: voldoet het aan de technische vereisten en
kan het de verwachte prestaties leveren?
● Zodra de keuzemogelijkheden vastliggen, moet
worden gekozen voor het materiaal /product met de
laagste milieu- en gezondheidsimpact
● Maak uw keuze met kennis van zaken, op basis van
een effectenbeoordeling aan de hand van een tool
die een volledige levenscyclusanalyse van de
bouwmaterialen en -producten omvat.
● Om de impact en de kosten van toekomstige werven
/ ingrepen / verbouwingen te verminderen, is een
aangepast ontwerp vereist dat zorgt voor
flexibiliteit van de toekomstige inrichtingen.
Te onthouden uit deze presentatie (vervolg)
58
Te onthouden uit deze presentatie (vervolg)
● Prefabricage is een oplossing die tal van voordelen
inhoudt: onder andere beperking van de
milieueffecten van de producten en van de
hoeveelheid afval. Andere voordelen: snelle
uitvoering, minder hinder, droge
montage/assemblage en potentiële schaalvergroting.
● Aan de andere kant vereist het gebruik van
prefabonderdelen een grondige studie van alle
afmetingen en structuren, een regelmatige en
nauwkeurige uitwisseling met de fabrikant /
leverancier en oog voor de beperkingen van de site.
● “Prefabricage” betekent niet dat een analyse van de
milieu- en gezondheidsimpact van het product
overbodig is!
59
Referenties Gids Duurzame Gebouwen:
http://gidsduurzamegebouwen.leefmilieubrussel.be
60
Referenties Gids Duurzame Gebouwen:
› G_MAT00: Duurzaam materiaalgebruik
› G_MAT01: De levenscyclus van materialen: analyse, informatiebronnen en
keuzehulpmiddelen
› G_MAT02: Duurzame keuze van bouwtechnieken en structuurmaterialen en
-elementen
› G_MAT04: Duurzame keuze van thermische isolatiematerialen
› G_MAT05: Duurzame keuze van materialen voor dakbedekking
› G_MAT06: Duurzame keuze van materialen voor gevelbekleding
› G_MAT07: Duurzame keuze van raamkaders
› G_MAT09: Duurzame keuze van niet-dragende muren en
tussenwanden
› G_MAT10: Duurzame keuze van bekledingsmaterialen voor binnenmuren
en plafonds
› G_MAT11: Duurzame keuze van binnenvloerbekleding
● Aanbevelingen - Thema "Materiaal":
61
WEBSITES:
● Gids Duurzame Gebouwen van Leefmilieu Brussel: http://gidsduurzamegebouwen.leefmilieubrussel.be/nl/publication?IDC=3
● WTCB (Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf):
http://www.wtcb.be
● Green Guide to Specification: http://www.bre.co.uk/greenguide/podpage.jsp?id=2126
● Nederlands Instituut voor Bouwbiologie en Ecologie: http://www.nibe.org
● EPD, 2011, The International EPD system – a communication tool for
international markets: http://www.environdec.com
● Vergelijking tussen verschillende labels (milieu en sociaal) http://www.infolabel.be
Interessante tools, websites, ...:
62
NASLAGWERKEN: ● ANDERSON, J., THORNBACK, J., (2012), A guide to understanding the embodied impacts
of construction products, Construction Products Association, Londen
● BORDEN, G. (ed.), (2011), Matter: Material Processes in architectural production,
Routledge
● BRADY, J., EBBAGE, A., LUNN, R., (2011), Environmental management in organizations,
The Institure of Environmental Management and Assessment (IEMA), Earthscan, New York
● CRAWFORD, R., (2011), Life Cycle Assessment in the Built Environment, Routledge
● DEPLAEZ, A. et al, (2005), Constructing architecture": materials – processes – structures,
Birkhaüser, Bazel
● HEGGER, M., AUCH-SCHWELK, V., FUCHS, M., ROSENKRANZ, T., (2009), " Construire:
atlas des matériaux, Presses polytechniques et universitaires romandes, Lausanne
● HEGGER, M., DREXLER, H., ZUEMER, M., (2007), Matérialité, Birkhaüser, Bazel
● KÖNIG, H., KOHLER, N., KREIBIG, J., LÜTZKENDORF, T., (2010), A life cycle approach to
buildings, Institut für international Architektur-Dokumentation, München
● KUR, Friedrich, (1999), L’habitat écologique – Quels matériaux choisir, Terre Vivante, Metz
Nuttige hulpmiddelen, websites, enz.:
63
NASLAGWERKEN (vervolg): ● OLIVA, J.-P., COURGEY, S., (2010), L’isolation thermique écologique, éditions Terre
Vivante, Mens
● SCHWARTZ, Jutta, (1998), L’écologie dans le bâtiment – Guides comparatifs pour le choix
des matériaux de construction
● SNELL, C., CALLAHAN, T., (2006), Manuel de construction écologique, La Plage, Parijs
Nuttige hulpmiddelen, websites, enz.:
64
Contact
Liesbet TEMMERMAN
Afgevaardigd bestuurder & Onderzoekscoördinator
Ernest Allardstraat 21 – 1000 Brussel
: 02 537 47 51
E-mail: [email protected]